پرش به محتوا

پیش‌نویس:نورستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
project>امان الله فصیحی
جز ۱۶ نسخه واردشده
 
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''<big>نورستان</big>'''؛ از ولایت‌های مهم افغانستان در شمال‌شرق این کشور.<br>ولایت نورستان، واقع در شمال‌شرق افغانستان، از مناطق باستانی با پیشینۀ فرهنگی است که ساکنان آن از نسل آریایی‌ها محسوب می‌شوند. این منطقه که پیش از اسلام با نام کافرستان شناخته می‌شد، در پایان سدۀ نوزدهم به اسلام گروید و نام نورستان بر آن نهاده شد.  
'''{{درشت|نورستان}}'''؛ از ولایت‌های مهم افغانستان در شمال‌شرق این کشور.


جغرافیای کوهستانی با میانگین ارتفاع ۲۹۰۰ متر و منابع آبی غنی، سبک زندگی خاصی را در این ولایت شکل داده است. نورستان دارای ساختار اجتماعی قبیله‌ای متکثر متشکل از گروه‌های قومی مختلف با زبان‌ها و فرهنگ‌های متمایز است. اقتصاد آن مبتنی بر کشاورزی، دامداری و صنایع دستی مانند تولید پکول و چپن است.  
ولایت نورستان، واقع در شمال‌شرق [[افغانستان]]، از مناطق باستانی با پیشینهٔ فرهنگی است که ساکنان آن از نسل آریایی‌ها محسوب می‌شوند. این منطقه که پیش از اسلام با نام کافرستان شناخته می‌شد، در پایان سدهٔ نوزدهم به اسلام گروید و نام نورستان بر آن نهاده شد. جغرافیای کوهستانی با میانگین ارتفاع ۲۹۰۰ متر و منابع آبی غنی، [[سبک زندگی]] خاصی را در این ولایت شکل داده است. نورستان دارای ساختار اجتماعی قبیله‌ای متکثر متشکل از گروه‌های قومی مختلف با زبان‌ها و فرهنگ‌های متمایز است. اقتصاد آن مبتنی بر کشاورزی، دامداری و [[صنایع دستی]] مانند تولید پکول و چپن است. همچنین این ولایت از ذخایر معدنی ارزشمندی مانند زمرد و لیتیوم برخوردار بوده که در سال‌های اخیر به‌صورت غیرقانونی استخراج می‌شوند. فرهنگ غنی نورستان در زمینه‌های [[ادبیات شفاهی]]، [[موسیقی]]، معماری و [[آداب]] و رسوم از جمله مراسم [[ازدواج]] پیچیده، آن را به یکی از مناطق مهم افغانستان تبدیل کرده است.


همچنین این ولایت از ذخایر معدنی ارزشمندی مانند زمرد و لیتیوم برخوردار بوده که در سال‌های اخیر به‌صورت غیرقانونی استخراج می‌شوند. فرهنگ غنی نورستان در زمینه‌های ادبیات شفاهی، موسیقی، معماری و آداب و رسوم از جمله مراسم ازدواج پیچیده، آن را به یکی از مناطق مهم افغانستان تبدیل کرده است.
==نام‌گذاری نورستان==
نورستان در گذشته به‌نام‌های پارا، پامیزاد، داردستان، بلورستان، کتور و کافرستان و ساکنان آن به الینا، کلاشا،<ref>ارزگانی، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم‌شناسی فرهنگی، 1390ش، ص162.</ref> بلور، کموج یا کیمجی‌کتور و کافرهای سیاهپوش و سفیدپوش و نورستانی شهرت داشتند.<ref>نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.</ref>


==نام‌گذاری نورستان==
همچنین، قبل از سلطنت عبدالرحمن‌خان، ساکنان این ولایت دین مخصوصی داشتند؛ امیر عبدالرحمن‌خان در ۱۸۹۵م به نورستان حمله کرد و پس از آن، مردم به [[اسلام]] گرویدند و نام کافرستان به نورستان بدل شد. در سدهٔ اخیر به نورستان، جدیدالاسلام نیز می‌گویند.<ref>نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.</ref>
نورستان در گذشته به‌نام‌های پارا، پامیزاد، داردستان، بلورستان، کتور و کافرستان و ساکنان آن به الینا، کلاشا،<ref>ارزگانی، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم‌شناسی فرهنگی، 1390ش، ص162.</ref> بلور، کموج یا کیمجی‌کتور و کافرهای سیاهپوش و سفیدپوش و نورستانی شهرت داشتند.<ref>نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.</ref>  


همچنین، قبل از سلطنت عبدالرحمن‌خان، ساکنان این ولایت دین مخصوصی داشتند؛ امیر عبدالرحمن‌خان در 1895م به ‌نورستان حمله کرد و پس از آن، مردم به اسلام گرویدند و نام کافرستان به نورستان بدل شد. در سدۀ اخیر به نورستان، جدیدالاسلام نیز می‌گویند.<ref>نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.</ref> 
==تاریخچه نورستان==
==تاریخچه نورستان==
برخی، ساکنان نورستان را از نسل سپاهیان اسکندر مقدونی دانسته‌اند. گروهی دیگر آنها را از نسل قوم کوشانی و برخی دیگر نیز آنها را شاخه‌ای از اقوام آریایی- هندو اروپایی-می‌دانند.<ref>نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.</ref> مورخان، تاریخ نورستان را به سه دورۀ قبل از اسلام، دورۀ اسلام در افغانستان و نورستان بعد از اسلام تقسیم می‌کنند.<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص2.</ref> نورستان، همچنین، پیش از جمهوری دموکراتیک، جزء ولایت کنر بود و اولین خیزش عمومی علیه حکومت خَلقی در 10 تیر 1357ش در نورستان به رهبری محمدانور امین رخ داد.<ref>ارزگانی، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم شناسی فرهنگی، 1390ش، ص169.</ref>  
برخی، ساکنان نورستان را از نسل سپاهیان اسکندر مقدونی دانسته‌اند. گروهی دیگر آنها را از نسل قوم [[کوشانیان|کوشانی]] و برخی دیگر نیز آنها را شاخه‌ای از اقوام آریایی- هندو اروپایی-می‌دانند.<ref>نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.</ref> مورخان، تاریخ نورستان را به سه دورهٔ قبل از اسلام، دورهٔ اسلام در افغانستان و نورستان بعد از اسلام تقسیم می‌کنند.<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص2.</ref> نورستان، همچنین، پیش از جمهوری دموکراتیک، جزء ولایت کنر بود و اولین خیزش عمومی علیه حکومت خَلقی در ۱۰ [[تیر]] ۱۳۵۷ش در نورستان به رهبری محمدانور امین رخ داد.<ref>ارزگانی، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم‌شناسی فرهنگی، 1390ش، ص169.</ref>
==جغرافیا و جمعیت‌ نورستان==


==جغرافیا و جمعیت نورستان==
===موقعیت جغرافیایی===
===موقعیت جغرافیایی===
نورستان با مساحت 3632 کیلومتر مربع<ref>دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص120.</ref> در گوشۀ شمال‌شرقی افغانستان واقع شده است.<ref>وکیل غرری، «نورستان»، 1322ش، ص1.</ref> اين ولايت در شمال با ولايت بدخشان، در شرق با چترال و منطقۀ کشمير پاکستان، در جنوب با ولايت کنر و در غرب با پنجشير، کاپيسا و لغمان همسایه است.<ref>[https://atis.af/nurestan-province/ محمدی، «معرفی ولایت نورستان، عروس ولایات»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان.] </ref>
نورستان با مساحت ۳۶۳۲ کیلومتر مربع<ref>دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص120.</ref> در گوشهٔ شمال‌شرقی افغانستان واقع شده است.<ref>وکیل غرری، «نورستان»، 1322ش، ص1.</ref> این ولایت در شمال با ولایت بدخشان، در شرق با چترال و منطقهٔ کشمیر پاکستان، در جنوب با ولایت کنر و در غرب با [[پنجشیر]]، کاپیسا و لغمان همسایه است.<ref>[https://atis.af/nurestan-province/ محمدی، «معرفی ولایت نورستان، عروس ولایات»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان.]</ref>


===ویژگی‌های اقلیمی===
===ویژگی‌های اقلیمی===
ولایت نورستان دارای توپوگرافی کامل کوهستانی است که به‌طور عمده از دره‌های عمیق، رشته‌کوه‌های مرتفع و تپه‌ها تشکیل شده است. میانگین ارتفاع این منطقه حدود ۲۹۰۰ متر از سطح دریا بوده و بلندترین نقطه آن قله کوه تَلَکشه با ارتفاع ۶۴۳۵ متر است. این عوارض طبیعی نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری سکونتگاه‌ها، معیشت و انزوای نسبی فرهنگی این منطقه داشته است.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/7960408/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%B1-%D8%A8%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%85 «ولایت نورستان را بیشتر بشناسیم»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>
ولایت نورستان دارای توپوگرافی کامل کوهستانی است که به‌طور عمده از دره‌های عمیق، رشته‌کوه‌های مرتفع و تپه‌ها تشکیل شده است. میانگین ارتفاع این منطقه حدود ۲۹۰۰ متر از سطح دریا بوده و بلندترین نقطه آن قله کوه تَلَکشه با ارتفاع ۶۴۳۵ متر است. این عوارض طبیعی نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری سکونتگاه‌ها، معیشت و انزوای نسبی فرهنگی این منطقه داشته است.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/7960408/ولایت-نورستان-را-بیشتر-بشناسیم «ولایت نورستان را بیشتر بشناسیم»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>


===منابع آبی نورستان===
===منابع آبی نورستان===
نورستان با برخوداری از رودخانه‌های پیج، راشکل،<ref>جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص140.</ref> وایگل، پارون و رمگل و نیز ده‌ها رودخانۀ کوچک دائمی، از منابع آبی غنی بهره‌مند است. جاری بودن آب چشمه‌سارها در سرتاسر این ولایت، نقش محوری در شکل‌گیری سبک زندگی ساکنان آن داشته و این منابع، پایه‌گذار اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و باغداری در دره‌های حاصلخیز منطقه است. همچنین، این آب‌ها به‌عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و منظر طبیعی، بر الگوی استقرار سکونتگاه‌ها و معماری بومی تأثیر گذاشته‌اند. توزیع فراوان و دسترسی آسان به آب، زندگی در این سرزستان کوهستانی را امکان‌پذیر و پایدار ساخته است.<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص19.</ref>
نورستان با برخوداری از رودخانه‌های پیج، راشکل،<ref>جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص140.</ref> وایگل، پارون و رمگل و نیز ده‌ها رودخانهٔ کوچک دائمی، از منابع آبی غنی بهره‌مند است. جاری بودن [[آب]] چشمه‌سارها در سرتاسر این ولایت، نقش محوری در شکل‌گیری [[سبک زندگی]] ساکنان آن داشته و این منابع، پایه‌گذار اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و باغداری در دره‌های حاصلخیز منطقه است. همچنین، این آب‌ها به‌عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و منظر طبیعی، بر الگوی استقرار سکونتگاه‌ها و معماری بومی تأثیر گذاشته‌اند. توزیع فراوان و دسترسی آسان به آب، زندگی در این سرزستان کوهستانی را امکان‌پذیر و پایدار ساخته است.<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص19.</ref>


===پوشش گیاهی نورستان===
===پوشش گیاهی نورستان===
قدمت جنگل‌های نورستان به 4000 سال می‌رسد.<ref>دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص176.</ref> جنگل‌ها تا ارتفاع 3200 متری کوه‌ها را پوشانده است. این جنگل‌ها، دارای درختان مخروطی و سوزنی‌برگ ارچه، بلوط، توت، انجیر، انگور، انار، عناب، آلو بخارا، جلغوزه و زیتون است.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص11-17.</ref>  
قدمت جنگل‌های نورستان به ۴۰۰۰ سال می‌رسد.<ref>دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص176.</ref> [[جنگل|جنگل‌ها]] تا ارتفاع ۳۲۰۰ متری کوه‌ها را پوشانده است. این جنگل‌ها، دارای درختان مخروطی و سوزنی‌برگ ارچه، [[بلوط]]، [[توت]]، انجیر، [[انگور]]، [[انار]]، عناب، آلو بخارا، جلغوزه و زیتون است.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص11-17.</ref> باغ‌های نورستان به‌طور طبیعی در دامان کوه بدون احاطه افتاده و برای تشخیص حریم هر کدام، نشانه‌ها و قوانین ویژه‌ای دارند.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص17.</ref> باغ‌های نورگرام در نورستان غربی از باغ‌های پرثمر کشور محسوب می‌شود.<ref>افغانستان پرس، «معرفی ولایت نورستان. با طبیعت زیبا و حیرت‌آور! Nuristan Province".</ref>
 
باغ‌های نورستان به‌طور طبیعی در دامان کوه بدون احاطه افتاده و برای تشخیص حریم هر کدام، نشانه‌ها و قوانین ویژه‌ای دارند.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص17.</ref> باغ‌های نورگرام در نورستان غربی از باغ‌های پرثمر کشور محسوب می‌شود.<ref>افغانستان پرس، «معرفی ولایت نورستان.! با طبیعت زیبا و حیرت‌آور! Nuristan Province».</ref>


===آب‌وهوای نورستان===
===آب‌وهوای نورستان===
ولايت نورستان يک ولايت کوهستانى با آب‌و‌هوای ملايم است. میزان بارش در این ولایت، 600 تا 800 میلی‌متر در طول سال است. بخش‌هاى شمالى نورستان در زمستان بسيار سرد بوده و اهالی آن‌جا دمای منفی ۱۰ درجه را نیز تجربه کرده‌اند، اما در فصل‌هاى ديگر سال، معتدل و برخى مناطق آن در تابستان بسيار گرم مي‌شود.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/nuristan.php «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی؛][https://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=154151 «شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شکبۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.]</ref>
ولایت نورستان یک ولایت کوهستانی با آب‌وهوای ملایم است. میزان بارش در این ولایت، ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلی‌متر در طول سال است. بخش‌های شمالی نورستان در [[زمستان]] بسیار سرد بوده و اهالی آن‌جا دمای منفی ۱۰ درجه را نیز تجربه کرده‌اند، اما در فصل‌های دیگر سال، معتدل و برخی مناطق آن در تابستان بسیار گرم می‌شود.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/nuristan.php «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی؛][https://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=154151 «شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شکبۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.]</ref>


===جمعیت‌شناسی نورستان===
===جمعیت‌شناسی نورستان===
بر اساس احصائیۀ ملی افغانستان در ۱۳۹۸ش، جمعیت ولایت نورستان 160،993 نفر برآورد شده که 82174 نفر آن را مردان و ۷۸819 نفر آن را زنان تشکیل می‌دهند.<ref>[https://shahed.news/2021/06/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ «ولایت نورستان – نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد.] </ref> زبان نورستانی که آن را کافری می‌نامند، شاخۀ مستقلی از هندو ایرانی است. بیش از یک قرن است که مردم نورستان، مسلمان شده و از پیروان مذهب حنفی به‌شمار می‌روند؛<ref>نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص210.</ref> اما در گذشته به آیین‌های باستانی و بت‌پرستی اعتقاد داشتند.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص90.</ref>
بر اساس احصائیهٔ ملی افغانستان در ۱۳۹۸ش، [[جمعیت]] ولایت نورستان ۱۶۰٬۹۹۳ نفر برآورد شده که ۸۲۱۷۴ نفر آن را مردان و ۷۸۸۱۹ نفر آن را زنان تشکیل می‌دهند.<ref>[https://shahed.news/2021/06/ولایت-نورستان-نفوس-و-ولسوالی-های-آن/ «ولایت نورستان – نفوس و ولسوالی‌های آن»، خبرگزاری شاهد.]</ref> زبان نورستانی که آن را کافری می‌نامند، شاخهٔ مستقلی از هندو ایرانی است. بیش از یک قرن است که مردم نورستان، [[مسلمان]] شده و از پیروان مذهب حنفی به‌شمار می‌روند؛<ref>نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص210.</ref> اما در گذشته به آیین‌های باستانی و بت‌پرستی اعتقاد داشتند.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص90.</ref>
 
===ساختار اداری نورستان===
ولایت نورستان دارای ۸ ولسوالی<ref>[https://www.mohe.gov.af/dr/نهاد-های-تحصیلی-دولتی-0 « نهادهای تحصیلی دولتی» وب‌سایت وزارت تحصیلات عالی.]</ref> به‌نام‌های نورگرام، دوآب، مندول، وایگَل، واما، کامدیش و برگمتال دارد. مرکز نورستان «پارون» است که به سه قسمت تقسیم می‌شود: پرایگرام (نورستان شرقی)، گلشوم (نورستان مرکزی) و رمگل (نورستان غربی).<ref>[http://www.hambastagi.org/new/fa/article/515-nuristan-land-of-combatants-and-freedom.html تیمور، «نورستان، سرزمین رنج و مبارزه»، وب‌سایت حزب همبستگی افغانستان،.]</ref>


===ساختار‌‌ اداری نورستان===
ولایت نورستان دارای ۸ ولسوالی <ref>[https://www.mohe.gov.af/dr/%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AF-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C-0 « نهادهای تحصیلی دولتی» وب‌سایت وزارت تحصیلات عالی.]</ref> به‌نام‌های نورگرام، دوآب، مندول، وایگَل، واما، كامدیش و برگمتال دارد. مركز نورستان «پارون» است که به سه قسمت تقسیم می‌شود: پرایگرام (نورستان شرقی)، گلشوم (نورستان مركزی) و رمگل (نورستان غربی).<ref> [http://www.hambastagi.org/new/fa/article/515-nuristan-land-of-combatants-and-freedom.html تیمور، «نورستان، سرزمین رنج و مبارزه»، وب‌سایت حزب همبستگی افغانستان،.]</ref>
==اقتصاد نورستان==
==اقتصاد نورستان==
===کشاورزی و دامداری===
===کشاورزی و دامداری===
اساس اقتصاد مردم نورستان، تولیدات زراعی و حیوانی است و به‌صورت کالا‌به‌کالا معامله می‌کنند.<ref>اعتمادی، اقتصاد روستائی نورستان، 1335، ص316. </ref> قبل از ورود اسلام به نورستان، تفاوت دین، روابط تجاری آنها را با دیگر مناطق کشور محدود کرده بود، اما بعد از ورود اسلام، تجارت، رتبۀ سوم در اقتصاد نورستان را از آن خود کرده است.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص76</ref>  
اساس اقتصاد مردم نورستان، تولیدات زراعی و حیوانی است و به‌صورت کالابه‌کالا معامله می‌کنند.<ref>اعتمادی، اقتصاد روستائی نورستان، 1335، ص316.</ref> قبل از ورود اسلام به نورستان، تفاوت [[دین]]، روابط تجاری آنها را با دیگر مناطق کشور محدود کرده بود، اما بعد از ورود اسلام، [[تجارت]]، رتبهٔ سوم در اقتصاد نورستان را از آن خود کرده است.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص76</ref>


در گذشته‌ زنان بیشتر به زراعت، باربری و جمع‌آوری چوب<ref>کبیر رنجبر، «بحثی پیرامون شیوه تولید آسیایی و امکان موجودیت آن در قبایل پشتون و نورستان»، 1363ش، ص31</ref> و مردان به جنگ، صید و کار مشغول‌ بودند.<ref>هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.</ref> شبانی، صنعت، بافندگی زنان در زمستان، تربیت زنبور عسل به‌خصوص در باغ‌های وامه<ref>«هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]</ref> از دیگر فعالیت‌های مردم نورستان است.
در گذشته زنان بیشتر به زراعت، باربری و جمع‌آوری چوب<ref>کبیر رنجبر، «بحثی پیرامون شیوه تولید آسیایی و امکان موجودیت آن در قبایل پشتون و نورستان»، 1363ش، ص31</ref> و مردان به [[جنگ]]، صید و کار مشغول بودند.<ref>هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.</ref> شبانی، صنعت، بافندگی زنان در زمستان، [[تربیت]] زنبور عسل به‌خصوص در باغ‌های وامه<ref>«هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]</ref> از دیگر فعالیت‌های مردم نورستان است.


===صنعت گردشگری===
===صنعت گردشگری===
نورستان به‌‌دلیل زیبایی مناظر و طبیعت بکری که دارد مقصد مسافران بسیاری از سراسر جهان است.<ref>[https://bakhtarnews.af/dr/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C-%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%AC-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86/ «مناظر زیبای طبیعی نورستان دیدنی ترین مناطق در افغانستان»، خبرگزاری آژانس باختر یگانه.]</ref>  
نورستان به‌دلیل [[زیبایی]] مناظر و طبیعت بکری که دارد مقصد مسافران بسیاری از سراسر جهان است.<ref>[https://bakhtarnews.af/dr/مناظر-زیبای-طبیعی-نورستان٬-دیدنی-ترین/ «مناظر زیبای طبیعی نورستان دیدنی‌ترین مناطق در افغانستان»، خبرگزاری آژانس باختر یگانه.]</ref>


روستا و معبد کشتگی (خانه کافران) پایگاه نظامی مستحکم و عبادتگاهی مقدس بوده است.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص4. </ref> باغ وامه در درۀ ایشتیوی<ref> «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]</ref> از معروف‌ترین قریه‌های نورستان به‌شمار می‌رود که مقصد بسیاری از مسافران است.<ref>[http://www.afghan-german.net/upload/Tahlilha_PDF/mahmod_m_marefi_wolayat_norestan_qka.pdf محمود، «معرفی والیت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین.] </ref> ولایت نورستان دارای زبان، فرهنگ، خانه‌ها، صنعت چوب، مجسمه‌های چوبی، مناظر زیبا و شکارگاه‌های خوبی است.<ref>جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص9.</ref> زیارت دیوانه بابا در برگمتال<ref>[http://www.afghan-german.net/upload/Tahlilha_PDF/mahmod_m_marefi_wolayat_norestan_qka.pdf محمود، «معرفی ولایت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین، تاریخ درج مطلب: 21 آبان 1399ش.]</ref> یکی از اماکن دیدنی برای مسافران است. در 30 آذر سال 1399ش، ۵۱۹ اثر باستانی در نورستان کشف شد.<ref>[https://8am.media/519-antiquities-were-discovered-in-nuristan/ «پانصدو نوزده اثر باستانی در نورستان کشف شد»، وب‌سایت هشت صبح.]</ref>
روستا و معبد کشتگی (خانه کافران) پایگاه نظامی مستحکم و عبادتگاهی مقدس بوده است.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص4.</ref> باغ وامه در درهٔ ایشتیوی<ref>«هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]</ref> از معروف‌ترین قریه‌های نورستان به‌شمار می‌رود که مقصد بسیاری از مسافران است.<ref>[http://www.afghan-german.net/upload/Tahlilha_PDF/mahmod_m_marefi_wolayat_norestan_qka.pdf محمود، «معرفی والیت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین.]</ref> ولایت نورستان دارای زبان، فرهنگ، [[خانه|خانه‌ها]]، صنعت چوب، مجسمه‌های چوبی، مناظر زیبا و شکارگاه‌های خوبی است.<ref>جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص9.</ref> [[زیارت]] دیوانه بابا در برگمتال<ref>[http://www.afghan-german.net/upload/Tahlilha_PDF/mahmod_m_marefi_wolayat_norestan_qka.pdf محمود، «معرفی ولایت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین، تاریخ درج مطلب: 21 آبان 1399ش.]</ref> یکی از اماکن دیدنی برای مسافران است. در ۳۰ آذر سال ۱۳۹۹ش، ۵۱۹ اثر باستانی در نورستان کشف شد.<ref>[https://8am.media/519-antiquities-were-discovered-in-nuristan/ «پانصدو نوزده اثر باستانی در نورستان کشف شد»، وب‌سایت هشت صبح.]</ref>


===فعالیت‌های صنعتی‌‌ تجاری===
===فعالیت‌های صنعتی تجاری===
تا کنون در ولایت نورستان هیچ کارخانۀ صنعتی بزرگ احداث نشده است. به جای آن، این منطقه به‌طور سنتی به‌دلیل صنایع دستی بومی خود، به‌ویژه تولید کلاه پکول (کلاه سنتی) و چپن (بالاپوش پشمی)، شهرت دارد. این تولیدات دستی علاوه‌بر خود نورستان در میان ساکنان ولایت‌های همجوار مانند پنجشیر، کاپیسا و بدخشان نیز مشتری دارد و به فعالیت‌های تجاری این مناطق شکل می‌دهد.<ref>[https://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=154151 «شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.]</ref>
تا کنون در ولایت نورستان هیچ کارخانهٔ صنعتی بزرگ احداث نشده است. به جای آن، این منطقه به‌طور سنتی به‌دلیل [[صنایع دستی]] بومی خود، به‌ویژه تولید کلاه پکول (کلاه سنتی) و چپن (بالاپوش پشمی)، شهرت دارد. این تولیدات دستی علاوه‌بر خود نورستان در میان ساکنان ولایت‌های همجوار مانند پنجشیر، کاپیسا و [[بدخشان]] نیز مشتری دارد و به فعالیت‌های تجاری این مناطق شکل می‌دهد.<ref>[https://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=154151 «شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.]</ref>


===معادن‌‌ نورستان===
===معادن نورستان===
حدود ۳۸۰ معدن در این ولایت تثبیت شده که از چند سال گذشته استخراج غیرقانونی در ۳۷۱ معدن این ولایت جریان دارد.
حدود ۳۸۰ معدن در این ولایت تثبیت شده که از چند سال گذشته استخراج غیرقانونی در ۳۷۱ معدن این ولایت جریان دارد.


ولایت نورستان دارای ۳۸۰ معدن ثبت‌شده از جمله زمرد و لیتیوم است که برخی از آنها در دهۀ ۹۰ش به‌صورت غیرقانونی استخراج شده است. معادن زمرد این ولایت که از مرغوب‌ترین انواع در جهان محسوب می‌شوند، به‌طور عمده در مناطق پارون، ننگراج، وانت وایگل و پیشیکی واقع شده‌ است. همچنین معادن لیتیوم نورستان مانند جامنک و درومگل دارای ذخایر بیش از چهار میلیون تن اکسید لیتیوم برآورد شده که از نظر اقتصادی بسیار باارزش است اما تا کنون به‌شکل اصولی استخراج نمی‌شوند.<ref>[https://8am.media/fa/nuristan-officials-the-powerful-371-mine-to-extract-arbitrary-shape/ «مقام‌های نورستان: زورمندان ۳۷۱ معدن را به شکل خودسر استخراج می‌کنند»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref>
ولایت نورستان دارای ۳۸۰ معدن ثبت‌شده از جمله [[زمرد]] و لیتیوم است که برخی از آنها در دههٔ ۹۰ش به‌صورت غیرقانونی استخراج شده است. معادن زمرد این ولایت که از مرغوب‌ترین انواع در جهان محسوب می‌شوند، به‌طور عمده در مناطق پارون، ننگراج، وانت وایگل و پیشیکی واقع شده است. همچنین معادن لیتیوم نورستان مانند جامنک و درومگل دارای ذخایر بیش از چهار میلیون تن اکسید لیتیوم برآورد شده که از نظر اقتصادی بسیار باارزش است اما تا کنون به‌شکل اصولی استخراج نمی‌شوند.<ref>[https://8am.media/fa/nuristan-officials-the-powerful-371-mine-to-extract-arbitrary-shape/ «مقام‌های نورستان: زورمندان ۳۷۱ معدن را به شکل خودسر استخراج می‌کنند»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref>
 
==فرهنگ، هنر  و جامعه در نورستان==


==فرهنگ، هنر و جامعه در نورستان==
===ادبیات شفاهی نورتسان===
===ادبیات شفاهی نورتسان===
ادبیات مردم نورستان به دو دورۀ قبل از اسلام و بعد از اسلام تقسیم می‌شود. افسانه‌ها و ضرب‌المثل‌ها در دورۀ قبل از اسلام مضامین اسطوره‌ای و مذهبی<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.</ref> در وصف خدایان، الهه‌ها، رزمجویان و قهرمانان داشت، اما بعد از اسلام مضامینی همچون عشق، اخلاق، طنز و مسائل تربیتی را شامل می‌شود.<ref>تازه نورستانی ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.</ref>
ادبیات مردم نورستان به دو دورهٔ قبل از اسلام و بعد از اسلام تقسیم می‌شود. [[افسانه|افسانه‌ها]] و [[ضرب‌المثل|ضرب‌المثل‌ها]] در دورهٔ قبل از اسلام مضامین اسطوره‌ای و مذهبی<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.</ref> در وصف خدایان، الهه‌ها، رزمجویان و قهرمانان داشت، اما بعد از اسلام مضامینی همچون عشق، [[اخلاق]]، طنز و مسائل تربیتی را شامل می‌شود.<ref>تازه نورستانی ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.</ref>


===آداب‌و‌رسوم مردم نورستان===
===آداب‌ورسوم مردم نورستان===
رسوم‌ باشندگان (شهروندان) ولايت نورستان شباهتی به رسوم ولايات ديگر افغنستان ندارد؛ آنها در خانه برای خوردن غذا از چَوکی (صندلی) و میز استفاده می‌کنند.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص375.</ref> بزرگان جنگی هم از امتیاز داشتن چوکی‌های شاخدار بهره می‌بردند.<ref>تازه نورستانی، کندنکاری نورستانی و بار معنایی آن، 1397ش، ص110. </ref> برگزاری جشن و مراسم‌های مختلف نیز در نورستان رایج است؛ مانند جشن‌های خزانی و نوروزی که در جشن خزان دختران چراغ چوب می‌افروختند.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص92.</ref> در گذشته، نورستانی‌های قبل از اسلام (کافرها)، مراسم اسطوره‌ای-آیینی خود را برای قرن‌ها در کنار قربانگاه امرا به جای می‌آوردند. این مراسم با نیایش همراه بود.<ref>عناصری، «نمایش در قلمرو فرهنگ و ملل: صحنه تمثیل و ننداری (نمایش های اسطوره ای - آیینی و تئاتر مدرن در افغانستان»، 1367ش، ص232.</ref>
رسوم باشندگان (شهروندان) ولایت نورستان شباهتی به رسوم ولایات دیگر [[افغانستان]] ندارد؛ آنها در خانه برای خوردن غذا از چَوکی (صندلی) و میز استفاده می‌کنند.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص375.</ref> بزرگان جنگی هم از امتیاز داشتن چوکی‌های شاخدار بهره می‌بردند.<ref>تازه نورستانی، کندنکاری نورستانی و بار معنایی آن، 1397ش، ص110.</ref> برگزاری [[جشن]] و مراسم‌های مختلف نیز در نورستان رایج است؛ مانند جشن‌های خزانی و نوروزی که در جشن خزان [[دختر|دختران]] چراغ چوب می‌افروختند.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص92.</ref> در گذشته، نورستانی‌های قبل از اسلام (کافرها)، مراسم اسطوره‌ای-آیینی خود را برای قرن‌ها در کنار قربانگاه امرا به جای می‌آوردند. این مراسم با [[نیایش]] همراه بود.<ref>عناصری، «نمایش در قلمرو فرهنگ و ملل: صحنه تمثیل و ننداری (نمایش‌های اسطوره ای - آیینی و تئاتر مدرن در افغانستان»، 1367ش، ص232.</ref>


===سبک پوشش مردم نورستان===
===سبک پوشش مردم نورستان===
پوشش مردم نورستان، بیشتر از پوست و پشم حيوانات ساخته شده است. مردان نورستان از کلاه پکول استفاده می‌کنند.<ref>«ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی. </ref> زنان نورستانی نوعی ساق‌پوش زیر جامۀ بلند و فراخ می‌پوشیدند که با کمربندهای بافته‌شده، جمع شده و در پشت شانه‌ها و آستین‌ها با ترکیبی از تکه‌دوزی‌های سرخ و سیاه تزیین می‌شده است. این نوع ساق‌پوش مخصوص نورستان بوده و در جای دیگری یافت نمی‌شود.<ref>یاسینی، «پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران»، 1395ش، ص69. </ref>
پوشش مردم نورستان، بیشتر از پوست و [[پشم]] حیوانات ساخته شده است. مردان نورستان از کلاه [[پوشاک سنتی افغانستان|پکول]] استفاده می‌کنند.<ref>«ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی.</ref> زنان نورستانی نوعی ساق‌پوش زیر جامهٔ بلند و فراخ می‌پوشیدند که با کمربندهای بافته‌شده، جمع شده و در پشت شانه‌ها و آستین‌ها با ترکیبی از تکه‌دوزی‌های سرخ و سیاه تزیین می‌شده است. این نوع ساق‌پوش مخصوص نورستان بوده و در جای دیگری یافت نمی‌شود.<ref>یاسینی، «پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران»، 1395ش، ص69.</ref>


===موسیقی محلی نورستان===
===موسیقی محلی نورستان===
رقص و موسیقی در نورستان قدمتی چهار هزار ساله دارد.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص224.</ref> سبک‌های موسیقایی اجرا شده در این منطقه، منحصر به فرد است.<ref>هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.</ref> یک آواز‌خوان به‌عنوان پیش‌خوان به زبان نورستانی به اجرای آهنگ پرداخته و یک گروه نیز او را همراهی می‌کنند. در نورستان قدیم، رقص و موسیقی با جوش و خروش برگزار می‌شده و شباهتی هم به رقص تمثیلی اپرا دارد.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص19.</ref>  
رقص و موسیقی در نورستان قدمتی چهار هزار ساله دارد.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص224.</ref> سبک‌های موسیقایی اجرا شده در این منطقه، منحصر به فرد است.<ref>هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.</ref> یک آوازخوان به‌عنوان پیش‌خوان به زبان نورستانی به اجرای آهنگ پرداخته و یک گروه نیز او را همراهی می‌کنند. در نورستان قدیم، رقص و موسیقی با جوش و خروش برگزار می‌شده و شباهتی هم به رقص تمثیلی اپرا دارد.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص19.</ref>


سرنده، نی یا شپوچه باسته (به زبان نورستانی)، دهل،<ref>مددی، « سبک‌های موسیقی محلی افغانی»، 1359ش، ص80.</ref> دایره یا بومبوک<ref>صدیقی، با سرزمین نورستان آشنا شوید، ص19.</ref> سگنی، توله<ref>عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص89. </ref> و اوربا از آلات موسیقی نورستان هستند.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.</ref> که تحت تأثیر موسیقی هندی و دره سند است.<ref> عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص244. </ref> در نورستان قبل از اسلام رقص نات (nat) یکی از مناسک دینی و رمز ستایش و نیایش در برابر معبود محسوب می‌شده است. این رقص به شش دسته تقسیم می‌شد.<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص60</ref> توله و نوعی سه‌تار خاص به نام واجد نيز در موسيقى محلى نورستان، نواخته مي‌شود.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.] </ref>
سرنده، [[نی]] یا شپوچه باسته (به زبان نورستانی)، دهل،<ref>مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانی»، 1359ش، ص80.</ref> [[دایره (ساز)|دایره]] یا بومبوک<ref>صدیقی، با سرزمین نورستان آشنا شوید، ص19.</ref> سگنی، توله<ref>عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص89.</ref> و اوربا از آلات موسیقی نورستان هستند.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.</ref> که تحت تأثیر موسیقی هندی و دره سند است.<ref>عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص244.</ref> در نورستان قبل از اسلام رقص نات (nat) یکی از مناسک دینی و رمز ستایش و نیایش در برابر معبود محسوب می‌شده است. این رقص به شش دسته تقسیم می‌شد.<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص60</ref> توله و نوعی سه‌تار خاص به نام واجد نیز در [[موسیقی محلی افغانستان|موسیقی محلی]] نورستان، نواخته می‌شود.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.]</ref>


از آوازخوانان آن‌جا می‌توان به محمد اسحاق نورستانی، عبدالوکیل، شیراحمد و فضل‌الکریم اشاره کرد.<ref>مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1378ش، ص189.</ref>
از آوازخوانان آن‌جا می‌توان به محمد اسحاق نورستانی، عبدالوکیل، شیراحمد و فضل‌الکریم اشاره کرد.<ref>مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1378ش، ص189.</ref>


===غذاهای محلی نورستان===
===غذاهای محلی نورستان===
نان گندم، جو، عسل، پنیر، قروت (کشک)، ماست، چهار مغز،<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص322.</ref> جوش، ایته<ref> دیگدان و تنور، «غذای نورستانی آیته چگونه پخته می‌شود؟»]</ref> ( با رودۀ بز درست می‌شود) و بولانی (با چربی و چهارمغز) از غذاهای رایج نورستان هستند.<ref> «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]</ref>
نان گندم، جو، عسل، [[پنیر]]، قروت ([[کشک]])، ماست، چهار مغز،<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص322.</ref> جوش، ایته<ref>دیگدان و تنور، «غذای نورستانی آیته چگونه پخته می‌شود؟»]</ref> (با رودهٔ بز درست می‌شود) و [[غذاهای سنتی افغانستان|بولانی]] (با چربی و چهارمغز) از غذاهای رایج نورستان هستند.<ref>«هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]</ref>


===رسانه‌های نورستان===
===رسانه‌های نورستان===
در این ولایت، تنها يک راديو در نورگرام و يک راديو دولتى در پارون فعاليت دارند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.]</ref>
در این ولایت، تنها یک رادیو در نورگرام و یک رادیو دولتی در پارون فعالیت دارند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.]</ref>


===ورزش‌های محلی نورستان===
===ورزش‌های محلی نورستان===
مردم نورستان به ‌بازی‌های بدنی علاقه دارند؛ خیز انداختن از دور، گَل انداختن، هاکی و تیراندازی از جمله بازی‌های مرسوم است.<ref>وکیل غرزی، «نورستان»، 1322ش، ص42.</ref> بازی‌هاى مختلف محلى مانند خوسى، توپ دنده، واوروکى، دزغپی نیز در ولايت نورستان رواج دارند که بیشتر در فصل بهار و تابستان بازی می‌شوند. بازى انگشت از بازى‌هاى مشهور نورستان است که در فصل زمستان از سوى اکثريت مردم نورستان اجرا مي‌شود. علاقه‌مندان و بازیکنان واليبال، نسبت به هر نوع بازى ديگر بيشتر است، اما در سال‌های اخیر، بازى کرکت مثل ساير ولايات کشور در نورستان نيز رشد کرده و اين ولايت از يک تيم منتخب برجسته کریکت برخوردار است که در مسابقات ولايتى خوب درخشيده و گاهی مسابقات کرکت نيز در پارون مرکز ولايت برگزار می‌شود.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html « معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.] </ref>
مردم نورستان به بازی‌های بدنی علاقه دارند؛ خیز انداختن از دور، گَل انداختن، هاکی و تیراندازی از جمله بازی‌های مرسوم است.<ref>وکیل غرزی، «نورستان»، 1322ش، ص42.</ref> [[بازی‌های محلی افغانستان|بازی‌های]] مختلف محلی مانند خوسی، توپ دنده، واوروکی، دزغپی نیز در ولایت نورستان رواج دارند که بیشتر در فصل [[بهار]] و [[تابستان]] بازی می‌شوند. [[بازی]] انگشت از بازی‌های مشهور نورستان است که در فصل زمستان از سوی اکثریت مردم نورستان اجرا می‌شود. علاقه‌مندان و بازیکنان والیبال، نسبت به هر نوع بازی دیگر بیشتر است، اما در سال‌های اخیر، بازی کرکت مثل سایر ولایات کشور در نورستان نیز رشد کرده و این ولایت از یک تیم منتخب برجسته کریکت برخوردار است که در مسابقات ولایتی خوب درخشیده و گاهی مسابقات کرکت نیز در پارون مرکز ولایت برگزار می‌شود.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html « معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.]</ref>


===سوغات و صنایع محلی نورستان===
===سوغات و صنایع محلی نورستان===
هیکل‌تراشی، منبت‌کاری و کنده‌کاری در نورستان بسیار رایج است. عامل اصلی در ترقی کنده‌کاری اعتقادات مذهبی باستانی و جنگل‌های انبوه است.<ref>کهزاد، «نورستان و روش مخصوص هیکل تراشی و منبت کاری»، 1326ش، ص30.</ref> هنر کنده‌کاری حاوی مجموعه‌ای از مطالب و مفاهیم است که اطلاعات و وقایع اجتماعی و ساختار اجتماعی کهن نورستان را به‌جای حرف با نمادها بیان می‌کند.<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص39.</ref> تزیین چوب در دروازه‌های ورودی و کلکین‌ها (پنجره) و منبرهای مساجد از سبک کلاسیک نورستانی رواج یافته است.<ref>فرهاد، نقش و تزیین در آبدات تاریخی افغانستان، 1398ش، ص28.</ref>  
هیکل‌تراشی، [[منبت کاری|منبت‌کاری]] و کنده‌کاری در نورستان بسیار رایج است. عامل اصلی در ترقی کنده‌کاری اعتقادات مذهبی باستانی و جنگل‌های انبوه است.<ref>کهزاد، «نورستان و روش مخصوص هیکل تراشی و منبت کاری»، 1326ش، ص30.</ref> هنر کنده‌کاری حاوی مجموعه‌ای از مطالب و مفاهیم است که اطلاعات و وقایع اجتماعی و ساختار اجتماعی کهن نورستان را به‌جای حرف با نمادها بیان می‌کند.<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص39.</ref> تزیین چوب در دروازه‌های ورودی و کلکین‌ها (پنجره) و منبرهای [[مسجد|مساجد]] از سبک کلاسیک نورستانی رواج یافته است.<ref>فرهاد، نقش و تزیین در آبدات تاریخی افغانستان، 1398ش، ص28.</ref>


ساختن کارد مخصوص (چوری) و تبرهای کار از جنس فولاد و تبرهای رقص و بازی از جنس برنج از دیگر کارهای دستی نورستانی‌ها محسوب می‌شود.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379. </ref> جولایی، دباغی، حجاری، سفال‌سازی و خجمچه<ref> تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص217. </ref>   از دیگر فعالیت‌های نورستانی‌ها به‌ شمار می‌رود.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379. </ref>
ساختن کارد مخصوص (چوری) و تبرهای کار از جنس فولاد و تبرهای رقص و بازی از جنس برنج از دیگر کارهای دستی نورستانی‌ها محسوب می‌شود.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.</ref> جولایی، دباغی، حجاری، سفال‌سازی و خجمچه<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص217.</ref> از دیگر فعالیت‌های نورستانی‌ها به‌شمار می‌رود.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.</ref>


===سبک معماری در نورستان===
===سبک معماری در نورستان===
الگوی مسکن نورستان خانه‌هایی دو طبقه با قاب چوبی است که اتاق نشیمن با ایوان جلوی آن در بالا و انبارهای مواد خوراکی و علوفۀ زمستانی در پایین قرار گرفته‌اند. در صورت مساعد بودن شرایط آب‌وهوایی محوطۀ باز بیرون برای دیدار روستاییان با یکدیگر و برگزاری ميهمانی‌ها به فضایی فعال مبدل می‌شود. دسترسی به خانه از طریق نردبان باریکی انجام می‌شود. قشر نجار برای خانواده‌های مشهور نورستان کارهای نمادین از چوب‌های کنده‌کاری شده می‌سازند که نشانگر موقعیت اجتماعی و توانایی اقتصادی افراد است. این کنده‌کاری‌ها بعد از اسلام، بیشتر به‌عنوان عنصر تزیینی استفاده می‌شود.<ref>سرتیپی‌پور، «مسکن روستایی در ترکیه و افغانستان»، 1386ش، ص12-14.</ref>
الگوی مسکن نورستان خانه‌هایی دو طبقه با قاب چوبی است که اتاق نشیمن با ایوان جلوی آن در بالا و انبارهای مواد خوراکی و علوفهٔ زمستانی در پایین قرار گرفته‌اند. در صورت مساعد بودن شرایط آب‌وهوایی محوطهٔ باز بیرون برای دیدار روستاییان با یکدیگر و برگزاری میهمانی‌ها به فضایی فعال مبدل می‌شود. دسترسی به [[خانه]] از طریق نردبان باریکی انجام می‌شود. قشر نجار برای خانواده‌های مشهور نورستان کارهای نمادین از چوب‌های کنده‌کاری شده می‌سازند که نشانگر موقعیت اجتماعی و توانایی اقتصادی افراد است. این کنده‌کاری‌ها بعد از اسلام، بیشتر به‌عنوان عنصر تزیینی استفاده می‌شود.<ref>سرتیپی‌پور، «مسکن روستایی در ترکیه و افغانستان»، 1386ش، ص12-14.</ref>


===ساختار اجتماعی‌‌ نورستان===
===ساختار اجتماعی نورستان===
ساختار اجتماعی ولایت نورستان بر پایۀ نظام قبیله‌ای و تنوع قومی سازمان یافته است. این جامعه متشکل از گروه‌های متعددی چون کاتی، کام‌ویری، اشکونی، پراسونی، وایگلی، پشتون و پشه‌ای بوده که هر کدام هویت زبانی و فرهنگی متمایزی دارند که نشان‌دهندۀ لایه‌بندی سنتی و هویت‌های اجتماعی مجزا درون این جامعه است. انسجام اجتماعی در این ولایت از طریق تعاملات فرهنگی، مناسک مشترک و سازگاری با محیط کوهستانی حفظ شده است.<ref>[https://www.afghanpaper.com/info/velaiat/norestan.htm «ولایت نورستان»، وب‌سایت شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.]</ref>
ساختار اجتماعی ولایت نورستان بر پایهٔ نظام قبیله‌ای و تنوع قومی سازمان یافته است. این جامعه متشکل از گروه‌های متعددی چون کاتی، کام‌ویری، اشکونی، پراسونی، وایگلی، پشتون و پشه‌ای بوده که هر کدام هویت زبانی و فرهنگی متمایزی دارند که نشان‌دهندهٔ لایه‌بندی سنتی و هویت‌های اجتماعی مجزا درون این جامعه است. انسجام اجتماعی در این ولایت از طریق تعاملات فرهنگی، مناسک مشترک و سازگاری با محیط کوهستانی حفظ شده است.<ref>[https://www.afghanpaper.com/info/velaiat/norestan.htm «ولایت نورستان»، وب‌سایت شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.]</ref>
 
===ازدواج‌‌‌‌ و تشکیل خانواده===


===ازدواج و تشکیل خانواده===
====شیوه‌های نامزدی====
====شیوه‌های نامزدی====
فرآیند نامزدی در این منطقه به سه شکل متمایز صورت می‌پذیرد: پس از رسیدن به سن قانونی، در دوره طفولیت، و حتی پیش از تولد طرفین. در رایج‌ترین نوع، که پس از تکمیل سن قانونی است، رضایت اولیه به‌طور عموم از سوی خانواده‌ها و بزرگان قوم اخذ می‌شود و نقش تصمیم‌گیری مستقیم جوانان بسیار محدود است.<ref>[https://nargishashimi.blogfa.com/post/18 «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.]</ref>
فرایند [[نامزدی]] در این منطقه به سه شکل متمایز صورت می‌پذیرد: پس از رسیدن به سن قانونی، در دوره طفولیت، و حتی پیش از تولد طرفین. در رایج‌ترین نوع، که پس از تکمیل سن قانونی است، رضایت اولیه به‌طور عموم از سوی خانواده‌ها و بزرگان قوم اخذ می‌شود و نقش تصمیم‌گیری مستقیم [[جوانی|جوانان]] بسیار محدود است.<ref>[https://nargishashimi.blogfa.com/post/18 «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.]</ref>


====تشریفات نامزدی====
====تشریفات نامزدی====
مراسم نامزدی با حضور گروهی از مردان خانواده داماد به نام «لدر» و با اهدای چند رأس دام به خانه عروس آغاز می‌شود. در همین مجلس، عقد شرعی با حضور ملا جاری شده و میزان مهریه که به‌طور معمول بین ۱۲ تا ۶۰ رأس گاو است، تعیین و به صورت تدریجی پرداخت می‌شود. در این مرحله داماد مجاز به ملاقات با نامزد خود نیست.<ref>[https://nargishashimi.blogfa.com/post/18 «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.]</ref>
مراسم نامزدی با حضور گروهی از مردان خانواده داماد به نام «لدر» و با اهدای چند رأس دام به خانه عروس آغاز می‌شود. در همین مجلس، عقد شرعی با حضور ملا جاری شده و میزان [[مهریه]] که به‌طور معمول بین ۱۲ تا ۶۰ رأس گاو است، تعیین و به صورت تدریجی پرداخت می‌شود. در این مرحله داماد مجاز به ملاقات با نامزد خود نیست.<ref>[https://nargishashimi.blogfa.com/post/18 «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.]</ref>


====برگزاری مراسم عروسی====
====برگزاری مراسم عروسی====
کلیه هزینه‌های مراسم و تهیه جهیزیه بر عهدۀ خانوادۀ عروس است. مراسم به مدت دو روز ادامه دارد که روز اول با پذیرایی از مهمانان توسط خانوادۀ عروس و ذبح دام‌های فراوان همراه است. در روز دوم، عروس آراسته با صورت پوشیده، سوار بر اسب شده و با همراهی هدایای فراوان و مراسم شادمانی شامل ساز و سرود و شلیک تفنگ به سمت خانۀ داماد حرکت می‌کند.<ref>[https://nargishashimi.blogfa.com/post/18 «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.]</ref>
کلیه [[هزینه‌های عروسی|هزینه‌های مراسم]] و تهیه [[جهیزیه]] بر عهدهٔ خانوادهٔ عروس است. مراسم به مدت دو روز ادامه دارد که روز اول با پذیرایی از مهمانان توسط خانوادهٔ عروس و [[ذبح اسلامی|ذبح]] دام‌های فراوان همراه است. در روز دوم، عروس آراسته با صورت پوشیده، سوار بر اسب شده و با همراهی هدایای فراوان و مراسم شادمانی شامل ساز و سرود و شلیک تفنگ به سمت خانهٔ داماد حرکت می‌کند.<ref>[https://nargishashimi.blogfa.com/post/18 «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.]</ref>


====پیوند نهایی و آغاز زندگی مشترک====
====پیوند نهایی و آغاز زندگی مشترک====
پس از انتقال عروس به خانۀ داماد، خانوادۀ وی بازگشته و هیچ مراسم خاص دیگری برگزار نمی‌شود. زندگی مشترک به‌طور عادی آغاز شده و عروس پس از چندین روز می‌تواند به خانۀ پدری بازگردد. این فرآیند نشان‌دهنده تلفیق پایبندی به سنت‌های قومی با کارکردهای اجتماعی خانواده در این منطقه است.<ref>[https://nargishashimi.blogfa.com/post/18 «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.]</ref>
پس از انتقال عروس به خانهٔ داماد، خانوادهٔ وی بازگشته و هیچ مراسم خاص دیگری برگزار نمی‌شود. زندگی مشترک به‌طور عادی آغاز شده و عروس پس از چندین روز می‌تواند به خانهٔ پدری بازگردد. این فرایند نشان‌دهنده تلفیق پایبندی به سنت‌های قومی با کارکردهای اجتماعی [[خانواده]] در این منطقه است.<ref>[https://nargishashimi.blogfa.com/post/18 «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.]</ref>


==آموزش و تحصیلات عالی==
==آموزش و تحصیلات عالی==
===معارف (آموزش و پرورش)===
===معارف (آموزش و پرورش)===
در ولايت نورستان تاکنون ٢١١ باب مکتب شامل دو ليسه، ١١٧ باب مکتب ابتدايی و ٩٢ مکتب در مقطع متوسطه وجود دارد. در اين ولايت ٢٠ باب مدرسۀ دينى، دو ليسۀ مسلکى زراعت و سه دارالمعلمين‌ نيز وجود داشته و تعداد شاگردان در اين ولايت به ٧٢٨٤٣ نفر مي‌رسند که ٤٤٢٢٠ نفر آن پسران و ٣٢٦٢٣ نفر آن را دختران تشکیل می‌دهند.  
در ولایت نورستان تاکنون ۲۱۱ باب مکتب شامل دو لیسه، ۱۱۷ باب مکتب ابتدایی و ۹۲ مکتب در مقطع متوسطه وجود دارد. در این ولایت ۲۰ باب [[مدرسه|مدرسهٔ]] دینی، دو لیسهٔ مسلکی زراعت و سه دارالمعلمین نیز وجود داشته و تعداد شاگردان در این ولایت به ۷۲۸۴۳ نفر می‌رسند که ۴۴۲۲۰ نفر آن پسران و ۳۲۶۲۳ نفر آن را دختران تشکیل می‌دهند.


تعداد معملين اين ولايت ١٢٧٠ نفر بوده که ١٢٠ نفر زن و باقی آنها مرد هستند. همچنان از جمع آنان ٣٠ مرد و ٤  زن معلم مسلکى هستند. در بخش تعليمات اسلامى ١٩٠ استاد وجود دارد که تنها ١٢ نفر از آنها زن هستند. <ref> [https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، سایت سیاح آنلاین.]</ref>
تعداد معملین این ولایت ۱۲۷۰ نفر بوده که ۱۲۰ نفر زن و باقی آنها مرد هستند. همچنان از جمع آنان ۳۰ مرد و ۴ زن معلم مسلکی هستند. در بخش تعلیمات اسلامی ۱۹۰ استاد وجود دارد که تنها ۱۲ نفر از آنها زن هستند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، سایت سیاح آنلاین.]</ref>


===تحصیلات عالی===
===تحصیلات عالی===
در نورستان یک باب مؤسسۀ تحصیلات عالی به‌نام نورستان، وجود دارد که در ۱۴۰۳ش دارای دو دانشکدۀ شرعیات و آموزش و پرورش بوده و حدود ۴۵۰ دانشجو در آنها مشغول آموزش هستند.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/provincial-192622 «دانشجویان نورستان خواستار ارتقای موسسه تحصیلات عالی به دانشگاه هستند»، وب‌سایت طلوع نیوز.]</ref>
در نورستان یک باب مؤسسهٔ تحصیلات عالی به‌نام نورستان، وجود دارد که در ۱۴۰۳ش دارای دو دانشکدهٔ شرعیات و آموزش و پرورش بوده و حدود ۴۵۰ دانشجو در آنها مشغول آموزش هستند.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/provincial-192622 «دانشجویان نورستان خواستار ارتقای مؤسسه تحصیلات عالی به دانشگاه هستند»، وب‌سایت طلوع نیوز.]</ref>


===مدارس دینی===
===مدارس دینی===
سنگ بنای یک مدرسۀ دینی در ۱۴۰۳ش در ولسوالی برگمتال این ولایت گذاشته شده است.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%B3%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D9%86%D8%A7%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B4%D8%AA/ «سنگ بنای یک مدرسه دینی در نورستان گذاشته شد»، وب‌سایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref>
سنگ بنای یک مدرسهٔ دینی در ۱۴۰۳ش در ولسوالی برگمتال این ولایت گذاشته شده است.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/سنگ-بنای-یک-مدرسه-دینی-در-نورستان-گذاشت/ «سنگ بنای یک مدرسه دینی در نورستان گذاشته شد»، وب‌سایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref>


==زیرساخت و امکانات رفاهی نورستان==
==زیرساخت و امکانات رفاهی نورستان==
===بهداشت و سلامت===
===بهداشت و سلامت===
بر اساس گزارش رسانه‌ها، امروزه وضعیت زیرساخت‌های درمانی و بهداشتی نورستان مناسب جمعیت و نیاز این ولایت نیست.<ref>[https://moph.gov.af/dr/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%B5%D8%AD%D8%AA%E2%80%8C%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 « دیدار سرپرست وزارت صحت‌عامه با والی ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت صحت عامه.]</ref> و مرکز تعلیم و تربیت صحّی وجود ندارد<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص297.</ref> اما در نورستان قدیم زایشگاه وجود داشته و زنان قبل یا هنگام وضع حمل به‌جایی شبیه به زایشگاه می‌رفتند و بعد از 7 روز مراقبت توسط پرستاران، به خانه برمی‌گشتند.<ref>صدیقی، با سرزمین نورستان آشنا شوید، بی‌تا، ص17.</ref>
بر اساس گزارش رسانه‌ها، امروزه وضعیت زیرساخت‌های درمانی و بهداشتی نورستان مناسب جمعیت و نیاز این ولایت نیست.<ref>[https://moph.gov.af/dr/دیدار-سرپرست-وزارت-صحت‌عامه-با-والی-ولایت-نورستان « دیدار سرپرست وزارت صحت‌عامه با والی ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت صحت عامه.]</ref> و مرکز تعلیم و تربیت صحّی وجود ندارد<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص297.</ref> اما در نورستان قدیم زایشگاه وجود داشته و زنان قبل یا هنگام وضع حمل به‌جایی شبیه به زایشگاه می‌رفتند و بعد از ۷ روز مراقبت توسط پرستاران، به خانه برمی‌گشتند.<ref>صدیقی، با سرزمین نورستان آشنا شوید، بی‌تا، ص17.</ref>


===راه‌های ارتباطی===
===راه‌های ارتباطی===
دره‌های فراوان<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص298.</ref> و شرایط آب‌وهوایی باعث شده بیشتر مناطق نورستان از خطوط مواصلاتی محروم باشند.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/nuristan.php <nowiki>«ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی.]</nowiki>]</ref> به‌طوری که شش ولسوالی از هفت ولسوالی آن فاقد راه مستقیم به مرکز ولایت (پارون) است. باشنده‌گان این مناطق ناگزیرند با عبور از ولایات همجوار مانند لغمان، ننگرهار و کنر، مسیر طولانی را برای دسترسی به پارون طی کنند. پروژه‌های کلیدی اتصال‌دهنده نظیر مسیر کوردرتتین و کوتل پیروک که قادرند زمان سفر را به چند ساعت کاهش دهند، نیمه‌کاره متوقف مانده‌ است.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2023/10/08/the-people-of-some-districts-of-nooristan-the-lack-of-roads-has-made-us-face-problems/ «مردم برخی ولسوالی‌های نورستان: نبود راه‌های مواصلاتی با پارون ما را با مشکل مواجه ساخته‌است»، خبرگزاری پژواک.]</ref>
دره‌های فراوان<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص298.</ref> و شرایط آب‌وهوایی باعث شده بیشتر مناطق نورستان از خطوط مواصلاتی محروم باشند.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/nuristan.php <nowiki>«ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی.]</nowiki>]</ref> به‌طوری که شش ولسوالی از هفت ولسوالی آن فاقد راه مستقیم به مرکز ولایت (پارون) است. باشنده‌گان این مناطق ناگزیرند با عبور از ولایات همجوار مانند لغمان، [[ننگرهار]] و کنر، مسیر طولانی را برای دسترسی به پارون طی کنند. پروژه‌های کلیدی اتصال‌دهنده نظیر مسیر کوردرتتین و کوتل پیروک که قادرند زمان سفر را به چند ساعت کاهش دهند، نیمه‌کاره متوقف مانده است.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2023/10/08/the-people-of-some-districts-of-nooristan-the-lack-of-roads-has-made-us-face-problems/ «مردم برخی ولسوالی‌های نورستان: نبود راه‌های مواصلاتی با پارون ما را با مشکل مواجه ساخته است»، خبرگزاری پژواک.]</ref>


==زبان نورستانی==
==زبان نورستانی==
===تاریخچه زبان نورستانی===
===تاریخچه زبان نورستانی===
قدمت زبان نورستانی به قبل از دوران ویدی و اوستا بر می‌گردد که در آن دوران، زبان اندوآریانی (آریک) زبان واحد آریایی‌ها بود. نخستین‌بار در زمان محمدظاهر شاه خط نورستانی ساخته شد و بعد از کودتای ثور، برنامه‌های رادیویی و مسایل طبع و نشر مطرح شد.<ref>« زبان‌‌های افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.</ref>
قدمت زبان نورستانی به قبل از دوران ویدی و [[اوستا]] بر می‌گردد که در آن دوران، زبان اندوآریانی (آریک) زبان واحد آریایی‌ها بود. نخستین‌بار در زمان محمدظاهر شاه خط نورستانی ساخته شد و بعد از کودتای ثور، برنامه‌های رادیویی و مسایل طبع و نشر مطرح شد.<ref>«زبان‌های افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.</ref>
 
در 1357ش برنامه‌های رادیویی زبان نورستانی آغاز به کار کرده و در  1366ش از سوی آکادمی علوم افغانستان، الفبای زبان نورستانی تثبیت شد.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص190.</ref>  مجلۀ جاس از طرف وزارت سرحدات، اقوام و قبایل و نشریۀ وطنداران از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ به یکی از لهجه‌های زبان نورستانی چاپ و نشر شد.


همچنین، کتب درسی ابتدایی، مجموعه شعر و داستان‌های سلیمان سونرا به زبان نورستانی منتشر شده است. کتاب‌ ادبیات شفاهی نورستان، پیرامون زبان نورستانی و رسالۀ الفبای زبان نورستانی توسط سمیع‌الله تازه نورستانی، به زبان دری منتشر شده است.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص191.</ref> امروزه نفوذ بی‌رویه و سریع زبان‌های دری و پشتو خطر نابودی زبان نورستانی را گوشزد می‌کند.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص14.</ref>
در ۱۳۵۷ش برنامه‌های رادیویی زبان نورستانی آغاز به کار کرده و در ۱۳۶۶ش از سوی [[آکادمی علوم افغانستان]]، الفبای زبان نورستانی تثبیت شد.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص190.</ref> مجلهٔ جاس از طرف وزارت سرحدات، اقوام و قبایل و نشریهٔ وطنداران از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ به یکی از لهجه‌های زبان نورستانی چاپ و نشر شد.


===دیدگاه‌ها در مورد ریشۀ زبان نورستانی===
همچنین، کتب درسی ابتدایی، مجموعه شعر و داستان‌های سلیمان سونرا به زبان نورستانی منتشر شده است. کتاب [[ادبیات شفاهی]] نورستان، پیرامون زبان نورستانی و رسالهٔ الفبای زبان نورستانی توسط سمیع‌الله تازه نورستانی، به [[زبان دری]] منتشر شده است.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص191.</ref> امروزه نفوذ بی‌رویه و سریع زبان‌های دری و پشتو خطر نابودی زبان نورستانی را گوشزد می‌کند.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص14.</ref>
دانشمندان زبان‌شناسی، زبان اندوآریایی را به سه شاخۀ اندوآریانی، آریانی و نورستانی تقسیم کرده‌اند.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص92.</ref> در رابطه با قدمت زبان نورستانی سه دیدگاه مختلف وجود دارد:


#زبان نورستانی را باید در نزدیکی مرکز زبان اندوآریانی و یا آریایی قرار داد که زمانی در آسیای مرکزی (آریانا ویجه) صحبت می‌شده است.
===دیدگاه‌ها در مورد ریشهٔ زبان نورستانی===
#زبان نورستانی شاخۀ سوم زبان‌ هند و آریانی به شمار می‌رود. این زبان‌ها دارای خصوصیاتی‌ هستند که در عین‌ حال به هر دو خانوادۀ زبان‌های اندوآریایی و آریانی شبیه بوده و توسط اولین توده‌های اندو آریانی در زمانی‌که هنوز میان دو زبان اختلاف نبوده، به مناطق نورستان آورده شده‌ است.
دانشمندان زبان‌شناسی، زبان اندوآریایی را به سه شاخهٔ اندوآریانی، آریانی و نورستانی تقسیم کرده‌اند.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص92.</ref> در رابطه با قدمت زبان نورستانی سه دیدگاه مختلف وجود دارد:
#زبان نورستانی قبل از تولد ویدی از تنۀ زبان اندوآریایی متولد شده است. گروهی از کارشناسان معتقدند که در زمان بسیار قدیم، در حدود دو هزار و پانصد سال قبل از میلاد، یک زبان عمومی وجود داشته که ریشۀ زبان‌های کنونی نورستانی به آن می‌رسد.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص197.</ref>
#زبان نورستانی را باید در نزدیکی مرکز زبان اندوآریانی یا آریایی قرار داد که زمانی در آسیای مرکزی (آریانا ویجه) صحبت می‌شده است.
#زبان نورستانی شاخهٔ سوم زبان هند و آریانی به‌شمار می‌رود. این زبان‌ها دارای خصوصیاتی هستند که در عین حال به هر دو خانوادهٔ زبان‌های اندوآریایی و آریانی شبیه بوده و توسط اولین توده‌های اندو آریانی در زمانی‌که هنوز میان دو زبان اختلاف نبوده، به مناطق نورستان آورده شده است.
#زبان نورستانی قبل از تولد ویدی از تنهٔ زبان اندوآریایی متولد شده است. گروهی از کارشناسان معتقدند که در زمان بسیار قدیم، در حدود دو هزار و پانصد سال قبل از میلاد، یک زبان عمومی وجود داشته که ریشهٔ زبان‌های کنونی نورستانی به آن می‌رسد.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص197.</ref>


===مشخصات زبان نورستانی===
===مشخصات زبان نورستانی===
در زبان نورستانی تعداد 44 حرف وجود دارد که از آن جمله 11 حرف احتیاطی و 3 حرف خاص زبان نورستانی است.<ref>سون آرا، «زبان و تاریخ نورستان»، 1396ش، ص12.</ref>
در زبان نورستانی تعداد ۴۴ حرف وجود دارد که از آن جمله ۱۱ حرف احتیاطی و ۳ حرف خاص زبان نورستانی است.<ref>سون آرا، «زبان و تاریخ نورستان»، 1396ش، ص12.</ref>


===گسترۀ جغرافیایی زبان نورستانی===
===گسترهٔ جغرافیایی زبان نورستانی===
زبان نورستانی در ولایات نورستان، کنر و در بعضی مناطق چترال پاکستان صحبت می‌شود.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص153.</ref> کارشناسان، تعداد گویش‌وران این زبان را در حدود سی ‌هزار نفر برآورد کرده‌اند. هرچند در بخش‌هایی از ولایت نورستان، مردم به زبان پشه‌ای صحبت می‌کنند و برخی‌، معتقد به قرابت‌هایی میان این زبان با زبان نورستانی هستند.<ref>«زبان‌های افغانستان»، وب‌سایت شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان.</ref>
زبان نورستانی در ولایات نورستان، کنر و در بعضی مناطق چترال پاکستان صحبت می‌شود.<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص153.</ref> کارشناسان، تعداد گویش‌وران این زبان را در حدود سی هزار نفر برآورد کرده‌اند. هرچند در بخش‌هایی از ولایت نورستان، مردم به زبان پشه‌ای صحبت می‌کنند و برخی، معتقد به قرابت‌هایی میان این زبان با زبان نورستانی هستند.<ref>«زبان‌های افغانستان»، وب‌سایت شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان.</ref>


===لهجه‌های زبان نورستانی===
===لهجه‌های زبان نورستانی===
زبان مردم نورستانی در ابتدا واحد بوده، اما به‌دلیل عدم ارتباط گویندگان آن در دره‌های از هم‌ دورافتادۀ جنوب هندوکش شرقی، لهجه‌های آن به دو دستۀ شمالی و جنوبی تقسیم شده است.<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص275.</ref> کته‌ویری، واسیو ویری، کلنه الا، تریگامی، اشگونی<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص153.</ref> و دهمیلی از لهجه‌های این دو دسته هستند.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص6.</ref>
زبان مردم نورستانی در ابتدا واحد بوده، اما به‌دلیل عدم ارتباط گویندگان آن در دره‌های از هم دورافتادهٔ جنوب هندوکش شرقی، لهجه‌های آن به دو دستهٔ شمالی و جنوبی تقسیم شده است.<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص275.</ref> کته‌ویری، واسیو ویری، کلنه الا، تریگامی، اشگونی<ref>تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص153.</ref> و دهمیلی از لهجه‌های این دو دسته هستند.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص6.</ref>


==مشاهیر نورستان==
==مشاهیر نورستان==
نائب سالار عبدالوکيل ‌خان، گل ميرخان، فرمون خان، مولوى افضل، عبدالله‌خان نورستانى، عبدالقديرنورستانى، سميع‌الله، سليمان، مجيد رشيدى، سلطانه نورستانى از چهره‌هاى شهير اين ولايت شمرده مي‌شوند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.]</ref>
نائب سالار عبدالوکیل خان، گل میرخان، فرمون خان، مولوی افضل، عبدالله‌خان نورستانی، عبدالقدیرنورستانی، سمیع‌الله، سلیمان، مجید رشیدی، سلطانه نورستانی از چهره‌های شهیر این ولایت شمرده می‌شوند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.]</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۱۵۹: خط ۱۵۱:


==منابع==
==منابع==
*ارزگانی، مسیح، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم‌شناسی فرهنگی، بی‌جا، بی‌نا‌، 1390ش.
{{آغاز منابع}}
*اعتمادی، احمدعلی، «اقتصاد روستایی نورستان»، مجلۀ فرهنگ ایران زمین، شماره 4، 1335ش.
* ارزگانی، مسیح، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم‌شناسی فرهنگی، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۹۰ش.
*«پانصدونوزده اثر باستانی در نورستان کشف شد»، وب‌سایت هشت صبح، تاریخ درج مطلب: 30 آذر 1399ش.
* اعتمادی، احمدعلی، «اقتصاد روستایی نورستان»، مجلهٔ فرهنگ ایران زمین، شماره ۴، ۱۳۳۵ش.
*تازه نورستانی، سمیع‌الله، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، کابل، 1367ش.
* «پانصدونوزده اثر باستانی در نورستان کشف شد»، وب‌سایت هشت صبح، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آذر ۱۳۹۹ش.
*تازه نورستانی، سمیع‌الله، ادبیات شفاهی نورستان، کابل، وزارت اطلاعات و فرهنگ، چ3، 1391ش.
* تازه نورستانی، سمیع‌الله، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، کابل، ۱۳۶۷ش.
*تازه نورستانی، سمیع‌الله، پیرامون زبان نورستانی، کابل، کتب بیهقی، 1390ش.
* تازه نورستانی، سمیع‌الله، ادبیات شفاهی نورستان، کابل، وزارت اطلاعات و فرهنگ، چ۳، ۱۳۹۱ش.
*تازه نورستانی، سمیع‌الله، کندنکاری نورستانی و بار معنایی آن، کابل، نهاد فرهنگی میرزا تازه‌گل‌خان، 1397ش.
* تازه نورستانی، سمیع‌الله، پیرامون زبان نورستانی، کابل، کتب بیهقی، ۱۳۹۰ش.
*تیمور، «نورستان، سرزمین رنج و مبارزه»، وب‌سایت حزب همبستگی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 6 مرداد 1392ش.
* تازه نورستانی، سمیع‌الله، کندنکاری نورستانی و بار معنایی آن، کابل، نهاد فرهنگی میرزا تازه‌گل‌خان، ۱۳۹۷ش.
*جیلانی، غلام، «جغرافیای ولایات افغانستان»، کابل، اداره کتابخانه‌های سیار اریک، 1379ش.
* تیمور، «نورستان، سرزمین رنج و مبارزه»، وب‌سایت حزب همبستگی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۶ مرداد ۱۳۹۲ش.
*«دانشجویان نورستان خواستار ارتقای موسسه تحصیلات عالی به دانشگاه هستند»، وب‌سایت طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۶ دی ۱۴۰۳ش.
* جیلانی، غلام، «جغرافیای ولایات افغانستان»، کابل، اداره کتابخانه‌های سیار اریک، ۱۳۷۹ش.
*دولت‌آبادی، بصیراحمد، شناسنامه افغانستان، قم، مؤلف، چ1، 1371ش.
* «دانشجویان نورستان خواستار ارتقای مؤسسه تحصیلات عالی به دانشگاه هستند»، وب‌سایت طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۶ دی ۱۴۰۳ش.
*«دیدار سرپرست وزارت صحت‌عامه با والی ولایت نورستان»، ‌وب‌سایت وزارت صحت عامه، تاریخ درج مطلب: 20 اسفند 1399.
* دولت‌آبادی، بصیراحمد، شناسنامه افغانستان، قم، مؤلف، چ۱، ۱۳۷۱ش.
*دیگدان و تنور، «تهیه جوش مزه‌دار در نورستان»، یوتیوب، تاریخ بازدید: 13 دی 1401ش.
* «دیدار سرپرست وزارت صحت‌عامه با والی ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت صحت عامه، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اسفند ۱۳۹۹.
*دیگدان و تنور، «غذای نورستانی آیته چگونه پخته می‌شود؟»، یوتیوب، تاریخ بازدید 13 دی 1401ش.
* دیگدان و تنور، «تهیه جوش مزه‌دار در نورستان»، یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۳ دی ۱۴۰۱ش.
*«رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آبان ۱۳۸۶ش.
* دیگدان و تنور، «غذای نورستانی آیته چگونه پخته می‌شود؟»، یوتیوب، تاریخ بازدید ۱۳ دی ۱۴۰۱ش.
*سرتیپی‌پور، محسن، «مسکن: مسکن روستایی در ترکیه و افغانستان»، مجلۀ مسکن و محیط روستا، شماره 117، 1386ش.
* «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آبان ۱۳۸۶ش.
*«شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شکبۀ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۶ شهریور ۱۳۹۷ش.
* سرتیپی‌پور، محسن، «مسکن: مسکن روستایی در ترکیه و افغانستان»، مجلهٔ مسکن و محیط روستا، شماره ۱۱۷، ۱۳۸۶ش.
*شفایی، مهدی، «نورستان سومین پارک ملی افغانستان»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: 18 خرداد 1399ش.
* «شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شکبهٔ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۶ شهریور ۱۳۹۷ش.
*شیرمحمدی، رضا، «ولایت نورستان در افغانستان به عنوان پارک ملی اعلام گردید»، وب‌سایت دویچه‌وله، تاریخ درج مطلب: 18 خرداد 1399ش.
* شفایی، مهدی، «نورستان سومین پارک ملی افغانستان»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۱۸ خرداد ۱۳۹۹ش.
*صدیقی، جلال‌الدین، با سرزمین نورستان آشنا شوید، کابل، مطبعه دولتی، بی‌تا.
* شیرمحمدی، رضا، «ولایت نورستان در افغانستان به عنوان پارک ملی اعلام گردید»، وب‌سایت دویچه‌وله، تاریخ درج مطلب: ۱۸ خرداد ۱۳۹۹ش.
*طاهری، روح‌الله، «خشم جنگ و طبیعت بر عروس افغانستان؛ در نورستان چه می‌گذرد؟»، وب‌سایت صبح کابل، تاریخ درج مطلب: 13 مرداد 1400ش.
* صدیقی، جلال‌الدین، با سرزمین نورستان آشنا شوید، کابل، مطبعه دولتی، بی‌تا.
*«هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28، تاریخ بازدید: 25 دی 1401ش.
* طاهری، روح‌الله، «خشم جنگ و طبیعت بر عروس افغانستان؛ در نورستان چه می‌گذرد؟»، وب‌سایت صبح کابل، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
*عرفان، داوود، فرهنگ جزیره‌ای: تأملاتی پیرامون فرهنگ سیاسی افغانستان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، 1399ش.
* «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت ۲۸، تاریخ بازدید: ۲۵ دی ۱۴۰۱ش.
*عناصری، جابر، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، در ماهنامه چیستا، شماره 62، 1368ش.
* عرفان، داوود، فرهنگ جزیره‌ای: تأملاتی پیرامون فرهنگ سیاسی افغانستان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، ۱۳۹۹ش.
*عناصری، جابر، «نمایش در قلمرو فرهنگ و ملل: صحنه تمثیل و ننداری (نمایش‌های اسطوره‌ای - آیینی و تئاتر مدرن در افغانستان»، مجلۀ چیستا، شماره 53 و 54، 1367ش.
* عناصری، جابر، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، در ماهنامه چیستا، شماره ۶۲، ۱۳۶۸ش.
*فرهاد، محمدعالم، نقش و تزیین در آبدات تاریخی افغانستان، کابل، مطبعه سهر، 1398ش.
* عناصری، جابر، «نمایش در قلمرو فرهنگ و ملل: صحنه تمثیل و ننداری (نمایش‌های اسطوره‌ای - آیینی و تئاتر مدرن در افغانستان»، مجلهٔ چیستا، شماره ۵۳ و ۵۴، ۱۳۶۷ش.
*کبیر رنجبر، علوم، «بحثی پیرامون شیوه تولید آسیایی و امکان موجودیت آن در قبایل پشتون و نورستان»، کابل، آکادمی علوم جمهوری دموکراتیک افغانستان مرکز علوم اجتماعی، 1363ش.
* فرهاد، محمدعالم، نقش و تزیین در آبدات تاریخی افغانستان، کابل، مطبعه سهر، ۱۳۹۸ش.
*کهزاد، احمدعلی، «نورستان و روش مخصوص هیکل‌تراشی و منبت‌کاری مقاله»، مجله آریانا، شماره 2، 1326ش.
* کبیر رنجبر، علوم، «بحثی پیرامون شیوه تولید آسیایی و امکان موجودیت آن در قبایل پشتون و نورستان»، کابل، آکادمی علوم جمهوری دموکراتیک افغانستان مرکز علوم اجتماعی، ۱۳۶۳ش.
*مارتین، فویگ، «آب‌های نورستان»، ترجمه کتاب کافرستان، جیلانی آریزوی، غ، در مجله آریانا، شماره، 1322ش.
* کهزاد، احمدعلی، «نورستان و روش مخصوص هیکل‌تراشی و منبت‌کاری مقاله»، مجله آریانا، شماره ۲، ۱۳۲۶ش.
*محمدی، احمد، «معرفی ولایت نورستان، عروس ولایات»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: 8 فروردین 1397ش.
* مارتین، فویگ، «آب‌های نورستان»، ترجمه کتاب کافرستان، جیلانی آریزوی، غ، در مجله آریانا، شماره، ۱۳۲۲ش.
*محمود، شاه‌محمود، «معرفی والیت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین، تاریخ درج مطلب: 21 آبان 1399ش.
* محمدی، احمد، «معرفی ولایت نورستان، عروس ولایات»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۳۹۷ش.
*مددی، وهاب، سبک‌های موسیقی محلی افغانی فرهنگ مردم، فصلنامه فرهنگ مردم، شماره 2، 1359ش.
* محمود، شاه‌محمود، «معرفی والیت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش.
*«مردم برخی ولسوالی‌های نورستان: نبود راه‌های مواصلاتی با پارون ما را با مشکل مواجه ساخته‌است»، خبرگزاری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۸ اکتبر ۲۰۲۳م.
* مددی، وهاب، سبک‌های موسیقی محلی افغانی فرهنگ مردم، فصلنامه فرهنگ مردم، شماره ۲، ۱۳۵۹ش.
*معتمدی، احمدعلی، مذهب قدیم نورستان، کابل، آکادمی علوم جمهوری افغانستان، 1370ش.
* «مردم برخی ولسوالی‌های نورستان: نبود راه‌های مواصلاتی با پارون ما را با مشکل مواجه ساخته است»، خبرگزاری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۸ اکتبر ۲۰۲۳م.
*«معرفی ولایت نورستان! با طبیعت زیبا و حیرت آور»، وب‌سایت افغانستان‌پرس، تاریخ بازدید 15 دی 1401ش.
* معتمدی، احمدعلی، مذهب قدیم نورستان، کابل، آکادمی علوم جمهوری افغانستان، ۱۳۷۰ش.
*«مقام‌های نورستان: زورمندان ۳۷۱ معدن را به شکل خودسر استخراج می‌کنند»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۲۴ شهریور ۱۳۹۴ش.
* «معرفی ولایت نورستان! با طبیعت زیبا و حیرت‌آور»، وب‌سایت افغانستان‌پرس، تاریخ بازدید ۱۵ دی ۱۴۰۱ش.
*«مناظر زیبای طبیعی نورستان دیدنی ترین مناطق در افغانستان»، خبرگزاری آژانس باختر یگانه، 30 خرداد 1401ش.
* «مقام‌های نورستان: زورمندان ۳۷۱ معدن را به شکل خودسر استخراج می‌کنند»، وب‌سایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۲۴ شهریور ۱۳۹۴ش.
*«معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین، تاریخ درج مطلب: 16 شهریور 1394ش.
* «مناظر زیبای طبیعی نورستان دیدنی‌ترین مناطق در افغانستان»، خبرگزاری آژانس باختر یگانه، ۳۰ خرداد ۱۴۰۱ش.
*نجفی، علی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، در مجله جریان‌شناسی دینی معرفتی در عرصه بین‌الملل، شماره 7، 1390ش.
* «معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۶ شهریور ۱۳۹۴ش.
*ندیشنگ، سمیع‌الله، «مرور کوتاهی بررسم و عنعنات نورستان قبل از اسلام (2)»، فصلنامه فرهنگ مردم، شماره 6، 1360ش.
* نجفی، علی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، در مجله جریان‌شناسی دینی معرفتی در عرصه بین‌الملل، شماره ۷، ۱۳۹۰ش.
*هویدی، فهمی، افغانستان سقف جهان، ترجمه سرور دانش، قم، مالک اشتر، 1364ش.
* ندیشنگ، سمیع‌الله، «مرور کوتاهی بررسم و عنعنات نورستان قبل از اسلام (۲)»، فصلنامه فرهنگ مردم، شماره ۶، ۱۳۶۰ش.
*«نورستان؛ موسیقی شهر رویایی افغانستان چه‌گونه است؟»، وب‌سایت سلام وطن‌دار فارسی، تاریخ درج مطلب: 6 مهر 1399ش.
* هویدی، فهمی، افغانستان سقف جهان، ترجمه سرور دانش، قم، مالک اشتر، ۱۳۶۴ش.
*«ولایت نورستان را بیشتر بشناسیم»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آبان ۱۴۰۰ش.
* «نورستان؛ موسیقی شهر رؤیایی افغانستان چه‌گونه است؟»، وب‌سایت سلام وطن‌دار فارسی، تاریخ درج مطلب: ۶ مهر ۱۳۹۹ش.
*«ولایت نورستان – نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد، تاریخ بازدید: 17 دی 1401ش.
* «ولایت نورستان را بیشتر بشناسیم»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آبان ۱۴۰۰ش.
*«ولایت نورستان»، وب‌سایت شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ بازدید: ۱۹ شهریور ۱۴۰۴ش.
* «ولایت نورستان – نفوس و ولسوالی‌های آن»، خبرگزاری شاهد، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
*«ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی، تاریخ بازدید: 17 دی 1401ش.
* «ولایت نورستان»، وب‌سایت شبکهٔ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ بازدید: ۱۹ شهریور ۱۴۰۴ش.
*وکیل غرزی، محمدصفر، « نورستان»، مجلۀ آریانا، شماره 3، 1322ش.
* «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
*یاسینی، سیده راضیه، «پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران»، مجلۀ مطالعات فرهنگ – ارتباطات، شماره 33، 1395ش.
* وکیل غرزی، محمدصفر، «نورستان»، مجلهٔ آریانا، شماره ۳، ۱۳۲۲ش.
* یاسینی، سیده راضیه، «پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران»، مجلهٔ مطالعات فرهنگ – ارتباطات، شماره ۳۳، ۱۳۹۵ش.
{{پایان منابع}}

نسخهٔ کنونی تا ۱۳ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۱۰:۴۰

نورستان؛ از ولایت‌های مهم افغانستان در شمال‌شرق این کشور.

ولایت نورستان، واقع در شمال‌شرق افغانستان، از مناطق باستانی با پیشینهٔ فرهنگی است که ساکنان آن از نسل آریایی‌ها محسوب می‌شوند. این منطقه که پیش از اسلام با نام کافرستان شناخته می‌شد، در پایان سدهٔ نوزدهم به اسلام گروید و نام نورستان بر آن نهاده شد. جغرافیای کوهستانی با میانگین ارتفاع ۲۹۰۰ متر و منابع آبی غنی، سبک زندگی خاصی را در این ولایت شکل داده است. نورستان دارای ساختار اجتماعی قبیله‌ای متکثر متشکل از گروه‌های قومی مختلف با زبان‌ها و فرهنگ‌های متمایز است. اقتصاد آن مبتنی بر کشاورزی، دامداری و صنایع دستی مانند تولید پکول و چپن است. همچنین این ولایت از ذخایر معدنی ارزشمندی مانند زمرد و لیتیوم برخوردار بوده که در سال‌های اخیر به‌صورت غیرقانونی استخراج می‌شوند. فرهنگ غنی نورستان در زمینه‌های ادبیات شفاهی، موسیقی، معماری و آداب و رسوم از جمله مراسم ازدواج پیچیده، آن را به یکی از مناطق مهم افغانستان تبدیل کرده است.

نام‌گذاری نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نورستان در گذشته به‌نام‌های پارا، پامیزاد، داردستان، بلورستان، کتور و کافرستان و ساکنان آن به الینا، کلاشا،[۱] بلور، کموج یا کیمجی‌کتور و کافرهای سیاهپوش و سفیدپوش و نورستانی شهرت داشتند.[۲]

همچنین، قبل از سلطنت عبدالرحمن‌خان، ساکنان این ولایت دین مخصوصی داشتند؛ امیر عبدالرحمن‌خان در ۱۸۹۵م به نورستان حمله کرد و پس از آن، مردم به اسلام گرویدند و نام کافرستان به نورستان بدل شد. در سدهٔ اخیر به نورستان، جدیدالاسلام نیز می‌گویند.[۳]

تاریخچه نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی، ساکنان نورستان را از نسل سپاهیان اسکندر مقدونی دانسته‌اند. گروهی دیگر آنها را از نسل قوم کوشانی و برخی دیگر نیز آنها را شاخه‌ای از اقوام آریایی- هندو اروپایی-می‌دانند.[۴] مورخان، تاریخ نورستان را به سه دورهٔ قبل از اسلام، دورهٔ اسلام در افغانستان و نورستان بعد از اسلام تقسیم می‌کنند.[۵] نورستان، همچنین، پیش از جمهوری دموکراتیک، جزء ولایت کنر بود و اولین خیزش عمومی علیه حکومت خَلقی در ۱۰ تیر ۱۳۵۷ش در نورستان به رهبری محمدانور امین رخ داد.[۶]

جغرافیا و جمعیت نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

موقعیت جغرافیایی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نورستان با مساحت ۳۶۳۲ کیلومتر مربع[۷] در گوشهٔ شمال‌شرقی افغانستان واقع شده است.[۸] این ولایت در شمال با ولایت بدخشان، در شرق با چترال و منطقهٔ کشمیر پاکستان، در جنوب با ولایت کنر و در غرب با پنجشیر، کاپیسا و لغمان همسایه است.[۹]

ویژگی‌های اقلیمی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ولایت نورستان دارای توپوگرافی کامل کوهستانی است که به‌طور عمده از دره‌های عمیق، رشته‌کوه‌های مرتفع و تپه‌ها تشکیل شده است. میانگین ارتفاع این منطقه حدود ۲۹۰۰ متر از سطح دریا بوده و بلندترین نقطه آن قله کوه تَلَکشه با ارتفاع ۶۴۳۵ متر است. این عوارض طبیعی نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری سکونتگاه‌ها، معیشت و انزوای نسبی فرهنگی این منطقه داشته است.[۱۰]

منابع آبی نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نورستان با برخوداری از رودخانه‌های پیج، راشکل،[۱۱] وایگل، پارون و رمگل و نیز ده‌ها رودخانهٔ کوچک دائمی، از منابع آبی غنی بهره‌مند است. جاری بودن آب چشمه‌سارها در سرتاسر این ولایت، نقش محوری در شکل‌گیری سبک زندگی ساکنان آن داشته و این منابع، پایه‌گذار اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و باغداری در دره‌های حاصلخیز منطقه است. همچنین، این آب‌ها به‌عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و منظر طبیعی، بر الگوی استقرار سکونتگاه‌ها و معماری بومی تأثیر گذاشته‌اند. توزیع فراوان و دسترسی آسان به آب، زندگی در این سرزستان کوهستانی را امکان‌پذیر و پایدار ساخته است.[۱۲]

پوشش گیاهی نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قدمت جنگل‌های نورستان به ۴۰۰۰ سال می‌رسد.[۱۳] جنگل‌ها تا ارتفاع ۳۲۰۰ متری کوه‌ها را پوشانده است. این جنگل‌ها، دارای درختان مخروطی و سوزنی‌برگ ارچه، بلوط، توت، انجیر، انگور، انار، عناب، آلو بخارا، جلغوزه و زیتون است.[۱۴] باغ‌های نورستان به‌طور طبیعی در دامان کوه بدون احاطه افتاده و برای تشخیص حریم هر کدام، نشانه‌ها و قوانین ویژه‌ای دارند.[۱۵] باغ‌های نورگرام در نورستان غربی از باغ‌های پرثمر کشور محسوب می‌شود.[۱۶]

آب‌وهوای نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ولایت نورستان یک ولایت کوهستانی با آب‌وهوای ملایم است. میزان بارش در این ولایت، ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلی‌متر در طول سال است. بخش‌های شمالی نورستان در زمستان بسیار سرد بوده و اهالی آن‌جا دمای منفی ۱۰ درجه را نیز تجربه کرده‌اند، اما در فصل‌های دیگر سال، معتدل و برخی مناطق آن در تابستان بسیار گرم می‌شود.[۱۷]

جمعیت‌شناسی نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر اساس احصائیهٔ ملی افغانستان در ۱۳۹۸ش، جمعیت ولایت نورستان ۱۶۰٬۹۹۳ نفر برآورد شده که ۸۲۱۷۴ نفر آن را مردان و ۷۸۸۱۹ نفر آن را زنان تشکیل می‌دهند.[۱۸] زبان نورستانی که آن را کافری می‌نامند، شاخهٔ مستقلی از هندو ایرانی است. بیش از یک قرن است که مردم نورستان، مسلمان شده و از پیروان مذهب حنفی به‌شمار می‌روند؛[۱۹] اما در گذشته به آیین‌های باستانی و بت‌پرستی اعتقاد داشتند.[۲۰]

ساختار اداری نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ولایت نورستان دارای ۸ ولسوالی[۲۱] به‌نام‌های نورگرام، دوآب، مندول، وایگَل، واما، کامدیش و برگمتال دارد. مرکز نورستان «پارون» است که به سه قسمت تقسیم می‌شود: پرایگرام (نورستان شرقی)، گلشوم (نورستان مرکزی) و رمگل (نورستان غربی).[۲۲]

اقتصاد نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کشاورزی و دامداری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اساس اقتصاد مردم نورستان، تولیدات زراعی و حیوانی است و به‌صورت کالابه‌کالا معامله می‌کنند.[۲۳] قبل از ورود اسلام به نورستان، تفاوت دین، روابط تجاری آنها را با دیگر مناطق کشور محدود کرده بود، اما بعد از ورود اسلام، تجارت، رتبهٔ سوم در اقتصاد نورستان را از آن خود کرده است.[۲۴]

در گذشته زنان بیشتر به زراعت، باربری و جمع‌آوری چوب[۲۵] و مردان به جنگ، صید و کار مشغول بودند.[۲۶] شبانی، صنعت، بافندگی زنان در زمستان، تربیت زنبور عسل به‌خصوص در باغ‌های وامه[۲۷] از دیگر فعالیت‌های مردم نورستان است.

صنعت گردشگری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نورستان به‌دلیل زیبایی مناظر و طبیعت بکری که دارد مقصد مسافران بسیاری از سراسر جهان است.[۲۸]

روستا و معبد کشتگی (خانه کافران) پایگاه نظامی مستحکم و عبادتگاهی مقدس بوده است.[۲۹] باغ وامه در درهٔ ایشتیوی[۳۰] از معروف‌ترین قریه‌های نورستان به‌شمار می‌رود که مقصد بسیاری از مسافران است.[۳۱] ولایت نورستان دارای زبان، فرهنگ، خانه‌ها، صنعت چوب، مجسمه‌های چوبی، مناظر زیبا و شکارگاه‌های خوبی است.[۳۲] زیارت دیوانه بابا در برگمتال[۳۳] یکی از اماکن دیدنی برای مسافران است. در ۳۰ آذر سال ۱۳۹۹ش، ۵۱۹ اثر باستانی در نورستان کشف شد.[۳۴]

فعالیت‌های صنعتی تجاری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تا کنون در ولایت نورستان هیچ کارخانهٔ صنعتی بزرگ احداث نشده است. به جای آن، این منطقه به‌طور سنتی به‌دلیل صنایع دستی بومی خود، به‌ویژه تولید کلاه پکول (کلاه سنتی) و چپن (بالاپوش پشمی)، شهرت دارد. این تولیدات دستی علاوه‌بر خود نورستان در میان ساکنان ولایت‌های همجوار مانند پنجشیر، کاپیسا و بدخشان نیز مشتری دارد و به فعالیت‌های تجاری این مناطق شکل می‌دهد.[۳۵]

معادن نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حدود ۳۸۰ معدن در این ولایت تثبیت شده که از چند سال گذشته استخراج غیرقانونی در ۳۷۱ معدن این ولایت جریان دارد.

ولایت نورستان دارای ۳۸۰ معدن ثبت‌شده از جمله زمرد و لیتیوم است که برخی از آنها در دههٔ ۹۰ش به‌صورت غیرقانونی استخراج شده است. معادن زمرد این ولایت که از مرغوب‌ترین انواع در جهان محسوب می‌شوند، به‌طور عمده در مناطق پارون، ننگراج، وانت وایگل و پیشیکی واقع شده است. همچنین معادن لیتیوم نورستان مانند جامنک و درومگل دارای ذخایر بیش از چهار میلیون تن اکسید لیتیوم برآورد شده که از نظر اقتصادی بسیار باارزش است اما تا کنون به‌شکل اصولی استخراج نمی‌شوند.[۳۶]

فرهنگ، هنر و جامعه در نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ادبیات شفاهی نورتسان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ادبیات مردم نورستان به دو دورهٔ قبل از اسلام و بعد از اسلام تقسیم می‌شود. افسانه‌ها و ضرب‌المثل‌ها در دورهٔ قبل از اسلام مضامین اسطوره‌ای و مذهبی[۳۷] در وصف خدایان، الهه‌ها، رزمجویان و قهرمانان داشت، اما بعد از اسلام مضامینی همچون عشق، اخلاق، طنز و مسائل تربیتی را شامل می‌شود.[۳۸]

آداب‌ورسوم مردم نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رسوم باشندگان (شهروندان) ولایت نورستان شباهتی به رسوم ولایات دیگر افغانستان ندارد؛ آنها در خانه برای خوردن غذا از چَوکی (صندلی) و میز استفاده می‌کنند.[۳۹] بزرگان جنگی هم از امتیاز داشتن چوکی‌های شاخدار بهره می‌بردند.[۴۰] برگزاری جشن و مراسم‌های مختلف نیز در نورستان رایج است؛ مانند جشن‌های خزانی و نوروزی که در جشن خزان دختران چراغ چوب می‌افروختند.[۴۱] در گذشته، نورستانی‌های قبل از اسلام (کافرها)، مراسم اسطوره‌ای-آیینی خود را برای قرن‌ها در کنار قربانگاه امرا به جای می‌آوردند. این مراسم با نیایش همراه بود.[۴۲]

سبک پوشش مردم نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پوشش مردم نورستان، بیشتر از پوست و پشم حیوانات ساخته شده است. مردان نورستان از کلاه پکول استفاده می‌کنند.[۴۳] زنان نورستانی نوعی ساق‌پوش زیر جامهٔ بلند و فراخ می‌پوشیدند که با کمربندهای بافته‌شده، جمع شده و در پشت شانه‌ها و آستین‌ها با ترکیبی از تکه‌دوزی‌های سرخ و سیاه تزیین می‌شده است. این نوع ساق‌پوش مخصوص نورستان بوده و در جای دیگری یافت نمی‌شود.[۴۴]

موسیقی محلی نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رقص و موسیقی در نورستان قدمتی چهار هزار ساله دارد.[۴۵] سبک‌های موسیقایی اجرا شده در این منطقه، منحصر به فرد است.[۴۶] یک آوازخوان به‌عنوان پیش‌خوان به زبان نورستانی به اجرای آهنگ پرداخته و یک گروه نیز او را همراهی می‌کنند. در نورستان قدیم، رقص و موسیقی با جوش و خروش برگزار می‌شده و شباهتی هم به رقص تمثیلی اپرا دارد.[۴۷]

سرنده، نی یا شپوچه باسته (به زبان نورستانی)، دهل،[۴۸] دایره یا بومبوک[۴۹] سگنی، توله[۵۰] و اوربا از آلات موسیقی نورستان هستند.[۵۱] که تحت تأثیر موسیقی هندی و دره سند است.[۵۲] در نورستان قبل از اسلام رقص نات (nat) یکی از مناسک دینی و رمز ستایش و نیایش در برابر معبود محسوب می‌شده است. این رقص به شش دسته تقسیم می‌شد.[۵۳] توله و نوعی سه‌تار خاص به نام واجد نیز در موسیقی محلی نورستان، نواخته می‌شود.[۵۴]

از آوازخوانان آن‌جا می‌توان به محمد اسحاق نورستانی، عبدالوکیل، شیراحمد و فضل‌الکریم اشاره کرد.[۵۵]

غذاهای محلی نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نان گندم، جو، عسل، پنیر، قروت (کشک)، ماست، چهار مغز،[۵۶] جوش، ایته[۵۷] (با رودهٔ بز درست می‌شود) و بولانی (با چربی و چهارمغز) از غذاهای رایج نورستان هستند.[۵۸]

رسانه‌های نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در این ولایت، تنها یک رادیو در نورگرام و یک رادیو دولتی در پارون فعالیت دارند.[۵۹]

ورزش‌های محلی نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مردم نورستان به بازی‌های بدنی علاقه دارند؛ خیز انداختن از دور، گَل انداختن، هاکی و تیراندازی از جمله بازی‌های مرسوم است.[۶۰] بازی‌های مختلف محلی مانند خوسی، توپ دنده، واوروکی، دزغپی نیز در ولایت نورستان رواج دارند که بیشتر در فصل بهار و تابستان بازی می‌شوند. بازی انگشت از بازی‌های مشهور نورستان است که در فصل زمستان از سوی اکثریت مردم نورستان اجرا می‌شود. علاقه‌مندان و بازیکنان والیبال، نسبت به هر نوع بازی دیگر بیشتر است، اما در سال‌های اخیر، بازی کرکت مثل سایر ولایات کشور در نورستان نیز رشد کرده و این ولایت از یک تیم منتخب برجسته کریکت برخوردار است که در مسابقات ولایتی خوب درخشیده و گاهی مسابقات کرکت نیز در پارون مرکز ولایت برگزار می‌شود.[۶۱]

سوغات و صنایع محلی نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

هیکل‌تراشی، منبت‌کاری و کنده‌کاری در نورستان بسیار رایج است. عامل اصلی در ترقی کنده‌کاری اعتقادات مذهبی باستانی و جنگل‌های انبوه است.[۶۲] هنر کنده‌کاری حاوی مجموعه‌ای از مطالب و مفاهیم است که اطلاعات و وقایع اجتماعی و ساختار اجتماعی کهن نورستان را به‌جای حرف با نمادها بیان می‌کند.[۶۳] تزیین چوب در دروازه‌های ورودی و کلکین‌ها (پنجره) و منبرهای مساجد از سبک کلاسیک نورستانی رواج یافته است.[۶۴]

ساختن کارد مخصوص (چوری) و تبرهای کار از جنس فولاد و تبرهای رقص و بازی از جنس برنج از دیگر کارهای دستی نورستانی‌ها محسوب می‌شود.[۶۵] جولایی، دباغی، حجاری، سفال‌سازی و خجمچه[۶۶] از دیگر فعالیت‌های نورستانی‌ها به‌شمار می‌رود.[۶۷]

سبک معماری در نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

الگوی مسکن نورستان خانه‌هایی دو طبقه با قاب چوبی است که اتاق نشیمن با ایوان جلوی آن در بالا و انبارهای مواد خوراکی و علوفهٔ زمستانی در پایین قرار گرفته‌اند. در صورت مساعد بودن شرایط آب‌وهوایی محوطهٔ باز بیرون برای دیدار روستاییان با یکدیگر و برگزاری میهمانی‌ها به فضایی فعال مبدل می‌شود. دسترسی به خانه از طریق نردبان باریکی انجام می‌شود. قشر نجار برای خانواده‌های مشهور نورستان کارهای نمادین از چوب‌های کنده‌کاری شده می‌سازند که نشانگر موقعیت اجتماعی و توانایی اقتصادی افراد است. این کنده‌کاری‌ها بعد از اسلام، بیشتر به‌عنوان عنصر تزیینی استفاده می‌شود.[۶۸]

ساختار اجتماعی نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ساختار اجتماعی ولایت نورستان بر پایهٔ نظام قبیله‌ای و تنوع قومی سازمان یافته است. این جامعه متشکل از گروه‌های متعددی چون کاتی، کام‌ویری، اشکونی، پراسونی، وایگلی، پشتون و پشه‌ای بوده که هر کدام هویت زبانی و فرهنگی متمایزی دارند که نشان‌دهندهٔ لایه‌بندی سنتی و هویت‌های اجتماعی مجزا درون این جامعه است. انسجام اجتماعی در این ولایت از طریق تعاملات فرهنگی، مناسک مشترک و سازگاری با محیط کوهستانی حفظ شده است.[۶۹]

ازدواج و تشکیل خانواده

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شیوه‌های نامزدی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فرایند نامزدی در این منطقه به سه شکل متمایز صورت می‌پذیرد: پس از رسیدن به سن قانونی، در دوره طفولیت، و حتی پیش از تولد طرفین. در رایج‌ترین نوع، که پس از تکمیل سن قانونی است، رضایت اولیه به‌طور عموم از سوی خانواده‌ها و بزرگان قوم اخذ می‌شود و نقش تصمیم‌گیری مستقیم جوانان بسیار محدود است.[۷۰]

تشریفات نامزدی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مراسم نامزدی با حضور گروهی از مردان خانواده داماد به نام «لدر» و با اهدای چند رأس دام به خانه عروس آغاز می‌شود. در همین مجلس، عقد شرعی با حضور ملا جاری شده و میزان مهریه که به‌طور معمول بین ۱۲ تا ۶۰ رأس گاو است، تعیین و به صورت تدریجی پرداخت می‌شود. در این مرحله داماد مجاز به ملاقات با نامزد خود نیست.[۷۱]

برگزاری مراسم عروسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کلیه هزینه‌های مراسم و تهیه جهیزیه بر عهدهٔ خانوادهٔ عروس است. مراسم به مدت دو روز ادامه دارد که روز اول با پذیرایی از مهمانان توسط خانوادهٔ عروس و ذبح دام‌های فراوان همراه است. در روز دوم، عروس آراسته با صورت پوشیده، سوار بر اسب شده و با همراهی هدایای فراوان و مراسم شادمانی شامل ساز و سرود و شلیک تفنگ به سمت خانهٔ داماد حرکت می‌کند.[۷۲]

پیوند نهایی و آغاز زندگی مشترک

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پس از انتقال عروس به خانهٔ داماد، خانوادهٔ وی بازگشته و هیچ مراسم خاص دیگری برگزار نمی‌شود. زندگی مشترک به‌طور عادی آغاز شده و عروس پس از چندین روز می‌تواند به خانهٔ پدری بازگردد. این فرایند نشان‌دهنده تلفیق پایبندی به سنت‌های قومی با کارکردهای اجتماعی خانواده در این منطقه است.[۷۳]

آموزش و تحصیلات عالی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

معارف (آموزش و پرورش)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ولایت نورستان تاکنون ۲۱۱ باب مکتب شامل دو لیسه، ۱۱۷ باب مکتب ابتدایی و ۹۲ مکتب در مقطع متوسطه وجود دارد. در این ولایت ۲۰ باب مدرسهٔ دینی، دو لیسهٔ مسلکی زراعت و سه دارالمعلمین نیز وجود داشته و تعداد شاگردان در این ولایت به ۷۲۸۴۳ نفر می‌رسند که ۴۴۲۲۰ نفر آن پسران و ۳۲۶۲۳ نفر آن را دختران تشکیل می‌دهند.

تعداد معملین این ولایت ۱۲۷۰ نفر بوده که ۱۲۰ نفر زن و باقی آنها مرد هستند. همچنان از جمع آنان ۳۰ مرد و ۴ زن معلم مسلکی هستند. در بخش تعلیمات اسلامی ۱۹۰ استاد وجود دارد که تنها ۱۲ نفر از آنها زن هستند.[۷۴]

تحصیلات عالی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در نورستان یک باب مؤسسهٔ تحصیلات عالی به‌نام نورستان، وجود دارد که در ۱۴۰۳ش دارای دو دانشکدهٔ شرعیات و آموزش و پرورش بوده و حدود ۴۵۰ دانشجو در آنها مشغول آموزش هستند.[۷۵]

مدارس دینی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سنگ بنای یک مدرسهٔ دینی در ۱۴۰۳ش در ولسوالی برگمتال این ولایت گذاشته شده است.[۷۶]

زیرساخت و امکانات رفاهی نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بهداشت و سلامت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر اساس گزارش رسانه‌ها، امروزه وضعیت زیرساخت‌های درمانی و بهداشتی نورستان مناسب جمعیت و نیاز این ولایت نیست.[۷۷] و مرکز تعلیم و تربیت صحّی وجود ندارد[۷۸] اما در نورستان قدیم زایشگاه وجود داشته و زنان قبل یا هنگام وضع حمل به‌جایی شبیه به زایشگاه می‌رفتند و بعد از ۷ روز مراقبت توسط پرستاران، به خانه برمی‌گشتند.[۷۹]

راه‌های ارتباطی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دره‌های فراوان[۸۰] و شرایط آب‌وهوایی باعث شده بیشتر مناطق نورستان از خطوط مواصلاتی محروم باشند.[۸۱] به‌طوری که شش ولسوالی از هفت ولسوالی آن فاقد راه مستقیم به مرکز ولایت (پارون) است. باشنده‌گان این مناطق ناگزیرند با عبور از ولایات همجوار مانند لغمان، ننگرهار و کنر، مسیر طولانی را برای دسترسی به پارون طی کنند. پروژه‌های کلیدی اتصال‌دهنده نظیر مسیر کوردرتتین و کوتل پیروک که قادرند زمان سفر را به چند ساعت کاهش دهند، نیمه‌کاره متوقف مانده است.[۸۲]

زبان نورستانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تاریخچه زبان نورستانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قدمت زبان نورستانی به قبل از دوران ویدی و اوستا بر می‌گردد که در آن دوران، زبان اندوآریانی (آریک) زبان واحد آریایی‌ها بود. نخستین‌بار در زمان محمدظاهر شاه خط نورستانی ساخته شد و بعد از کودتای ثور، برنامه‌های رادیویی و مسایل طبع و نشر مطرح شد.[۸۳]

در ۱۳۵۷ش برنامه‌های رادیویی زبان نورستانی آغاز به کار کرده و در ۱۳۶۶ش از سوی آکادمی علوم افغانستان، الفبای زبان نورستانی تثبیت شد.[۸۴] مجلهٔ جاس از طرف وزارت سرحدات، اقوام و قبایل و نشریهٔ وطنداران از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ به یکی از لهجه‌های زبان نورستانی چاپ و نشر شد.

همچنین، کتب درسی ابتدایی، مجموعه شعر و داستان‌های سلیمان سونرا به زبان نورستانی منتشر شده است. کتاب ادبیات شفاهی نورستان، پیرامون زبان نورستانی و رسالهٔ الفبای زبان نورستانی توسط سمیع‌الله تازه نورستانی، به زبان دری منتشر شده است.[۸۵] امروزه نفوذ بی‌رویه و سریع زبان‌های دری و پشتو خطر نابودی زبان نورستانی را گوشزد می‌کند.[۸۶]

دیدگاه‌ها در مورد ریشهٔ زبان نورستانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دانشمندان زبان‌شناسی، زبان اندوآریایی را به سه شاخهٔ اندوآریانی، آریانی و نورستانی تقسیم کرده‌اند.[۸۷] در رابطه با قدمت زبان نورستانی سه دیدگاه مختلف وجود دارد:

  1. زبان نورستانی را باید در نزدیکی مرکز زبان اندوآریانی یا آریایی قرار داد که زمانی در آسیای مرکزی (آریانا ویجه) صحبت می‌شده است.
  2. زبان نورستانی شاخهٔ سوم زبان هند و آریانی به‌شمار می‌رود. این زبان‌ها دارای خصوصیاتی هستند که در عین حال به هر دو خانوادهٔ زبان‌های اندوآریایی و آریانی شبیه بوده و توسط اولین توده‌های اندو آریانی در زمانی‌که هنوز میان دو زبان اختلاف نبوده، به مناطق نورستان آورده شده است.
  3. زبان نورستانی قبل از تولد ویدی از تنهٔ زبان اندوآریایی متولد شده است. گروهی از کارشناسان معتقدند که در زمان بسیار قدیم، در حدود دو هزار و پانصد سال قبل از میلاد، یک زبان عمومی وجود داشته که ریشهٔ زبان‌های کنونی نورستانی به آن می‌رسد.[۸۸]

مشخصات زبان نورستانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در زبان نورستانی تعداد ۴۴ حرف وجود دارد که از آن جمله ۱۱ حرف احتیاطی و ۳ حرف خاص زبان نورستانی است.[۸۹]

گسترهٔ جغرافیایی زبان نورستانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زبان نورستانی در ولایات نورستان، کنر و در بعضی مناطق چترال پاکستان صحبت می‌شود.[۹۰] کارشناسان، تعداد گویش‌وران این زبان را در حدود سی هزار نفر برآورد کرده‌اند. هرچند در بخش‌هایی از ولایت نورستان، مردم به زبان پشه‌ای صحبت می‌کنند و برخی، معتقد به قرابت‌هایی میان این زبان با زبان نورستانی هستند.[۹۱]

لهجه‌های زبان نورستانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زبان مردم نورستانی در ابتدا واحد بوده، اما به‌دلیل عدم ارتباط گویندگان آن در دره‌های از هم دورافتادهٔ جنوب هندوکش شرقی، لهجه‌های آن به دو دستهٔ شمالی و جنوبی تقسیم شده است.[۹۲] کته‌ویری، واسیو ویری، کلنه الا، تریگامی، اشگونی[۹۳] و دهمیلی از لهجه‌های این دو دسته هستند.[۹۴]

مشاهیر نورستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نائب سالار عبدالوکیل خان، گل میرخان، فرمون خان، مولوی افضل، عبدالله‌خان نورستانی، عبدالقدیرنورستانی، سمیع‌الله، سلیمان، مجید رشیدی، سلطانه نورستانی از چهره‌های شهیر این ولایت شمرده می‌شوند.[۹۵]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ ارزگانی، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم‌شناسی فرهنگی، 1390ش، ص162.
  2. ↑ نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.
  3. ↑ نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.
  4. ↑ نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.
  5. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص2.
  6. ↑ ارزگانی، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم‌شناسی فرهنگی، 1390ش، ص169.
  7. ↑ دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص120.
  8. ↑ وکیل غرری، «نورستان»، 1322ش، ص1.
  9. ↑ محمدی، «معرفی ولایت نورستان، عروس ولایات»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان.
  10. ↑ «ولایت نورستان را بیشتر بشناسیم»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
  11. ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص140.
  12. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص19.
  13. ↑ دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص176.
  14. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص11-17.
  15. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص17.
  16. ↑ افغانستان پرس، «معرفی ولایت نورستان. با طبیعت زیبا و حیرت‌آور! Nuristan Province".
  17. ↑ «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی؛«شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شکبۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.
  18. ↑ «ولایت نورستان – نفوس و ولسوالی‌های آن»، خبرگزاری شاهد.
  19. ↑ نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص210.
  20. ↑ ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص90.
  21. ↑ « نهادهای تحصیلی دولتی» وب‌سایت وزارت تحصیلات عالی.
  22. ↑ تیمور، «نورستان، سرزمین رنج و مبارزه»، وب‌سایت حزب همبستگی افغانستان،.
  23. ↑ اعتمادی، اقتصاد روستائی نورستان، 1335، ص316.
  24. ↑ ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص76
  25. ↑ کبیر رنجبر، «بحثی پیرامون شیوه تولید آسیایی و امکان موجودیت آن در قبایل پشتون و نورستان»، 1363ش، ص31
  26. ↑ هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.
  27. ↑ «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]
  28. ↑ «مناظر زیبای طبیعی نورستان دیدنی‌ترین مناطق در افغانستان»، خبرگزاری آژانس باختر یگانه.
  29. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص4.
  30. ↑ «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]
  31. ↑ محمود، «معرفی والیت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین.
  32. ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص9.
  33. ↑ محمود، «معرفی ولایت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین، تاریخ درج مطلب: 21 آبان 1399ش.
  34. ↑ «پانصدو نوزده اثر باستانی در نورستان کشف شد»، وب‌سایت هشت صبح.
  35. ↑ «شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.
  36. ↑ «مقام‌های نورستان: زورمندان ۳۷۱ معدن را به شکل خودسر استخراج می‌کنند»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.
  37. ↑ تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.
  38. ↑ تازه نورستانی ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.
  39. ↑ اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص375.
  40. ↑ تازه نورستانی، کندنکاری نورستانی و بار معنایی آن، 1397ش، ص110.
  41. ↑ ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص92.
  42. ↑ عناصری، «نمایش در قلمرو فرهنگ و ملل: صحنه تمثیل و ننداری (نمایش‌های اسطوره ای - آیینی و تئاتر مدرن در افغانستان»، 1367ش، ص232.
  43. ↑ «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی.
  44. ↑ یاسینی، «پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران»، 1395ش، ص69.
  45. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص224.
  46. ↑ هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.
  47. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص19.
  48. ↑ مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانی»، 1359ش، ص80.
  49. ↑ صدیقی، با سرزمین نورستان آشنا شوید، ص19.
  50. ↑ عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص89.
  51. ↑ اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.
  52. ↑ عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص244.
  53. ↑ تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص60
  54. ↑ «معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.
  55. ↑ مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1378ش، ص189.
  56. ↑ اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص322.
  57. ↑ دیگدان و تنور، «غذای نورستانی آیته چگونه پخته می‌شود؟»]
  58. ↑ «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]
  59. ↑ «معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.
  60. ↑ وکیل غرزی، «نورستان»، 1322ش، ص42.
  61. ↑ « معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.
  62. ↑ کهزاد، «نورستان و روش مخصوص هیکل تراشی و منبت کاری»، 1326ش، ص30.
  63. ↑ تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص39.
  64. ↑ فرهاد، نقش و تزیین در آبدات تاریخی افغانستان، 1398ش، ص28.
  65. ↑ اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.
  66. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص217.
  67. ↑ اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.
  68. ↑ سرتیپی‌پور، «مسکن روستایی در ترکیه و افغانستان»، 1386ش، ص12-14.
  69. ↑ «ولایت نورستان»، وب‌سایت شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.
  70. ↑ «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.
  71. ↑ «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.
  72. ↑ «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.
  73. ↑ «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع.
  74. ↑ «معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، سایت سیاح آنلاین.
  75. ↑ «دانشجویان نورستان خواستار ارتقای مؤسسه تحصیلات عالی به دانشگاه هستند»، وب‌سایت طلوع نیوز.
  76. ↑ «سنگ بنای یک مدرسه دینی در نورستان گذاشته شد»، وب‌سایت آژانس اطلاعاتی باختر.
  77. ↑ « دیدار سرپرست وزارت صحت‌عامه با والی ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت صحت عامه.
  78. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص297.
  79. ↑ صدیقی، با سرزمین نورستان آشنا شوید، بی‌تا، ص17.
  80. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص298.
  81. ↑ «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی.]
  82. ↑ «مردم برخی ولسوالی‌های نورستان: نبود راه‌های مواصلاتی با پارون ما را با مشکل مواجه ساخته است»، خبرگزاری پژواک.
  83. ↑ «زبان‌های افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.
  84. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص190.
  85. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص191.
  86. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص14.
  87. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص92.
  88. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص197.
  89. ↑ سون آرا، «زبان و تاریخ نورستان»، 1396ش، ص12.
  90. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص153.
  91. ↑ «زبان‌های افغانستان»، وب‌سایت شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان.
  92. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص275.
  93. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص153.
  94. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص6.
  95. ↑ «معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • ارزگانی، مسیح، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم‌شناسی فرهنگی، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۹۰ش.
  • اعتمادی، احمدعلی، «اقتصاد روستایی نورستان»، مجلهٔ فرهنگ ایران زمین، شماره ۴، ۱۳۳۵ش.
  • «پانصدونوزده اثر باستانی در نورستان کشف شد»، وب‌سایت هشت صبح، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آذر ۱۳۹۹ش.
  • تازه نورستانی، سمیع‌الله، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، کابل، ۱۳۶۷ش.
  • تازه نورستانی، سمیع‌الله، ادبیات شفاهی نورستان، کابل، وزارت اطلاعات و فرهنگ، چ۳، ۱۳۹۱ش.
  • تازه نورستانی، سمیع‌الله، پیرامون زبان نورستانی، کابل، کتب بیهقی، ۱۳۹۰ش.
  • تازه نورستانی، سمیع‌الله، کندنکاری نورستانی و بار معنایی آن، کابل، نهاد فرهنگی میرزا تازه‌گل‌خان، ۱۳۹۷ش.
  • تیمور، «نورستان، سرزمین رنج و مبارزه»، وب‌سایت حزب همبستگی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۶ مرداد ۱۳۹۲ش.
  • جیلانی، غلام، «جغرافیای ولایات افغانستان»، کابل، اداره کتابخانه‌های سیار اریک، ۱۳۷۹ش.
  • «دانشجویان نورستان خواستار ارتقای مؤسسه تحصیلات عالی به دانشگاه هستند»، وب‌سایت طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۶ دی ۱۴۰۳ش.
  • دولت‌آبادی، بصیراحمد، شناسنامه افغانستان، قم، مؤلف، چ۱، ۱۳۷۱ش.
  • «دیدار سرپرست وزارت صحت‌عامه با والی ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت صحت عامه، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اسفند ۱۳۹۹.
  • دیگدان و تنور، «تهیه جوش مزه‌دار در نورستان»، یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۳ دی ۱۴۰۱ش.
  • دیگدان و تنور، «غذای نورستانی آیته چگونه پخته می‌شود؟»، یوتیوب، تاریخ بازدید ۱۳ دی ۱۴۰۱ش.
  • «رسم و رواج نامزدی و عروسی در ولایت نورستان»، وبلاگ اوج سماع، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آبان ۱۳۸۶ش.
  • سرتیپی‌پور، محسن، «مسکن: مسکن روستایی در ترکیه و افغانستان»، مجلهٔ مسکن و محیط روستا، شماره ۱۱۷، ۱۳۸۶ش.
  • «شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شکبهٔ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۶ شهریور ۱۳۹۷ش.
  • شفایی، مهدی، «نورستان سومین پارک ملی افغانستان»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۱۸ خرداد ۱۳۹۹ش.
  • شیرمحمدی، رضا، «ولایت نورستان در افغانستان به عنوان پارک ملی اعلام گردید»، وب‌سایت دویچه‌وله، تاریخ درج مطلب: ۱۸ خرداد ۱۳۹۹ش.
  • صدیقی، جلال‌الدین، با سرزمین نورستان آشنا شوید، کابل، مطبعه دولتی، بی‌تا.
  • طاهری، روح‌الله، «خشم جنگ و طبیعت بر عروس افغانستان؛ در نورستان چه می‌گذرد؟»، وب‌سایت صبح کابل، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
  • «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت ۲۸، تاریخ بازدید: ۲۵ دی ۱۴۰۱ش.
  • عرفان، داوود، فرهنگ جزیره‌ای: تأملاتی پیرامون فرهنگ سیاسی افغانستان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، ۱۳۹۹ش.
  • عناصری، جابر، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، در ماهنامه چیستا، شماره ۶۲، ۱۳۶۸ش.
  • عناصری، جابر، «نمایش در قلمرو فرهنگ و ملل: صحنه تمثیل و ننداری (نمایش‌های اسطوره‌ای - آیینی و تئاتر مدرن در افغانستان»، مجلهٔ چیستا، شماره ۵۳ و ۵۴، ۱۳۶۷ش.
  • فرهاد، محمدعالم، نقش و تزیین در آبدات تاریخی افغانستان، کابل، مطبعه سهر، ۱۳۹۸ش.
  • کبیر رنجبر، علوم، «بحثی پیرامون شیوه تولید آسیایی و امکان موجودیت آن در قبایل پشتون و نورستان»، کابل، آکادمی علوم جمهوری دموکراتیک افغانستان مرکز علوم اجتماعی، ۱۳۶۳ش.
  • کهزاد، احمدعلی، «نورستان و روش مخصوص هیکل‌تراشی و منبت‌کاری مقاله»، مجله آریانا، شماره ۲، ۱۳۲۶ش.
  • مارتین، فویگ، «آب‌های نورستان»، ترجمه کتاب کافرستان، جیلانی آریزوی، غ، در مجله آریانا، شماره، ۱۳۲۲ش.
  • محمدی، احمد، «معرفی ولایت نورستان، عروس ولایات»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۳۹۷ش.
  • محمود، شاه‌محمود، «معرفی والیت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش.
  • مددی، وهاب، سبک‌های موسیقی محلی افغانی فرهنگ مردم، فصلنامه فرهنگ مردم، شماره ۲، ۱۳۵۹ش.
  • «مردم برخی ولسوالی‌های نورستان: نبود راه‌های مواصلاتی با پارون ما را با مشکل مواجه ساخته است»، خبرگزاری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۸ اکتبر ۲۰۲۳م.
  • معتمدی، احمدعلی، مذهب قدیم نورستان، کابل، آکادمی علوم جمهوری افغانستان، ۱۳۷۰ش.
  • «معرفی ولایت نورستان! با طبیعت زیبا و حیرت‌آور»، وب‌سایت افغانستان‌پرس، تاریخ بازدید ۱۵ دی ۱۴۰۱ش.
  • «مقام‌های نورستان: زورمندان ۳۷۱ معدن را به شکل خودسر استخراج می‌کنند»، وب‌سایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۲۴ شهریور ۱۳۹۴ش.
  • «مناظر زیبای طبیعی نورستان دیدنی‌ترین مناطق در افغانستان»، خبرگزاری آژانس باختر یگانه، ۳۰ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • «معرفی ولایت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۶ شهریور ۱۳۹۴ش.
  • نجفی، علی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، در مجله جریان‌شناسی دینی معرفتی در عرصه بین‌الملل، شماره ۷، ۱۳۹۰ش.
  • ندیشنگ، سمیع‌الله، «مرور کوتاهی بررسم و عنعنات نورستان قبل از اسلام (۲)»، فصلنامه فرهنگ مردم، شماره ۶، ۱۳۶۰ش.
  • هویدی، فهمی، افغانستان سقف جهان، ترجمه سرور دانش، قم، مالک اشتر، ۱۳۶۴ش.
  • «نورستان؛ موسیقی شهر رؤیایی افغانستان چه‌گونه است؟»، وب‌سایت سلام وطن‌دار فارسی، تاریخ درج مطلب: ۶ مهر ۱۳۹۹ش.
  • «ولایت نورستان را بیشتر بشناسیم»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آبان ۱۴۰۰ش.
  • «ولایت نورستان – نفوس و ولسوالی‌های آن»، خبرگزاری شاهد، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
  • «ولایت نورستان»، وب‌سایت شبکهٔ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ بازدید: ۱۹ شهریور ۱۴۰۴ش.
  • «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
  • وکیل غرزی، محمدصفر، «نورستان»، مجلهٔ آریانا، شماره ۳، ۱۳۲۲ش.
  • یاسینی، سیده راضیه، «پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران»، مجلهٔ مطالعات فرهنگ – ارتباطات، شماره ۳۳، ۱۳۹۵ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:نورستان&oldid=6954»