پرش به محتوا

پیش‌نویس:آبشار: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
project>زهرا غلامی
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>علیرضا محمددوست
 
(۴۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۱ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''<big>آبشار</big>'''؛
[[پرونده:آبشار-یخ‌زده-ممکان-سلماس.jpg|thumb|تصویری از آبشار یخ‌زده ممکان سلماس|جایگزین=آبشار یخ‌زده ممکان سلماس]]
'''{{درشت|آبشار}}'''؛ پدیده‌ای طبیعی و جلوه‌ای از عظمت خداوند که در آن جریان آبی از ارتفاع بالا با سرعت زیاد به پایین می‌ریزد.


آبشارها از شگفت‌انگیزترین و جذاب‌ترین پدیده‌های زمین‌شناسی و طبیعی هستند که در آنها [[آب]] یک رودخانه یا [[چشمه|چشمه‌های]] آب، از یک نقطۀ مرتفع مانند شیب‌های تند یا صخره‌ها با سرعت زیاد به پایین یک دره یا دامنه می‌ریزند و معمولاً در مناطق کوهستانی و پر بارش دیده می‌شوند. آبشارها بر اساس شکل ریزش آب و شرایط محیطی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. آبشارهای معروفی در جهان مانند نیاگارا و ویکتوریا وجود دارند. در [[ایران]] نیز آبشارهای متعددی در نقاط مختلف آن پراکنده شده‌اند، اما [[لرستان]] در ایران با داشتن پنجاه آبشار، رکورددار تعداد آبشارها در منطقۀ [[خاورمیانه]] است.  
آبشارها از شگفت‌انگیزترین و جذاب‌ترین پدیده‌های زمین‌شناسی و طبیعی هستند که در آنها آب یک رودخانه یا [[چشمه]]‌های آب، از یک نقطهٔ مرتفع مانند شیب‌های تند یا صخره‌ها با سرعت زیاد به پایین یک دره یا دامنه می‌ریزند و معمولاً در مناطق کوهستانی و پر بارش دیده می‌شوند. آبشارها بر اساس شکل ریزش آب و شرایط محیطی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. آبشارهای نیاگارا و ویکتوریا از معروف‌ترین آبشارهای جهان هستند. در [[ایران]] نیز آبشارهای متعددی در نقاط مختلف پراکنده شده‌اند، اما استان [[لرستان]] در ایران با داشتن پنجاه آبشار، رکورددار تعداد آبشارها در منطقهٔ [[خاورمیانه]] است. در متون دینی نیز آب و آبشار به‌عنوان جلوه‌ای از نعمت‌های [[بهشت|بهشتی]] و رحمت الهی معرفی شده‌اند. جریان دلنشین آب و صدای پرخروش [[آبشار]] به‌عنوان سرمایه‌ای طبیعی، یادآور قدرت خداوند در آفرینش و جریان [[زندگی]] است.


==تعریف آبشار==
==تعریف آبشار==
آبشارها به‌دلیل فرسایش متفاوت سنگ‌ها در مسیر جریان آب شکل می‌گیرند. وقتی رودخانه یا جریان آب از روی لایه‌ای از سنگ‌های سخت عبور می‌کند و سپس به لایه‌ای از سنگ‌های نرم‌تر می‌رسد، سنگ‌های نرم‌تر به‌مرور زمان توسط جریان آب فرسایش می‌یابند، در حالی که سنگ‌های سخت‌تر مقاومت بیشتری دارند و کمتر فرسایش پیدا می‌کنند. این فرسایش سنگ‌های نرم زیرین موجب می‌شود که سنگ‌های سخت بالایی به‌صورت آویزان باقی بمانند و در نهایت، آب از لبۀ این سنگ‌های سخت به‌صورت ناگهانی به پایین ریخته و آبشار تشکیل می‌شود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1072670/%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%88%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%81%D8%AA-%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 اجزاء شکوهی و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت گانه استان لرستان)»، 1393ش، ص36.] </ref>
آبشارها به‌دلیل فرسایش متفاوت سنگ‌ها در مسیر جریان [[آب]] شکل می‌گیرند. وقتی رودخانه یا جریان آب از روی لایه‌ای از سنگ‌های سخت عبور می‌کند و سپس به لایه‌ای از سنگ‌های نرم‌تر می‌رسد، سنگ‌های نرم‌تر به‌مرور زمان توسط جریان آب فرسایش می‌یابند، در حالی که سنگ‌های سخت‌تر مقاومت بیشتری دارند و کمتر فرسایش پیدا می‌کنند. این فرسایش سنگ‌های نرم زیرین موجب می‌شود که سنگ‌های سخت بالایی به‌صورت آویزان باقی بمانند و در نهایت، آب از لبهٔ این سنگ‌های سخت به‌صورت ناگهانی به پایین ریخته و آبشار تشکیل می‌شود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1072670/ارزیابی-و-اولویت-بندی-ابشارهای-طبیعی-به-منظور-توسعه-اکوتوریسم-مطالعه-موردی-ابشارهای-هفت-گانه-استان-لرستان اجزاء شکوهی و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت‌گانه استان لرستان)»، 1393ش، ص36.]</ref>


بر اساس تحقیقات مؤسسۀ نشنال جئوگرافیک روش استانداردی برای تقسیم‌بندی آبشارها وجود ندارد. با این حال شاخص‌هایی برای طبقه‌بندی آبشارها وجود دارد، مانند اینکه برخی آبشارها دائمی بوده و برخی فصلی هستند، یا تقسیم‌بندی آبشارها بر اساس الگوی ریزش، حجم، عرض و ارتفاع صورت می‌گیرد و هر نوع ویژگی‌های خاصی در شکل و جریان آب دارد که آن را از دیگر انواع متمایز می‌کند. علمی‌ترین و رایج‌ترین روش طبقه‌بندی آبشارها بر اساس نوع و الگوی ریزشی است که بر اساس آن آبشارها به آبشار توده‌ای، آبشار چند‌پله‌ای آرام، آبشار پودری، آبشار یخی، آبشار دم‌اسبی، آبشار شیرجه‌ای، آبشار آسیاب آبی، آبشار کاسه‌ای، آبشار چند مرحله‌ای، آبشار نواری، آبشار لغزشی، آبشار چند بخشی و آبشار ردیفی طبقه‌بندی می‌شوند.<ref>[https://atacg.ir/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>
بر اساس تحقیقات مؤسسهٔ نشنال جئوگرافیک روش استانداردی برای تقسیم‌بندی آبشارها وجود ندارد. با این حال شاخص‌هایی برای طبقه‌بندی آبشارها وجود دارد، مانند اینکه برخی آبشارها دائمی بوده و برخی فصلی هستند، یا تقسیم‌بندی آبشارها بر اساس الگوی ریزش، حجم، عرض و ارتفاع صورت می‌گیرد و هر نوع ویژگی‌های خاصی در شکل و جریان آب دارند که آن را از دیگر انواع متمایز می‌کند.<ref>[https://atacg.ir/آبشارهای-ایران/ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>


==نحوۀ تشکیل آبشار==
علمی‌ترین و رایج‌ترین روش طبقه‌بندی آبشارها بر اساس نوع و الگوی ریزشی است که بر اساس آن آبشارها به آبشار توده‌ای، آبشار چندپله‌ای آرام، آبشار پودری، آبشار یخی، آبشار دم‌اسبی، آبشار شیرجه‌ای، آبشار آسیاب آبی، آبشار کاسه‌ای، آبشار چند مرحله‌ای، آبشار نواری، آبشار لغزشی، آبشار چندبخشی و آبشار ردیفی طبقه‌بندی می‌شوند.<ref>[https://atacg.ir/آبشارهای-ایران/ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>
رودخانه‌ها هنگام عبور از بستر خود، از روی سنگ‌های مختلفی می‌گذرند و سنگ‌ها به‌‌مرور زمان و به آرامی دچار فرسایش می‌شوند. اما همۀ سنگ‌ها یکسان نیستند؛ برخی سخت‌ترند و به‌سختی فرسایش می‌یابند، در حالی که برخی دیگر نرم‌تر بوده و راحت‌تر توسط جریان آب از بین می‌روند.<ref>[https://almasi60000.blogsky.com/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1 «چگونگی تشکیل آبشار»، وب‌سایت علوم تجربی.]</ref>


وقتی رودخانه‌ای از روی لایه‌ای از سنگ‌های سخت عبور می‌کند و سپس به منطقه‌ای با سنگ‌های نرم‌تر می‌رسد، اتفاق جالبی رخ می‌دهد: آب نمی‌تواند به‌راحتی سنگ‌های سخت را حفر کند، اما سنگ‌های نرم زیرین را به‌مرور زمان فرسایش می‌دهد و زیر سنگ سخت را خالی می‌کند. اگر این حفره به اندازۀ کافی بزرگ شود، حتی ممکن است افراد بتوانند از پشت آبشار عبور کنند.<ref>[https://www.aparat.com/v/o2143v0 نبوی، «آبشار یا تنداب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات.] </ref>
==نحوهٔ تشکیل آبشارها==
===فرسایش نامساوی سنگ‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین عامل تشکیل آبشار===
رودخانه‌ها هنگام عبور از بستر خود، از روی سنگ‌های مختلفی می‌گذرند و سنگ‌ها به‌مرور زمان و به آرامی دچار فرسایش می‌شوند. اما همهٔ سنگ‌ها یکسان نیستند؛ برخی سخت‌ترند و به‌سختی فرسایش می‌یابند، در حالی که برخی دیگر نرم‌تر بوده و راحت‌تر توسط جریان آب از بین می‌روند.<ref>[https://almasi60000.blogsky.com/چگونگی-تشکیل-آبشار «چگونگی تشکیل آبشار»، وب‌سایت علوم تجربی.]</ref>


نمونۀ بارز این پدیده را می‌توان در آبشار نیاگارا، واقع در مرز کانادا و آمریکا، مشاهده کرد. در این منطقه، لایه‌ای از سنگ آهک سخت، روی لایه‌ای از سنگ نرم‌تر به نام شیل قرار گرفته است. آب رودخانه، شیل را سریع‌تر فرسایش می‌دهد و در نتیجه، قطعات بزرگی از سنگ آهک هر از گاهی از لبۀ آبشار جدا شده و سقوط می‌کنند.<ref>[https://www.tabiat.ir/page/4724/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D9%87-%D8%B2%D9%85%D9%8A%D9%86 «عوامل خارجی موثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت.]</ref> این اتفاق به‌ویژه در بخش مرکزی آبشار که جریان آب شدیدتر است، بیشتر رخ می‌دهد و سبب می‌شود آبشار در بخش کانادایی به شکل نعلی درآید.<ref>[https://www.daneshchi.ir/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A2%D9%86/ «تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی.]</ref>
وقتی رودخانه‌ای از روی لایه‌ای از سنگ‌های سخت عبور می‌کند و سپس به منطقه‌ای با سنگ‌های نرم‌تر می‌رسد، [[آب]] نمی‌تواند به‌راحتی سنگ‌های سخت را حفر کند، اما سنگ‌های نرم زیرین را به‌مرور زمان می‌فرساید و زیر سنگ سخت را خالی می‌کند. اگر این حفره به اندازهٔ کافی بزرگ شود، حتی ممکن است افراد بتوانند از پشت آبشار عبور کنند.<ref>[https://www.aparat.com/v/o2143v0 نبوی، «آبشار یا تندآب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات.]</ref> نمونهٔ بارز این پدیده را می‌توان در آبشار نیاگارا، واقع در مرز کانادا و آمریکا، مشاهده کرد. در این منطقه، لایه‌ای از سنگ آهک سخت، روی لایه‌ای از سنگ نرم‌تر به نام شیل قرار گرفته است. آب رودخانه، شیل را سریع‌تر فرسایش می‌دهد و در نتیجه، قطعات بزرگی از سنگ آهک هر از گاهی از لبهٔ آبشار جدا شده و سقوط می‌کنند.<ref>[https://www.tabiat.ir/page/4724/آبشار-سومین-عوامل-بیرونی-تغییر-کره-زمين «عوامل خارجی مؤثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت.]</ref> این اتفاق به‌ویژه در بخش مرکزی آبشار که جریان آب شدیدتر است، بیشتر رخ می‌دهد و سبب می‌شود آبشار در بخش کانادایی به شکل نعلی درآید.<ref>[https://www.daneshchi.ir/تحقیق-در-مورد-پدیده-آبشار-انواع-آن/ «تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی.]</ref>


مرتفع‌ترین آبشار [[اروپا]] در نروژ قرار دارد و اوتیگارد نامیده می‌شود. این آبشار با ارتفاع ۸۰۰ متر، آب حاصل از ذوب یخچال یوستردال را از دیواره‌های پرشیب نسدال به پایین می‌ریزد. این دیواره‌ها به دلیل فرسایش یخچال‌ها در گذشته، بسیار پرشیب شده‌اند.<ref>[https://tarikhema.org/info/100030/%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86/ «بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما.]</ref>
===نقش یخچال‌های طبیعی در ایجاد آبشار===
[[پرونده:آبشار.jpg|جایگزین= یخچال‌های طبیعی کوه سیلو در جنوب ترکیه - آبشارهای یخچالی|بندانگشتی|تبدیل شدن یخچال‌های طبیعی کوه سیلو در جنوب ترکیه به آبشارهای یخچالی بر اثر تغییرات آب و هوایی]]
در مرتفع‌ترین آبشار اروپا در نروژ با نام اوتیگارد و با ارتفاع ۸۰۰ متر، آب حاصل از ذوب یخچال یوستردال از دیواره‌های پرشیب نسدال به پایین می‌ریزد. این دیواره‌ها به دلیل فرسایش یخچال‌ها در گذشته، بسیار پرشیب شده‌اند.<ref>[https://tarikhema.org/info/100030/بلندترین-آبشارهای-جهان/ «بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما.]</ref>


در مناطق کوهستانی، رودها معمولاً آبشارهای متعددی ایجاد می‌کنند؛ زیرا آب هنگام حرکت در دامنۀ کوه از روی لبه‌ها و صخره‌های متعددی عبور می‌کند و آبشارهای کوچک و بزرگ به‌وجود می‌آورد. در مناطق ساحلی، آبشارها کمتر دیده می‌شوند، اما اگر رودخانه‌ای از ارتفاع به دریا بریزد، در آن نقطه نیز آبشار شکل می‌گیرد.<ref>[https://cofelink.com/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DB%8C-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D9%81%D8%A7%DB%8C%D9%84/ «تحقیق درباره آبشار»، وب‌سایت کافه لینک.]</ref>
===تأثیر موقعیت جغرافیایی (کوهستان و ساحل)===
در مناطق کوهستانی، رودها معمولاً آبشارهای متعددی ایجاد می‌کنند؛ زیرا آب هنگام حرکت در دامنهٔ کوه از روی لبه‌ها و صخره‌های متعددی عبور می‌کند و آبشارهای کوچک و بزرگی به‌وجود می‌آورد. در مناطق ساحلی، آبشارها کمتر دیده می‌شوند، اما اگر رودخانه‌ای از ارتفاع به دریا بریزد، در آن نقطه نیز آبشار شکل می‌گیرد.<ref>[https://cofelink.com/تحقیق-درباره-ی-آبشار-دانلود-فایل/ «تحقیق درباره آبشار»، وب‌سایت کافه لینک.]</ref>


برخی از آبشارها به گونۀ دیگری ایجاد می‌شوند، به این صورت که: آب‌های زیرزمینی از دل کوه می‌جوشند و به‌صورت چشمه جریان می‌یابند و زمانی که شیب کوه نیز تند باشد، در مسیر حرکت، آب‌ها به‌صورت آبشار در می‌آیند.<ref>[https://www.aparat.com/v/o2143v0 نبوی، «آبشار یا تنداب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات.]</ref>
===تشکیل آبشار از آب‌های زیرزمینی و چشمه‌ها===
برخی آبشارها به گونهٔ دیگری ایجاد می‌شوند، به این صورت که آب‌های زیرزمینی از دل کوه می‌جوشند و به‌صورت [[چشمه]] جریان می‌یابند و زمانی که شیب کوه نیز تند باشد، در مسیر حرکت، آب‌ها به‌صورت آبشار در می‌آیند.<ref>[https://www.aparat.com/v/o2143v0 نبوی، «آبشار یا تندآب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات.]</ref>


به‌طور کلی فرسایش و پوشش زمین از مهم‌ترین عوامل تشکیل آبشارها به حساب می‌آیند، اما فرایندهای دیگری چون [[زمین‌لرزه]]، گسل‌، لغزش، آتشفشان و یا یخچال نیز به‌ندرت موجب شکل‌گیری آبشار می‌شوند.<ref>[https://atacg.ir/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>
===سایر عوامل زمین‌شناسی===
به‌طور کلی فرسایش و پوشش زمین از مهم‌ترین عوامل تشکیل آبشارها به حساب می‌آیند، اما فرایندهای دیگری چون [[زمین‌لرزه]]، گسل، لغزش، آتشفشان یا یخچال نیز به‌ندرت موجب شکل‌گیری آبشار می‌شوند.<ref>[https://atacg.ir/آبشارهای-ایران/ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>


==آبشارهای مهم جهان==
==آبشارهای مهم جهان==
برخی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آبشارهای جهان بر اساس شهرت، عظمت، ارتفاع یا حجم آب به شرح زیر هستند:
برخی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آبشارهای جهان بر اساس شهرت، عظمت، ارتفاع یا حجم آب به شرح زیر هستند:


*'''آبشار آنجل''' (Angel Falls): بلندترین آبشار جهان با ارتفاع ۹۷۹ متر که در ونزوئلا و در پارک ملی کانایما قرار دارد. آبشار آنجل در دل جنگل‌های انبوه و دورافتادۀ پارک ملی کانیما قرار دارد که یکی از مناطق بکر و حفاظت‌شدۀ جهان و ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است. آب این آبشار تنها از بارش‌های باران و برف منطقه تأمین می‌شود و به همین دلیل هیچ‌گاه خشک نمی‌شود، اگرچه در برخی فصل‌ها از شدت آب آن کاسته می‌شود. این آبشار تا دهه ۱۹۳۰ برای جهان ناشناخته بود، زیرا در منطقه‌ای دورافتاده و صعب‌العبور واقع شده است. نام آن برگرفته از جیمز آنجل، کاوشگر آمریکایی است که در سال ۱۹۳۵ میلادی هواپیمای خود را نزدیک آبشار فرود آورد و باعث شناخته‌شدن آن شد.<ref>[https://www.beytoote.com/iran/pastime/amazing1-beautiful-waterfalls.html «آبشارهای شگفت‌انگیز و زیبای سراسر دنیا»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>
===آبشار آنجل (Angel Falls)===
*'''آبشار نیاگارا''' (Niagara Falls): از مشهورترین و پربازدیدترین آبشارهای دنیا که از سه آبشار نعل اسبی، آبشار نقاب عروس و آبشار آمریکایی در مرز بین کانادا و ایالات متحده آمریکا تشکیل شده است. این آبشار به‌دلیل حجم عظیم آب و موقعیت جغرافیایی‌اش بسیار شناخته‌ شده است و سالانه میلیون‌ها گردشگر را جذب می‌کند. آبشار نیاگارا قابلیت تولید چهار میلیون کیلووات برق دارد که بین آمریکا و کانادا تقسیم می‌شود.<ref>[https://farnazfayazbakhsh.com/blog/niagara-falls/ «آبشار نیاگارا کجاست؟ بهترین زمان بازدید، عکس و عجایب»، وب‌سایت فرناز فیاض‌بخش.]</ref>
بلندترین آبشار جهان با ارتفاع ۹۷۹ متر در ونزوئلا و در پارک ملی کانایما قرار دارد. آبشار آنجل در دل [[جنگل]]‌های انبوه و دورافتادهٔ پارک ملی کانیما قرار دارد که یکی از مناطق بکر و حفاظت‌شدهٔ جهان و ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی [[یونسکو]] است. آب این آبشار تنها از بارش‌های باران و برف منطقه تأمین می‌شود و به همین دلیل هیچ‌گاه خشک نمی‌شود، اگرچه در برخی فصل‌ها از شدت آب آن کاسته می‌شود. این آبشار تا دههٔ ۱۹۳۰م برای جهان ناشناخته بود، زیرا در منطقه‌ای دورافتاده و صعب‌العبور واقع شده است. نام این آبشار برگرفته از جیمز آنجل، کاوشگر آمریکایی است که در سال ۱۹۳۵ میلادی هواپیمای خود را نزدیک آبشار فرود آورد و باعث شناخته‌شدن آن شد.<ref>[https://www.beytoote.com/iran/pastime/amazing1-beautiful-waterfalls.html «آبشارهای شگفت‌انگیز و زیبای سراسر دنیا»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>
*'''آبشار ویکتوریا''' (Victoria Falls): آبشار ویکتوریا در مرز زیمبابوه و زامبیا در جنوب آفریقا و بر روی رودخانۀ زامبزی واقع شده است. این آبشار از بزرگ‌ترین آبشارهای جهان با عرض ۱,۷۰۸ متر و ارتفاع ۱۰۸ متر است و به‌دلیل مه غلیظ و صدای رعدآسای سقوط آب به «مهی که می‌غرد»، شهرت دارد. از دیگر ویژگی‌های این آبشار مه غلیظ ناشی از برخورد آب با صخره‌ها که اغلب تا کیلومترها دورتر دیده می‌شود و رنگین‌کمان‌های زیبایی در اطراف آبشار ایجاد می‌کند. این آبشار در فهرست عجایب هفتگانه طبیعی دنیا قرار گرفته است. همچنین آبشار ویکتوریا در سال ۱۸۵۵ میلادی توسط دیوید لیوینگستون، کاشف اسکاتلندی کشف و به افتخار ملکۀ ویکتوریا نامگذاری شد.<ref>[https://www.go2africa.com/african-travel-blog/zimbabwe-zambia-choosing-sides-victoria-falls .A Beginner's Guide to Victoria Falls", website go2africa"]</ref>
 
*'''آبشار ایگواسو''' (Iguazu Falls): از وسیع‌ترین و تماشایی‌ترین آبشارهای جهان با بیش از ۲۷۵ آبشار کوچک و بزرگ که در مجموع حدود ۳ کیلومتر عرض دارد و در منطقه‌ای جنگلی در مرز بین برزیل و آرژانتین واقع شده است. ارتفاع آبشارها بین ۳۰ تا ۴۰ متر و در برخی نقاط تا ۶۰ تا ۸۲ متر متغیر است. یکی از معروف‌ترین بخش‌های این مجموعه، «گلوگاه شیطان» (Devil’s Throat) است که شکافی به شکل U با ارتفاع حدود ۸۲ متر دارد و بیشترین حجم آب از این نقطه فرو می‌ریزد. نام ایگواسو از زبان گوارانی به‌معنای «آب بزرگ» یا «آب زندگی» گرفته شده است.<ref>[https://www.eavar.com/blog/2024/6/30/162890/falls-iguazu/ مرادی، «آبشار ایگواسو؛ بهشتی خروشان در میان برزیل و آرژانتین»، وب‌سایت ایوار.]</ref>
===آبشار نیاگارا (Niagara Falls)===
*'''آبشار خون یا خنه فافنگ''' (Khone Phapheng Falls): عریض‌ترین آبشار جهان با عرض حدود ۱۰،۷۷۳ متر<ref>[https://atacg.ir/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref> در استان چامپاساک لائوس و در مسیر رودخانۀ مکونگ قرار گرفته است و بزرگ‌ترین آبشار جنوب‌شرق آسیا به‌شمار می‌رود. این آبشار عریض‌ترین آبشار جهان شناخته می‌شود.<ref>[https://www.alaedin.travel/blog/11356/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%88%D9%81-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7 «معرفی معروف‌ترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت علاءالدین تراول.]</ref>
از مشهورترین و پربازدیدترین آبشارهای دنیا است که از سه آبشار نعل اسبی، آبشار نقاب عروس و آبشار آمریکایی در مرز بین کانادا و ایالات متحده آمریکا تشکیل شده است. این آبشار به‌دلیل حجم عظیم آب و موقعیت جغرافیایی‌اش بسیار شناخته شده است و سالانه میلیون‌ها گردشگر را جذب می‌کند. آبشار نیاگارا قابلیت تولید چهار هزار مگاوات برق دارد که بین آمریکا و کانادا تقسیم می‌شود.<ref>[https://farnazfayazbakhsh.com/blog/niagara-falls/ «آبشار نیاگارا کجاست؟ بهترین زمان بازدید، عکس و عجایب»، وب‌سایت فرناز فیاض‌بخش.]</ref>
 
===آبشار ویکتوریا (Victoria Falls)===
آبشار ویکتوریا در مرز زیمبابوه و زامبیا در جنوب آفریقا و بر روی رودخانهٔ زامبزی واقع شده است. این آبشار از بزرگ‌ترین آبشارهای جهان با عرض ۱٬۷۰۸ متر و ارتفاع ۱۰۸ متر است و به‌دلیل مه غلیظ و صدای رعدآسای سقوط [[آب]] به «مهی که می‌غرد»، شهرت دارد. از دیگر ویژگی‌های این آبشار، مه غلیظ ناشی از برخورد آب با صخره‌ها است که اغلب تا کیلومترها دورتر دیده می‌شود و رنگین‌کمان‌های زیبایی در اطراف آبشار ایجاد می‌کند. این آبشار در فهرست عجایب هفتگانهٔ طبیعی دنیا قرار گرفته است. آبشار ویکتوریا در سال ۱۸۵۵ میلادی توسط دیوید لیوینگستون، کاشف اسکاتلندی کشف و به افتخار ملکهٔ ویکتوریا نامگذاری شد.<ref>[https://www.go2africa.com/african-travel-blog/zimbabwe-zambia-choosing-sides-victoria-falls .A Beginner's Guide to Victoria Falls", website go2africa"]</ref>[[پرونده:آبشار-ایگواسو.jpg|thumb|نمای هوایی آبشارهای ایگواسو|جایگزین=نمای هوایی آبشارهای ایگواسو]]
===آبشار ایگواسو (Iguazu Falls)===
از وسیع‌ترین و تماشایی‌ترین آبشارهای جهان با بیش از ۲۷۵ آبشار کوچک و بزرگ که در مجموع حدود ۳ کیلومتر عرض دارد و در منطقه‌ای جنگلی در مرز بین برزیل و آرژانتین واقع شده است. ارتفاع آبشارها بین ۳۰ تا ۴۰ متر و در برخی نقاط تا ۶۰ تا ۸۲ متر متغیر است. یکی از معروف‌ترین بخش‌های این مجموعه، «گلوگاه شیطان» (Devil’s Throat) است که شکافی به شکل U با ارتفاع حدود ۸۲ متر دارد و بیشترین حجم آب از این نقطه فرو می‌ریزد. نام ایگواسو از زبان گوارانی به‌معنای «آب بزرگ» یا «آب [[زندگی]]» گرفته شده است.<ref>[https://www.eavar.com/blog/2024/6/30/162890/falls-iguazu/ مرادی، «آبشار ایگواسو؛ بهشتی خروشان در میان برزیل و آرژانتین»، وب‌سایت ایوار.]</ref>
 
===آبشار خون یا خنه فافنگ (Khone Phapheng Falls)===
عریض‌ترین آبشار جهان با عرض حدود ۱۰٬۷۷۳ متر<ref>[https://atacg.ir/آبشارهای-ایران/ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref> در استان چامپاساک لائوس، نزدیک مرز تایلند و کامبوج و در مسیر رودخانهٔ مکونگ قرار گرفته است و بزرگ‌ترین آبشار جنوب‌شرق آسیا به‌شمار می‌رود. این آبشار عریض‌ترین آبشار جهان شناخته می‌شود.<ref>[https://www.alaedin.travel/blog/11356/آبشارهای-معروف-دنیا «معرفی معروف‌ترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت علاءالدین تراول.]</ref>
 
==آبشارهای ایران==
آبشارها در [[ایران]] از جاذبه‌های طبیعی مهم و متنوعی هستند که در نقاط مختلف کشور پراکنده هستند و بسیاری از آن‌ها به‌دلیل ارتفاع، [[زیبایی]] و ویژگی‌های منحصربه‌فرد، شهرت دارند و هر ساله گردشگران زیادی را به آن مناطق جذب می‌کنند. همچنین آبشارها در ایران فضایی برای [[آرامش]]، [[تفریح]]، توسعهٔ [[گردشگری]] و حفظ سنت‌های محلی فراهم می‌کنند و نقش مهمی در ارتقای کیفیت زندگی و اقتصاد مناطق مختلف کشور دارند. در [[کتاب]] '''راهنمای میدانی آبشارهای ایران''' بیشتر از ۷۰۰ آبشار گزارش شده است که حدود ۳۳۰ مورد از آنها مصور و تدوین شده است.<ref>[https://www.iran-shenasi.com/article/36 «آبشارهای ایران»، وب‌سایت انتشارات ایرانشناسی.]</ref>
{| class="wikitable" style="text-align:center; font-size:80%; line-height:22px;"
|+فهرست آبشارهای معروف ایران به تفکیک استان‌ها
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
|-
|'''آبشارهای آذربایجان شرقی'''
|آسیاب خرابه
|آغویه (آغی)
|اسب‌فروشان
|اسکندر
|بلوکان
|ترلان
|دره دارانداش (هوریز)
|سرکند دیزج
|شیران
|گل آخور (چرنا)
|ماهاران
|هرگلان (شورشور)
|-
|'''آبشارهای آذربایجان غربی'''
|بدلان (قیزل چیر)
|خرپاپ
|دره خورخوره (ممکان)
|رزگه
|سوله‌دوکل
|سولیک (سولک)
|[[آبشار شلماش|شلماش]]
|عرب دیزج
|قینرجه
|
|
|
|-
|'''آبشارهای اردبیل'''
|توتلو
|دره سجاد
|دیز
|سجن
|سردابه
|شورشورنه
|گورگور آلوارس
|نره‌گر
|نوده
|
|
|
|-
|'''آبشارهای اصفهان'''
|آب ملخ (تخت سلیمان)
|پشندگان
|پونه‌زار
|خرس‌دره
|خفر
|سمیرم
|شاهلولاک
|طامه
|طرزه
|کولی‌کش
|نیاسر
|
|-
| rowspan="2" |'''آبشارهای البرز'''
|آب سفید
|آسکان
|ارنگه
|پیچ آدران
|چاران
|خور
|دروان
|دمچه
|سپهسالار
|سنج
|سوته‌دره
|شلبن (شله‌بن)
|-
|کرکبود
|کلنا (تمرک)
|نوجان
|هفت چشمه
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| rowspan="2" |'''آبشارهای ایلام'''
|اما
|بشارات
|بلین (چغابلگ)
|تختان
|چغاکبود
|چغاکبود
|خروزان
|خروزان
|زرآب
|کل‌کان کبود
|شلول
|گچان
|-
|ماربره
|ماهوته
|هفت آسیاب
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای بوشهر'''
|تل سرکوه
|زیرراه
|فاریاب پشتکوه
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| rowspan="3" |'''آبشارهای تهران'''
|آینه‌ورزان
|امام‌زاده داوود
|ایگل
|برگ جهان
|بندعبداله
|پس‌کوهک
|تالون
|تنگه‌واشی
|تیزآب
|جوزک
|چال‌محله (چال‌مگس)
|چرند
|-
|حسندر
|دره حصارک
|دوقلو شیرپلا
|ده‌تنگه (چهل‌پله)
|سنگان
|سوئک
|شکرآب
|غلاک
|قو
|کارا
|کبوتردره (کفتاردره)
|کفتالو (کندعلیا)
|-
|کمرد
|لارمحله
|میگون
|هویر
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای چهارمحال و بختیاری'''
|آتشگاه
|برنجگان (تکدان) (تیدان)
|بهشت‌آباد
|پیرغار
|تونل کوهرنگ
|دره عشق
|زرده لیمه
|شیخ علیخان
|کرودی‌کن (تنگ‌زندان)
|لندی
|نیم‌ساعته
|
|-
|'''آبشارهای خراسان جنوبی'''
|چارده
|دره سبزرود
|گنده گاو
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| rowspan="2" |'''آبشارهای خراسان رضوی'''
|آبقد
|آبگرم
|اخلمد
|ارتکند (خانه‌زو)
|ارزنه
|بار
|بفره
|بوژان
|چهارتکاب
|خرو
|خور علیا
|دهنه حیدری
|-
|رودمعجن
|[[آبشار قره سو|قره‌سو]]
|کاخک
|کریز
|کنگ
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای خراسان شمالی'''
|اسطرخی
|اسفجیر
|ایزی
|توی
|حمید (حمد)
|درکش
|دره جاج (سست)
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای خوزستان'''
|آرپناه
|بابا روزبهان
|تنگ کرد
|شوشتر
|شوی
|شیمن
|شیوند
|طوف کما
|[[آبشار نگین|نگین]]
|
|
|
|-
|'''آبشارهای زنجان'''
|کله‌خانه
|مغلاوا
|هشترخان
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای سمنان'''
|آلوچال (شرشر)
|روزبه
|مجن
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای سیستان و بلوچستان'''
|آبند ساربوگ
|اسپن
|سراب بدوک
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| rowspan="2" |'''آبشارهای فارس'''
|استهبان
|تارم
|تنگ براق
|تنگ بستانک
|تنگ دم‌اسب
|تنگه رغز
|چرو
|چک‌چک
|حسنی پاچر
|دشتک (حصار)
|سبزه چیر
|سرگر
|-
|فدامی
|قلات
|[[آبشار مارگون|مارگون]]
|هرایجان (پاقلعه)
|هفت آسیاب
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای قزوین'''
|دومانچال (ورچر)
|کهنه باغستان
|گرمارود
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای قم'''
|فردو (باغچه‌نبات)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای کردستان'''
|بل
|سنگین‌آباد
|گویله
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| rowspan="2" |'''آبشارهای کرمان'''
|آبسر
|آستانه
|اردیکان
|بنگان
|تلخه‌چار
|جوپار
|چهرن
|درب آسیاب سیمک
|دلفارد (کراه)
|راین
|سرنکوه
|سه‌کاسه
|-
|عشق‌آباد
|فیض‌آباد
|کشیت
|مکی
|وروار
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای کرمانشاه'''
|پاطاق (ماراب)
|پیران
|تنگ تاف
|دربند
|دریور
|دشه
|گروس
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای کهگیلویه و بویراحمد'''
|بهرام‌بیگی
|پوتک
|تنگ تامرادی
|تنگه نمک (کوهگل)
|دره ناری
|شادگان
|طوف خیمه
|کمردوغ
|کیوان لیشتر
|منج (مونج)
|یاسوج
|
|-
| rowspan="3" |'''آبشارهای گلستان'''
|آدم چاغران
|آق‌سو
|آلامن
|اوتره
|باران‌کوه
|پارک گلستان
|پشمکی
|جوزک
|چلم رز
|چلم زرین‌گل
|چلی
|چمانی
|-
|چه‌جا
|دارآباد
|دوآب
|زیارت
|ساسنگ
|سرخه کمر
|سوسرا
|سونار (پیرغار)
|شادان (هفت‌طبقه)
|[[آبشار شیرآباد|شیرآباد]]
|[[آبشار کبودوال|کبودوال]]
|کرنگ‌کفتر
|-
|کفترخانه
|کندسکوه
|لاشو
|لاملیچ
|لوارد
|لولوم (لیلم)
|لوه
|نروز
|نسروا
|
|
|
|-
| rowspan="2" |'''آبشارهای گیلان'''
|دره چاکرود
|خون
|دریابُن
|دودوزن
|دیورود
|زمرد
|شیطان‌کوه
|فوشه
|لاتون
|لمیر
|لونک
|ورزان
|-
|ماسوله
|[[آبشار ویسادار|ویسادار]]
|[[آبشار رامینه|رامینه]]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| rowspan="2" |'''آبشارهای لرستان'''
|[[آبشار آب سفید|آب سفید]]
|افرینه
|برنجه
|بن تنگ
|[[آبشار بیشه|بیشه]]
|بیشه گرمه (چم‌چیت)
|تنگ اسپر
|چکان
|دره نای‌انگیز
|دره نی‌گاه
|سرکانه (گریت)
|سرهرب
|-
|سم‌سماقیان
|سیرم
|کاگلستان
|کبوترلان (کبوترلو)
|کول چپ
|[[آبشار نوژیان|نوژیان]]
|وارک
|
|
|
|
|
|-
| rowspan="3" |'''آبشارهای مازندران'''
|آب پری
|اسپه‌او
|اسکلیم
|الیت
|انگاس
|اوبن [[آبشار بولا|(بولا)]]
|بطاهرکلا
|پلنگ‌دره
|ترز
|تودارک (جلیسان)
|درازکش
|دراسله
|-
|دره مران
|دریوک
|دیزرکلا
|دینارسرا
|سمبی
|سنگ درکا
|سنگ‌نو
|سیاسرت
|شاهاندشت
|شورآب
|شیخ موسی
|صفارود
|-
|فرهادجوی
|گزو
|لاسم
|ورسک
|ولیلا
|هریجان
|هزارچم
|یخی دماوند
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای مرکزی'''
|چناقچی
|قطره باران
|گیسو
(دره آبشتا)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای هرمزگان'''
|تزرج
|چله بوچیر
|گنو
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای همدان'''
|گنجنامه
|دره‌بید
|اللو
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|'''آبشارهای یزد'''
|درگاهان
|دره نجیب
|سفیده ندوشن
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|}


==معروف‌ترین آبشارهای ایران==
==معروف‌ترین آبشارهای ایران==
آبشارها در ایران از جاذبه‌های طبیعی مهم و متنوعی هستند که در نقاط مختلف کشور پراکنده‌ هستند و بسیاری از آن‌ها به‌دلیل ارتفاع، زیبایی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد، شهرت دارند و هر ساله گردشگران زیادی را به آن مناطق جذب می‌کنند. در کتاب راهنمای میدانی آبشارهای ایران بیشتر از 700 آبشار گزارش شده است که حدود 330 تا از آنها مصور و تدوین شده است.<ref>[https://www.iran-shenasi.com/article/36 «آبشارهای ایران»، وب‌سایت انتشارات ایران‌شناسی.] </ref> استان لرستان نیز با بیش از پنجاه آبشار، یکی از قطب‌های اصلی آبشارهای ایران و خاورمیانه به‌شمار می‌رود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1474814/%DA%98%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص20.] </ref>
استان لرستان با بیش از پنجاه آبشار، یکی از قطب‌های اصلی آبشارهای [[ایران]] و [[خاورمیانه]] به‌شمار می‌رود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1474814/ژیوتوریسم-ابشارهای-استان-لرستان جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص20.]</ref> برخی آبشارهای ایران مانند آبشارهای شوشتر در [[سازه‌های آبی شوشتر]]، دست‌ساز تمدنی ایرانیان باستان بوده‌اند<ref>[https://tms.atu.ac.ir/article_9013.html منتظر حجت و دیگران، «ارزش‌گذاری اقتصادی جاذبه‌های گردشگری آبشارهای باستانی شوشتر»، 1397ش، ص22]</ref> و آبشارهای گنج‌نامه،<ref>[https://www.irna.ir/news/85196031/آبشار-گنجنامه-جاری-باشکوه-و-شور-انگیز-فیلم «آبشار گنجنامه؛ جاری، باشکوه و شورانگیز»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> آسیاب خرابه،<ref>[https://www.chtn.ir/news/1402082201169/آبشار-آسیاب-خرابه «آبشار آسیاب خرابه»، وب‌سایت میراث آریا.]</ref> نیاسر،<ref>[https://niasar.ir/تماس-با-ما/درباره-نیاسر.html «درباره نیاسر»، پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری نیاسر.]</ref> اخلمد،<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/503017/معرفی-منطقه-گردشگری-و-باستانی-اخلمد-در-شمال-شرق-کشور-تصاویر «معرفی منطقه گردشگری و باستانی اخلمد در شمال شرق کشور»، خبرگزاری میزان.]</ref> افرینه و سمیرم نیز قدمت تاریخی دارند که علاوه بر جاذبهٔ طبیعی، یادگارهایی از تمدن و فرهنگ ایران باستان را در خود جای داده‌اند. این آبشارها علاوه بر زیبایی طبیعی، در گذشته برای مصارف [[کشاورزی]]، صنعتی و ساخت آسیاب‌های آبی اهمیت داشته‌اند و در منابع تاریخی به آن‌ها اشاره شده است.<ref>[https://www.iran-shenasi.com/article/6-آبشار؛%20مقصدی%20جذاب%20برای%20گردشگران «آبشار؛ مقصدی جذاب برای گردشگران»، وب‌سایت انتشارات ایرانشناسی.]</ref>
 
===آبشار لاتون===
[[پرونده:آبشار۱.jpg|جایگزین=آبشار لاتون در استان گیلان|بندانگشتی|آبشار لاتون در استان گیلان]]
از بلندترین آبشارهای ایران که در استان [[گیلان]]، ۱۵ کیلومتری جنوب شهرستان آستارا، شهر لوندویل و در نزدیکی روستای کوته کومه واقع شده است. این آبشار در دل جنگل‌های انبوه و دامنهٔ شرقی کوه اسپیناس قرار دارد و ارتفاع آبریز اصلی آن ۱۰۵ متر با عرض حدود ۵ متر است که آن را به یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان تبدیل کرده است. در کنار آبشار اصلی، آبشاری با ارتفاع ۶۵ متر و عرض ۱۰ متر نیز قرار دارد.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3907398/آبشار-لاتون-یکی-از-۳۰-آبشار-بلند-جهان-در-شمال-ایران «آبشار لاتون یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان در شمال ایران»، خبرگزاری صداوسیما.]</ref>
 
آبشار لاتون از دامنه‌های شرقی کوه اسپیناس سرچشمه می‌گیرد و با عبور از جنگل‌های بکر و سرسبز منطقه، به رودخانهٔ لوندویل می‌ریزد و در نهایت به [[دریای خزر]] می‌پیوندد. مسیر دسترسی به آبشار از روستای کوته کومه آغاز می‌شود و شامل یک پیاده‌روی حدود ۶ کیلومتری در دل [[جنگل‌های هیرکانی]] است که طی کردن آن حدود ۳ تا ۴ ساعت زمان می‌برد. این مسیر به‌دلیل داشتن طبیعت بکر، درختان متنوعی مانند فندق، گردو، [[آلو]]، [[به]]، گلابی و سیب وحشی و همچنین گونه‌های جانوری مختلف، از جذاب‌ترین مسیرهای طبیعت‌گردی شمال ایران محسوب می‌شود.<ref>[https://www.isna.ir/news/1401052215263/آبشار-لاتون-شاهکاری-از-خلقت-در-آستارا «آبشار لاتون؛ شاهکاری از خلقت در آستارا»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>
 
آبشار لاتون در تمام فصول سال آب دارد، اما حجم آب آن بسته به فصل تغییر می‌کند. این آبشار به‌عنوان یک اثر طبیعی ملی در سال ۱۳۹۸ش با شماره ۶۴۵ در فهرست میراث طبیعی کشور ثبت شده است. همچنین آبشار لاتون به‌دلیل [[زیبایی]] منحصر به فرد، مسیر ماجراجویانه و طبیعت دست‌نخورده، جزء محبوب‌ترین جاذبه‌های [[گردشگری]] گیلان و [[ایران]] به‌شمار می‌رود.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3907398/آبشار-لاتون-یکی-از-۳۰-آبشار-بلند-جهان-در-شمال-ایران «آبشار لاتون یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان در شمال ایران»، خبرگزاری صداوسیما.]</ref>
 
===آبشار تاف (برنجه)===
آبشار تاف یا برنجه از بلندترین و زیباترین آبشارهای ایران است که در استان لرستان، در منطقه شول‌آباد و در نزدیکی شهرستان الیگودرز واقع شده است. این آبشار پلکانی از سه پله تشکیل شده و ارتفاع کلی آن حدود ۵۰۰ متر برآورد شده است که آن را به بلندترین آبشار فصلی ایران تبدیل کرده است.<ref>[https://www.shabestan.news/news/697325/آبشار-تاف-بلندترین-آبشار-ایران-از-جاذبه-های-گردشگری-لرستان «آبشار تاف، بلندترین آبشار ایران از جاذبه‌های گردشگری لرستان»، خبرگزاری شبستان.]</ref> همچنین این آبشار با این ارتفاع، بلندترین آبشار در قارهٔ آسیا و سیزدهمین آبشار بلند جهان به حساب می‌آید.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1474814/ژیوتوریسم-ابشارهای-استان-لرستان جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص26.]</ref>
 
آبشار تاف از دامنهٔ کوه برنجه که ارتفاع آن حدود ۳۵۰۰ متر است، جاری می‌شود و آب آن در فصل [[بهار]] و اواخر [[زمستان]] بیشترین حجم را دارد، اما در دیگر فصول سال به‌دلیل کاهش آب، به‌نوعی آبشار فصلی محسوب می‌شود. این آبشار در نزدیکی روستای پیرامام در منطقهٔ زز و ماهرو از توابع شهرستان الیگودرز با قدمتی چندهزار ساله قرار دارد و برای دسترسی به آن می‌توان از مسیر الیگودرز به شول‌آباد و سپس به‌سمت روستای پیرامام حرکت کرد. منطقهٔ اطراف آبشار تاف دارای طبیعتی بکر و سرسبز است و پوشش گیاهی متنوعی مانند درختان گردو، انجیر وحشی، انگور وحشی، گلابی کوهی و گیاهان دارویی دارد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1474814/ژیوتوریسم-ابشارهای-استان-لرستان جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص25-26.]</ref>
 
این منطقه همچنین محل مناسبی برای [[تفریح|تفریحاتی]] مانند آب‌تنی در رودخانه‌های اطراف، عکاسی، پیک‌نیک و کمپینگ است. بهترین زمان بازدید از آبشار تاف، [[اردیبهشت|اردیبهشت‌ماه]] است که آبشار در پرآب‌ترین حالت خود قرار دارد و کوه برنجه نیز با پوشش گیاهی متنوع و گل‌های رنگانگ و لاله‌های واژگون رنگ‌آمیزی زیبایی را در این منطقه به‌وجود آورده است و چشم هر گردشگری را می‌نوازد. در زمستان هم، سرمای شدید باعث یخ‌زدگی آبشار می‌شود که منظره‌ای متفاوت و جذاب را ایجاد می‌کند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1474814/ژیوتوریسم-ابشارهای-استان-لرستان جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص25-26.]</ref> آبشار تاف با ارتفاع چشمگیر، طبیعت بکر و امکانات تفریحی متعدد، از جاذبه‌های مهم گردشگری استان لرستان و ایران محسوب می‌شود و تجربه‌ای منحصر به فرد برای علاقه‌مندان به طبیعت و ماجراجویی فراهم می‌آورد.<ref>[https://vasimlorestan.ir/multimedia/movie/3152-بشار-پلکانی-زیبای-تاف-در-لرستان «آبشار پلکانی زیبای تاف در لرستان»، وب‌سایت وسیم لرستان.]</ref>
 
===آبشار شوی===
آبشار شوی از بزرگ‌ترین و زیباترین آبشارهای طبیعی ایران و خاورمیانه است که در استان [[خوزستان]] ۱۰۰ کیلومتری شهرستان [[دزفول]] و در روستای شوی واقع شده است. این آبشار در مرز دو استان لرستان و خوزستان واقع شده و به لحاظ تقسیمات کشوری از توابع شهرستان دزفول و استان خوزستان به حساب می‌آید. مردم ساکن در این منطقه از قوم لر و [[ایل بختیاری|بختیاری]] هستند. مردم محلی به این آبشار، «تاف شوی» می‌گویند که به‌معنی لطافت است. نام دیگر این آبشار «تله‌زنگ» است که اسم ایستگاه قطاری است که در ۱۰ کیلومتری آن قرار دارد. این آبشار به آبشار دزفول نیز شناخته می‌شود.<ref>[https://atacg.ir/آبشار-شوی/ «آبشار شوی نیاگارای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>
 
آبشار شوی از دل غاری در کوه چورویک (که به اشتباه چهل و یک نیز خوانده می‌شود) سرچشمه می‌گیرد و از پرتگاهی بلند فرو می‌ریزد. آب از ارتفاعی حدود ۱۰۰ متر<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1474814/ژیوتوریسم-ابشارهای-استان-لرستان جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص20-21.]</ref> و با عرضی نزدیک به ۷۰ متر از صخره‌های سخت به پایین می‌ریزد و پس از طی مسیر، به رودخانهٔ دز منتهی می‌شود.<ref>[https://atacg.ir/آبشار-شوی/ «آبشار شوی نیاگارای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>
 
آبشار شوی به‌دلیل ارتفاع و پهنای قابل توجه، به «نیاگارای ایران» معروف شده است و یکی از بلندترین و عریض‌ترین آبشارهای طبیعی کشور و منطقه خاورمیانه به‌شمار می‌رود. این آبشار در بهار بیشترین آبدهی را دارد. پوشش گیاهی اطراف آبشار شامل درختان [[بادام]]، [[بلوط]]، [[انجیر]]، مو، زبان‌گنجشک، [[افرا]] و کیکم است و گیاهان آبدوست مانند سیاهوشان نیز در دیواره‌های آبشار رشد کرده‌اند. در نزدیکی آبشار شوی، آبشار دومی نیز وجود دارد که به «آبشار دوم شوی» یا «سنگ مار» معروف است و حوضچه‌های کم‌عمق‌تری دارد که برای آب‌تنی مناسب است.<ref>[https://www.kojaro.com/attraction/8902-ابشار-شوی-دزفول/ «آبشار شوی»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
 
مسیر دسترسی به آبشار شوی معمولاً نیازمند آمادگی جسمانی بوده و مسیر آن عبور از مسیرهای کوهستانی و جنگلی را در پی دارد، اما زیبایی و شکوه این آبشار تجربه‌ای منحصر به فرد برای طبیعت‌دوستان و گردشگران فراهم می‌کند. آبشار شوی در تاریخ ۲۹ دی ۱۳۹۳ش به‌عنوان نخستین اثر طبیعی ملی استان خوزستان و یکی از آثار طبیعی ملی ایران به ثبت رسیده است.<ref>[https://www.kojaro.com/attraction/8902-ابشار-شوی-دزفول/ «آبشار شوی»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
 
===آبشار نوژیان===
[[پرونده:آبشار-نوژیان.jpg|300px|thumb|آبشار نوژیان|جایگزین=آبشار نوژیان]]
آبشار نوژیان از مرتفع‌ترین و زیباترین آبشارهای ایران است که در استان لرستان، ۳۸ کیلومتری جنوب‌شرقی [[خرم‌آباد]] و در نزدیکی روستای نوژیان، میان دو کوه تاف و هشتاد پهلو قرار دارد. این آبشار با ارتفاع ۹۵ متر و عرض تاج حدود ۵ متر، بلندترین آبشار استان لرستان و یکی از بلندترین آبشارهای کشور به‌شمار می‌رود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1474814/ژیوتوریسم-ابشارهای-استان-لرستان جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص21-22.]</ref>
 
نوژیان به‌معنی «آب زنده» است و علت گذاشتن این نام بر روی این آبشار به این دلیل است که آب [[آبشار نوژیان]] در بهار که چشمه‌های اطراف پرآب هستند، بیشترین پهنا را دارد و موقع خشکسالی کم‌جان شده و باریکتر می‌شود. این تغییر عرض آبشار با کم و زیاد شدن آب آن حس زنده بودن آبشار را می‌دهد و به همین علت به آن نوژیان می‌گویند. آب این آبشار از چشمه‌های بالادست کوه تاف تأمین می‌شود و پس از سقوط، با رودخانهٔ کوچکی در پایین‌دست تلفیق شده و در نهایت به رودخانه سزار و سپس به [[کارون]] می‌ریزد. آبشار نوژیان در فصل [[بهار]] به‌دلیل پرآبی چشمه‌ها، پهن‌تر و پرآب‌تر است و در فصول خشک حجم آب آن کاهش می‌یابد، اما تاکنون هیچ‌گاه کاملاً خشک نشده است.<ref>[https://www.karnaval.ir/things-to-do/nozhian-waterfall-lorestan «آبشار نوژیان لرستان»، وب‌سایت کارناوال.]</ref>
 
طبیعت اطراف آبشار پوشیده از جنگل‌های [[بلوط]] و انواع گیاهان دارویی است که بسیاری از گردشگران برای جمع‌آوری این گیاهان و لذت بردن از طبیعت بکر به این منطقه سفر می‌کنند. آب و هوای منطقه، کوهستانی و معتدل است؛ تابستان‌های خنک و زمستان‌های سرد و پربرفی دارد که جذابیت آن را برای [[طبیعت‌گردی]] دوچندان می‌کند.<ref>[https://saednews.com/c/10158/438228 «طبیعت خیره‌کننده آبشار نوژیان لرستان آدم را غرق در زیبایی می‌کند، دیدن این طبیعت در بهار حال و هوای خاصی داره که دیگه نمیشه تجربه کرد»، وب‌سایت ساعدنیوز.]</ref>
 
آبشار نوژیان در سال ۱۳۸۷ش به‌عنوان چهل و ششمین اثر ملی در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسیده است. امکانات رفاهی اطراف آبشار محدود است تا محیط طبیعی آن بکر باقی بماند؛ با این حال، پارکینگ و سرویس بهداشتی برای گردشگران فراهم شده است. مسیر دسترسی به آبشار نوژیان از [[خرم‌آباد]] به سمت سنگتراشان و سپس گردنهٔ نوژیان است که تا نزدیکی آبشار، جاده آسفالته وجود دارد و بقیه مسیر را باید پیاده طی کرد.<ref>[https://www.karnaval.ir/things-to-do/nozhian-waterfall-lorestan «آبشار نوژیان لرستان»، وب‌سایت کارناوال.]</ref>
 
===آبشار مارگون===
[[پرونده:آبشار-مارگون.jpg|300px|thumb|آبشار مارگون|جایگزین=آبشار مارگون]]
[[آبشار مارگون]] از بزرگ‌ترین و مرتفع‌ترین آبشارهای چشمه‌ای [[ایران]] و جهان است که در استان فارس، حوالی شهرستان سپیدان و در روستای مارگون واقع شده است. این آبشار با ارتفاع حدود ۷۰ متر و عرض تقریبی ۱۰۰ متر، به‌دلیل منحصربه‌فرد بودن منبع آبش که از تعداد زیادی چشمهٔ پرآب در دل کوه سرچشمه می‌گیرد، به «آبشار چشمه‌ای» مشهور است و در بالادست آن هیچ رودخانه‌ای وجود ندارد. [[آب]] سفید و تمیز چشمه‌ها هنگام سقوط از ارتفاعات، مانند مار به خود می‌پیچد و برروی زمین ریخته می‌شود. به‌همین دلیل مردم محلی به این آبشار، لقب مارگون (مانند مار) داده‌اند.<ref>نظری، برنامه‌ریزی توسعه روستایی در شهرستان سپیدان، 1380ش، ص83.</ref>
 
طبیعت اطراف آبشار بسیار بکر و زیباست و شامل درختان بلوط، زالزالک، [[زرشک]]، [[سیب]] و گونه‌های جانوری مانند خرس قهوه‌ای، بز، گرگ، روباه و شغال است. علاوه بر زیبایی آبشار، در دل صخره‌های بالای آبشار، غار آبی وجود دارد که دسترسی به آن نیازمند تجهیزات و مهارت‌های خاص است. ساکنان این منطقه لر و [[ایل قشقایی|قشقایی]] هستند و یکی از رسوم زیبای مردم ساکن این منطقه این است که هنگام [[جشن]] [[ازدواج]]، مهمانان به همراه عروس و داماد، با لباس‌های محلی خود به این آبشار می‌روند و ساعاتی را در آنجا می‌گذرانند و با گرفتن عکس‌های یادگاری، یاد آن روز را به خاطر می‌سپارند.<ref>[https://www.kojaro.com/attraction/22429-ابشار-مارگون/ «آبشار مارگون»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
 
مسیر دسترسی به آبشار از [[شیراز]] به‌سمت سپیدان است که حدود ۱۳۰ کیلومتر فاصله دارد و مسیر پیاده‌روی کوتاهی تا آبشار وجود دارد. همچنین بهترین زمان بازدید از آبشار مارگون فصل بهار و تابستان است که آبشار، پرآب و طبیعت اطراف آن سرسبز است، اما در [[زمستان]] به‌دلیل سرمای شدید و یخبندان، دسترسی به آبشار دشوار می‌شود. آبشار مارگون به‌دلیل ارتفاع، عرض، منبع چشمه‌ای آب و طبیعت بکر اطراف، یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری طبیعی ایران است که هم برای گردشگران داخلی و هم خارجی جذابیت فراوانی دارد. امکانات محدودی مانند پارکینگ، سرویس بهداشتی و آلاچیق نیز در نزدیکی آبشار فراهم شده است و [[اقامتگاه بوم‌گردی|اقامتگاه‌های بوم‌گردی]] در روستاهای اطراف وجود دارد.<ref>[https://www.mysafar.com/mag/iran-tourism/fars/shiraz/margon-waterfall/ «آبشار مارگون؛ زیباترین آبشار طبیعی ایران»، وب‌سایت مای‌سفر.]</ref>
 
===آبشار گنج‌نامه===
آبشار [[گنج‌نامه]] با ارتفاع حدود ۱۲ متر در منطقهٔ نمونهٔ گردشگری الوند و در پنج کیلومتری غرب شهر همدان، کنار کتیبه‌های تاریخی گنج‌نامه قرار دارد. این آبشار از [[چشمه]]‌ها و رودهای کوه الوند سرچشمه می‌گیرد و آب آن دائمی است، به‌طوری که در تمام فصول سال جریان دارد و تنها در زمستان به‌دلیل سرمابخش‌هایی از آن یخ می‌زند. آبشار گنج‌نامه عرضی بین ۲ تا ۴ متر دارد و در پای آن حوضچه‌هایی شکل گرفته که برای آب‌تنی و استراحت گردشگران مناسب است. این منطقه به‌دلیل وجود صخره‌های صیقلی، محیطی مناسب برای فعالیت‌های صخره‌نوردی و یخ‌نوردی در زمستان است.<ref>[https://www.isna.ir/photo/99110402249/آبشار-تمام-قندیل-گنجنامه «آبشار تمام قندیل گنجنامه»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>
 
آبشار گنج‌نامه از نظر تاریخی، اهمیت ویژه‌ای دارد؛ در دوران هخامنشیان، آب این آبشار مقدس شمرده می‌شد و کتیبه‌های گنج‌نامه به خط میخی در نزدیکی آن روی کوه‌ها حجاری شده‌اند. این کتیبه‌ها متعلق به [[داریوش]] بزرگ و خشایارشاه هستند و نشان از تمدن و تاریخ بالای سه هزار سالهٔ دیار الوند و همدان (اکباتانای قدیم) دارند و اهمیت سیاسی و فرهنگی این منطقه را در آن زمان نشان می‌دهند.<ref>[https://www.irna.ir/news/85196031/آبشار-گنجنامه-جاری-باشکوه-و-شور-انگیز-فیلم «آبشار گنجنامه؛ جاری، باشکوه و شورانگیز»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> به‌دلیل همین اهمیت تاریخی، آبشار گنج‌نامه در سال ۱۳۸۷ش به‌عنوان اثر طبیعی ملی ایران ثبت شده است.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1024831/آبشار-گنجنامه-همدان-منجمد-شد «آبشار گنجنامه همدان منجمد شد»، وب‌سایت عصر ایران.]</ref>
 
===آبشار بیشه===
[[پرونده:آبشار-بیشه.jpg|300px|thumb|آبشار بیشه در استان لرستان|جایگزین=آبشار بیشه]]
[[آبشار بیشه]] از زیباترین و معروف‌ترین آبشارهای استان لرستان و ایران است که در ۳۰ کیلومتری جنوب‌شرقی دورود و در نزدیکی روستای بیشه واقع شده است. این آبشار ترکیبی از چند آبشار کوچک است که از میان کوه‌ها و درختان جنگل‌های بلوط زاگرس به‌سمت پایین سرازیر می‌شوند و در نهایت به رودخانهٔ دائمی و پرآب سزار می‌ریزند. ارتفاع آبشار بیشه از تاج تا نقطهٔ برخورد به زمین حدود ۴۸ متر و عرض تاج آن حدود ۲۰ متر است. این آبشار در دل طبیعت بکر و کوهستانی زاگرس قرار دارد و اطراف آن پوشیده از جنگل‌های پهناور [[بلوط]] است که منظره‌ای دل‌انگیز و هوایی خنک و مطبوع ایجاد کرده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1474814/ژیوتوریسم-ابشارهای-استان-لرستان جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص25.]</ref>
 
یکی از ویژگی‌های جذاب این منطقه، گذر ریل قطار از میان طبیعت بکر و نزدیک ایستگاه بیشه است که چشم‌اندازی زیبا و تجربه‌ای متفاوت برای گردشگران فراهم می‌کند. ایستگاه قطار بیشه در نزدیکی آبشار قرار دارد و از آنجا فقط حدود ۱۰ دقیقه پیاده‌روی آسان تا آبشار فاصله است. همجواری آبشار و ریل به جاذبه‌های این روستای گردشگری افزوده است. جشنوارهٔ «رود و ریل» به‌دلیل همجواری دو عنصر مهم و حیاتی رودخانه و آبشار بیشه با راه‌آهن سراسری در لرستان به‌منظور ثبت جهانی روستای گردشگری بیشه برگزار شد و تدوین نهایی پرونده برای ارسال به یونسکو انجام شده است. همچنین مسیر [[راه‌آهن ایران|راه‌آهن]] سراسری در کنار این آبشار نیز ثبت جهانی شده است.<ref>[https://www.ibna.ir/news/509916/آبشار-بیشه-دستمایه-نگارش-کتاب-های-گردشگری-و-طبیعت-گردی-آمیختگی «آبشار بیشه دستمایه نگارش کتاب‌های گردشگری و طبیعت‌گردی، آمیختگی رود و ریل و زیبایی‌های چشم‌نواز»، خبرگزاری ایبنا.]</ref> آبشار بیشه در اسفندماه ۱۳۸۷ش به‌عنوان چهل و هشتمین اثر ملی طبیعی ایران به ثبت رسیده است و از جاذبه‌های مهم گردشگری طبیعی استان لرستان محسوب می‌شود.<ref>[https://roozgasht.com/iran-tourism/آبشار-بیشه/ «نگاهی به آبشار بیشه درود لرستان و اطلاعات درباره سفر به آن، تصاویر زیبا از آبشار»، وب‌سایت روزگشت.]</ref>
 
==نقش آبشارها در صنعت گردشگری==
آبشارها نقش مهمی در صنعت [[گردشگری]] دارند و به‌عنوان جاذبه‌های طبیعی برجسته، سالانه میلیون‌ها گردشگر را به خود جذب می‌کنند. این جاذبه‌ها علاوه بر زیبایی بصری و تجربهٔ منحصربه‌فردی که برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند، سهم قابل توجهی در توسعهٔ اقتصادی مناطق میزبان دارند، به‌ویژه در مناطقی که منابع اقتصادی محدود است و گردشگری می‌تواند منبع درآمد اصلی آن مناطق باشد.<ref>[https://grup.journals.pnu.ac.ir/article_1262.html اجزاء شکوهی و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت‌گانه استان لرستان)»، 1393ش، ص40-41.]</ref> این جاذبه‌های گردشگری می‌توانند به رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناطق کمک کنند، مانند:
 
===جذب گردشگر و درآمدزایی===
آبشارهایی مانند آبشار نیاگارا در مرز کانادا و آمریکا، از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری در آن منطقه هستند که با جذب میلیون‌ها بازدیدکننده، درآمد قابل توجهی برای اقتصاد محلی و ملی ایجاد می‌کنند. در ایران نیز که علاقه به [[آب]] و آبشار از گذشته‌های دور در فرهنگ ایرانی وجود داشته، آبشارهایی مانند بیشه، نوژیان، گنج‌نامه و افرینه از جاذبه‌های محبوب گردشگری هستند که به توسعهٔ اقتصادی مناطق کمک می‌کنند.<ref>[https://www.iran-shenasi.com/article/6-آبشار؛%20مقصدی%20جذاب%20برای%20گردشگران «آبشار؛ مقصدی جذاب برای گردشگران»، وب‌سایت انتشارات ایرانشناسی.]</ref>
 
===ایجاد فرصت‌های شغلی===
توسعهٔ گردشگری مرتبط با آبشارها، فرصت‌های شغلی متعددی در زمینه‌های خدمات گردشگری، اقامت، حمل‌ونقل، [[صنایع دستی]] و راهنمایی گردشگران فراهم می‌آورد که به بهبود معیشت مردم محلی کمک می‌کند.<ref>[https://grup.journals.pnu.ac.ir/article_1262.html اجزاء شکوهی و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت‌گانه استان لرستان)»، 1393ش، ص31.]</ref>
 
===جذب گردشگران طبیعت‌دوست و ماجراجو===
آبشارها به‌دلیل [[زیبایی]] و محیط طبیعی خود، مقاصد محبوبی برای طبیعت‌گردی، کوهنوردی، عکاسی و فعالیت‌های تفریحی هستند که تنوع گردشگری را افزایش می‌دهند.<ref>[https://www.chtn.ir/news/14000423309853/آبشارهای-لرستان-مقصد-مهمی-برای-گردشگری «آبشارهای لرستان، مقصد مهمی برای گردشگری»، وب‌سایت میراث آریا.]</ref>
 
==چالش‌های پیش رو در صنعت گردشگری==
با وجود مزایای فراوان گردشگری، توسعهٔ گردشگری آبشارها با چالش‌هایی مانند آسیب به محیط زیست، فشار بر منابع طبیعی و تغییرات فرهنگی همراه است. برای مدیریت این چالش‌ها، [[برنامه‌ریزی]] دقیق، ایجاد زیرساخت‌های مناسب، آموزش گردشگران و مشارکت مردم محلی ضروری است و حفاظت از [[محیط زیست]] و فرهنگ محلی در اولویت قرار دارد.<ref>[https://atacg.ir/توسعه-پایدار-گردشگری/ «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>
 
==مدیریت محیط‌های اطراف آبشار==
مدیریت محیط‌های اطراف آبشارها در ایران با توجه به اهمیت زیست‌محیطی، گردشگری و فرهنگی آن‌ها، به‌صورت نسبی در حال توسعه است، اما با چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز مواجه است. این مدیریت اغلب بر پایهٔ اصول توسعهٔ پایدار، حفاظت از منابع طبیعی و ارتقای کیفیت تجربه گردشگران استوار است و با اقدامات حفاظتی، زیرساختی و فرهنگی در تلاش است تا تعادل میان بهره‌برداری گردشگری و حفظ محیط طبیعی برقرار شود. از جملهٔ این اقدامات عبارتند از:
 
===حفاظت محیط زیست===
بسیاری از آبشارهای مهم ایران در مناطق حفاظت شده یا مناطق نمونه گردشگری قرار دارند و تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست هستند. این مناطق با هدف حفظ تنوع زیستی، جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی و کنترل آلودگی آب و خاک مدیریت می‌شوند. برای نمونه، آبشار مارگون و آبشار سمیرم در محدوده‌هایی با حفاظت محیط زیستی قرار دارند که برنامه‌هایی برای حفظ اکوسیستم و گونه‌های جانوری و گیاهی اجرا می‌شود.<ref>[https://journals.ui.ac.ir/article_15958.html وارثی و دیگران، «تحلیلی بر طبیعت‌گردی آبشار مارگون با تأکید بر توسعه پایدار»، 1392ش.]</ref> همچنین معرفی و بهره‌برداری از آبشارها باید با رعایت اصول توسعهٔ پایدار باشد تا از آسیب‌های زیست‌محیطی جلوگیری شود.<ref>[https://atacg.ir/توسعه-پایدار-گردشگری/ «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>
 
===توسعه گردشگری پایدار===
[[پرونده:آبشار۲.jpg|جایگزین=اقامتگاه بوم‌گردی آبشار میلاش|بندانگشتی|اقامتگاه بوم‌گردی آبشار میلاش]]
برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از حضور گردشگران، برنامه‌ریزی‌هایی جهت ایجاد زیرساخت‌های مناسب مانند مسیرهای پیاده‌روی، پارکینگ، سرویس‌های بهداشتی و [[اقامتگاه بوم‌گردی|اقامتگاه‌های بوم‌گردی]] در اطراف آبشارها صورت گرفته است. این اقدامات به کاهش فشار بر محیط طبیعی و بهبود کیفیت خدمات گردشگری کمک می‌کند.<ref>[https://journals.ui.ac.ir/article_15958.html وارثی و دیگران، «تحلیلی بر طبیعت‌گردی آبشار مارگون با تأکید بر توسعه پایدار»، 1392ش.]</ref>
 
===افزایش آگاهی و فرهنگ‌سازی===
آگاه‌سازی گردشگران و مردم محلی دربارهٔ اهمیت حفاظت از محیط زیست و رعایت اصول گردشگری مسئولانه در برخی مناطق انجام می‌شود. این موضوع به کاهش زباله‌ریزی، تخریب پوشش گیاهی و آلودگی آب کمک می‌کند. همچنین آبشارها علاوه بر ارزش طبیعی، در بسیاری از مناطق با فرهنگ و تاریخ محلی گره خورده‌اند و گردشگری مسئولانه می‌تواند به حفظ این ارزش‌ها و افزایش آگاهی عمومی دربارهٔ اهمیت آن‌ها کمک کند.<ref>[https://atacg.ir/توسعه-پایدار-گردشگری/ «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>
 
===کنترل دسترسی و مدیریت جمعیت===
در برخی آبشارهای پر بازدید، محدودیت‌هایی برای تعداد گردشگران و زمان بازدید اعمال می‌شود تا فشار بر محیط کاهش یابد و فرصت بازسازی طبیعی فراهم شود.
 
===همکاری با جوامع محلی===
مشارکت مردم بومی و محلی در مدیریت و حفاظت از آبشارها و بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی، از جمله راهکارهای مؤثر است که باعث افزایش حمایت و حفظ فرهنگ محلی می‌شود.<ref>[https://atacg.ir/توسعه-پایدار-گردشگری/ «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>
 
===چالش‌ها===
*نبود زیرساخت‌های کافی در برخی مناطق صعب‌العبور و دورافتاده؛
*آلودگی ناشی از زباله و عدم رعایت اصول گردشگری توسط برخی بازدیدکنندگان؛<ref>[https://maghsad360.ir/waterfalls-of-iran «معرفی دیدنی‌ترین آبشارهای ایران»، وب‌سایت مقصد 360.]</ref>
*فشار زیاد گردشگری در فصول پر بازدید و تخریب پوشش گیاهی و خاک؛
*کمبود نیروی انسانی و منابع مالی برای حفاظت و مدیریت بهینهٔ محیط‌های اطراف آبشارها.<ref>[https://journals.ui.ac.ir/article_15958.html وارثی و دیگران، «تحلیلی بر طبیعت‌گردی آبشار مارگون با تأکید بر توسعه پایدار»، 1392ش.]</ref>


=== '''آبشار لاتون''' ===
==آب و آبشار در فرهنگ ایرانی‌اسلامی==
بلندترین آبشار ایران که در استان گیلان، ۱۵ کیلومتری جنوب شهرستان آستارا، شهر لوندویل و در نزدیکی روستای کوته کومه واقع شده است. این آبشار در دل جنگل‌های انبوه و دامنۀ شرقی کوه اسپیناس قرار دارد و ارتفاع آبریز اصلی آن ۱۰۵ متر با عرض حدود ۵ متر است که آن را به یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان تبدیل کرده است. در کنار آبشار اصلی، آبشاری با ارتفاع ۶۵ متر و عرض ۱۰ متر نیز قرار دارد.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3907398/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DB%B3%DB%B0-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «آبشار لاتون یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان در شمال ایران»، خبرگزاری صداوسیما.]</ref>
===جایگاه آب در اسطوره‌های ایران باستان===
آبشار لاتون از دامنه‌های شرقی کوه اسپیناس سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از جنگل‌های بکر و سرسبز منطقه، به رودخانۀ لوندویل می‌ریزد و در نهایت به دریای خزر می‌پیوندد. مسیر دسترسی به آبشار از روستای کوته کومه آغاز می‌شود و شامل یک پیاده‌روی حدود ۶ کیلومتری در دل جنگل‌های هیرکانی است که طی کردن آن حدود ۳ تا ۴ ساعت زمان می‌برد. این مسیر به‌دلیل داشتن طبیعت بکر، درختان متنوعی مانند فندق، گردو، آلو، به، گلابی و سیب وحشی و همچنین گونه‌های جانوری مختلف، از جذاب‌ترین مسیرهای طبیعت‌گردی شمال ایران محسوب می‌شود.<ref>[https://www.isna.ir/news/1401052215263/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D9%84%D9%82%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7 «آبشار لاتون؛ شاهکاری از خلقت در آستارا»، خبرگزاری ایسنا.] </ref>
آب و آبشار در فرهنگ اسلامی و ایرانی جایگاهی والا دارند. در اسطوره‌های ایرانی، آب یکی از مقدس‌ترین عناصر طبیعی است و در گاهنبار دوم (از شش گاهنبار آفرینش) آفریده شده است. ایرانیان باستان، آفرینش آب را پس از آسمان و پیش از دیگر موجودات می‌دانستند و باور داشتند خداوند نخست آب را آفرید و سپس زمین را از آب پدیدآورد.<ref>[http://www.cgie.org.ir/fa/article/237953/آب?entryviewid=246452 تفضلی و دیگران، «آب»، وب‌سایت مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> در متون اسطوره‌ای همچون «آبان‌یشت» و «تیریشت»، آب، موجودی مقدس و قابل [[نیایش]] معرفی شده و ایزدبانوی آب، [[آناهیتا]]، نماد باروری و پاکیزگی است که بسیار ستوده شده است. در فرهنگ ایرانی، آب نماد آگاهی، پاکی، [[ایمان]] و زایندگی است و این عنصر، نماد باروری و پاکیزگی و نوزایی نیز به‌شمار می‌رود و درک رمزهای نمادین آب، کلید فهم بسیاری از آثار هنری و تاریخی ایرانی است.<ref>[https://www.ibna.ir/news/340901/آب-نماد-اندیشه-و-خرد-است-نمادپردازی-آب-در-اسطوره-های-ایرانی «آب، نماد اندیشه و خرد است، نمادپردازی آب در اسطوره‌های ایرانی و گشودن رمزهای نمادین آب»، خبرگزاری ایبنا.]</ref> ایرانیان باستان تا حدی آب جاری را مقدس می‌دانستند که هرگز آن را نمی‌آلودند و حتی برای [[قربانی کردن]]، خون را در گودالی کنار آب می‌ریختند تا آب آلوده نشود.<ref>[https://www.beytoote.com/art/negah-gozashte/water-ancient-mythology-iran.html «آب در اساطیر ایران باستان»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>
آبشار لاتون در تمام فصول سال آب دارد، اما حجم آب آن بسته به فصل تغییر می‌کند. این آبشار به‌عنوان یک اثر طبیعی ملی در سال ۱۳۹۸ش با شماره ۶۴۵ در فهرست میراث طبیعی کشور ثبت شده است. همچنین آبشار لاتون به‌دلیل زیبایی منحصر به‌ فرد، مسیر ماجراجویانه و طبیعت دست‌نخورده، جزء محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری گیلان و ایران به‌شمار می‌رود.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3907398/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DB%B3%DB%B0-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «آبشار لاتون یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان در شمال ایران»، خبرگزاری صداوسیما.]</ref>


=== '''آبشار تاف (برنجه)''' ===
===آب از منظر اسلام و فرهنگ عامه ایرانیان===
آبشار تاف یا برنجه از بلندترین و زیباترین آبشارهای ایران است که در استان لرستان، در منطقه شول‌آباد و در نزدیکی شهرستان الیگودرز واقع شده است. این آبشار پلکانی از سه پله تشکیل شده و ارتفاع کلی آن حدود  500 متر برآورد شده است که آن را به بلندترین آبشار فصلی ایران تبدیل کرده است.<ref>[https://www.shabestan.news/news/697325/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D9%81-%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آبشار تاف، بلندترین آبشار ایران از جاذبه‌های گردشگری لرستان»، خبرگزاری شبستان.]</ref>آبشار تاف از دامنۀ کوه برنجه که ارتفاع آن حدود ۳۵۰۰ متر است، جاری می‌شود و آب آن در فصل بهار و اواخر زمستان بیشترین حجم را دارد، اما در دیگر فصول سال به‌دلیل کاهش آب، به‌نوعی آبشار فصلی محسوب می‌شود. این آبشار در نزدیکی روستای پیرامام و امام‌زاده پیرامام با قدمتی چندهزار ساله در منطقۀ زز و ماهرو از توابع شهرستان الیگودرز قرار دارد و برای دسترسی به آن می‌توان از مسیر الیگودرز به شول‌آباد و سپس به سمت روستای پیرامام حرکت کرد.منطقۀ اطراف آبشار تاف دارای طبیعتی بکر و سرسبز است و پوشش گیاهی متنوعی مانند درختان گردو، انجیر وحشی، انگور وحشی، گلابی کوهی و گیاهان دارویی دارد. این منطقه همچنین محل مناسبی برای تفریحاتی مانند آب‌تنی در رودخانه‌های اطراف، عکاسی، پیک‌نیک و کمپینگ است. بهترین زمان بازدید از آبشار تاف، اردیبهشت‌ماه در فصل بهار است که آبشار در پرآب‌ترین حالت خود قرار دارد و کوه برنجه نیز با پوشش گیاهی متنوع و گل‌های رنگانگ و لاله‌های واژگون رنگ‌آمیزی زیبایی را در این منطقه به‌وجود آورده است و چشم هر گردشگری را می‌نوازد. در زمستان هم، سرمای شدید باعث یخ‌زدگی آبشار می‌شود که منظره‌ای متفاوت و جذاب را ایجاد می‌کند.<ref>[https://www.shabestan.news/news/697325/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D9%81-%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آبشار تاف، بلندترین آبشار ایران از جاذبه‌های گردشگری لرستان»، خبرگزاری شبستان.]</ref>آبشار تاف با ارتفاع چشمگیر، طبیعت بکر و امکانات تفریحی متعدد، از جاذبه‌های مهم گردشگری استان لرستان و ایران محسوب می‌شود و تجربه‌ای منحصر به فرد برای علاقه‌مندان به طبیعت و ماجراجویی فراهم می‌آورد.<ref>[https://vasimlorestan.ir/multimedia/movie/3152-%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%BE%D9%84%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B1-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آبشار پلکانی زیبای تاف در لرستان»، وب‌سایت وسیم لرستان.]</ref>
از منظر [[اسلام]]، خداوند در آیات زیادی از [[قرآن]]، تفکر دربارهٔ آب و [[شکرگزاری]] بر این نعمت بزرگ را یادآور شده است و آب را مایهٔ [[حق حیات|حیات]]، پاکیزگی<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/آیه_30_سوره_انبیاء سوره انبیاء، آیه 30.]</ref> و نشانهٔ قدرت الهی دانسته است. ایرانیان در فرهنگ عامهٔ خود که تحت‌تأثیر اندیشه‌های اسلامی بودند، باور داشتند که زندگیِ همه‌چیز از آب پدید آمده و ادامهٔ آن نیز به آب بستگی دارد. آنها معتقد بودند آب، اصل و اساس [[زندگی]] است؛ زیبایی طبیعت از آب است، غذای انسان به آب وابسته است. همچنین آب از ارکان اصلی بهداشت انسان و باروری گیاهان به حساب می‌آمد و به همین دلیل برای آن حرمت خاصی قائل بودند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/486676/جایگاه-آب-در-فرهنگ-و-ادب-عامه حسینی جهانگیر و فخری، «جایگاه آب در فرهنگ و ادب عامه»، 1398ش، ص94-95.]</ref>


=== آبشار شوی ===
آب در قرآن به‌عنوان نعمتی مبارک و پربرکت معرفی شده و نزول باران و جاری شدن آب‌ها نشانهٔ رحمت و لطف خداوند به بندگان<ref>سوره فرقان، آیه 48-50.</ref> خود است.<ref>[https://ltr.atu.ac.ir/article_9143.html حیدری، «آب و اشکال گوناگون آن در ادبیات عرفانی فارسی، بر اساس مکتب ابن عربی از قرن هفتم تا نهم»، وب‌سایت متن‌پژوهی ادبی دانشگاه علامه طباطبایی.]</ref>
آبشار شوی از بزرگ‌ترین و زیباترین آبشارهای طبیعی ایران و خاورمیانه است که در استان [[خوزستان]]، شهرستان [[دزفول]] و در روستای شوی واقع شده است. این آبشار در مرز دو استان لرستان و خوزستان واقع شده و به لحاظ تقسیمات کشوری از توابع شهرستان دزفول و استان خوزستان به‌حساب می‌آید. مردم ساکن در این منطقه از قوم لر و بختیاری هستند. مردم محلی به این آبشار «تاف شوی» می‌گویند که به‌معنی لطافت است. نام دیگر این آبشار «تله‌زنگ» است که اسم ایستگاه قطاری است که در ۱۰ کیلومتری آن قرار دارد. همچنین این آبشار به آبشار دزفول نیز شناخته می‌شود.<ref>[https://atacg.ir/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D9%88%DB%8C/ «آبشار شوی نیاگارای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>


آبشار شوی از دل غاری در کوه چورویک (که به اشتباه چهل و یک نیز خوانده می‌شود) سرچشمه می‌گیرد. آب از ارتفاعی حدود ۸۵ تا ۹۰ متر و با عرضی نزدیک به ۷۰ تا ۸۵ متر از صخره‌های سخت به پایین می‌ریزد و پس از طی مسیر، به رودخانۀ دز و در نهایت به دریاچه شهیون می‌ریزد.
===نمادگرایی آب و آبشار در عرفان و هنر===
عارفان و شاعران مسلمان با الهام از قرآن و روایات، آب را نماد حقیقت، آیینه‌گی، بی‌کرانگی و منفعت‌دهی دانسته‌اند و از آن برای بیان مفاهیم عمیق عرفانی بهره برده‌اند.<ref>[https://ltr.atu.ac.ir/article_9143.html حیدری، «آب و اشکال گوناگون آن در ادبیات عرفانی فارسی، بر اساس مکتب ابن عربی از قرن هفتم تا نهم»، وب‌سایت متن‌پژوهی ادبی دانشگاه علامه طباطبایی.]</ref> البته نام آبشار به‌طور مستقیم کمتر از آب در متون دینی و اسطوره‌ای ذکر شده، اما به‌عنوان جلوه‌ای از آب جاری و خروشان، نماد قدرت، پویایی، پاکی و تجدید حیات است و در هنر، شعر و فرهنگ عامه، آبشارها همواره الهام‌بخش و نشانه‌ای از عظمت و زیبایی آفرینش الهی بوده‌اند. آب و جلوه‌های آن مانند آبشار، در فرهنگ ایرانی و اسلامی همواره مورد احترام بوده و مراقبت از آب نیز بخشی از فرهنگ ایرانیان به‌شمار می‌رفته است.<ref>نادرلویی و قریشی، «نشانه‌شناسی آب در ایران باستان»، 1401ش، ص58-61.</ref>


آبشار شوی به‌دلیل ارتفاع و پهنای قابل توجه، به «نیاگارای ایران» معروف شده است و یکی از بلندترین و عریض‌ترین آبشارهای طبیعی کشور و منطقه خاورمیانه به شمار می‌رود. این آبشار در ارتفاع حدود ۴۵۰ متر از سطح دریا قرار دارد و حجم آب آن در فصول مختلف سال متفاوت است، به‌ویژه در بهار که بیشترین آبدهی را دارد.
==جایگاه آبشارها در سبک زندگی ایرانیان==
[[پرونده:آبشار-ویسادار.jpg|جایگزین=آبشار ویسادار|بندانگشتی|آبشار ویسادار]]
آبشارها در [[زندگی]] و [[سبک زندگی]] ایرانیان نقش پررنگ و عمیقی دارند که ریشه در تاریخ، فرهنگ، اقتصاد و حتی باورهای دینی و آیینی این سرزمین دارد. به‌طور مثال:


پوشش گیاهی اطراف آبشار شامل درختان [[بادام]]، [[بلوط]]، [[انجیر]]، مو، زبان‌گنجشک، [[افرا]] و کیکم است و گیاهان آبدوست مانند [[سیاهوشان]] در دیواره‌های آبشار رشد کرده‌اند. در نزدیکی آبشار شوی، آبشار دومی نیز وجود دارد که به «آبشار دوم شوی» یا «سنگ مار» معروف است و حوضچه‌های کم‌عمق‌تری دارد که برای آب‌تنی مناسب است.
===جنبه‌های معنوی و هستی‌شناختی===
از منظر هستی‌شناسی آبشارها نمادی از جریان زندگی، تغییر و پویایی طبیعت هستند. حضور در کنار آبشارها و شنیدن صدای جاری آب، تجربه‌ای عمیق از اتصال به طبیعت و هستی را برای انسان فراهم می‌کند که می‌تواند آرامش ذهنی، معنویت و حس تجدید [[حق حیات|حیات]] را تقویت کند. این پدیده‌ها به‌عنوان نمادهای زنده بودن طبیعت، انسان را به تأمل در چرخه‌های طبیعی و جایگاه خود در جهان هستی دعوت می‌کنند<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1404/01/13/3284457/طبیعت-گردی-در-اسلام-فرصتی-برای-تفریح-تذکر-و-شکرگزاری «طبیعت‌گردی در اسلام؛ فرصتی برای تفریح، تذکر و شکرگزاری»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> و نقش مهمی در [[سلامت روان]] و [[معنویت]] دارند.<ref>[https://quraan.journals.umz.ac.ir/article_1512.html سقائی و آبدار اصفهانی، «گردشگری از دیدگاه قرآن و روایات»، 1393ش، ص104.]</ref> در قرآن و روایات نیز، [[مسلمان|مسلمانان]] بارها به تدبر در آیات الهی و نشانه‌های آفرینش دعوت شده‌اند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/آیه_190_سوره_آل_عمران سوره آل‌عمران، آیه 190.]</ref>


آبشار شوی در تاریخ ۲۹ دی ۱۳۹۳ به عنوان نخستین اثر طبیعی ملی استان خوزستان و یکی از آثار طبیعی ملی ایران به ثبت رسیده است. مسیر دسترسی به آبشار شوی معمولاً نیازمند آمادگی جسمانی است و عبور از مسیرهای کوهستانی و جنگلی دارد، اما زیبایی و شکوه این آبشار تجربه‌ای منحصر به فرد برای طبیعت‌دوستان و گردشگران فراهم می‌کند.
===نقش تفریحی و گردشگری===
آبشارها با صدای دلنشین و مناظر چشم‌نواز، همواره پناهگاهی برای فرار از هیاهوی زندگی شهری و مکانی برای آرامش، [[تفریح]] و تجدید روحیهٔ مردم بوده‌اند و به همین دلیل بسیاری از ایرانیان در تعطیلات و اوقات فراغت خود به بازدید از آبشارها می‌روند تا از زیبایی و آرامش آن‌ها بهره‌مند شوند.<ref>[https://www.aparat.com/v/p00c7u5 «صداهای جنگل، غوغای پرندگان، صداهای رودخانه برای خواب و آرامش»، وب‌سایت آپارات.]</ref>
 
===جایگاه در فرهنگ، هنر و افسانه‌ها===
علاقه به آب و آبشار از دیرباز در فرهنگ ایرانیان وجود داشته است. بر همین اساس آبشارها در افسانه‌ها، نمادها و هنرهای ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارند و حتی در نام‌گذاری‌ها و داستان‌های محلی، اغلب به ویژگی‌های ظاهری، افسانه‌ها یا زبان‌های بومی منطقه اشاره می‌شود. برای مثال، آبشارهایی مانند آبشار آب‌پری یا [[آبشار ویسادار|ویسادار]]، ریشه در [[افسانه‌|افسانه‌ها]] و زبان محلی دارند. آبشار ویسادار، واژه‌ای تالشی است که معنی آن «سایهٔ درخت بید» است. در نزدیکی این آبشار درختی وجود دارد که برخی آن را درخت هزار ریشه می‌نامند و دلیل این نام‌گذاری وجود ریشه‌هایی است که از زمین بیرون زده‌اند و منظرهٔ خاصی به‌وجود آورده‌اند. آبشار آب پری نیز در استان مازندران، نامش را از افسانه‌های مرتبط با پریان آب گرفته است.<ref>[http://www.ecarevan.com/blog/آبشار-ویسادار/ «آبشار ویسادار»، وب‌سایت کاروان.]</ref>
 
===پیوند با سنت‌ها، آیین‌ها و هویت محلی===
آبشارها در فرهنگ‌ها و سنت‌های محلی جایگاه ویژه‌ای دارند و اغلب در افسانه‌ها، آیین‌ها و باورهای مردمی نماد پاکی، حیات و تجدید حیات هستند. این پدیده‌های طبیعی به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی و طبیعی یک منطقه شناخته می‌شوند و به هویت فرهنگی جوامع محلی پیوند خورده‌اند. ثبت ملی آبشارها به‌عنوان آثار طبیعی، نشان‌دهندهٔ اهمیت فرهنگی و تاریخی آن‌ها است که حفظ این میراث، انتقال فرهنگ و تاریخ به نسل‌های آینده را تضمین می‌کند.<ref>[https://www.irna.ir/news/81283891/آبشارهای-هفت-گانه-شیرآباد-در-فهرست-آثار-ملی-طبیعی-ثبت-شد «آبشارهای هفت‌گانه شیرآباد در فهرست آثار ملی طبیعی ثبت شد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> به‌طور مثال در اطراف برخی آبشارها، آیین‌های سنتی و فرهنگی برگزار می‌شود. مراسم [[گلاب‌ گیری|گلاب‌گیری]] در کنار آبشار نیاسر یا جشنواره‌های محلی در روستای بیشهٔ لرستان که با موسیقی، آیین [[باران‌خواهی]] مانند اقامه [[نماز باران]] و رقص‌های آیینی و سنتی همراه است، از جمله این آیین‌ها و سنت‌ها است که پیوند عمیق آبشارها با سنت‌های ایرانی را نشان می‌دهد.<ref>[https://maghsad360.ir/waterfalls-of-iran «معرفی دیدنی‌ترین آبشارهای ایران»، وب‌سایت مقصد360.]</ref>
 
===کارکردهای اقتصادی===
از دیگر اثرات آبشارها در زندگی ایرانیان این است که علاوه بر جاذبهٔ طبیعی از آنها به‌عنوان منابع اقتصادی برای راه‌اندازی آسیاب‌های آبی و تفرجگاه‌های طبیعی استفاده می‌کرده‌اند. امروزه نیز آبشارها به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری طبیعی، نقش مهمی در جذب گردشگر و توسعهٔ اقتصاد محلی و منطقه‌ای دارند و در پی آن فرصت‌های متعددی در حوزه‌های خدماتی، اقامتی و [[صنایع دستی]] ایجاد می‌کنند و درآمدزایی برای جوامع محلی را افزایش می‌دهند.<ref>[https://atacg.ir/توسعه-پایدار-گردشگری/ «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref>
 
===قداست آب به دلیل کمبود منابع آبی===
کمبود آب و اهمیت آن در [[ایران]] موجب شده آب و آبشار جایگاه مقدسی در فرهنگ و آیین‌های مردم داشته باشد. آیین‌های باران‌خواهی، احترام به [[آب]] و حتی ساخت [[آب‌انبار]]ها و [[سقاخانه]]‌ها در مناطق کم‌آب، نشان‌دهندهٔ ارزش نمادین و معنوی آب و آبشارها در زندگی ایرانیان است.<ref>[https://ghazaa.com/water-in-iranian-culture قاسم، «آب در فرهنگ و اعتقادات مردم ایران»، وب‌سایت مجله غذا.]</ref>
 
به‌طور کلی، آبشارها نه‌تنها بخشی از طبیعت و منبعی برای [[آرامش]] و [[تفریح]] هستند، بلکه در [[سبک زندگی]] ایرانیان به‌عنوان نمادهایی از [[حیات در قرآن و حدیث|حیات]]، فرهنگ، اقتصاد و هویت جمعی حضور دارند و نقش مهمی در شکل‌دهی به روابط اجتماعی، آیین‌ها و ارزش‌های جامعهٔ ایرانی ایفا می‌کنند.<ref>[https://maghsad360.ir/waterfalls-of-iran «معرفی دیدنی‌ترین آبشارهای ایران»، وب‌سایت مقصد360.]</ref>


==پانویس==
==پانویس==
<references />
{{پانویس}}


==منابع==
==منابع==
{{آغاز منابع}}
* قرآن کریم.
* «آب در اساطیر ایران باستان»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «آبشار آسیاب خرابه»، وب‌سایت میراث آریا، تاریخ انتشار: ۲۴ آبان ۱۴۰۲ش.
* «آبشار بیشه دستمایه نگارش کتاب‌های گردشگری و طبیعت‌گردی، آمیختگی رود و ریل و زیبایی‌های چشم‌نواز»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ انتشار: ۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
* «آبشار شوی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ انتشار: ۱۶ مهر ۱۳۹۶ش.
* «آبشار پلکانی زیبای تاف در لرستان»، وب‌سایت وسیم لرستان، تاریخ انتشار: ۹ خرداد ۱۴۰۳ش.
* «آبشار تاف، بلندترین آبشار ایران از جاذبه‌های گردشگری لرستان»، خبرگزاری شبستان، تاریخ انتشار: ۹ فروردین ۱۳۹۷ش.
* «آبشار شوی نیاگارای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «آبشار گنجنامه؛ جاری، باشکوه و شورانگیز»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۲۱ مرداد ۱۴۰۲ش.
* «آبشار گنجنامه همدان منجمد شد»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ انتشار: ۶ دی ۱۴۰۳ش.
* «آبشار لاتون؛ شاهکاری از خلقت در آستارا»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۲۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
* «آبشار لاتون یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان در شمال ایران»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ انتشار: ۱۷ تیر ۱۴۰۲ش.
* «آبشار مارگون»، وب‌سایت کجارو، تاریخ انتشار: ۱۳ آبان ۱۳۹۶ش.
* «آبشار مارگون؛ زیباترین آبشار طبیعی ایران»، وب‌سایت مای‌سفر، تاریخ انتشار: ۲۸ آذر ۱۴۰۳ش.
* «آبشار؛ مقصدی جذاب برای گردشگران»، وب‌سایت انتشارات ایرانشناسی، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «آبشار نوژیان لرستان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «آبشار نیاگارا کجاست؟ بهترین زمان بازدید، عکس و عجایب»، وب‌سایت فرناز فیاض‌بخش، تاریخ بازدید: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «آبشارهای شگفت‌انگیز و زیبای سراسر دنیا»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «آبشارهای ایران»، وب‌سایت انتشارات ایرانشناسی، تاریخ بازدید: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «آبشارهای لرستان، مقصد مهمی برای گردشگری»، وب‌سایت میراث آریا، تاریخ انتشار: ۱۰ مرداد ۱۴۰۰ش.
* «آبشارهای هفت‌گانه شیرآباد در فهرست آثار ملی طبیعی ثبت شد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۲ شهریور ۱۳۹۳ش.
* «آبشار ویسادار»، وب‌سایت کاروان، تاریخ بازدید: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «آب، نماد اندیشه و خرد است، نمادپردازی آب در اسطوره‌های ایرانی و گشودن رمزهای نمادین آب»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ انتشار: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ش.
* اجزاء شکوهی، محمد و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت‌گانه استان لرستان)»، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، ۱۳۹۳ش.
* «بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «تحقیق دربارهٔ آبشار»، وب‌سایت کافه لینک، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* تفضلی، احمد و دیگران، «آب»، وب‌سایت مرکز دائرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ به‌روزرسانی: ۲۱ دی ۱۳۹۸ش.
* «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* جعفریان، لیلی، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، مجله رشد آموزش علوم زمین، شماره ۸۳، ۱۳۹۷ش.
* «چگونگی تشکیل آبشار»، وب‌سایت علوم تجربی، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* حسینی جهانگیر، سیدآمنه و فخری، فاطمه، «جایگاه آب در فرهنگ و ادب عامه»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال هفتم، شماره ۳، ۱۳۹۸ش.
* حیدری، «آب و اشکال گوناگون آن در ادبیات عرفانی فارسی، بر اساس مکتب ابن عربی از قرن هفتم تا نهم»، وب‌سایت متن‌پژوهی ادبی دانشگاه علامه طباطبایی، تاریخ بازدید: ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «دربارهٔ نیاسر»، پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری نیاسر، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* سقائی، محسن و آبدار اصفهانی، مهدی، «گردشگری از دیدگاه قرآن و روایات»، فصلنامه قرآن و علوم بشری، سال سوم، شماره ۲، ۱۳۹۳ش.
* «صداهای جنگل، غوغای پرندگان، صداهای رودخانه برای خواب و آرامش»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* «طبیعت خیره‌کننده آبشار نوژیان لرستان آدم را غرق در زیبایی می‌کند، دیدن این طبیعت در بهار حال و هوای خاصی داره که دیگه نمیشه تجربه کرد»، وب‌سایت ساعدنیوز، تاریخ انتشار: ۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
* «طبیعت‌گردی در اسلام؛ فرصتی برای تفریح، تذکر و شکرگزاری»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۱۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
* «عوامل خارجی مؤثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* قاسم، حمید، «آب در فرهنگ و اعتقادات مردم ایران»، وب‌سایت مجله غذا، تاریخ بازدید: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* مرادی، محسن، «آبشار ایگواسو؛ بهشتی خروشان در میان برزیل و آرژانتین»، وب‌سایت ایوار، تاریخ انتشار: ۱۵ تیر ۱۴۰۳ش.
* «معرفی دیدنی‌ترین آبشارهای ایران»، وب‌سایت مقصد۳۶۰، تاریخ انتشار: ۶ فروردین ۱۴۰۴ش.
* «معرفی معروف‌ترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت علاءالدین تراول، تاریخ انتشار: ۲۵ بهمن ۱۴۰۱ش.
* «معرفی منطقه گردشگری و باستانی اخلمد در شمال شرق کشور»، خبرگزاری میزان، تاریخ انتشار: ۲۳ فروردین ۱۳۹۸ش.
*منتظر حجت، امیرحسین و دیگران، «ارزش‌گذاری اقتصادی جاذبه‌های گردشگری آبشارهای باستانی شوشتر»، دوره ۱۳، شماره ۴۲، پیاپی ۴۲، ۱۳۹۷ش.
* نادرلویی، رامین و قریشی، جمیل، «نشانه‌شناسی آب در ایران باستان»، مجله پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، سال چهارم، شماره ۳۹، ۱۴۰۱ش.
* نبوی، کامبیز، «آبشار یا تندآب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* نظری، داود، برنامه‍ریزی توسعه روستایی در شهرستان سپیدان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جغرافیا، گروه جغرافیا دانشگاه اصفهان، ۱۳۸۰ش.
* «نگاهی به آبشار بیشه درود لرستان و اطلاعات دربارهٔ سفر به آن، تصاویر زیبا از آبشار»، وب‌سایت روزگشت، تاریخ انتشار: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* وارثی، حمیدرضا و دیگران، «تحلیلی بر طبیعت‌گردی آبشار مارگون با تأکید بر توسعه پایدار»، سامانه مدیریت نشریات علمی، دوره ۳، شماره ۲، ۱۳۹۲ش.
* . ,A Beginner's Guide to Victoria Falls", website go2africa"
{{پایان منابع}}
__نمایه__
{{#seo:
|title=آبشار چیست؟ آشنایی با انواع و معروف‌ترین آبشارهای ایران و جهان - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|keywords=آبشار، آبشار چیست، بزرگ‌ترین آبشار جهان، آبشارهای ایران، استان لرستان، پدیده‌های طبیعی
|description=آبشار، پدیده‌ای طبیعی است که در آن آب رود از ارتفاع به پایین می‌ریزد. با انواع، معروف‌ترین آبشارهای جهان و جایگاه لرستان به‌عنوان پایتخت آبشارهای ایران آشنا شوید - ویکی زندگی
}}


*«آبشارهای ایران»، وب‌سایت انتشارات ایران‌شناسی، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1404ش.
{{طبیعت-افقی}}
*«آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
*«آبشار پلکانی زیبای تاف در لرستان»، وب‌سایت وسیم لرستان، تاریخ انتشار: 9 خرداد 1403ش.
*«آبشار تاف، بلندترین آبشار ایران از جاذبه‌های گردشگری لرستان»، خبرگزاری شبستان، تاریخ انتشار: 9 فروردین 1397ش.
*«آبشار شوی نیاگارای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: 9 اردیبهشت 1404ش.
*«آبشار لاتون؛ شاهکاری از خلقت در آستارا»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: 22 مرداد 1401ش.
*«آبشار لاتون یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان در شمال ایران»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ انتشار: 17 تیر 1402ش.
*«آبشار نیاگارا کجاست؟ بهترین زمان بازدید، عکس و عجایب»، وب‌سایت فرناز فیاض‌بخش، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1404ش.
*«آبشارهای شگفت‌انگیز و زیبای سراسر دنیا»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1404ش.
*اجزاء شکوهی، محمد و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت گانه استان لرستان)»، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 1393ش.
*«بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
*«تحقیق درباره آبشار»، وب‌سایت کافه لینک، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.


*«تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
[[رده:آبشارها]]
*جعفریان، لیلی، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، مجله رشد آموزش علوم زمین، شماره 83، 1397ش.
[[رده:جاذبه‌های گردشگری]]
*«چگونگی تشکیل آبشار»، وب‌سایت علوم تجربی، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
[[رده:طبیعت]]
*«عوامل خارجی موثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
[[رده:میراث طبیعی]]
*مرادی، محسن، «آبشار ایگواسو؛ بهشتی خروشان در میان برزیل و آرژانتین»، وب‌سایت ایوار، تاریخ انتشار: 15 تیر 1403ش.
*«معرفی معروف‌ترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت علاءالدین تراول، تاریخ انتشار: 25 بهمن 1401ش.
*نبوی، کامبیز، «آبشار یا تنداب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
*. ,A Beginner's Guide to Victoria Falls", website go2africa"

نسخهٔ کنونی تا ۲۲ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۳۰

آبشار یخ‌زده ممکان سلماس
تصویری از آبشار یخ‌زده ممکان سلماس

آبشار؛ پدیده‌ای طبیعی و جلوه‌ای از عظمت خداوند که در آن جریان آبی از ارتفاع بالا با سرعت زیاد به پایین می‌ریزد.

آبشارها از شگفت‌انگیزترین و جذاب‌ترین پدیده‌های زمین‌شناسی و طبیعی هستند که در آنها آب یک رودخانه یا چشمه‌های آب، از یک نقطهٔ مرتفع مانند شیب‌های تند یا صخره‌ها با سرعت زیاد به پایین یک دره یا دامنه می‌ریزند و معمولاً در مناطق کوهستانی و پر بارش دیده می‌شوند. آبشارها بر اساس شکل ریزش آب و شرایط محیطی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. آبشارهای نیاگارا و ویکتوریا از معروف‌ترین آبشارهای جهان هستند. در ایران نیز آبشارهای متعددی در نقاط مختلف پراکنده شده‌اند، اما استان لرستان در ایران با داشتن پنجاه آبشار، رکورددار تعداد آبشارها در منطقهٔ خاورمیانه است. در متون دینی نیز آب و آبشار به‌عنوان جلوه‌ای از نعمت‌های بهشتی و رحمت الهی معرفی شده‌اند. جریان دلنشین آب و صدای پرخروش آبشار به‌عنوان سرمایه‌ای طبیعی، یادآور قدرت خداوند در آفرینش و جریان زندگی است.

تعریف آبشار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشارها به‌دلیل فرسایش متفاوت سنگ‌ها در مسیر جریان آب شکل می‌گیرند. وقتی رودخانه یا جریان آب از روی لایه‌ای از سنگ‌های سخت عبور می‌کند و سپس به لایه‌ای از سنگ‌های نرم‌تر می‌رسد، سنگ‌های نرم‌تر به‌مرور زمان توسط جریان آب فرسایش می‌یابند، در حالی که سنگ‌های سخت‌تر مقاومت بیشتری دارند و کمتر فرسایش پیدا می‌کنند. این فرسایش سنگ‌های نرم زیرین موجب می‌شود که سنگ‌های سخت بالایی به‌صورت آویزان باقی بمانند و در نهایت، آب از لبهٔ این سنگ‌های سخت به‌صورت ناگهانی به پایین ریخته و آبشار تشکیل می‌شود.[۱]

بر اساس تحقیقات مؤسسهٔ نشنال جئوگرافیک روش استانداردی برای تقسیم‌بندی آبشارها وجود ندارد. با این حال شاخص‌هایی برای طبقه‌بندی آبشارها وجود دارد، مانند اینکه برخی آبشارها دائمی بوده و برخی فصلی هستند، یا تقسیم‌بندی آبشارها بر اساس الگوی ریزش، حجم، عرض و ارتفاع صورت می‌گیرد و هر نوع ویژگی‌های خاصی در شکل و جریان آب دارند که آن را از دیگر انواع متمایز می‌کند.[۲]

علمی‌ترین و رایج‌ترین روش طبقه‌بندی آبشارها بر اساس نوع و الگوی ریزشی است که بر اساس آن آبشارها به آبشار توده‌ای، آبشار چندپله‌ای آرام، آبشار پودری، آبشار یخی، آبشار دم‌اسبی، آبشار شیرجه‌ای، آبشار آسیاب آبی، آبشار کاسه‌ای، آبشار چند مرحله‌ای، آبشار نواری، آبشار لغزشی، آبشار چندبخشی و آبشار ردیفی طبقه‌بندی می‌شوند.[۳]

نحوهٔ تشکیل آبشارها

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فرسایش نامساوی سنگ‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین عامل تشکیل آبشار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رودخانه‌ها هنگام عبور از بستر خود، از روی سنگ‌های مختلفی می‌گذرند و سنگ‌ها به‌مرور زمان و به آرامی دچار فرسایش می‌شوند. اما همهٔ سنگ‌ها یکسان نیستند؛ برخی سخت‌ترند و به‌سختی فرسایش می‌یابند، در حالی که برخی دیگر نرم‌تر بوده و راحت‌تر توسط جریان آب از بین می‌روند.[۴]

وقتی رودخانه‌ای از روی لایه‌ای از سنگ‌های سخت عبور می‌کند و سپس به منطقه‌ای با سنگ‌های نرم‌تر می‌رسد، آب نمی‌تواند به‌راحتی سنگ‌های سخت را حفر کند، اما سنگ‌های نرم زیرین را به‌مرور زمان می‌فرساید و زیر سنگ سخت را خالی می‌کند. اگر این حفره به اندازهٔ کافی بزرگ شود، حتی ممکن است افراد بتوانند از پشت آبشار عبور کنند.[۵] نمونهٔ بارز این پدیده را می‌توان در آبشار نیاگارا، واقع در مرز کانادا و آمریکا، مشاهده کرد. در این منطقه، لایه‌ای از سنگ آهک سخت، روی لایه‌ای از سنگ نرم‌تر به نام شیل قرار گرفته است. آب رودخانه، شیل را سریع‌تر فرسایش می‌دهد و در نتیجه، قطعات بزرگی از سنگ آهک هر از گاهی از لبهٔ آبشار جدا شده و سقوط می‌کنند.[۶] این اتفاق به‌ویژه در بخش مرکزی آبشار که جریان آب شدیدتر است، بیشتر رخ می‌دهد و سبب می‌شود آبشار در بخش کانادایی به شکل نعلی درآید.[۷]

نقش یخچال‌های طبیعی در ایجاد آبشار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
یخچال‌های طبیعی کوه سیلو در جنوب ترکیه - آبشارهای یخچالی
تبدیل شدن یخچال‌های طبیعی کوه سیلو در جنوب ترکیه به آبشارهای یخچالی بر اثر تغییرات آب و هوایی

در مرتفع‌ترین آبشار اروپا در نروژ با نام اوتیگارد و با ارتفاع ۸۰۰ متر، آب حاصل از ذوب یخچال یوستردال از دیواره‌های پرشیب نسدال به پایین می‌ریزد. این دیواره‌ها به دلیل فرسایش یخچال‌ها در گذشته، بسیار پرشیب شده‌اند.[۸]

تأثیر موقعیت جغرافیایی (کوهستان و ساحل)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در مناطق کوهستانی، رودها معمولاً آبشارهای متعددی ایجاد می‌کنند؛ زیرا آب هنگام حرکت در دامنهٔ کوه از روی لبه‌ها و صخره‌های متعددی عبور می‌کند و آبشارهای کوچک و بزرگی به‌وجود می‌آورد. در مناطق ساحلی، آبشارها کمتر دیده می‌شوند، اما اگر رودخانه‌ای از ارتفاع به دریا بریزد، در آن نقطه نیز آبشار شکل می‌گیرد.[۹]

تشکیل آبشار از آب‌های زیرزمینی و چشمه‌ها

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی آبشارها به گونهٔ دیگری ایجاد می‌شوند، به این صورت که آب‌های زیرزمینی از دل کوه می‌جوشند و به‌صورت چشمه جریان می‌یابند و زمانی که شیب کوه نیز تند باشد، در مسیر حرکت، آب‌ها به‌صورت آبشار در می‌آیند.[۱۰]

سایر عوامل زمین‌شناسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به‌طور کلی فرسایش و پوشش زمین از مهم‌ترین عوامل تشکیل آبشارها به حساب می‌آیند، اما فرایندهای دیگری چون زمین‌لرزه، گسل، لغزش، آتشفشان یا یخچال نیز به‌ندرت موجب شکل‌گیری آبشار می‌شوند.[۱۱]

آبشارهای مهم جهان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آبشارهای جهان بر اساس شهرت، عظمت، ارتفاع یا حجم آب به شرح زیر هستند:

آبشار آنجل (Angel Falls)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بلندترین آبشار جهان با ارتفاع ۹۷۹ متر در ونزوئلا و در پارک ملی کانایما قرار دارد. آبشار آنجل در دل جنگل‌های انبوه و دورافتادهٔ پارک ملی کانیما قرار دارد که یکی از مناطق بکر و حفاظت‌شدهٔ جهان و ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است. آب این آبشار تنها از بارش‌های باران و برف منطقه تأمین می‌شود و به همین دلیل هیچ‌گاه خشک نمی‌شود، اگرچه در برخی فصل‌ها از شدت آب آن کاسته می‌شود. این آبشار تا دههٔ ۱۹۳۰م برای جهان ناشناخته بود، زیرا در منطقه‌ای دورافتاده و صعب‌العبور واقع شده است. نام این آبشار برگرفته از جیمز آنجل، کاوشگر آمریکایی است که در سال ۱۹۳۵ میلادی هواپیمای خود را نزدیک آبشار فرود آورد و باعث شناخته‌شدن آن شد.[۱۲]

آبشار نیاگارا (Niagara Falls)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از مشهورترین و پربازدیدترین آبشارهای دنیا است که از سه آبشار نعل اسبی، آبشار نقاب عروس و آبشار آمریکایی در مرز بین کانادا و ایالات متحده آمریکا تشکیل شده است. این آبشار به‌دلیل حجم عظیم آب و موقعیت جغرافیایی‌اش بسیار شناخته شده است و سالانه میلیون‌ها گردشگر را جذب می‌کند. آبشار نیاگارا قابلیت تولید چهار هزار مگاوات برق دارد که بین آمریکا و کانادا تقسیم می‌شود.[۱۳]

آبشار ویکتوریا (Victoria Falls)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشار ویکتوریا در مرز زیمبابوه و زامبیا در جنوب آفریقا و بر روی رودخانهٔ زامبزی واقع شده است. این آبشار از بزرگ‌ترین آبشارهای جهان با عرض ۱٬۷۰۸ متر و ارتفاع ۱۰۸ متر است و به‌دلیل مه غلیظ و صدای رعدآسای سقوط آب به «مهی که می‌غرد»، شهرت دارد. از دیگر ویژگی‌های این آبشار، مه غلیظ ناشی از برخورد آب با صخره‌ها است که اغلب تا کیلومترها دورتر دیده می‌شود و رنگین‌کمان‌های زیبایی در اطراف آبشار ایجاد می‌کند. این آبشار در فهرست عجایب هفتگانهٔ طبیعی دنیا قرار گرفته است. آبشار ویکتوریا در سال ۱۸۵۵ میلادی توسط دیوید لیوینگستون، کاشف اسکاتلندی کشف و به افتخار ملکهٔ ویکتوریا نامگذاری شد.[۱۴]

نمای هوایی آبشارهای ایگواسو
نمای هوایی آبشارهای ایگواسو

آبشار ایگواسو (Iguazu Falls)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از وسیع‌ترین و تماشایی‌ترین آبشارهای جهان با بیش از ۲۷۵ آبشار کوچک و بزرگ که در مجموع حدود ۳ کیلومتر عرض دارد و در منطقه‌ای جنگلی در مرز بین برزیل و آرژانتین واقع شده است. ارتفاع آبشارها بین ۳۰ تا ۴۰ متر و در برخی نقاط تا ۶۰ تا ۸۲ متر متغیر است. یکی از معروف‌ترین بخش‌های این مجموعه، «گلوگاه شیطان» (Devil’s Throat) است که شکافی به شکل U با ارتفاع حدود ۸۲ متر دارد و بیشترین حجم آب از این نقطه فرو می‌ریزد. نام ایگواسو از زبان گوارانی به‌معنای «آب بزرگ» یا «آب زندگی» گرفته شده است.[۱۵]

آبشار خون یا خنه فافنگ (Khone Phapheng Falls)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عریض‌ترین آبشار جهان با عرض حدود ۱۰٬۷۷۳ متر[۱۶] در استان چامپاساک لائوس، نزدیک مرز تایلند و کامبوج و در مسیر رودخانهٔ مکونگ قرار گرفته است و بزرگ‌ترین آبشار جنوب‌شرق آسیا به‌شمار می‌رود. این آبشار عریض‌ترین آبشار جهان شناخته می‌شود.[۱۷]

آبشارهای ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشارها در ایران از جاذبه‌های طبیعی مهم و متنوعی هستند که در نقاط مختلف کشور پراکنده هستند و بسیاری از آن‌ها به‌دلیل ارتفاع، زیبایی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد، شهرت دارند و هر ساله گردشگران زیادی را به آن مناطق جذب می‌کنند. همچنین آبشارها در ایران فضایی برای آرامش، تفریح، توسعهٔ گردشگری و حفظ سنت‌های محلی فراهم می‌کنند و نقش مهمی در ارتقای کیفیت زندگی و اقتصاد مناطق مختلف کشور دارند. در کتاب راهنمای میدانی آبشارهای ایران بیشتر از ۷۰۰ آبشار گزارش شده است که حدود ۳۳۰ مورد از آنها مصور و تدوین شده است.[۱۸]

فهرست آبشارهای معروف ایران به تفکیک استان‌ها
آبشارهای آذربایجان شرقی آسیاب خرابه آغویه (آغی) اسب‌فروشان اسکندر بلوکان ترلان دره دارانداش (هوریز) سرکند دیزج شیران گل آخور (چرنا) ماهاران هرگلان (شورشور)
آبشارهای آذربایجان غربی بدلان (قیزل چیر) خرپاپ دره خورخوره (ممکان) رزگه سوله‌دوکل سولیک (سولک) شلماش عرب دیزج قینرجه
آبشارهای اردبیل توتلو دره سجاد دیز سجن سردابه شورشورنه گورگور آلوارس نره‌گر نوده
آبشارهای اصفهان آب ملخ (تخت سلیمان) پشندگان پونه‌زار خرس‌دره خفر سمیرم شاهلولاک طامه طرزه کولی‌کش نیاسر
آبشارهای البرز آب سفید آسکان ارنگه پیچ آدران چاران خور دروان دمچه سپهسالار سنج سوته‌دره شلبن (شله‌بن)
کرکبود کلنا (تمرک) نوجان هفت چشمه
آبشارهای ایلام اما بشارات بلین (چغابلگ) تختان چغاکبود چغاکبود خروزان خروزان زرآب کل‌کان کبود شلول گچان
ماربره ماهوته هفت آسیاب
آبشارهای بوشهر تل سرکوه زیرراه فاریاب پشتکوه
آبشارهای تهران آینه‌ورزان امام‌زاده داوود ایگل برگ جهان بندعبداله پس‌کوهک تالون تنگه‌واشی تیزآب جوزک چال‌محله (چال‌مگس) چرند
حسندر دره حصارک دوقلو شیرپلا ده‌تنگه (چهل‌پله) سنگان سوئک شکرآب غلاک قو کارا کبوتردره (کفتاردره) کفتالو (کندعلیا)
کمرد لارمحله میگون هویر
آبشارهای چهارمحال و بختیاری آتشگاه برنجگان (تکدان) (تیدان) بهشت‌آباد پیرغار تونل کوهرنگ دره عشق زرده لیمه شیخ علیخان کرودی‌کن (تنگ‌زندان) لندی نیم‌ساعته
آبشارهای خراسان جنوبی چارده دره سبزرود گنده گاو
آبشارهای خراسان رضوی آبقد آبگرم اخلمد ارتکند (خانه‌زو) ارزنه بار بفره بوژان چهارتکاب خرو خور علیا دهنه حیدری
رودمعجن قره‌سو کاخک کریز کنگ
آبشارهای خراسان شمالی اسطرخی اسفجیر ایزی توی حمید (حمد) درکش دره جاج (سست)
آبشارهای خوزستان آرپناه بابا روزبهان تنگ کرد شوشتر شوی شیمن شیوند طوف کما نگین
آبشارهای زنجان کله‌خانه مغلاوا هشترخان
آبشارهای سمنان آلوچال (شرشر) روزبه مجن
آبشارهای سیستان و بلوچستان آبند ساربوگ اسپن سراب بدوک
آبشارهای فارس استهبان تارم تنگ براق تنگ بستانک تنگ دم‌اسب تنگه رغز چرو چک‌چک حسنی پاچر دشتک (حصار) سبزه چیر سرگر
فدامی قلات مارگون هرایجان (پاقلعه) هفت آسیاب
آبشارهای قزوین دومانچال (ورچر) کهنه باغستان گرمارود
آبشارهای قم فردو (باغچه‌نبات)
آبشارهای کردستان بل سنگین‌آباد گویله
آبشارهای کرمان آبسر آستانه اردیکان بنگان تلخه‌چار جوپار چهرن درب آسیاب سیمک دلفارد (کراه) راین سرنکوه سه‌کاسه
عشق‌آباد فیض‌آباد کشیت مکی وروار
آبشارهای کرمانشاه پاطاق (ماراب) پیران تنگ تاف دربند دریور دشه گروس
آبشارهای کهگیلویه و بویراحمد بهرام‌بیگی پوتک تنگ تامرادی تنگه نمک (کوهگل) دره ناری شادگان طوف خیمه کمردوغ کیوان لیشتر منج (مونج) یاسوج
آبشارهای گلستان آدم چاغران آق‌سو آلامن اوتره باران‌کوه پارک گلستان پشمکی جوزک چلم رز چلم زرین‌گل چلی چمانی
چه‌جا دارآباد دوآب زیارت ساسنگ سرخه کمر سوسرا سونار (پیرغار) شادان (هفت‌طبقه) شیرآباد کبودوال کرنگ‌کفتر
کفترخانه کندسکوه لاشو لاملیچ لوارد لولوم (لیلم) لوه نروز نسروا
آبشارهای گیلان دره چاکرود خون دریابُن دودوزن دیورود زمرد شیطان‌کوه فوشه لاتون لمیر لونک ورزان
ماسوله ویسادار رامینه
آبشارهای لرستان آب سفید افرینه برنجه بن تنگ بیشه بیشه گرمه (چم‌چیت) تنگ اسپر چکان دره نای‌انگیز دره نی‌گاه سرکانه (گریت) سرهرب
سم‌سماقیان سیرم کاگلستان کبوترلان (کبوترلو) کول چپ نوژیان وارک
آبشارهای مازندران آب پری اسپه‌او اسکلیم الیت انگاس اوبن (بولا) بطاهرکلا پلنگ‌دره ترز تودارک (جلیسان) درازکش دراسله
دره مران دریوک دیزرکلا دینارسرا سمبی سنگ درکا سنگ‌نو سیاسرت شاهاندشت شورآب شیخ موسی صفارود
فرهادجوی گزو لاسم ورسک ولیلا هریجان هزارچم یخی دماوند
آبشارهای مرکزی چناقچی قطره باران گیسو

(دره آبشتا)

آبشارهای هرمزگان تزرج چله بوچیر گنو
آبشارهای همدان گنجنامه دره‌بید اللو
آبشارهای یزد درگاهان دره نجیب سفیده ندوشن

معروف‌ترین آبشارهای ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

استان لرستان با بیش از پنجاه آبشار، یکی از قطب‌های اصلی آبشارهای ایران و خاورمیانه به‌شمار می‌رود.[۱۹] برخی آبشارهای ایران مانند آبشارهای شوشتر در سازه‌های آبی شوشتر، دست‌ساز تمدنی ایرانیان باستان بوده‌اند[۲۰] و آبشارهای گنج‌نامه،[۲۱] آسیاب خرابه،[۲۲] نیاسر،[۲۳] اخلمد،[۲۴] افرینه و سمیرم نیز قدمت تاریخی دارند که علاوه بر جاذبهٔ طبیعی، یادگارهایی از تمدن و فرهنگ ایران باستان را در خود جای داده‌اند. این آبشارها علاوه بر زیبایی طبیعی، در گذشته برای مصارف کشاورزی، صنعتی و ساخت آسیاب‌های آبی اهمیت داشته‌اند و در منابع تاریخی به آن‌ها اشاره شده است.[۲۵]

آبشار لاتون

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آبشار لاتون در استان گیلان
آبشار لاتون در استان گیلان

از بلندترین آبشارهای ایران که در استان گیلان، ۱۵ کیلومتری جنوب شهرستان آستارا، شهر لوندویل و در نزدیکی روستای کوته کومه واقع شده است. این آبشار در دل جنگل‌های انبوه و دامنهٔ شرقی کوه اسپیناس قرار دارد و ارتفاع آبریز اصلی آن ۱۰۵ متر با عرض حدود ۵ متر است که آن را به یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان تبدیل کرده است. در کنار آبشار اصلی، آبشاری با ارتفاع ۶۵ متر و عرض ۱۰ متر نیز قرار دارد.[۲۶]

آبشار لاتون از دامنه‌های شرقی کوه اسپیناس سرچشمه می‌گیرد و با عبور از جنگل‌های بکر و سرسبز منطقه، به رودخانهٔ لوندویل می‌ریزد و در نهایت به دریای خزر می‌پیوندد. مسیر دسترسی به آبشار از روستای کوته کومه آغاز می‌شود و شامل یک پیاده‌روی حدود ۶ کیلومتری در دل جنگل‌های هیرکانی است که طی کردن آن حدود ۳ تا ۴ ساعت زمان می‌برد. این مسیر به‌دلیل داشتن طبیعت بکر، درختان متنوعی مانند فندق، گردو، آلو، به، گلابی و سیب وحشی و همچنین گونه‌های جانوری مختلف، از جذاب‌ترین مسیرهای طبیعت‌گردی شمال ایران محسوب می‌شود.[۲۷]

آبشار لاتون در تمام فصول سال آب دارد، اما حجم آب آن بسته به فصل تغییر می‌کند. این آبشار به‌عنوان یک اثر طبیعی ملی در سال ۱۳۹۸ش با شماره ۶۴۵ در فهرست میراث طبیعی کشور ثبت شده است. همچنین آبشار لاتون به‌دلیل زیبایی منحصر به فرد، مسیر ماجراجویانه و طبیعت دست‌نخورده، جزء محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری گیلان و ایران به‌شمار می‌رود.[۲۸]

آبشار تاف (برنجه)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشار تاف یا برنجه از بلندترین و زیباترین آبشارهای ایران است که در استان لرستان، در منطقه شول‌آباد و در نزدیکی شهرستان الیگودرز واقع شده است. این آبشار پلکانی از سه پله تشکیل شده و ارتفاع کلی آن حدود ۵۰۰ متر برآورد شده است که آن را به بلندترین آبشار فصلی ایران تبدیل کرده است.[۲۹] همچنین این آبشار با این ارتفاع، بلندترین آبشار در قارهٔ آسیا و سیزدهمین آبشار بلند جهان به حساب می‌آید.[۳۰]

آبشار تاف از دامنهٔ کوه برنجه که ارتفاع آن حدود ۳۵۰۰ متر است، جاری می‌شود و آب آن در فصل بهار و اواخر زمستان بیشترین حجم را دارد، اما در دیگر فصول سال به‌دلیل کاهش آب، به‌نوعی آبشار فصلی محسوب می‌شود. این آبشار در نزدیکی روستای پیرامام در منطقهٔ زز و ماهرو از توابع شهرستان الیگودرز با قدمتی چندهزار ساله قرار دارد و برای دسترسی به آن می‌توان از مسیر الیگودرز به شول‌آباد و سپس به‌سمت روستای پیرامام حرکت کرد. منطقهٔ اطراف آبشار تاف دارای طبیعتی بکر و سرسبز است و پوشش گیاهی متنوعی مانند درختان گردو، انجیر وحشی، انگور وحشی، گلابی کوهی و گیاهان دارویی دارد.[۳۱]

این منطقه همچنین محل مناسبی برای تفریحاتی مانند آب‌تنی در رودخانه‌های اطراف، عکاسی، پیک‌نیک و کمپینگ است. بهترین زمان بازدید از آبشار تاف، اردیبهشت‌ماه است که آبشار در پرآب‌ترین حالت خود قرار دارد و کوه برنجه نیز با پوشش گیاهی متنوع و گل‌های رنگانگ و لاله‌های واژگون رنگ‌آمیزی زیبایی را در این منطقه به‌وجود آورده است و چشم هر گردشگری را می‌نوازد. در زمستان هم، سرمای شدید باعث یخ‌زدگی آبشار می‌شود که منظره‌ای متفاوت و جذاب را ایجاد می‌کند.[۳۲] آبشار تاف با ارتفاع چشمگیر، طبیعت بکر و امکانات تفریحی متعدد، از جاذبه‌های مهم گردشگری استان لرستان و ایران محسوب می‌شود و تجربه‌ای منحصر به فرد برای علاقه‌مندان به طبیعت و ماجراجویی فراهم می‌آورد.[۳۳]

آبشار شوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشار شوی از بزرگ‌ترین و زیباترین آبشارهای طبیعی ایران و خاورمیانه است که در استان خوزستان ۱۰۰ کیلومتری شهرستان دزفول و در روستای شوی واقع شده است. این آبشار در مرز دو استان لرستان و خوزستان واقع شده و به لحاظ تقسیمات کشوری از توابع شهرستان دزفول و استان خوزستان به حساب می‌آید. مردم ساکن در این منطقه از قوم لر و بختیاری هستند. مردم محلی به این آبشار، «تاف شوی» می‌گویند که به‌معنی لطافت است. نام دیگر این آبشار «تله‌زنگ» است که اسم ایستگاه قطاری است که در ۱۰ کیلومتری آن قرار دارد. این آبشار به آبشار دزفول نیز شناخته می‌شود.[۳۴]

آبشار شوی از دل غاری در کوه چورویک (که به اشتباه چهل و یک نیز خوانده می‌شود) سرچشمه می‌گیرد و از پرتگاهی بلند فرو می‌ریزد. آب از ارتفاعی حدود ۱۰۰ متر[۳۵] و با عرضی نزدیک به ۷۰ متر از صخره‌های سخت به پایین می‌ریزد و پس از طی مسیر، به رودخانهٔ دز منتهی می‌شود.[۳۶]

آبشار شوی به‌دلیل ارتفاع و پهنای قابل توجه، به «نیاگارای ایران» معروف شده است و یکی از بلندترین و عریض‌ترین آبشارهای طبیعی کشور و منطقه خاورمیانه به‌شمار می‌رود. این آبشار در بهار بیشترین آبدهی را دارد. پوشش گیاهی اطراف آبشار شامل درختان بادام، بلوط، انجیر، مو، زبان‌گنجشک، افرا و کیکم است و گیاهان آبدوست مانند سیاهوشان نیز در دیواره‌های آبشار رشد کرده‌اند. در نزدیکی آبشار شوی، آبشار دومی نیز وجود دارد که به «آبشار دوم شوی» یا «سنگ مار» معروف است و حوضچه‌های کم‌عمق‌تری دارد که برای آب‌تنی مناسب است.[۳۷]

مسیر دسترسی به آبشار شوی معمولاً نیازمند آمادگی جسمانی بوده و مسیر آن عبور از مسیرهای کوهستانی و جنگلی را در پی دارد، اما زیبایی و شکوه این آبشار تجربه‌ای منحصر به فرد برای طبیعت‌دوستان و گردشگران فراهم می‌کند. آبشار شوی در تاریخ ۲۹ دی ۱۳۹۳ش به‌عنوان نخستین اثر طبیعی ملی استان خوزستان و یکی از آثار طبیعی ملی ایران به ثبت رسیده است.[۳۸]

آبشار نوژیان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آبشار نوژیان
آبشار نوژیان

آبشار نوژیان از مرتفع‌ترین و زیباترین آبشارهای ایران است که در استان لرستان، ۳۸ کیلومتری جنوب‌شرقی خرم‌آباد و در نزدیکی روستای نوژیان، میان دو کوه تاف و هشتاد پهلو قرار دارد. این آبشار با ارتفاع ۹۵ متر و عرض تاج حدود ۵ متر، بلندترین آبشار استان لرستان و یکی از بلندترین آبشارهای کشور به‌شمار می‌رود.[۳۹]

نوژیان به‌معنی «آب زنده» است و علت گذاشتن این نام بر روی این آبشار به این دلیل است که آب آبشار نوژیان در بهار که چشمه‌های اطراف پرآب هستند، بیشترین پهنا را دارد و موقع خشکسالی کم‌جان شده و باریکتر می‌شود. این تغییر عرض آبشار با کم و زیاد شدن آب آن حس زنده بودن آبشار را می‌دهد و به همین علت به آن نوژیان می‌گویند. آب این آبشار از چشمه‌های بالادست کوه تاف تأمین می‌شود و پس از سقوط، با رودخانهٔ کوچکی در پایین‌دست تلفیق شده و در نهایت به رودخانه سزار و سپس به کارون می‌ریزد. آبشار نوژیان در فصل بهار به‌دلیل پرآبی چشمه‌ها، پهن‌تر و پرآب‌تر است و در فصول خشک حجم آب آن کاهش می‌یابد، اما تاکنون هیچ‌گاه کاملاً خشک نشده است.[۴۰]

طبیعت اطراف آبشار پوشیده از جنگل‌های بلوط و انواع گیاهان دارویی است که بسیاری از گردشگران برای جمع‌آوری این گیاهان و لذت بردن از طبیعت بکر به این منطقه سفر می‌کنند. آب و هوای منطقه، کوهستانی و معتدل است؛ تابستان‌های خنک و زمستان‌های سرد و پربرفی دارد که جذابیت آن را برای طبیعت‌گردی دوچندان می‌کند.[۴۱]

آبشار نوژیان در سال ۱۳۸۷ش به‌عنوان چهل و ششمین اثر ملی در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسیده است. امکانات رفاهی اطراف آبشار محدود است تا محیط طبیعی آن بکر باقی بماند؛ با این حال، پارکینگ و سرویس بهداشتی برای گردشگران فراهم شده است. مسیر دسترسی به آبشار نوژیان از خرم‌آباد به سمت سنگتراشان و سپس گردنهٔ نوژیان است که تا نزدیکی آبشار، جاده آسفالته وجود دارد و بقیه مسیر را باید پیاده طی کرد.[۴۲]

آبشار مارگون

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آبشار مارگون
آبشار مارگون

آبشار مارگون از بزرگ‌ترین و مرتفع‌ترین آبشارهای چشمه‌ای ایران و جهان است که در استان فارس، حوالی شهرستان سپیدان و در روستای مارگون واقع شده است. این آبشار با ارتفاع حدود ۷۰ متر و عرض تقریبی ۱۰۰ متر، به‌دلیل منحصربه‌فرد بودن منبع آبش که از تعداد زیادی چشمهٔ پرآب در دل کوه سرچشمه می‌گیرد، به «آبشار چشمه‌ای» مشهور است و در بالادست آن هیچ رودخانه‌ای وجود ندارد. آب سفید و تمیز چشمه‌ها هنگام سقوط از ارتفاعات، مانند مار به خود می‌پیچد و برروی زمین ریخته می‌شود. به‌همین دلیل مردم محلی به این آبشار، لقب مارگون (مانند مار) داده‌اند.[۴۳]

طبیعت اطراف آبشار بسیار بکر و زیباست و شامل درختان بلوط، زالزالک، زرشک، سیب و گونه‌های جانوری مانند خرس قهوه‌ای، بز، گرگ، روباه و شغال است. علاوه بر زیبایی آبشار، در دل صخره‌های بالای آبشار، غار آبی وجود دارد که دسترسی به آن نیازمند تجهیزات و مهارت‌های خاص است. ساکنان این منطقه لر و قشقایی هستند و یکی از رسوم زیبای مردم ساکن این منطقه این است که هنگام جشن ازدواج، مهمانان به همراه عروس و داماد، با لباس‌های محلی خود به این آبشار می‌روند و ساعاتی را در آنجا می‌گذرانند و با گرفتن عکس‌های یادگاری، یاد آن روز را به خاطر می‌سپارند.[۴۴]

مسیر دسترسی به آبشار از شیراز به‌سمت سپیدان است که حدود ۱۳۰ کیلومتر فاصله دارد و مسیر پیاده‌روی کوتاهی تا آبشار وجود دارد. همچنین بهترین زمان بازدید از آبشار مارگون فصل بهار و تابستان است که آبشار، پرآب و طبیعت اطراف آن سرسبز است، اما در زمستان به‌دلیل سرمای شدید و یخبندان، دسترسی به آبشار دشوار می‌شود. آبشار مارگون به‌دلیل ارتفاع، عرض، منبع چشمه‌ای آب و طبیعت بکر اطراف، یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری طبیعی ایران است که هم برای گردشگران داخلی و هم خارجی جذابیت فراوانی دارد. امکانات محدودی مانند پارکینگ، سرویس بهداشتی و آلاچیق نیز در نزدیکی آبشار فراهم شده است و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در روستاهای اطراف وجود دارد.[۴۵]

آبشار گنج‌نامه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشار گنج‌نامه با ارتفاع حدود ۱۲ متر در منطقهٔ نمونهٔ گردشگری الوند و در پنج کیلومتری غرب شهر همدان، کنار کتیبه‌های تاریخی گنج‌نامه قرار دارد. این آبشار از چشمه‌ها و رودهای کوه الوند سرچشمه می‌گیرد و آب آن دائمی است، به‌طوری که در تمام فصول سال جریان دارد و تنها در زمستان به‌دلیل سرمابخش‌هایی از آن یخ می‌زند. آبشار گنج‌نامه عرضی بین ۲ تا ۴ متر دارد و در پای آن حوضچه‌هایی شکل گرفته که برای آب‌تنی و استراحت گردشگران مناسب است. این منطقه به‌دلیل وجود صخره‌های صیقلی، محیطی مناسب برای فعالیت‌های صخره‌نوردی و یخ‌نوردی در زمستان است.[۴۶]

آبشار گنج‌نامه از نظر تاریخی، اهمیت ویژه‌ای دارد؛ در دوران هخامنشیان، آب این آبشار مقدس شمرده می‌شد و کتیبه‌های گنج‌نامه به خط میخی در نزدیکی آن روی کوه‌ها حجاری شده‌اند. این کتیبه‌ها متعلق به داریوش بزرگ و خشایارشاه هستند و نشان از تمدن و تاریخ بالای سه هزار سالهٔ دیار الوند و همدان (اکباتانای قدیم) دارند و اهمیت سیاسی و فرهنگی این منطقه را در آن زمان نشان می‌دهند.[۴۷] به‌دلیل همین اهمیت تاریخی، آبشار گنج‌نامه در سال ۱۳۸۷ش به‌عنوان اثر طبیعی ملی ایران ثبت شده است.[۴۸]

آبشار بیشه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آبشار بیشه
آبشار بیشه در استان لرستان

آبشار بیشه از زیباترین و معروف‌ترین آبشارهای استان لرستان و ایران است که در ۳۰ کیلومتری جنوب‌شرقی دورود و در نزدیکی روستای بیشه واقع شده است. این آبشار ترکیبی از چند آبشار کوچک است که از میان کوه‌ها و درختان جنگل‌های بلوط زاگرس به‌سمت پایین سرازیر می‌شوند و در نهایت به رودخانهٔ دائمی و پرآب سزار می‌ریزند. ارتفاع آبشار بیشه از تاج تا نقطهٔ برخورد به زمین حدود ۴۸ متر و عرض تاج آن حدود ۲۰ متر است. این آبشار در دل طبیعت بکر و کوهستانی زاگرس قرار دارد و اطراف آن پوشیده از جنگل‌های پهناور بلوط است که منظره‌ای دل‌انگیز و هوایی خنک و مطبوع ایجاد کرده است.[۴۹]

یکی از ویژگی‌های جذاب این منطقه، گذر ریل قطار از میان طبیعت بکر و نزدیک ایستگاه بیشه است که چشم‌اندازی زیبا و تجربه‌ای متفاوت برای گردشگران فراهم می‌کند. ایستگاه قطار بیشه در نزدیکی آبشار قرار دارد و از آنجا فقط حدود ۱۰ دقیقه پیاده‌روی آسان تا آبشار فاصله است. همجواری آبشار و ریل به جاذبه‌های این روستای گردشگری افزوده است. جشنوارهٔ «رود و ریل» به‌دلیل همجواری دو عنصر مهم و حیاتی رودخانه و آبشار بیشه با راه‌آهن سراسری در لرستان به‌منظور ثبت جهانی روستای گردشگری بیشه برگزار شد و تدوین نهایی پرونده برای ارسال به یونسکو انجام شده است. همچنین مسیر راه‌آهن سراسری در کنار این آبشار نیز ثبت جهانی شده است.[۵۰] آبشار بیشه در اسفندماه ۱۳۸۷ش به‌عنوان چهل و هشتمین اثر ملی طبیعی ایران به ثبت رسیده است و از جاذبه‌های مهم گردشگری طبیعی استان لرستان محسوب می‌شود.[۵۱]

نقش آبشارها در صنعت گردشگری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشارها نقش مهمی در صنعت گردشگری دارند و به‌عنوان جاذبه‌های طبیعی برجسته، سالانه میلیون‌ها گردشگر را به خود جذب می‌کنند. این جاذبه‌ها علاوه بر زیبایی بصری و تجربهٔ منحصربه‌فردی که برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند، سهم قابل توجهی در توسعهٔ اقتصادی مناطق میزبان دارند، به‌ویژه در مناطقی که منابع اقتصادی محدود است و گردشگری می‌تواند منبع درآمد اصلی آن مناطق باشد.[۵۲] این جاذبه‌های گردشگری می‌توانند به رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناطق کمک کنند، مانند:

جذب گردشگر و درآمدزایی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشارهایی مانند آبشار نیاگارا در مرز کانادا و آمریکا، از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری در آن منطقه هستند که با جذب میلیون‌ها بازدیدکننده، درآمد قابل توجهی برای اقتصاد محلی و ملی ایجاد می‌کنند. در ایران نیز که علاقه به آب و آبشار از گذشته‌های دور در فرهنگ ایرانی وجود داشته، آبشارهایی مانند بیشه، نوژیان، گنج‌نامه و افرینه از جاذبه‌های محبوب گردشگری هستند که به توسعهٔ اقتصادی مناطق کمک می‌کنند.[۵۳]

ایجاد فرصت‌های شغلی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

توسعهٔ گردشگری مرتبط با آبشارها، فرصت‌های شغلی متعددی در زمینه‌های خدمات گردشگری، اقامت، حمل‌ونقل، صنایع دستی و راهنمایی گردشگران فراهم می‌آورد که به بهبود معیشت مردم محلی کمک می‌کند.[۵۴]

جذب گردشگران طبیعت‌دوست و ماجراجو

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشارها به‌دلیل زیبایی و محیط طبیعی خود، مقاصد محبوبی برای طبیعت‌گردی، کوهنوردی، عکاسی و فعالیت‌های تفریحی هستند که تنوع گردشگری را افزایش می‌دهند.[۵۵]

چالش‌های پیش رو در صنعت گردشگری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با وجود مزایای فراوان گردشگری، توسعهٔ گردشگری آبشارها با چالش‌هایی مانند آسیب به محیط زیست، فشار بر منابع طبیعی و تغییرات فرهنگی همراه است. برای مدیریت این چالش‌ها، برنامه‌ریزی دقیق، ایجاد زیرساخت‌های مناسب، آموزش گردشگران و مشارکت مردم محلی ضروری است و حفاظت از محیط زیست و فرهنگ محلی در اولویت قرار دارد.[۵۶]

مدیریت محیط‌های اطراف آبشار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مدیریت محیط‌های اطراف آبشارها در ایران با توجه به اهمیت زیست‌محیطی، گردشگری و فرهنگی آن‌ها، به‌صورت نسبی در حال توسعه است، اما با چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز مواجه است. این مدیریت اغلب بر پایهٔ اصول توسعهٔ پایدار، حفاظت از منابع طبیعی و ارتقای کیفیت تجربه گردشگران استوار است و با اقدامات حفاظتی، زیرساختی و فرهنگی در تلاش است تا تعادل میان بهره‌برداری گردشگری و حفظ محیط طبیعی برقرار شود. از جملهٔ این اقدامات عبارتند از:

حفاظت محیط زیست

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بسیاری از آبشارهای مهم ایران در مناطق حفاظت شده یا مناطق نمونه گردشگری قرار دارند و تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست هستند. این مناطق با هدف حفظ تنوع زیستی، جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی و کنترل آلودگی آب و خاک مدیریت می‌شوند. برای نمونه، آبشار مارگون و آبشار سمیرم در محدوده‌هایی با حفاظت محیط زیستی قرار دارند که برنامه‌هایی برای حفظ اکوسیستم و گونه‌های جانوری و گیاهی اجرا می‌شود.[۵۷] همچنین معرفی و بهره‌برداری از آبشارها باید با رعایت اصول توسعهٔ پایدار باشد تا از آسیب‌های زیست‌محیطی جلوگیری شود.[۵۸]

توسعه گردشگری پایدار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اقامتگاه بوم‌گردی آبشار میلاش
اقامتگاه بوم‌گردی آبشار میلاش

برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از حضور گردشگران، برنامه‌ریزی‌هایی جهت ایجاد زیرساخت‌های مناسب مانند مسیرهای پیاده‌روی، پارکینگ، سرویس‌های بهداشتی و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در اطراف آبشارها صورت گرفته است. این اقدامات به کاهش فشار بر محیط طبیعی و بهبود کیفیت خدمات گردشگری کمک می‌کند.[۵۹]

افزایش آگاهی و فرهنگ‌سازی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آگاه‌سازی گردشگران و مردم محلی دربارهٔ اهمیت حفاظت از محیط زیست و رعایت اصول گردشگری مسئولانه در برخی مناطق انجام می‌شود. این موضوع به کاهش زباله‌ریزی، تخریب پوشش گیاهی و آلودگی آب کمک می‌کند. همچنین آبشارها علاوه بر ارزش طبیعی، در بسیاری از مناطق با فرهنگ و تاریخ محلی گره خورده‌اند و گردشگری مسئولانه می‌تواند به حفظ این ارزش‌ها و افزایش آگاهی عمومی دربارهٔ اهمیت آن‌ها کمک کند.[۶۰]

کنترل دسترسی و مدیریت جمعیت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در برخی آبشارهای پر بازدید، محدودیت‌هایی برای تعداد گردشگران و زمان بازدید اعمال می‌شود تا فشار بر محیط کاهش یابد و فرصت بازسازی طبیعی فراهم شود.

همکاری با جوامع محلی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مشارکت مردم بومی و محلی در مدیریت و حفاظت از آبشارها و بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی، از جمله راهکارهای مؤثر است که باعث افزایش حمایت و حفظ فرهنگ محلی می‌شود.[۶۱]

چالش‌ها

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • نبود زیرساخت‌های کافی در برخی مناطق صعب‌العبور و دورافتاده؛
  • آلودگی ناشی از زباله و عدم رعایت اصول گردشگری توسط برخی بازدیدکنندگان؛[۶۲]
  • فشار زیاد گردشگری در فصول پر بازدید و تخریب پوشش گیاهی و خاک؛
  • کمبود نیروی انسانی و منابع مالی برای حفاظت و مدیریت بهینهٔ محیط‌های اطراف آبشارها.[۶۳]

آب و آبشار در فرهنگ ایرانی‌اسلامی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

جایگاه آب در اسطوره‌های ایران باستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آب و آبشار در فرهنگ اسلامی و ایرانی جایگاهی والا دارند. در اسطوره‌های ایرانی، آب یکی از مقدس‌ترین عناصر طبیعی است و در گاهنبار دوم (از شش گاهنبار آفرینش) آفریده شده است. ایرانیان باستان، آفرینش آب را پس از آسمان و پیش از دیگر موجودات می‌دانستند و باور داشتند خداوند نخست آب را آفرید و سپس زمین را از آب پدیدآورد.[۶۴] در متون اسطوره‌ای همچون «آبان‌یشت» و «تیریشت»، آب، موجودی مقدس و قابل نیایش معرفی شده و ایزدبانوی آب، آناهیتا، نماد باروری و پاکیزگی است که بسیار ستوده شده است. در فرهنگ ایرانی، آب نماد آگاهی، پاکی، ایمان و زایندگی است و این عنصر، نماد باروری و پاکیزگی و نوزایی نیز به‌شمار می‌رود و درک رمزهای نمادین آب، کلید فهم بسیاری از آثار هنری و تاریخی ایرانی است.[۶۵] ایرانیان باستان تا حدی آب جاری را مقدس می‌دانستند که هرگز آن را نمی‌آلودند و حتی برای قربانی کردن، خون را در گودالی کنار آب می‌ریختند تا آب آلوده نشود.[۶۶]

آب از منظر اسلام و فرهنگ عامه ایرانیان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از منظر اسلام، خداوند در آیات زیادی از قرآن، تفکر دربارهٔ آب و شکرگزاری بر این نعمت بزرگ را یادآور شده است و آب را مایهٔ حیات، پاکیزگی[۶۷] و نشانهٔ قدرت الهی دانسته است. ایرانیان در فرهنگ عامهٔ خود که تحت‌تأثیر اندیشه‌های اسلامی بودند، باور داشتند که زندگیِ همه‌چیز از آب پدید آمده و ادامهٔ آن نیز به آب بستگی دارد. آنها معتقد بودند آب، اصل و اساس زندگی است؛ زیبایی طبیعت از آب است، غذای انسان به آب وابسته است. همچنین آب از ارکان اصلی بهداشت انسان و باروری گیاهان به حساب می‌آمد و به همین دلیل برای آن حرمت خاصی قائل بودند.[۶۸]

آب در قرآن به‌عنوان نعمتی مبارک و پربرکت معرفی شده و نزول باران و جاری شدن آب‌ها نشانهٔ رحمت و لطف خداوند به بندگان[۶۹] خود است.[۷۰]

نمادگرایی آب و آبشار در عرفان و هنر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عارفان و شاعران مسلمان با الهام از قرآن و روایات، آب را نماد حقیقت، آیینه‌گی، بی‌کرانگی و منفعت‌دهی دانسته‌اند و از آن برای بیان مفاهیم عمیق عرفانی بهره برده‌اند.[۷۱] البته نام آبشار به‌طور مستقیم کمتر از آب در متون دینی و اسطوره‌ای ذکر شده، اما به‌عنوان جلوه‌ای از آب جاری و خروشان، نماد قدرت، پویایی، پاکی و تجدید حیات است و در هنر، شعر و فرهنگ عامه، آبشارها همواره الهام‌بخش و نشانه‌ای از عظمت و زیبایی آفرینش الهی بوده‌اند. آب و جلوه‌های آن مانند آبشار، در فرهنگ ایرانی و اسلامی همواره مورد احترام بوده و مراقبت از آب نیز بخشی از فرهنگ ایرانیان به‌شمار می‌رفته است.[۷۲]

جایگاه آبشارها در سبک زندگی ایرانیان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آبشار ویسادار
آبشار ویسادار

آبشارها در زندگی و سبک زندگی ایرانیان نقش پررنگ و عمیقی دارند که ریشه در تاریخ، فرهنگ، اقتصاد و حتی باورهای دینی و آیینی این سرزمین دارد. به‌طور مثال:

جنبه‌های معنوی و هستی‌شناختی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از منظر هستی‌شناسی آبشارها نمادی از جریان زندگی، تغییر و پویایی طبیعت هستند. حضور در کنار آبشارها و شنیدن صدای جاری آب، تجربه‌ای عمیق از اتصال به طبیعت و هستی را برای انسان فراهم می‌کند که می‌تواند آرامش ذهنی، معنویت و حس تجدید حیات را تقویت کند. این پدیده‌ها به‌عنوان نمادهای زنده بودن طبیعت، انسان را به تأمل در چرخه‌های طبیعی و جایگاه خود در جهان هستی دعوت می‌کنند[۷۳] و نقش مهمی در سلامت روان و معنویت دارند.[۷۴] در قرآن و روایات نیز، مسلمانان بارها به تدبر در آیات الهی و نشانه‌های آفرینش دعوت شده‌اند.[۷۵]

نقش تفریحی و گردشگری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشارها با صدای دلنشین و مناظر چشم‌نواز، همواره پناهگاهی برای فرار از هیاهوی زندگی شهری و مکانی برای آرامش، تفریح و تجدید روحیهٔ مردم بوده‌اند و به همین دلیل بسیاری از ایرانیان در تعطیلات و اوقات فراغت خود به بازدید از آبشارها می‌روند تا از زیبایی و آرامش آن‌ها بهره‌مند شوند.[۷۶]

جایگاه در فرهنگ، هنر و افسانه‌ها

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

علاقه به آب و آبشار از دیرباز در فرهنگ ایرانیان وجود داشته است. بر همین اساس آبشارها در افسانه‌ها، نمادها و هنرهای ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارند و حتی در نام‌گذاری‌ها و داستان‌های محلی، اغلب به ویژگی‌های ظاهری، افسانه‌ها یا زبان‌های بومی منطقه اشاره می‌شود. برای مثال، آبشارهایی مانند آبشار آب‌پری یا ویسادار، ریشه در افسانه‌ها و زبان محلی دارند. آبشار ویسادار، واژه‌ای تالشی است که معنی آن «سایهٔ درخت بید» است. در نزدیکی این آبشار درختی وجود دارد که برخی آن را درخت هزار ریشه می‌نامند و دلیل این نام‌گذاری وجود ریشه‌هایی است که از زمین بیرون زده‌اند و منظرهٔ خاصی به‌وجود آورده‌اند. آبشار آب پری نیز در استان مازندران، نامش را از افسانه‌های مرتبط با پریان آب گرفته است.[۷۷]

پیوند با سنت‌ها، آیین‌ها و هویت محلی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آبشارها در فرهنگ‌ها و سنت‌های محلی جایگاه ویژه‌ای دارند و اغلب در افسانه‌ها، آیین‌ها و باورهای مردمی نماد پاکی، حیات و تجدید حیات هستند. این پدیده‌های طبیعی به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی و طبیعی یک منطقه شناخته می‌شوند و به هویت فرهنگی جوامع محلی پیوند خورده‌اند. ثبت ملی آبشارها به‌عنوان آثار طبیعی، نشان‌دهندهٔ اهمیت فرهنگی و تاریخی آن‌ها است که حفظ این میراث، انتقال فرهنگ و تاریخ به نسل‌های آینده را تضمین می‌کند.[۷۸] به‌طور مثال در اطراف برخی آبشارها، آیین‌های سنتی و فرهنگی برگزار می‌شود. مراسم گلاب‌گیری در کنار آبشار نیاسر یا جشنواره‌های محلی در روستای بیشهٔ لرستان که با موسیقی، آیین باران‌خواهی مانند اقامه نماز باران و رقص‌های آیینی و سنتی همراه است، از جمله این آیین‌ها و سنت‌ها است که پیوند عمیق آبشارها با سنت‌های ایرانی را نشان می‌دهد.[۷۹]

کارکردهای اقتصادی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از دیگر اثرات آبشارها در زندگی ایرانیان این است که علاوه بر جاذبهٔ طبیعی از آنها به‌عنوان منابع اقتصادی برای راه‌اندازی آسیاب‌های آبی و تفرجگاه‌های طبیعی استفاده می‌کرده‌اند. امروزه نیز آبشارها به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری طبیعی، نقش مهمی در جذب گردشگر و توسعهٔ اقتصاد محلی و منطقه‌ای دارند و در پی آن فرصت‌های متعددی در حوزه‌های خدماتی، اقامتی و صنایع دستی ایجاد می‌کنند و درآمدزایی برای جوامع محلی را افزایش می‌دهند.[۸۰]

قداست آب به دلیل کمبود منابع آبی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کمبود آب و اهمیت آن در ایران موجب شده آب و آبشار جایگاه مقدسی در فرهنگ و آیین‌های مردم داشته باشد. آیین‌های باران‌خواهی، احترام به آب و حتی ساخت آب‌انبارها و سقاخانه‌ها در مناطق کم‌آب، نشان‌دهندهٔ ارزش نمادین و معنوی آب و آبشارها در زندگی ایرانیان است.[۸۱]

به‌طور کلی، آبشارها نه‌تنها بخشی از طبیعت و منبعی برای آرامش و تفریح هستند، بلکه در سبک زندگی ایرانیان به‌عنوان نمادهایی از حیات، فرهنگ، اقتصاد و هویت جمعی حضور دارند و نقش مهمی در شکل‌دهی به روابط اجتماعی، آیین‌ها و ارزش‌های جامعهٔ ایرانی ایفا می‌کنند.[۸۲]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ اجزاء شکوهی و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت‌گانه استان لرستان)»، 1393ش، ص36.
  2. ↑ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  3. ↑ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  4. ↑ «چگونگی تشکیل آبشار»، وب‌سایت علوم تجربی.
  5. ↑ نبوی، «آبشار یا تندآب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات.
  6. ↑ «عوامل خارجی مؤثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت.
  7. ↑ «تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی.
  8. ↑ «بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما.
  9. ↑ «تحقیق درباره آبشار»، وب‌سایت کافه لینک.
  10. ↑ نبوی، «آبشار یا تندآب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات.
  11. ↑ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  12. ↑ «آبشارهای شگفت‌انگیز و زیبای سراسر دنیا»، وب‌سایت بیتوته.
  13. ↑ «آبشار نیاگارا کجاست؟ بهترین زمان بازدید، عکس و عجایب»، وب‌سایت فرناز فیاض‌بخش.
  14. ↑ .A Beginner's Guide to Victoria Falls", website go2africa"
  15. ↑ مرادی، «آبشار ایگواسو؛ بهشتی خروشان در میان برزیل و آرژانتین»، وب‌سایت ایوار.
  16. ↑ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  17. ↑ «معرفی معروف‌ترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت علاءالدین تراول.
  18. ↑ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت انتشارات ایرانشناسی.
  19. ↑ جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص20.
  20. ↑ منتظر حجت و دیگران، «ارزش‌گذاری اقتصادی جاذبه‌های گردشگری آبشارهای باستانی شوشتر»، 1397ش، ص22
  21. ↑ «آبشار گنجنامه؛ جاری، باشکوه و شورانگیز»، خبرگزاری ایرنا.
  22. ↑ «آبشار آسیاب خرابه»، وب‌سایت میراث آریا.
  23. ↑ «درباره نیاسر»، پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری نیاسر.
  24. ↑ «معرفی منطقه گردشگری و باستانی اخلمد در شمال شرق کشور»، خبرگزاری میزان.
  25. ↑ «آبشار؛ مقصدی جذاب برای گردشگران»، وب‌سایت انتشارات ایرانشناسی.
  26. ↑ «آبشار لاتون یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان در شمال ایران»، خبرگزاری صداوسیما.
  27. ↑ «آبشار لاتون؛ شاهکاری از خلقت در آستارا»، خبرگزاری ایسنا.
  28. ↑ «آبشار لاتون یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان در شمال ایران»، خبرگزاری صداوسیما.
  29. ↑ «آبشار تاف، بلندترین آبشار ایران از جاذبه‌های گردشگری لرستان»، خبرگزاری شبستان.
  30. ↑ جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص26.
  31. ↑ جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص25-26.
  32. ↑ جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص25-26.
  33. ↑ «آبشار پلکانی زیبای تاف در لرستان»، وب‌سایت وسیم لرستان.
  34. ↑ «آبشار شوی نیاگارای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  35. ↑ جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص20-21.
  36. ↑ «آبشار شوی نیاگارای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  37. ↑ «آبشار شوی»، وب‌سایت کجارو.
  38. ↑ «آبشار شوی»، وب‌سایت کجارو.
  39. ↑ جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص21-22.
  40. ↑ «آبشار نوژیان لرستان»، وب‌سایت کارناوال.
  41. ↑ «طبیعت خیره‌کننده آبشار نوژیان لرستان آدم را غرق در زیبایی می‌کند، دیدن این طبیعت در بهار حال و هوای خاصی داره که دیگه نمیشه تجربه کرد»، وب‌سایت ساعدنیوز.
  42. ↑ «آبشار نوژیان لرستان»، وب‌سایت کارناوال.
  43. ↑ نظری، برنامه‌ریزی توسعه روستایی در شهرستان سپیدان، 1380ش، ص83.
  44. ↑ «آبشار مارگون»، وب‌سایت کجارو.
  45. ↑ «آبشار مارگون؛ زیباترین آبشار طبیعی ایران»، وب‌سایت مای‌سفر.
  46. ↑ «آبشار تمام قندیل گنجنامه»، خبرگزاری ایسنا.
  47. ↑ «آبشار گنجنامه؛ جاری، باشکوه و شورانگیز»، خبرگزاری ایرنا.
  48. ↑ «آبشار گنجنامه همدان منجمد شد»، وب‌سایت عصر ایران.
  49. ↑ جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص25.
  50. ↑ «آبشار بیشه دستمایه نگارش کتاب‌های گردشگری و طبیعت‌گردی، آمیختگی رود و ریل و زیبایی‌های چشم‌نواز»، خبرگزاری ایبنا.
  51. ↑ «نگاهی به آبشار بیشه درود لرستان و اطلاعات درباره سفر به آن، تصاویر زیبا از آبشار»، وب‌سایت روزگشت.
  52. ↑ اجزاء شکوهی و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت‌گانه استان لرستان)»، 1393ش، ص40-41.
  53. ↑ «آبشار؛ مقصدی جذاب برای گردشگران»، وب‌سایت انتشارات ایرانشناسی.
  54. ↑ اجزاء شکوهی و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت‌گانه استان لرستان)»، 1393ش، ص31.
  55. ↑ «آبشارهای لرستان، مقصد مهمی برای گردشگری»، وب‌سایت میراث آریا.
  56. ↑ «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  57. ↑ وارثی و دیگران، «تحلیلی بر طبیعت‌گردی آبشار مارگون با تأکید بر توسعه پایدار»، 1392ش.
  58. ↑ «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  59. ↑ وارثی و دیگران، «تحلیلی بر طبیعت‌گردی آبشار مارگون با تأکید بر توسعه پایدار»، 1392ش.
  60. ↑ «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  61. ↑ «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  62. ↑ «معرفی دیدنی‌ترین آبشارهای ایران»، وب‌سایت مقصد 360.
  63. ↑ وارثی و دیگران، «تحلیلی بر طبیعت‌گردی آبشار مارگون با تأکید بر توسعه پایدار»، 1392ش.
  64. ↑ تفضلی و دیگران، «آب»، وب‌سایت مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی.
  65. ↑ «آب، نماد اندیشه و خرد است، نمادپردازی آب در اسطوره‌های ایرانی و گشودن رمزهای نمادین آب»، خبرگزاری ایبنا.
  66. ↑ «آب در اساطیر ایران باستان»، وب‌سایت بیتوته.
  67. ↑ سوره انبیاء، آیه 30.
  68. ↑ حسینی جهانگیر و فخری، «جایگاه آب در فرهنگ و ادب عامه»، 1398ش، ص94-95.
  69. ↑ سوره فرقان، آیه 48-50.
  70. ↑ حیدری، «آب و اشکال گوناگون آن در ادبیات عرفانی فارسی، بر اساس مکتب ابن عربی از قرن هفتم تا نهم»، وب‌سایت متن‌پژوهی ادبی دانشگاه علامه طباطبایی.
  71. ↑ حیدری، «آب و اشکال گوناگون آن در ادبیات عرفانی فارسی، بر اساس مکتب ابن عربی از قرن هفتم تا نهم»، وب‌سایت متن‌پژوهی ادبی دانشگاه علامه طباطبایی.
  72. ↑ نادرلویی و قریشی، «نشانه‌شناسی آب در ایران باستان»، 1401ش، ص58-61.
  73. ↑ «طبیعت‌گردی در اسلام؛ فرصتی برای تفریح، تذکر و شکرگزاری»، خبرگزاری تسنیم.
  74. ↑ سقائی و آبدار اصفهانی، «گردشگری از دیدگاه قرآن و روایات»، 1393ش، ص104.
  75. ↑ سوره آل‌عمران، آیه 190.
  76. ↑ «صداهای جنگل، غوغای پرندگان، صداهای رودخانه برای خواب و آرامش»، وب‌سایت آپارات.
  77. ↑ «آبشار ویسادار»، وب‌سایت کاروان.
  78. ↑ «آبشارهای هفت‌گانه شیرآباد در فهرست آثار ملی طبیعی ثبت شد»، خبرگزاری ایرنا.
  79. ↑ «معرفی دیدنی‌ترین آبشارهای ایران»، وب‌سایت مقصد360.
  80. ↑ «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
  81. ↑ قاسم، «آب در فرهنگ و اعتقادات مردم ایران»، وب‌سایت مجله غذا.
  82. ↑ «معرفی دیدنی‌ترین آبشارهای ایران»، وب‌سایت مقصد360.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قرآن کریم.
  • «آب در اساطیر ایران باستان»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «آبشار آسیاب خرابه»، وب‌سایت میراث آریا، تاریخ انتشار: ۲۴ آبان ۱۴۰۲ش.
  • «آبشار بیشه دستمایه نگارش کتاب‌های گردشگری و طبیعت‌گردی، آمیختگی رود و ریل و زیبایی‌های چشم‌نواز»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ انتشار: ۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
  • «آبشار شوی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ انتشار: ۱۶ مهر ۱۳۹۶ش.
  • «آبشار پلکانی زیبای تاف در لرستان»، وب‌سایت وسیم لرستان، تاریخ انتشار: ۹ خرداد ۱۴۰۳ش.
  • «آبشار تاف، بلندترین آبشار ایران از جاذبه‌های گردشگری لرستان»، خبرگزاری شبستان، تاریخ انتشار: ۹ فروردین ۱۳۹۷ش.
  • «آبشار شوی نیاگارای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «آبشار گنجنامه؛ جاری، باشکوه و شورانگیز»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۲۱ مرداد ۱۴۰۲ش.
  • «آبشار گنجنامه همدان منجمد شد»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ انتشار: ۶ دی ۱۴۰۳ش.
  • «آبشار لاتون؛ شاهکاری از خلقت در آستارا»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۲۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • «آبشار لاتون یکی از ۳۰ آبشار بلند جهان در شمال ایران»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ انتشار: ۱۷ تیر ۱۴۰۲ش.
  • «آبشار مارگون»، وب‌سایت کجارو، تاریخ انتشار: ۱۳ آبان ۱۳۹۶ش.
  • «آبشار مارگون؛ زیباترین آبشار طبیعی ایران»، وب‌سایت مای‌سفر، تاریخ انتشار: ۲۸ آذر ۱۴۰۳ش.
  • «آبشار؛ مقصدی جذاب برای گردشگران»، وب‌سایت انتشارات ایرانشناسی، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «آبشار نوژیان لرستان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «آبشار نیاگارا کجاست؟ بهترین زمان بازدید، عکس و عجایب»، وب‌سایت فرناز فیاض‌بخش، تاریخ بازدید: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «آبشارهای شگفت‌انگیز و زیبای سراسر دنیا»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «آبشارهای ایران»، وب‌سایت انتشارات ایرانشناسی، تاریخ بازدید: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «آبشارهای لرستان، مقصد مهمی برای گردشگری»، وب‌سایت میراث آریا، تاریخ انتشار: ۱۰ مرداد ۱۴۰۰ش.
  • «آبشارهای هفت‌گانه شیرآباد در فهرست آثار ملی طبیعی ثبت شد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۲ شهریور ۱۳۹۳ش.
  • «آبشار ویسادار»، وب‌سایت کاروان، تاریخ بازدید: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «آب، نماد اندیشه و خرد است، نمادپردازی آب در اسطوره‌های ایرانی و گشودن رمزهای نمادین آب»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ انتشار: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ش.
  • اجزاء شکوهی، محمد و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت‌گانه استان لرستان)»، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، ۱۳۹۳ش.
  • «بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «تحقیق دربارهٔ آبشار»، وب‌سایت کافه لینک، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • تفضلی، احمد و دیگران، «آب»، وب‌سایت مرکز دائرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ به‌روزرسانی: ۲۱ دی ۱۳۹۸ش.
  • «توسعه پایدار گردشگری»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • جعفریان، لیلی، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، مجله رشد آموزش علوم زمین، شماره ۸۳، ۱۳۹۷ش.
  • «چگونگی تشکیل آبشار»، وب‌سایت علوم تجربی، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • حسینی جهانگیر، سیدآمنه و فخری، فاطمه، «جایگاه آب در فرهنگ و ادب عامه»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال هفتم، شماره ۳، ۱۳۹۸ش.
  • حیدری، «آب و اشکال گوناگون آن در ادبیات عرفانی فارسی، بر اساس مکتب ابن عربی از قرن هفتم تا نهم»، وب‌سایت متن‌پژوهی ادبی دانشگاه علامه طباطبایی، تاریخ بازدید: ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «دربارهٔ نیاسر»، پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری نیاسر، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • سقائی، محسن و آبدار اصفهانی، مهدی، «گردشگری از دیدگاه قرآن و روایات»، فصلنامه قرآن و علوم بشری، سال سوم، شماره ۲، ۱۳۹۳ش.
  • «صداهای جنگل، غوغای پرندگان، صداهای رودخانه برای خواب و آرامش»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «طبیعت خیره‌کننده آبشار نوژیان لرستان آدم را غرق در زیبایی می‌کند، دیدن این طبیعت در بهار حال و هوای خاصی داره که دیگه نمیشه تجربه کرد»، وب‌سایت ساعدنیوز، تاریخ انتشار: ۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
  • «طبیعت‌گردی در اسلام؛ فرصتی برای تفریح، تذکر و شکرگزاری»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۱۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
  • «عوامل خارجی مؤثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • قاسم، حمید، «آب در فرهنگ و اعتقادات مردم ایران»، وب‌سایت مجله غذا، تاریخ بازدید: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • مرادی، محسن، «آبشار ایگواسو؛ بهشتی خروشان در میان برزیل و آرژانتین»، وب‌سایت ایوار، تاریخ انتشار: ۱۵ تیر ۱۴۰۳ش.
  • «معرفی دیدنی‌ترین آبشارهای ایران»، وب‌سایت مقصد۳۶۰، تاریخ انتشار: ۶ فروردین ۱۴۰۴ش.
  • «معرفی معروف‌ترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت علاءالدین تراول، تاریخ انتشار: ۲۵ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • «معرفی منطقه گردشگری و باستانی اخلمد در شمال شرق کشور»، خبرگزاری میزان، تاریخ انتشار: ۲۳ فروردین ۱۳۹۸ش.
  • منتظر حجت، امیرحسین و دیگران، «ارزش‌گذاری اقتصادی جاذبه‌های گردشگری آبشارهای باستانی شوشتر»، دوره ۱۳، شماره ۴۲، پیاپی ۴۲، ۱۳۹۷ش.
  • نادرلویی، رامین و قریشی، جمیل، «نشانه‌شناسی آب در ایران باستان»، مجله پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، سال چهارم، شماره ۳۹، ۱۴۰۱ش.
  • نبوی، کامبیز، «آبشار یا تندآب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • نظری، داود، برنامه‍ریزی توسعه روستایی در شهرستان سپیدان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جغرافیا، گروه جغرافیا دانشگاه اصفهان، ۱۳۸۰ش.
  • «نگاهی به آبشار بیشه درود لرستان و اطلاعات دربارهٔ سفر به آن، تصاویر زیبا از آبشار»، وب‌سایت روزگشت، تاریخ انتشار: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • وارثی، حمیدرضا و دیگران، «تحلیلی بر طبیعت‌گردی آبشار مارگون با تأکید بر توسعه پایدار»، سامانه مدیریت نشریات علمی، دوره ۳، شماره ۲، ۱۳۹۲ش.
  • . ,A Beginner's Guide to Victoria Falls", website go2africa"



برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:آبشار&oldid=6550»