[[الگوی مصرف]] تابع سبک‌زندگی و نظام ارزشی جامعه است. [[هویت جنسیتی]] موجب شکل‌گیری و تفکیک الگوی‌های مصرف زنانه و مردانه می‌شود، اما فرهنگ برآمده از [[مدرنیته]] با تمهید [[مصرفگرایی]] و تشویق زنان به الگوهای مصرف مردانه، مرزهای این الگوها را تضعیف کرده است. در این وضعیت، زنان بیش از مردان، دچار مصرف‌زدگی و [[مصرف تظاهری]] شده‌اند. مصرف‌زدگی، مفهومی اقتصادی‌اجتماعی و به‌معنای مصرف برای مصرف است نه برای رفع نیاز. مرز مفهومیِ مصرف و مصرف‌زدگی در هر جامعه را الگوی مصرف متعارف و غالب آن تعیین می‌کند. مصرف در جوامع سنتی، برای رفع نیازهای طبیعی معنا می‌یافت؛ اما در دنیای جدید، [[مصرف]] تبدیل به منبع هویت‌ساز شده و افراد بر مبنای «چه مصرف کردن» و «چگونه مصرف کردن»، در صدد کسب هویتی انتخابی هستند که می‌خواهند آن‌گونه دیده شوند.
{{درشت|'''الگوی مصرف مردانه'''}}؛ الگوی مصرف مردان با اثرپذیری از هویت جنسیتی.
[[الگوی مصرف]] زنان تابع سبک‌زندگی و نظام ارزشی زنانه است. هرچند به‌طور طبیعی هویت زنانه موجب شکل‌گیری الگوی مصرف زنانه می‌شود؛ اما فرهنگ برآمده از [[مدرنیته]] با تمهید [[مصرفگرایی]] و تشویق زنان به مصرف‌های مردانه، الگوی مصرفی متناسب با هویت زنانه را مخدوش ساخته است. در چارچوب فرهنگ مصرفگرایی مدرن، زنان بیش از مردان، دچار [[مصرف تظاهری]] شده‌اند و زنان مصرف‌گرا از طریق «چه مصرف کردن» و «چگونه مصرف کردن»، می‌خواهند هویتی کسب کنند که می‌خواهند آن‌گونه دیده شوند. مصرف‌زدگی زنان پیامدهای جدی برای سلامتی آنها، اقتصاد خانواده و مناسبات خانوادگی دارد. عنصر محوری در مدیریت مصرف، مصرف کالاهای متناسب با منزلت زن و اقتصاد خانواده است.
الگوی مصرف مردانه به شیوه‌ای از [[مصرف]] اشاره دارد که تحت تأثیر [[هویت]]، [[نقش‌های جنسیتی]] و ارزش‌های ویژه مردان شکل می‌گیرد و هدف آن پاسخگویی به نیازهای مادی، معنوی و فرهنگی این گروه است. در گذشته، مرزهای مشخصی بین [[الگوی مصرف]] [[زن|زنان]] و [[مرد|مردان]] وجود داشت، اما فرهنگ مصرف‌گرای مدرن با ترویج سبک‌های مصرف یکسان، این تمایزات را کمرنگ کرده است. امروزه، [[مصرف تظاهری]] به منبعی برای هویت‌سازی مردان تبدیل شده و آنها از طریق نوع و شیوه مصرف، در پی نمایش تصویری خاص از خود هستند. این پدیده منجر به گسترش [[مصرف‌زدگی]] و کمرنگ‌ترشدن نقش‌های سنتی جنسیتی شده است. مدیریت این الگو مستلزم توجه به هویت اصیل مردانه و کارکردهای جنسیتی در عرصه مصرف است.
==تعریف الگوی مصرف مردانه==
==تعریف الگوی مصرف مردانه==
الگوی مصرف [[زن]] و [[مرد]]، تحت تأثیر [[جنس]] و [[جنسیت]] آنها، در وضعیت‌های گوناگون، شکل‌های متفاوتی می‌یابد؛ به‌طور مثال در [[جنسیت در مکان‌های آموزشی|مکان‌های آموزشی]]، [[جنسیت در مکان‌های تفریحی|تفریحی]]، [[جنسیت در مکان‌های تجاری|تجاری]] و مانند آنها، جنسیت کاملاً [[الگوی مصرف زنانه و مردانه]] را متفاوت می‌کند و حتی بر جلوه‌های [[مدگرایی]] آنها نیز اثرگذار است. از حیث شناختی نیز الگوی مصرف زنانه و مردانه، متأثر از [[جنسیت‌پذیری عاطفه]] و [[جنسیت‌پذیری ادارک]] است. جنسیت از منظر برخی اندیشمندان، ویژگی‌های شخصیتی زن و مرد است که [[جامعه]] تعیین می‌کند؛<ref>[https://jwsps.alzahra.ac.ir/article_1418_f0843843cf6389e36265b78a3945feab.pdf سفیری و نعمت‌الهی، «جهانی شدن و هویت دینی با تأکید بر تفاوت‌های جنسیتی»، 1391ش، ص46-44.]</ref> اما برخی دیگر بر این باور هستند که تفاوت‌های جنسی زن و مرد، جنسیت آنها را متفاوت می‌کند.<ref>ابراهیمی‌پور و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده، 1395ش، ص123.</ref>
الگوی مصرف مردانه به شیوه خرید و مصرف کالاها تحت تأثیر [[هویت جنسیتی]] مردانه اطلاق می‌شود که هدف آن تأمین نیازهای مادی، معنوی و فرهنگی مردان است. این الگو مبتنی بر پذیرش تفاوت‌های جنسیتی شکل می‌گیرد، در حالی که در نگرش‌های برساخت‌گرایانه، مصرف مردان و زنان یکسان تلقی می‌شود.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص63-57.]</ref> از منظر برخی صاحب‌نظران، [[مصرف تظاهری]] مردان نشان‌دهنده تلاش برای کسب هویت‌های انتخابی و متأثر از ذائقه مصرفی خاص آنان است. بر مبنای نظریه طبقه تن‌آسا، مردان همانند زنان با نوع [[پوشش]] و [[آرایش]]، خود را از دیگران متمایز می‌کنند.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه»، 1397ش، ص189-188.]</ref> از این منظر، مصرف نیابتی زنان نیز عمدتاً برای آبرومندی مردان، صورت می‌گیرد.<ref name=":02">[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص62-59.]</ref>
مصرف به‌معنای استفاده از چیزی برای پاسخ به نیازهای مادی، معنوی و فرهنگی،<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص57.]</ref> امروزه یک فرایند هویت‌ساز انگاشته می‌شود. از منظر [[ژان بودریار]]، مصرف، تظاهر و تلاشی برای کسب هویت است. از سوی دیگر، مصرف، وابسته به ذایقه است که [[پی‌یر بوردیو]] آن را قابلیت انتخاب چیزی می‌داند که به نظر فرد مناسب می‌آید.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص189-188.]</ref> مصرف با این نگاه، یک مقوله فرهنگی است که پشتوانه‌ای از باورها، ارزش‌ها و هنجارها را به‌همراه دارد<ref>ابراهیمی‌پور و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده، 1395ش، ص203-202.</ref> و متأثر از [[انگیزه]]، قواعد رفتاری و محدویت‌های نهادی و فردی،<ref>[https://ensani.ir/fa/article/301962/زنان-و-اصلاح-الگوی-مصرف کارپرور، «زنان و اصلاح الگوی مصرف»، 1390ش، ص132.]</ref> [[فرهنگ مصرف]] را ذیل [[سبک زندگی]] و در قالب الگوی مصرف، شکل می‌دهد که تأثیر مستقیمی بر [[اقتصاد خانوده]] دارد.<ref>ابراهیمی‌پور و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده، 1395ش، ص203-202.</ref>
==الگوی خرید مردانه==
[[پرونده:الگوی مصرف مردانه۱.jpg|جایگزین=خرید مشتری-خرید کردن جنس|بندانگشتی|دریافت پول از مشتری در یک فروشگاه محصولات خواب]]
مردان در چارچوب نظام ادراکی، عاطفی و ارادی مردانه، هنگام خرید، فعالانه عمل می‌کنند.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص65.]</ref> آنها می‌دانند چه می‌خواهند و به‌ندرت بدون [[برنامه‌ریزی]] خرید می‌کنند. مردها وقت زیادی را صرف نگاه‌کردن به اجناس مغازه نکرده و کمتر به قیمت کالاها توجه دارند.<ref>[https://khooyeh.ir/نقش-جنسیت-خریداران-در-فرآیند-فروش/ دگانگ، «نقش جنسیت خریداران در فرایند فروش»، وب‌سایت خویه.]</ref> مردان نسبت به زنان کمتر تحت تأثیر [[چشم و هم‌چشمی|چشموهمچشمی]] یا [[خودنمایی]]، اقدام به خرید می‌کنند.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه»، 1397ش، ص184.]</ref> آنها تمایل به خرید سریع داشته و نمی‌خواهند دست خالی از فروشگاه خارج شوند. مردان به‌طور کلی تنها خرید کرده<ref>[https://www.bartarinha.ir/بخش-سبک-زندگی-3/644301-تفاوت-خرید-کردن-در-زنان-ونوسی «تفاوت خرید کردن در زنان ونوسی و مردان مریخی»، پایگاه خبری برترین‌ها.]</ref> و عمدتاً مغرور و جویای موقعیت هستند، بر دارایی‌های خود، به‌عنوان نماد موفقیت تأکید داشته و از خرید کالاهای لوکس، بیشتر لذت می‌برند.<ref>[https://barresybazargani.itsr.ir/article_711302_93798daa2988161efad6f4de26d46c8b.pdf شیرمحمدی و هاشمی باغی، «تحلیل اثر مصرف نمایشی بر انگیزه خرید مجدد مصرفکنندگان به واسطه ابعاد فرهنگی هافستد، انگیزه‌های سودمندی و انگیزه‌های لذتجویانه»، 1403ش، ص96.]</ref>
از منظر سکولاریسم که [[زندگی]] را در مصرف خلاصه می‌کند و باور دارد که مصرف، [[اراده]] و [[اختیار]] [[انسان]] را جهت می‌دهد، جنسیت، یک [[برساخت اجتماعی]] تلقی شده و الگوی مصرف مردان و زنان، همسان تعریف می‌شود؛<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص58-63.]</ref> اما از منظر [[ادیان توحیدی]] و به‌ویژه [[دین اسلام]]، مصرف، ابزاری برای [[تعالی انسان]] معنا شده و [[مصرف برای مصرف]] تقبیح می‌شود. [[هویت جنسیتی]] نیز در این جهان‌بینی معنای ویژه‌ای یافته و انواع مصرف، متناسب با جنسیت زنانه و مردانه الگوسازی می‌شود.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص68-66.]</ref>
مردان کمتر از زنان متأثر از انگیزه‌های مصرفی‌ای همچون [[آرامش]]، [[آموزش]]، زیباسازی و [[تفریح]] هستند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160608/fa#downloadbottom مکنون و عطائی آشتیانی، «شکل‌گیری مبانی «نظام الگوی مصرف»، «انتخاب نیاز» و «جنسیت»، 1390ش، ص57.]</ref> در گذشته، مردان، برخلاف زنان که توجه بیشتری به اندام ظاهری خود داشتند، هزینه بیشتری را صرف تغذیه و گردش می‌کردند؛ اما امروزه، پسران جوان نیز برای محصولات زیبایی هزینه می‌کنند. برخی این تغییر را ناشی از اهمیت یافتن [[زیبایی اندام]] می‌دانند.<ref name=":11">[https://www.farhangemrooz.com/news/29298/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8%AC-% ایلمونن، «تفاوت‌های ساختاری در مصرف زنان و مردان»، پایگاه تحلیل و اطلاع‌رسانی فرهنگ و علوم انسانی.]</ref> مردان امروزی، همچون زنان، مصرف‌کننده شده‌اند، اما غالباً کالاهایی را مصرف می‌کنند که نشان‌دهنده تمایز و شایستگی‌شان بوده و این احساس را به آنها القا کند که در جایگاه بالاتر اجتماعی قرار گرفته‌اند.<ref name=":4">[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص68.]</ref>
الگوی مصرف زنانه، زیر مجموعه مفاهم مصرف و الگویی مصرف بوده و تابع به رسمیت شناخته شدن هویت جنسیتی زنانه است؛<ref name=":1">[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص68-66.]</ref> لذا در نگرش‌های که جنسیت، یک [[برساخت اجتماعی]] تلقی می‌شود، الگوی مصرف زنانه با الگوی مصرف مردانه همسان دانسته می‌شود.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص58-63.]</ref> مراد از الگوی مصرف زنانه، تأثیر جنسیت زنانه در امر خرید و مصرف کالا به منظور پاسخ دادن به نیازهای مادی، معنوی و فرهنگی زنان است.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص57.]</ref> از منظر برخی اندیشمندان؛ الگوی مصرف همانگونه که تلاش متظاهرانه برای کسب هویت انتخابی افراد به‌ویژه زنان به‌شمار می‌آید، وابسته به ذایقه مصرف کننده‌ها نیز بوده و الگوی مصرف زنانه در واقع اشاره به تمایل زنان به مصرف کالاهای دارد که آنها را متناسب با ذایقه زنانگی خود می‌دانند.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص189-188.]</ref>
==دیدگاه‌های نظری دربارهٔ مصرف مردانه==
==مصرف‌زدگی در مردان==
===دیدگاه اقتصادی===
[[پرونده:الگوی مصرف مردانه۲.jpg|جایگزین=گروه بی‌تی‌اس گروه پسرانه هفت نفره کره جنوبی با آرایش دخترانه|بندانگشتی|گروه بی‌تی‌اس گروه پسرانه هفت نفره کره جنوبی با آرایش دخترانه]]
در نظام سرمایه‌داری، تمرکز اصلی تولید، بر افزایش مصرف است. [[نظام سرمایه‌داری]] با ترغیب [[مردم]] و تحریک حس [[لذت‌گرایی]] در آنها، نیازهای تازه‌ای را تولید کرده و برای پاسخ به آن نیازها، تولید کالاها و ارائه خدمات خاصی را ضروری جلوه می‌دهد؛ در این چارچوب، عمل خریدن و مصرف‌کردن، به‌خودی‌خود لذت‌آفرین است و تعیین الگوی مصرف متأثر از اهداف نظام سرمایه‌داری است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160608/fa#downloadbottom مکنون و عطائی‌آشتیانی، «شکل‌گیری مبانی «نظام الگوی مصرف»، «انتخاب نیاز» و «جنسیت»، 1390ش، ص60-59.]</ref>
الهیات سکولار، [[الگوی مصرف مردانه]] را به‌شکل [[مصرف‌زدگی]]، ساخت بخشیده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/09/12/2999364/زنان-و-الگوی-اسلامی-مصرف صادقی، «زنان و الگوی اسلامی مصرف»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> مصرف‌زدگی، با پیشنهاد مصرف‌های مشابه زنان برای مردان، کارکردهای اقتصادی و جنسیتی هریک از دو جنس را درهم آمیخته و به تقویت مدل مصرفی دوجنسی می‌پردازد و به‌نوعی بازتابنده هویت [[همجنس‌گرایی|همجنس‌بازان]] و [[دوجنسیتی]]ها است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/426663/بررسی-مناسبات-هویت-و-جنسیت-با-مصرف-در-دو-رهی مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص64.]</ref>
===دیدگاه جامعه‌شناختی===
===عوامل مصرف‌زدگی مردان===
از منظر جامعه‌شناختی، امروزه [[سبک زندگی]] به مصرف پیوند خورده است و هویت‌های اجتماعی از طریق الگوهای مصرف ساخته می‌شوند. بر مبنای [[نظریه طبقه تن‌آسا]]، [[ثروت]] مهم‌ترین عامل کسب [[منزلت اجتماعی]] است که بهترین نمود آن [[مصرف تظاهری]] و نمایشی است و افراد با نوع [[پوشش]]، [[آرایش]] و [[زیورآلات]]، خود را از دیگران متمایز می‌کنند. در لایه‌های پایین جامعه، زنان وظیفه تن‌آسایی و مصرف تظاهری را به‌عهده گرفته و ابزار به رخ کشیدن ثروت مردان هستند.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص189-188.]</ref> بوردیو، جامعه‌شناس فرانسوی نیز به تلاش عاملان اجتماعی برای ایجاد تمایز خود از دیگران به کمک مصرف انواع کالاها، شیوه غذاخوردن و حتی تزیین داخلی منزل، توجه کرده است. از منظر بوردیو، تمایز تابع انتخاب‌های ذوقی است که فقط با [[مصرف نمادین]] محقق می‌شود.<ref>جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، 1394ش، ص28. 1394ش.</ref>
در مصرف‌زدگی، لذتِ خواستن بیش از لذتِ داشتن است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/09/12/2999364/زنان-و-الگوی-اسلامی-مصرف صادقی، «زنان و الگوی اسلامی مصرف»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> برخی، مصرف‌زدگی از نوع تشبه مرد به زن را ناشی از ضعف باورهای دینی می‌دانند<ref>[https://nidamat.com/432/آرایش-های-غلیظ-زنانه-بر-سر-و-صورت-پسران/ سیدمحمد، «آرایش‌های غلیظ زنانه بر سر و صورت پسران جوان دانشجو»، وب‌سایت گناه‌شناسی.]</ref> که در اثر عواملی همچون [[تبلیغات رسانه‌ای|تبلیغات بازرگانی]] در رسانه، تقلیدپذیری<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه»، 1397ش، ص188-190.]</ref> و بازتعریف هویت انتخابی،<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص65-62]</ref> رخ می‌دهد. برخی مردان به‌ویژه پسران از [[سلبریتی]]ها تقلید کرده و سعی دارند با مصرف و استایل تظاهری خود را به آنها شبیه سازند. همچنین برخی پسران به پوشش و آرایش دخترانه روی آورده‌اند.<ref>[https://avapress.com/fa/report/40318/برخى-پسران-تقليد-آرايش-دختران-فخر-ميدانند «برخی از پسران تقلید از آرایش دختران را فخر می‌دانند»، خبرگزاری صدای افغان.]</ref> بسیاری از مردان نیز با [[مدیریت بدن]] خویش در قالب [[رژیم غذایی]]، [[ورزش]]، [[مراقبت‌های بهداشتی]] و آرایش، در پی کسب هویت ویژه‌ای برای خود هستند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_545361_5cb4a1fb099c40b78bfaaf4d8364b141.pdf سفیری و معروف‌پور، «ارائه الگوی تعارض هویتی زنان»، 1396ش، ص48-47.]</ref>
بر مبنای [[نظریه طبقه تن‌آسا]]؛ [[ثروت]] مهم‌ترین عامل کسب [[منزلت اجتماعی]] است که بهترین نمود آن [[مصرف تظاهری]] است و زنان از طریق انتخاب نوع [[پوشش]]، [[آرایش]] و [[زیورآلات]]، نه‌تنها خود را از دیگران متمایز نشان می‌دهند که وظیفه تن‌آسایی و مصرف تظاهری را به‌عهده گرفته و ابزار به رخ کشیدن ثروت مردان نیز به‌شمار می‌آیند.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص189-188.]</ref> بر مبنای دیدگاه [[تورستن وبلن]]؛ تمایل به خودآرایی و مصرف نیابتی اولیه به‌تدریج تبدیل به نقش اصلی زنان در سطح جامعه شده و نظامِ مصرفی زنانه برای آبرومندی زنان و مردان، اهمیت پیدا کرده است.<ref name=":0">[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص62-59.]</ref>
===دیدگاه فمینیستی===
===مصرف‌زدگی مردان در ایران===
از منظر [[فمینیسم]]، زنان در طول تاریخ موجودات پنهان، خاموش و در حاشیه بوده‌اند؛ اما زنان به کمک تغییرات اجتماعی می‌توانند خود را از سنت هویت‌یابی مردانه برهانند و عناصر هویتی جدیدی را برای خود بازتعریف کنند. در این فرایند، سبک زندگی و شیوهٔ مصرف، دارای نقش مهمی است<ref>[https://www.jwss.ir/article_45300.html?lang=fa محمدپور و بهمنی، «زنان، پاساژ و مصرف نشانه‌ها»، 1389ش، ص47.]</ref> و زنان می‌توانند الگوی مصرف خود را همسان مردان، شکل دهند.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص63-62.]</ref>
[[پرونده:الگوی مصرف مردانه۳.jpg|جایگزین=تصویری از دو پسر ایرانی با آرایش زنانه|بندانگشتی|تصویری از دو پسر ایرانی با آرایش زنانه]]
[[فمینیسم]] رادیکا که جنسیت را مبتنی برجنس ندانسته و آن را برساخته جامعه می‌داند.<ref name=":6" /> الگوی مصرف زنانه را نیز نوع تبعیض علیه زنان تلقی کرده و بر این نکته تأکید دارد که هرچند زنان در طول تاریخ موجودات پنهان، خاموش و در حاشیه بوده‌اند؛ اما آنها به کمک تغییرات وسیع اجتماعی می‌توانند خود را از سنت هویت‌یابی مردسالارانه برهانند و عناصر هویتی جدیدی را برای خود بازتعریف کنند. در این فرایند، سبک زندگی و شیوهٔ مصرف را دارای نقش مهمی دانسته<ref>[https://www.jwss.ir/article_45300.html?lang=fa محمدپور و بهمنی، «زنان، پاساژ و مصرف نشانه‌ها»، 1389ش، ص47.]</ref> و معتقد به همسان‌سازی الگوی مصرف زنانه و مردانه است.<ref name=":6">[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص58.]</ref>
[[ایران]]، هفتمین واردکننده لوازم آرایشی در جهان است و در سال‌های اخیر، مردان ایرانی نیز به مصرف این لوازم روی آورده‌اند. ۶۰٪ مردان، تمایل به [[جراحی زیبایی]] دارند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/85767/Ù ÙاÛسÙ-اÙÚ¯ÙÛ-٠صرÙ-Ù ÛاÙ-جÙاÙ-اÛراÙÛ-Ù-غÛØ±Ø§Û رحمانی، «مقایسه الگوی مصرف میان جوان ایرانی و غیرایرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوز.]</ref> پسران ایرانی به [[تناسب اندام]] و مصرف متظاهرانه اهمیت جدی می‌دهند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/204295/fa#downloadbottom نوربخش و دیگران، «مصرف نمایشی جوانان: آیندهی مصرفگرایی»، 1397ش، ص153.]</ref> برخی پسران [[جوانی|جوان]] گرایش به آرایش و پوشش‌های نسبتاً زنانه دارند و برخی خدمات [[زیبایی]] مخصوص بانوان امروزه در آرایشگاه‌های مردانه نیز ارائه می‌شود.<ref>[https://nidamat.com/432/آرایش-های-غلیظ-زنانه-بر-سر-و-صورت-پسران/ سیدمحمد، «آرایش‌های غلیظ زنانه بر سر و صورت پسران جوان دانشجو»، وب‌سایت گناه‌شناسی.]</ref> از منظر صاحب‌نظران، [[مصرفگرایی]]، شخصیت مرد را تنزل داده، او را از ارزش‌های متعالی، دور می‌سازد<ref>[https://ensani.ir/fa/article/58989/اسلام-و-اصلاح-الگوی-مصرف عظیم‌زاده آرانی، «اسلام و اصلاح الگوی مصرف»، 1389ش.]</ref> و هویت جنسیتی مردانه را مخدوش و تضعیف می‌کند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/426663/بررسی-مناسبات-هویت-و-جنسیت-با-مصرف-در-دو-رهی مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص64.]</ref>
==خاستگاه طبیعی الگوی خردید و مصرف مردانه==
==الگوی مصرف مردانه در آموزه‌های اسلام==
===مردانگی و الگوی خرید===
آموزه‌های اسلام با توجه به تفاوت‌های جنسی [[زن]] و [[مرد]]، [[جنسیت]] را تعیین‌کنندهٔ الگوی مصرف دانسته و تناسب مصرف مردان با هویت مردانه را لازم می‌داند.<ref name=":102">[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص68.]</ref> [[حضرت محمد|رسول اکرم]]، مردان زن‌نما را نکوهش کرده و [[اهل‌بیت]] بر حفظ هویت جنسیتی مردان در انواع الگوهای مصرف تأکید دارند.<ref>جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، 1394ش، ص311.</ref> در الگوی مصرف مبتنی بر جنسیت؛ بر اساس [[جامعه‌پذیری جنسیتی|جامعه‌پذیری جنسیتی،]] پسران برای احراز موقعیت سرپرستی خانواده، جامعه‌پذیر می‌شوند<ref>[https://sid.ir/paper/1066958/fa#downloadbottom هاشمی‌علی‌آبادی و خسروی، «بررسی چرایی تفاوت شیوه‌های تربیتی دختران و پسران در خانواده با تکیه بر آیات و روایات»، 1401ش، ص363.]</ref> تا تأمین‌کنندهٔ معیشت<ref>ابراهیمی‌پور و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده، 1395ش، ص133.</ref> و رفاه [[خانواده]]،<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج4، ص11.</ref> باشند. در این الگو؛ ضمن تأکید بر [[بهره‌وری]]،<ref>سوره نحل، آیه 14.</ref> مردان موظف هستند که با احساس مسئولیت و آینده‌نگری، [[اقتصاد خانواده]] را مدیریت کرده و پس‌انداز داشته باشند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4180/9349/111918/امام_صادق_ع__و_اصلاح_الگوی_مصرف صالحی، «امام صادق(ع) و اصلاح الگوی مصرف»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref>
ادراک و عاطفه، از جنسیت زنانه و مردانه اثر می‌پذیرند و به همین ترتیب، گرایش‌های ذهنی و تمایلات رفتاری زنان و مردان در خرید یکسان نیستند. زنان، خریداران تفریحی محسوب می‌شوند و نگرش آنها به خرید مثبت‌تر از مردان است.<ref>مثبت</ref> [[چشموهمچشمی]]، نیاز به [[خودنمایی]]، تشخص‌جویی و کسب منزلت در نگاه دیگران، بر تمایلات مصرفی زنان تأثیر بیشتری می‌گذارد.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص184.]</ref>
مردان می‌دانند چه چیزی می‌خواهند و وقت زیادی را صرف نگاه‌کردن به اجناس مغازه نمی‌کنند و سریع تصمیم می‌گیرند؛ اما زنان، با احساس، خرید می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد که خریدهای نیمی از زنان، متأثر از کسانی است که به آنها اعتماد دارند. زنان بیش از مردان به قیمت کالاها توجه می‌کنند و خریداران کارکشته‌ای هستند که ممکن است به خریدهای اضافی هم بپردازند. زنان، بزرگ‌ترین جمعیت خریداران هستند و بسیاری از [[بازاریابی]]ها با هدف جذب خریداران زن، انجام می‌شود.<ref>[https://khooyeh.ir/نقش-جنسیت-خریداران-در-فرآیند-فروش/ دگانگ، «نقش جنسیت خریداران در فرایند فروش»، مترجم، زینب مهدی‌پور، وب‌سایت خویه.]</ref>
بر مبنای مطالعات تجربی؛ زنان دارای نظام ادراکی، عاطفی و ارادی زنانه هستند؛ [[چشموهمچشمی]]، نیاز به [[خودنمایی]]، تشخص‌جویی و کسب منزلت در نگاه دیگران، بر تمایلات خرید زنان تأثیر بیشتری می‌گذارد.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص184.]</ref> براساس مطالعات انجام شده توسط موسسه آی.ام.پی در سال ۲۰۰۷م. نوع نگاه زنان به خرید امر ذاتی بوده و در دی.ان.ای آنها نهفته است.<ref>[https://www.bartarinha.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-3/644301-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C «تفاوت خرید کردن در زنان ونوسی و مردان مریخی»، پایگاه خبری برترین‌ها.]</ref>
زنان نسبت به مردان خریداران تفریحی شمرده می‌شوند، نگرش آنها به خرید مثبت‌تر از مردان است،<ref>مثبت</ref> زنان وقت بیشتری را صرف نگاه‌کردن به اجناس مغازه‌ها کرده و با احساس، خرید می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد که خریدهای نیمی از زنان، متأثر از کسانی است که به آنها اعتماد دارند. زنان بیش از مردان به قیمت کالاها توجه کرده و خریداران کارکشته‌ای هستند که ممکن است به خریدهای اضافی هم بپردازند. زنان، بزرگ‌ترین جمعیت خریداران به‌شمار می‌آیند و بسیاری از [[بازاریابی]]ها عمدتا با هدف جذب خریداران زن، انجام می‌شود.<ref>[https://khooyeh.ir/نقش-جنسیت-خریداران-در-فرآیند-فروش/ دگانگ، «نقش جنسیت خریداران در فرایند فروش»، مترجم، زینب مهدی‌پور، وب‌سایت خویه.]</ref>هرچند [[لذت]]، [[آرامش]]، [[آموزش]]، زیباسازی و [[تفریح]]، انگیزه‌های مهمی برای مصارف مردانه و زنانه شمرده می‌شوند؛<ref>[https://www.sid.ir/paper/160608/fa#downloadbottom مکنون و عطائی‌آشتیانی، «شکل‌گیری مبانی «نظام الگوی مصرف»، «انتخاب نیاز» و «جنسیت»، 1390ش، ص57.]</ref> اما به‌دلیل تفاوت‌های موجود در نحوه آفرینش زن و مرد، زنان بیش از مردان تحت تأثیر این انگیزه‌ها هستند. از منظر [[مرتضی مطهری]]، زن به [[زینت]]، [[آرایش]] و مدهای مختلف علاقهٔ زیادی داشته و تشریفاتی‌تر از مرد است.<ref>مطهری، مجموعه آثار (نظام حقوق زن در اسلام)، 1377ش، ج19، ص179-178.</ref> در قرآن نیز تبرج در مصرف، به زنان نسبت داده شده<ref name=":22">سوره احزاب، آیه 33</ref> و روان‌شناسان، گرایش به مصرف تظاهری را از غرایز زنانه می‌شمارند.<ref>[[google:«تفاوت+زن+و+مرد+از+منظر+روان‌شناسی+و+متون+دی%|زرگوش، «آرایش و زینت زن از نظر قرآن و سنت»، 1398ش، ص56-55.]]</ref> بودریار نیز با طراحی الگوی مصرف مذکر و مؤنث با ارجاع به کارکردهای دوگانه زنانگی و مردانگی، معتقد است؛ الگوی مصرف زنانه مبتنی بر تمایلات زنانه است؛ مصرف متبرجانه زن برای خوشایندی خود و خوش‌نمایی به‌منظور انتخاب شدن توسط مردان است.<ref name=":4">[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص68.]</ref> بر مبنای برخی تحقیقات؛ به‌دلیل تمایل طبیعی زنان به تمیزی و زیبایی خود و دیگران، محصولات مرتبط با سلامتی و زیبایی را بیش از مردان مصرف می‌کنند.<ref>[https://www.farhangemrooz.com/news/29298/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8%AC-% ایلمونن، «تفاوت‌های ساختاری در مصرف زنان و مردان»، پایگاه تحلیل و اطلاع رسانی فرهنگ و علوم انسانی.]</ref>
===مردانگی و الگوی مصرف===
هرچند [[لذت]]، [[آرامش]]، [[آموزش]]، زیباسازی و [[تفریح]]، انگیزه‌های مهمی برای مصارف مردانه و زنانه شمرده می‌شوند؛<ref>[https://www.sid.ir/paper/160608/fa#downloadbottom مکنون و عطائی‌آشتیانی، «شکل‌گیری مبانی «نظام الگوی مصرف»، «انتخاب نیاز» و «جنسیت»، 1390ش، ص57.]</ref> اما به‌دلیل تفاوت‌های موجود در نحوه آفرینش زن و مرد، زنان بیش از مردان تحت تأثیر این انگیزه‌ها هستند. از منظر [[مرتضی مطهری]]، زن به [[زینت]]، [[آرایش]] و مدهای مختلف علاقهٔ زیادی داشته و تشریفاتی‌تر از مرد است.<ref>مطهری، مجموعه آثار (نظام حقوق زن در اسلام)، 1377ش، ج19، ص179-178.</ref> در قرآن نیز تبرج در مصرف، به زنان نسبت داده شده<ref name=":22">سوره احزاب، آیه 33</ref> و روان‌شناسان، گرایش به مصرف تظاهری را از غرایز زنانه می‌شمارند.<ref>[[google:«تفاوت+زن+و+مرد+از+منظر+روان‌شناسی+و+متون+دی%|زرگوش، «آرایش و زینت زن از نظر قرآن و سنت»، 1398ش، ص56-55.]]</ref> بودریار نیز با طراحی الگوی مصرف مذکر و مؤنث با ارجاع به کارکردهای دوگانه زنانگی و مردانگی، معتقد است؛ الگوی مصرف زنانه مبتنی بر تمایلات زنانه است؛ مصرف متبرجانه زن برای خوشایندی خود و خوش‌نمایی به‌منظور انتخاب شدن توسط مردان است.<ref name=":4">[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص68.]</ref> بر مبنای برخی تحقیقات؛ به‌دلیل تمایل طبیعی زنان به تمیزی و زیبایی خود و دیگران، محصولات مرتبط با سلامتی و زیبایی را بیش از مردان مصرف می‌کنند.<ref>[https://www.farhangemrooz.com/news/29298/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8%AC-% ایلمونن، «تفاوت‌های ساختاری در مصرف زنان و مردان»، پایگاه تحلیل و اطلاع رسانی فرهنگ و علوم انسانی.]</ref>
زنان در مقایسه با مردان، تمایلات مصرفی بیشتری دارند؛ اما با گسترش فرهنگ و تمدن غربی و هجوم تبلیغات نظام سرمایه‌داری، [[مصرف نمایشی]] میان زنان افزایش چشمگیری یافته است.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص186-185.]</ref>
[[تورستن وبلن]] در بررسی تاریخی الگوی مصرف، به این دیدگاه رسیده است که زنان در طول تاریخ، با مصارف تظاهری، موقعیت طبقاتی همسران خود را نمایش می‌دادند. از منظر [[آنتونی گیدنز]]، انسان مدرن با کمک پوشش و تصرفات بدنی، هویت منحصر به فرد خود را بازتاب می‌دهد؛<ref name=":0" /> از این منظر، زنان و مردان با [[مدیریت بدن]] در قالب [[رژیم غذایی]]، [[ورزش]]، [[مراقبت‌های بهداشتی]] و [[آرایش]]، هویت ویژه‌ای برای خود می‌آفرینند تا از دیگران متمایز باشند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_545361_5cb4a1fb099c40b78bfaaf4d8364b141.pdf سفیری و معروف‌پور، «ارائه الگوی تعارض هویتی زنان»، 1396ش، ص48-47.]</ref>
امروزه بسیاری از افراد تلاش می‌کنند تا به کمک الگوهای انتخابی در مصرف، هویت خود را حتی در مردانگی و زنانگی بسازند. بدین ترتیب یک فرد با هویت مردانه می‌تواند از طریق الگوی مصرف، هویتی غیر از مرد بودن برای خود ایجاد کند.<ref name=":0">[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص62-59.]</ref> در این وضعیت، مردان همانند زنان، حس چه کسی بودن را از طریق گزینش الگوی مصرف به دست می‌آورند.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص65.]</ref>
مصرف‌زدگی، پدیده‌ای مدرن است که بر مبنای آن، مصرف فقط برای پاسخ به نیاز نیست، بلکه مصرف برای مصرف، به‌صورت بی‌حساب و گاهی جنون‌آمیز رخ می‌دهد.<ref>جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، 1394ش، ص 304.</ref> در [[مصرف‌زدگی]]، لذتِ خواستن بیش از لذتِ داشتن است و مصرف‌کردن چرخه‌ای بی‌پایان است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/09/12/2999364/زنان-و-الگوی-اسلامی-مصرف صادقی، «زنان و الگوی اسلامی مصرف»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>
زنان جوامع غربی به‌دلایلی از جمله مسائل هویتی، بیش از مردان دچار مصرف‌زدگی شده‌اند. ایده بیرون کشیدن زنان از [[خانه]] و توجه بیشتر به ظاهر جسمی، نظام سرمایه‌داری را در فروش بیشتر کالا موفق می‌ساخت. بدین ترتیب جنسیت زنانه با شعار [[شجاعت]]، تهور و [[آزادی]] از سوی نظام مصرفی به طرف مدل مردانه کشیده شد و الگوی مصرف مردانه در [[پوشش]]، ورزش و آرایش، برای زنان، نشانهٔ نوعی [[رهایی]] شمرده می‌شد.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص63-62.]</ref>
الگوی مصرف مردانه، مبتنی بر توقع و گزینش است. مردان به‌شدت متوقع هستند و فعالانه انتخاب می‌کنند. در این الگو، پسند دیگران اهمیتی ندارد و فقط تمایز، مهم است. در الگوی مصرف زنانه اما خوشایند بودن، مهم است؛ زنان به‌خود می‌رسند تا بیشتر و بهتر موضوع رقابت مردان شوند.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص63-62.]</ref>
==اسلام و الگوی مصرف مردانه==
آموزه‌های اسلام با توجه به تفاوت‌های جنسی زن و مرد، جنسیت را تعیین‌کنندهٔ الگوی مصرف می‌داند، اما نقش مصرف را در شکل‌دهی هویت زنانه و مردانه نمی‌پذیرد. در [[مصرف اسلامی|الگوی مصرف اسلامی]]، تفاوت‌های مصرف زنانه و مردانه، برآمده از [[هویت جنسیتی]] متفاوت [[زن]] و [[مرد]] است.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص68-67.]</ref> حرمت فقهی استفاده از حریر و طلا برای مردان و پوشیدن لباس مختص یک جنس برای جنس دیگر، در همین چارچوب تبیین شده است.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص68-67.]</ref> حضرت محمد (ص) [[مردان زن‌نما]] و [[زنان مردنما]] را نکوهش کرده است و [[اهل‌بیت]] پیامبر اکرم بر حفظ هویت جنسیتی در انواع الگوهای مصرف تأکید کرده‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، 1394ش، ص311.</ref> تفاوت زن و مرد در [[مدیریت بدن]]، [[سبک پوشش]] و [[آرایش]]، تابع تفاوت در [[جنسیت]] است.<ref>جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، 1394ش، ص312-311.</ref>
رهیافت اسلامی از منظر اخلاقی نیز الگوی مصرف زنانه و مردانه را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ به‌طور مثال، کبر، بخل و ترس، بهترین صفات زن و بدترین صفات مرد معرفی شده‌اند؛ زیرا زن متکبّر، هرگز خود را برای غیر همسرش آرایش و ارائه نمی‌کند. بخل زن موجب می‌شود که اموال خانواده را بی‌جا مصرف نکند و ترس، زن را از انواع انحراف حفظ می‌کند.<ref>لیثی‌واسطی، عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، 1376 ش، ص244.</ref>
بر مبنای آموزه‌های اسلام؛ هویت جنسیتی زن، تعیین‌کنندهٔ الگوی مصرف او شمرده می‌شود.<ref name=":5">[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص67.]</ref> از مهم‌ترین احکام اسلام برای زنان که رابطه مستقیم با الگوی مصرف زنانه دارد، رعایت عفت و حجاب است و این امر تأثیر جدی بر کالاهای مصرفی زنان دارد.<ref name=":5" /> زنان ملزم به [[مدیریت بدن]]، [[سبک پوشش]] و [[آرایش]] خود متناسب با اصل محرمیت و هویت جنسیتی‌شان هستند.<ref>جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، 1394ش، ص312-311.</ref> مصرف کالاهای زینتی و خودآرایی زن برای شوهرش امر پسندیده؛ اما مصرف متبرجانه<ref name=":2">سوره احزاب، آیه 33</ref> و پوشیدن لباسی مختص مردان برای زنان که سبب تشبه شود، ممنوع است.<ref name=":4" />
رسول اکرم (ص) [[زنان مردنما]] را نکوهش کرده و [[اهل‌بیت]](ع) بر حفظ هویت جنسیتی زنان در انواع الگوهای مصرف تأکید داشته‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، 1394ش، ص311.</ref> بر همین مبنا؛ برخی از صفات اخلاقی که ارتباط مستقیم با الگوی مصرف دارند، برای زنان و مردان به‌گونه‌‌های متفاوتی ارزشگذاری شده‌اند؛ به‌عنوان مثال، کبر، بخل و ترس، بهترین صفات زن و بدترین صفات مرد دانسته می‌شوند؛ زیرا زن متکبّر، هرگز خود را برای غیر همسرش آرایش و ارائه نمی‌کند. بخل زن موجب می‌شود که اموال خود و خانواده را بی‌جا مصرف نکند و ترس، زن را از انواع انحراف حفظ می‌کند.<ref>لیثی‌واسطی، عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، 1376 ش، ص244.</ref>
==مدرنیته و الگوی مصرف مردانه==
از منظر محققین؛ الهیات سکولار، الگوی مصرف زنانه را به‌شکل مصرف‌زدگی، ساخت بخشیده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/09/12/2999364/زنان-و-الگوی-اسلامی-مصرف صادقی، «زنان و الگوی اسلامی مصرف»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> زنان غربی به‌دلایلی از جمله مسائل هویتی، بیش از مردان تمایل به مصرف برای مصرف دارند. ایده بیرون کشیدن زنان از [[خانه]] و توجه بیشتر به ظاهر جسمی، نظام سرمایه‌داری را در فروش بیشتر کالا موفق می‌ساخت و بدین ترتیب جنسیت زنانه با شعار [[شجاعت]]، تهور و [[آزادی]] از سوی نظام مصرفی به طرف مدل مردانه کشیده شد و الگوی مصرف مردانه در [[پوشش]]، ورزش و آرایش، برای زنان، نشانهٔ پیشرفت و نوعی [[رهایی]] شمرده می‌شد.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص63-62.]</ref>
زنان غربی هرچند متأثر از الزامات فرهنگ مدرن، سعی دارند با سبک پوشش و آرایش‌های مردانه مرزهای جنسیتی در حوزه مصرف را بشکنند؛ اما به‌دلیل تفاوت‌های طبیعی آنها، مصرفگرایی زنانه و مردانه با انگیزه‌های متفاوت و البته متناسب با فرهنگ جدید تداوم یافته است و محققین معتقدند؛ الگوی مصرف زنانه و مردانه در دنیای مدرن تفاوت‌های جدی دارند؛ مصرف مردانه متمرکز بر تمایز است؛ اما عنصر محوری در مصارف زنان، خوشایند بودن تلقی شده و آنها بیشتر به‌خود می‌رسند تا بیشتر مورد توجه مردان واقع شوند.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص63-62.]</ref>
==عوامل مصرف‌زدگی مردانه==
[[لذت]]، [[آرامش]]، [[آموزش]]، زیباسازی و [[تفریح]]، انگیزه‌های مهم مصرف هستند و برجسته‌ترین توجیه‌گر مصرف، بهینه‌کردن زندگی است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/160608/fa#downloadbottom مکنون و عطائی‌آشتیانی، «شکل‌گیری مبانی «نظام الگوی مصرف»، «انتخاب نیاز» و «جنسیت»، 1390ش، ص57.]</ref> زنان بیش از مردان تحت تأثیر این انگیزه‌ها هستند. از منظر [[مرتضی مطهری]]، زن به [[زینت]]، [[آرایش]] و مدهای مختلف علاقهٔ زیادی داشته و تشریفاتی‌تر از مرد است.<ref>مطهری، مجموعه آثار (نظام حقوق زن در اسلام)، 1377ش، ج19، ص179-178.</ref> در قرآن نیز تبرج در مصرف، به زنان نسبت داده شده<ref>سوره احزاب، آیه 33</ref> و روان‌شناسان، گرایش به مصرف تظاهری را از غرایز زنانه می‌شمارند.<ref>[https://www.google.com/search?q=%C2%AB%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA+%D8%B2%D9%86+%D9%88+%D9%85%D8%B1%D8%AF+%D8%A7%D8%B2+%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D9%88+%D9%85%D8%AA%D9%88%D9%86+%D8%AF%DB%8C% زرگوش، «آرایش و زینت زن از نظر قرآن و سنت»، 1398ش، ص56-55.]</ref>
امروزه مهم‌ترین عامل مصرف‌زدگی، [[تبلیغات تجاری|تبلیغات بازرگانی]] است که افراد را به انفعال می‌کشاند.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص190.]</ref> [[آگهی تبلیغاتی|آگهی‌های تبلیغاتی]] از مردان و زنان می‌خواهند که به‌خود برسند.<ref>[https://www.jrcp.ir/article_51286.html مؤذن سلطان‌آبادی و مریجی، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، 1395ش، ص64.]</ref> [[تبلیغات رسانه‌ای]]، تمایلات مصرفی را بین افراد تقویت می‌کنند و زنان، مخاطبان اصلی این برنامه‌ها محسوب می‌شوند. همچنین [[مرکز خرید|مراکز خرید]] به عاملی برای افزایش مصرف کالاهای تجملی به‌ویژه برای زنان تبدیل شده است، تغییر نظام ارزشی جامعه به نفع مادی‌گرایی نیز در گسترش مصرف‌زدگی زنانه و مردانه نقش ایفا می‌کند.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص185-184.]</ref>
همچنین در طبقه‌های بالای اجتماعی که با انگیزه تمایز به مصرف روی می‌آورند و نیز در طبقه‌های پایین جامعه که با انگیزه تقلید، سراغ مصرف می‌روند،<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص189-188.]</ref> این زنان هستند که بیش از مردان در چرخه مصرف‌زدگی گرفتار می‌شوند.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص189-188.]</ref>
==مصرف‌زدگی مردان در ایران==
زنان ایرانی در مصرف لوازم آرایشی، رتبه سوم جهان را دارند و سن مصرف این لوازم به ۱۵ سال رسیده است؛ اما در کشورهای دیگر، تمایل به آرایش بیشتر در زنان مسن دیده می‌شود که شادابی پوست خود را از دست داده‌اند. نظرسنجی‌ها نیز نشان می‌دهد که ۷۷٪ از مردم، رواج پدیده تجمل‌گرایی را در حد زیاد می‌دانند. زنان ایرانی سعی می‌کنند با مصرف تظاهری، هویت‌های جدیدی برای خود بسازند.<ref>[https://jas.ui.ac.ir/article_22919.html نقدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های50، 60 و 70 شهر اصفهان»، 1397ش، ص185.]</ref>
==پیامدهای مصرف‌زدگی زنان==
*پوشش متظاهرانه؛ شخصیت زن را در حد کالاهای مصرفی برای ارضای جنسی مردان تنزل می‌دهد. جلوه‌گری دختران آنها را به‌عنوان همسران شایسته از چشم پسران انداخته و حضور متبرجانه زنان شوهردار در عرصه‌های عمومی، موجب تنزل حرمت آنها در نزد شوهران‌شان می‌شود.<ref name=":7">[https://www.porseman.com/article/%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%8A-%D8%A8%D8%AF%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D9%8A/31729 مهدوی، بیتا، «پیامدهای بدحجابی»، وب‌سایت پرسمان دانشگاهی.] </ref>
*زنان مصرف‌گرا باتوانمندی مالی؛ عمدتا گرفتار نوعی وسواس و اعتیاد نسبت به ظاهر خود بوده<ref>هایکی، «اعتياد به زيبايي؟! چگونه دل‌مشغولي نسبت به ظاهرم، زندگي‌ام را تباه كرد،سياحت غرب، ش 100.</ref> و مضطرب‌اند که نکند در جلوه‌گری از زنان دیگر عقب مانده باشند و زنانی که قادر به تهیه نوع پوشش و آرایش رایج نیستند تحت فشارهای روانی قرار داشته و مدام برای کسب پول به رفتارهای انحرافی ترغیب می‌شوند.<ref>[https://www.porseman.com/article/%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%8A-%D8%A8%D8%AF%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D9%8A/31729 مهدوی، بیتا، «پیامدهای بدحجابی»، وب‌سایت پرسمان دانشگاهی.] </ref>
*غیر بهداشتی یا شیمیایی بودن محصولات آرایشی، موجب شیوع بیماری‌های زیادی<ref>جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.</ref> از جمله دردهای شدید صورت، بی حسی، زخم‌های مختلف و ناهنجاری‌های فیزیکی پنهان، در میان زنان شده است.<ref>«فمنیست افسانه شکست آزادی زنان»، 1390ش،ج4.</ref> بر مبنای برخی گزارش‌ها؛ تاکنون ۲۹۶ نوع بیماری ناشی از مصرف این لوازم، شناخته شده که شایع‌ترین آنها التهاب پوست، جوش‌های صورت، حساسیت پوستی، آلرژی، نازایی، سقط جنین، بیماری‌های کبدی و انواع سرطان است.<ref name=":9">[https://www.asriran.com/fa/news/972215/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%85-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8% «آمار تکان دهنده از مصرف لوازم آرایشی در ایران»، سایت تحلیلی خبری عصر ایران.]</ref>
*به‌دلیل اولویت یافتن زیبایی اندام؛ زنان پول‌های هنگفتی را برای تهیه محصولات آرايشي و جراحی زيبايي هزینه می‌کنند.<ref name=":8">هایکی، «اعتياد به زيبايي؟! چگونه دل‌مشغولي نسبت به ظاهرم، زندگي‌ام را تباه كرد،سياحت غرب، ش 100.</ref> برخی زنان حتی برای كم اهميت‌ترين و مخفي‌ترين اندام‌هاي خویش نیز اقدام به جراحی کرده<ref>كونگاردبلاك، «آيا زيبايي مصنوعي، فمینيسم نوين را شكل خواهد داد؟»، سیاحت غرب، شماره 100.</ref> و در نتیجه ثروت‌های میلیاردی در این ارتباط تضییع می‌شود.<ref>کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.</ref>
*مصرف‌زدگی زنان عمدتا توأم با توقعات بالا و بر مبنای چشم و هم‌چشمی است. چنین زنانی با ایجاد فشار روانی بر پدران یا همسران‌شان سعی دارند آنها را تسلیم خواسته‌های خود کنند. از آن‌جایی که این توقعات حدیقف ندارند مناسبات خانوادگی را با مشکلات جدی مواجه می‌سازد که ممکن است در شرایطی منجر به فرار از خانه یا طلاق شود.<ref>[https://alefbalib.com/index.aspx?pid=256&PdfID=910550 محبی، «مردمی‌شدن خانواده؛ فرایند آسیب‌دیدگی و بحران خانوادگی»، 1402ش، ص102-101.]</ref>
==اصلاح الگوی مصرف مردانه==
اصلاح الگوی مصرف بر مبنای عنصر جنسیت، بیشتر ناظر به [[جامعه‌پذیری جنسیتی]] و مدیریت [[اقتصاد خانواده]] است؛ افراد در کانون خانواده تصویری از بایدها و نبایدهای اقتصادی به‌دست آورده و الگوی مصرف مناسب را درونی می‌کنند.<ref>ابراهیمی‌پور و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده، 1395ش، ص 217-216.</ref> آموزه‌های اسلام در چارچوب خانواده، با تأکید بر [[بهره‌وری]]،<ref>سوره نحل، آیه 14.</ref> تکلیف اصلی [[تأمین معاش]]<ref>ابراهیمی‌پور و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده، 1395ش، ص133.</ref> و [[رفاه]] خانواده را بر دوش مرد می‌نهد<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج4، ص11.</ref> و [[زن]] را در محیط [[خانه]] به مدیریت اقتصاد خانواده از طریق [[میانه‌روی در مصرف]]،<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/09/12/2999364/زنان-و-الگوی-اسلامی-مصرف صادقی، «زنان و الگوی اسلامی مصرف»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> [[پس‌انداز]]<ref>[https://jie-kowsar.whc.ir/article_329.html ماستری‌فراهانی و صیادی، «نقش مدیریت معنوی زنان در مواجهه با بحران‌های خانوادگی»، 1402ش، ص70.]</ref> و [[قناعت]]<ref>[https://jie-kowsar.whc.ir/article_329.html ماستری‌فراهانی و صیادی، «نقش مدیریت معنوی زنان در مواجهه با بحران‌های خانوادگی»، 1402ش، ص71-70.]</ref> دعوت می‌کند.
==پانویس==
==پانویس==
خط ۸۵:
خط ۶۱:
* قرآن کریم
* قرآن کریم
* ابراهیمی‌پور، قاسم و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده از منظر متون دینی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۵ش.
* ابراهیمی‌پور، قاسم و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده از منظر متون دینی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۵ش.
* ایلمونن، کاج، «تفاوت‌های ساختاری در مصرف زنان و مردان»، پایگاه تحلیل و اطلاع‌رسانی فرهنگ و علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: ۴ اسفند ۱۳۹۳ش.
* «برخی از پسران تقلید از آرایش دختران را فخر می‌دانند»، خبرگزاری صدای افغان، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۱ش.
* «تفاوت خرید کردن در زنان ونوسی و مردان مریخی»، پایگاه خبری برترین‌ها، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آذر ۱۳۹۶ش.
* جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ۱۳۹۴ش.
* جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ۱۳۹۴ش.
* حبیبی، ظاهر، «اسراف و عوامل آن از دیدگاه اسلام»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۳۰ دی ۱۳۸۹ش.
* دگانگ، مارگارت، «نقش جنسیت خریداران در فرایند فروش»، مترجم، زینب مهدی‌پور، وب‌سایت خویه، تاریخ بازدید مطلب: ۱ مرداد ۱۴۰۴ش.
* دگانگ، مارگارت، «نقش جنسیت خریداران در فرایند فروش»، مترجم، زینب مهدی‌پور، وب‌سایت خویه، تاریخ بازدید مطلب: ۱ مرداد ۱۴۰۴ش.
* زرگوش، ماجده، «آرایش و زینت زن از نظر قرآن و سنت»، مطالعات دین‌پژوهی، شماره ۶، سال ۱۳۹۸ش.
* رحمانی، جواد، «مقایسه الگوی مصرف میان جوان ایرانی و غیرایرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوز، تاریخ درج مطلب: ۲۳ دی ۱۳۸۸ش.
* سفیری، خدیجه و معروف‌پور، مینا، «ارائه الگوی تعارض هویتی زنان»، زن و مطالعات خانواده، شماره۳۸، زمستان ۱۳۹۶ش.
* سفیری، خدیجه و معروف‌پور، مینا، «ارائه الگوی تعارض هویتی زنان»، زن و مطالعات خانواده، شماره۳۸، زمستان ۱۳۹۶ش.
* سفیری، خدیجه و نعمت‌الهی، زهرا، «جهانی شدن و هویت دینی با تأکید بر تفاوت‌های جنسیتی»، در مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، سال دهم، شماره سوم، پاییز ۱۳۹۱ش.
* سیدمحمد، «آرایش‌های غلیظ زنانه بر سر و صورت پسران جوان دانشجو»، وب‌سایت گناه‌شناسی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
* شیرمحمدی، یزدان و هاشمی باغی، زینب، «تحلیل اثر مصرف نمایشی بر انگیزه خرید مجدد مصرفکنندگان به واسطه ابعاد فرهنگی هافستد، انگیزه‌های سودمندی و انگیزه‌های لذتجویانه (مورد مطالعه: برند طای سپاهان)»، دوماهنامه بررسی‌های بازرگانی، شماره ۱۲۶، مرداد و شهریور ۱۴۰۳ش.
* صالحی، غلامرضا، «امام صادق (ع) و اصلاح الگوی مصرف»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۰اسفند ۱۳۹۹ش.
* صادقی، رقیه، «زنان و الگوی اسلامی مصرف»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آذر ۱۴۰۲ش.
* صادقی، رقیه، «زنان و الگوی اسلامی مصرف»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آذر ۱۴۰۲ش.
* کلینی، ابوجعفر، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
* کلینی، ابوجعفر، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
* لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، قم، دار الحدیث، ۱۳۷۶ ش.
* ماستری‌فراهانی، الهه و صیادی، سمیه، «نقش مدیریت معنوی زنان در مواجهه با بحران‌های خانوادگی»، مطالعات اسلامی خانواده و زنان، شماره۲، بهار و تابستان ۱۴۰۲ش.
* محمدپور، احمد و بهمنی، مریم، «زنان، پاساژ و مصرف نشانه‌ها»، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۴۷، خرداد ۱۳۸۹ش.
* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری(نظام حقوق زن در اسلام)، ج۱۹ تهران- قم، صدرا، ۱۳۷۷ش.
* مکنون، ثریا و عطائی‌آشتیانی، زهره، «شکل‌گیری مبانی «نظام الگوی مصرف»، «انتخاب نیاز» و «جنسیت»، زن در فرهنگ و هنر، شماره۱، پاییز ۱۳۹۰ش.
* مکنون، ثریا و عطائی‌آشتیانی، زهره، «شکل‌گیری مبانی «نظام الگوی مصرف»، «انتخاب نیاز» و «جنسیت»، زن در فرهنگ و هنر، شماره۱، پاییز ۱۳۹۰ش.
* موذن سلطان‌آبادی، معصومه و مریجی، شمس‌الله، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، دو فصلنامه دین و سیاست فرهنگی، شماره ۲، اسفند ۱۳۹۵ش.
* مؤذن سلطان‌آبادی، معصومه و مریجی، شمس‌الله، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، دو فصلنامه دین و سیاست فرهنگی، شماره ۲، اسفند ۱۳۹۵ش.
* نقدی، اسداله و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های۵۰، ۶۰ و ۷۰ شهر اصفهان»، جامعه‌شناسی کاربردی، شماره۴، زمستان ۱۳۹۷ش.
* نقدی، اسداله و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های۵۰، ۶۰ و ۷۰ شهر اصفهان»، جامعه‌شناسی کاربردی، شماره۴، زمستان ۱۳۹۷ش.
* هاشمی‌علی‌آبادی، سیداحمد و خسروی، جواد، «بررسی چرایی تفاوت شیوه‌های تربیتی دختران پسران در خانواده با تکیه بر آیات و روایات»، فصلنامه پژوهش‌های اعتقادی- کلامی، سال ۱۲، شماره ۴۸، زمستان ۱۴۰۱ش.
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۱۱:۲۵
گروهی از مردان در حال انتخاب لباس در فروشگاه پوشاک مردانه
الگوی مصرف مردانه؛ الگوی مصرف مردان با اثرپذیری از هویت جنسیتی.
الگوی مصرف مردانه به شیوه‌ای از مصرف اشاره دارد که تحت تأثیر هویت، نقش‌های جنسیتی و ارزش‌های ویژه مردان شکل می‌گیرد و هدف آن پاسخگویی به نیازهای مادی، معنوی و فرهنگی این گروه است. در گذشته، مرزهای مشخصی بین الگوی مصرفزنان و مردان وجود داشت، اما فرهنگ مصرف‌گرای مدرن با ترویج سبک‌های مصرف یکسان، این تمایزات را کمرنگ کرده است. امروزه، مصرف تظاهری به منبعی برای هویت‌سازی مردان تبدیل شده و آنها از طریق نوع و شیوه مصرف، در پی نمایش تصویری خاص از خود هستند. این پدیده منجر به گسترش مصرف‌زدگی و کمرنگ‌ترشدن نقش‌های سنتی جنسیتی شده است. مدیریت این الگو مستلزم توجه به هویت اصیل مردانه و کارکردهای جنسیتی در عرصه مصرف است.
الگوی مصرف مردانه به شیوه خرید و مصرف کالاها تحت تأثیر هویت جنسیتی مردانه اطلاق می‌شود که هدف آن تأمین نیازهای مادی، معنوی و فرهنگی مردان است. این الگو مبتنی بر پذیرش تفاوت‌های جنسیتی شکل می‌گیرد، در حالی که در نگرش‌های برساخت‌گرایانه، مصرف مردان و زنان یکسان تلقی می‌شود.[۱] از منظر برخی صاحب‌نظران، مصرف تظاهری مردان نشان‌دهنده تلاش برای کسب هویت‌های انتخابی و متأثر از ذائقه مصرفی خاص آنان است. بر مبنای نظریه طبقه تن‌آسا، مردان همانند زنان با نوع پوشش و آرایش، خود را از دیگران متمایز می‌کنند.[۲] از این منظر، مصرف نیابتی زنان نیز عمدتاً برای آبرومندی مردان، صورت می‌گیرد.[۳]
مردان در چارچوب نظام ادراکی، عاطفی و ارادی مردانه، هنگام خرید، فعالانه عمل می‌کنند.[۴] آنها می‌دانند چه می‌خواهند و به‌ندرت بدون برنامه‌ریزی خرید می‌کنند. مردها وقت زیادی را صرف نگاه‌کردن به اجناس مغازه نکرده و کمتر به قیمت کالاها توجه دارند.[۵] مردان نسبت به زنان کمتر تحت تأثیر چشموهمچشمی یا خودنمایی، اقدام به خرید می‌کنند.[۶] آنها تمایل به خرید سریع داشته و نمی‌خواهند دست خالی از فروشگاه خارج شوند. مردان به‌طور کلی تنها خرید کرده[۷] و عمدتاً مغرور و جویای موقعیت هستند، بر دارایی‌های خود، به‌عنوان نماد موفقیت تأکید داشته و از خرید کالاهای لوکس، بیشتر لذت می‌برند.[۸]
مردان کمتر از زنان متأثر از انگیزه‌های مصرفی‌ای همچون آرامش، آموزش، زیباسازی و تفریح هستند.[۹] در گذشته، مردان، برخلاف زنان که توجه بیشتری به اندام ظاهری خود داشتند، هزینه بیشتری را صرف تغذیه و گردش می‌کردند؛ اما امروزه، پسران جوان نیز برای محصولات زیبایی هزینه می‌کنند. برخی این تغییر را ناشی از اهمیت یافتن زیبایی اندام می‌دانند.[۱۰] مردان امروزی، همچون زنان، مصرف‌کننده شده‌اند، اما غالباً کالاهایی را مصرف می‌کنند که نشان‌دهنده تمایز و شایستگی‌شان بوده و این احساس را به آنها القا کند که در جایگاه بالاتر اجتماعی قرار گرفته‌اند.[۱۱]
گروه بی‌تی‌اس گروه پسرانه هفت نفره کره جنوبی با آرایش دخترانه
الهیات سکولار، الگوی مصرف مردانه را به‌شکل مصرف‌زدگی، ساخت بخشیده است.[۱۲] مصرف‌زدگی، با پیشنهاد مصرف‌های مشابه زنان برای مردان، کارکردهای اقتصادی و جنسیتی هریک از دو جنس را درهم آمیخته و به تقویت مدل مصرفی دوجنسی می‌پردازد و به‌نوعی بازتابنده هویت همجنس‌بازان و دوجنسیتی‌ها است.[۱۳]
در مصرف‌زدگی، لذتِ خواستن بیش از لذتِ داشتن است.[۱۴] برخی، مصرف‌زدگی از نوع تشبه مرد به زن را ناشی از ضعف باورهای دینی می‌دانند[۱۵] که در اثر عواملی همچون تبلیغات بازرگانی در رسانه، تقلیدپذیری[۱۶] و بازتعریف هویت انتخابی،[۱۷] رخ می‌دهد. برخی مردان به‌ویژه پسران از سلبریتی‌ها تقلید کرده و سعی دارند با مصرف و استایل تظاهری خود را به آنها شبیه سازند. همچنین برخی پسران به پوشش و آرایش دخترانه روی آورده‌اند.[۱۸] بسیاری از مردان نیز با مدیریت بدن خویش در قالب رژیم غذایی، ورزش، مراقبت‌های بهداشتی و آرایش، در پی کسب هویت ویژه‌ای برای خود هستند.[۱۹]
ایران، هفتمین واردکننده لوازم آرایشی در جهان است و در سال‌های اخیر، مردان ایرانی نیز به مصرف این لوازم روی آورده‌اند. ۶۰٪ مردان، تمایل به جراحی زیبایی دارند.[۲۰] پسران ایرانی به تناسب اندام و مصرف متظاهرانه اهمیت جدی می‌دهند.[۲۱] برخی پسران جوان گرایش به آرایش و پوشش‌های نسبتاً زنانه دارند و برخی خدمات زیبایی مخصوص بانوان امروزه در آرایشگاه‌های مردانه نیز ارائه می‌شود.[۲۲] از منظر صاحب‌نظران، مصرفگرایی، شخصیت مرد را تنزل داده، او را از ارزش‌های متعالی، دور می‌سازد[۲۳] و هویت جنسیتی مردانه را مخدوش و تضعیف می‌کند.[۲۴]
آموزه‌های اسلام با توجه به تفاوت‌های جنسی زن و مرد، جنسیت را تعیین‌کنندهٔ الگوی مصرف دانسته و تناسب مصرف مردان با هویت مردانه را لازم می‌داند.[۲۵]رسول اکرم، مردان زن‌نما را نکوهش کرده و اهل‌بیت بر حفظ هویت جنسیتی مردان در انواع الگوهای مصرف تأکید دارند.[۲۶] در الگوی مصرف مبتنی بر جنسیت؛ بر اساس جامعه‌پذیری جنسیتی، پسران برای احراز موقعیت سرپرستی خانواده، جامعه‌پذیر می‌شوند[۲۷] تا تأمین‌کنندهٔ معیشت[۲۸] و رفاه خانواده،[۲۹] باشند. در این الگو؛ ضمن تأکید بر بهره‌وری،[۳۰] مردان موظف هستند که با احساس مسئولیت و آینده‌نگری، اقتصاد خانواده را مدیریت کرده و پس‌انداز داشته باشند.[۳۱]
ابراهیمی‌پور، قاسم و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده از منظر متون دینی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۵ش.
ایلمونن، کاج، «تفاوت‌های ساختاری در مصرف زنان و مردان»، پایگاه تحلیل و اطلاع‌رسانی فرهنگ و علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: ۴ اسفند ۱۳۹۳ش.
«برخی از پسران تقلید از آرایش دختران را فخر می‌دانند»، خبرگزاری صدای افغان، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۱ش.
«تفاوت خرید کردن در زنان ونوسی و مردان مریخی»، پایگاه خبری برترین‌ها، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آذر ۱۳۹۶ش.
جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ۱۳۹۴ش.
حبیبی، ظاهر، «اسراف و عوامل آن از دیدگاه اسلام»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۳۰ دی ۱۳۸۹ش.
دگانگ، مارگارت، «نقش جنسیت خریداران در فرایند فروش»، مترجم، زینب مهدی‌پور، وب‌سایت خویه، تاریخ بازدید مطلب: ۱ مرداد ۱۴۰۴ش.
رحمانی، جواد، «مقایسه الگوی مصرف میان جوان ایرانی و غیرایرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوز، تاریخ درج مطلب: ۲۳ دی ۱۳۸۸ش.
سفیری، خدیجه و معروف‌پور، مینا، «ارائه الگوی تعارض هویتی زنان»، زن و مطالعات خانواده، شماره۳۸، زمستان ۱۳۹۶ش.
سیدمحمد، «آرایش‌های غلیظ زنانه بر سر و صورت پسران جوان دانشجو»، وب‌سایت گناه‌شناسی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
شیرمحمدی، یزدان و هاشمی باغی، زینب، «تحلیل اثر مصرف نمایشی بر انگیزه خرید مجدد مصرفکنندگان به واسطه ابعاد فرهنگی هافستد، انگیزه‌های سودمندی و انگیزه‌های لذتجویانه (مورد مطالعه: برند طای سپاهان)»، دوماهنامه بررسی‌های بازرگانی، شماره ۱۲۶، مرداد و شهریور ۱۴۰۳ش.
صالحی، غلامرضا، «امام صادق (ع) و اصلاح الگوی مصرف»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۰اسفند ۱۳۹۹ش.
صادقی، رقیه، «زنان و الگوی اسلامی مصرف»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آذر ۱۴۰۲ش.
عظیم‌زاده آرانی، محبوبه، «اسلام و اصلاح الگوی مصرف»، فرهنگ کوثر، شماره ۸۲، سال ۱۳۸۹ش.
کلینی، ابوجعفر، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
مکنون، ثریا و عطائی‌آشتیانی، زهره، «شکل‌گیری مبانی «نظام الگوی مصرف»، «انتخاب نیاز» و «جنسیت»، زن در فرهنگ و هنر، شماره۱، پاییز ۱۳۹۰ش.
مؤذن سلطان‌آبادی، معصومه و مریجی، شمس‌الله، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، دو فصلنامه دین و سیاست فرهنگی، شماره ۲، اسفند ۱۳۹۵ش.
نقدی، اسداله و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های۵۰، ۶۰ و ۷۰ شهر اصفهان»، جامعه‌شناسی کاربردی، شماره۴، زمستان ۱۳۹۷ش.
هاشمی‌علی‌آبادی، سیداحمد و خسروی، جواد، «بررسی چرایی تفاوت شیوه‌های تربیتی دختران پسران در خانواده با تکیه بر آیات و روایات»، فصلنامه پژوهش‌های اعتقادی- کلامی، سال ۱۲، شماره ۴۸، زمستان ۱۴۰۱ش.
