پرش به محتوا

پیش‌نویس:مراقبت‌های دوران بارداری: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
زهرا فاضل (بحث | مشارکت‌ها)
۳ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>شاهرودی
اصلاح املا، ابرابزار
 
(۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''مراقبت‌های دوران بارداری'''</big>؛ مراقبت‌هایی با هدف سلامتی مادر و جنین.<br>
{{درشت|'''مراقبت‌های دوران بارداری'''}}؛ مجموعه اقدامات پزشکی، تغذیه‌ای و آموزشی برای حفظ سلامت مادر و جنین در طول بارداری.


مراقبت‌های دوران بارداری، شامل مراقبت‌های بهداشتی و درمانی است که در طول بارداری برای حفظ سلامت مادر و جنین انجام می‌شود. این مراقبت‌ها، در مجموع، شامل تغذیۀ مناسب، مصرف مکمل‌های ویتامینی، انجام معاینات دوره‌ای، انجام آزمایشات غربالگری و پرهیز از مواد مضر است. در سبک زندگی اسلامی- ایرانی، جنین را از همان زمان انعقاد نطفه، موجودی زنده و از جملۀ بندگان خداوند می‌خوانند که حفظ شأن و حقوق او بر همگان واجب است. از سوی دیگر، جنین، از همان ابتدا، از تمامی حالات روحی و جسمی مادر و نیز محیط زندگی او تأثیر می‌پذیرد. به‌همین دلیل، لازم است تا بر تمامی آن‌چه که مادر می‌خورد، می‌پوشد، می‌شنود، می‌گوید، می‌بیند، لمس می‌کند، احساس می‌کند و نیز تمامی کنش‌ها و واکنش‌های قلبی و روحی او و حتی تمامی اتفاقات پیرامونی او یعنی فضای زندگی، رفتار همسر و همنشینانِ مادر دقت شود.
مراقبت‌های دوران بارداری، شامل اقدامات بهداشتی، تغذیه‌ای و آموزشی است که در طول بارداری برای حفظ سلامت مادر و جنین انجام می‌شود. هدف اصلی این مراقبت‌ها، پیشگیری از عوارض بارداری، تشخیص به‌موقع مشکلات احتمالی و تضمین تولد نوزادی سالم است. این مراقبت‌ها شامل تغذیهٔ مناسب، مصرف مکمل‌های ویتامینی، انجام معاینات دوره‌ای، انجام آزمایشات غربالگری و پرهیز از مواد مضر است. در سبک زندگی اسلامی‌ایرانی، جنین از همان زمان انعقاد نطفه، موجودی زنده و از آفریدگان خداوند دانسته می‌شود که حفظ شأن و حقوق او بر همگان واجب است. از سوی دیگر، جنین از حالات روحی و جسمی مادر و نیز محیط زندگی او اثر می‌پذیرد و به‌همین دلیل، لازم است که مادر در تمامی کنش‌های جسمی و رفتاری و واکنش‌های قلبی و روحی خود در محیط زندگی دقت ویژه‌ای داشته باشد و دیگران نیز به‌صورت ویژه مراقب او باشند.
==تعریف مراقبت‌های دوران بارداری==
بارداری، پدیده‌ای فیزیولوژیک و طبیعی است که تغییرات مختلفی را در تمامی اعضای بدن زن باردار به‌وجود می‌آورد. این تغییرات به‌منظور سازگاری و آماده‌سازی مادر برای پذیرش رشد جنین و تولد نوزادی سالم هستند. به‌همین دلیل، دوران بارداری از جمله دوره‌های بحرانی و حساس در زندگی زنان است که از نظر بهداشتی و اجتماعی برای فرد، خانواده و جامعه اهمیتی فراوان دارد.<br>
مراقبت‌های دوران بارداری به‌معنای اجرای صحیح اصولی است که با هدف حفظ تندرستی مادر و نوزاد او انجام می‌شود. این مراقبت‌ها که امروزه به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم طب پیشگیری به‌شمار می‌رود، عبارت است از نظارت نظام‌مند که شامل انجام معاینه و مشاوره در مورد مسائل ضروری بارداری، دادن اطمینان خاطر، آموزش و حمایت از مادر باردار و خانوادۀ او، برطرف کردن ناراحتی‌های جزئی دوران بارداری و تهیۀ یک برنامۀ غربالگری مداوم کلینیکی و آزمایشگاهی برای تأیید کم‌خطر بودن بارداری است که بازۀ زمانی لقاح تا زایمان را در بر می‌گیرد.<ref> [https://jmciri.ir/article-1-1793-fa.html اسفندیاری‌نژاد و دیگران، «میزان انطباق مراقبت‌های دوران بارداری ارائه شده در سه ماهۀ اول ...»، 1394ش، ص218.]</ref>
==تاریخچۀ مراقبت‌های دوران بارداری==
سیر تطورات و تاریخچۀ مراقبت‌های دوران بارداری در ایران نشان‌دهندۀ تحولات گسترده در نظام سلامت، از رویکردهای سنتی تا پزشکی مدرن است. در گذشته، مراقبت‌ها به تعداد کمی ویزیت با ماما یا پزشک و توصیه‌هایی کلی محدود بود اما امروزه، مراقبت‌های دوران بارداری شامل معاینات منظم، آزمایش‌های تخصصی، آموزش‌های بهداشت باروری، تغذیۀ سالم و پشتیبانی روانی و اجتماعی زیر نظر متخصصین مربوط به هر رشته است.<br>


===دوران باستان===
== تعریف مراقبت‌های دوران بارداری ==
مراقبت‌های دوران بارداری در این دوران، مبتنی بر تجربیات و باورهای محلی بود. زنان باردار اغلب از راهنمایی‌های زنان مسن‌تر یا افراد باتجربه استفاده می‌کردند که به «قابله» یا «دایه» شهرت داشتند. این افراد، دانش خود را به‌صورت سینه‌به‌سینه منتقل کرده و بیشتر از گیاهان دارویی، مناسک مذهبی و خوراک‌های محلی استفاده می‌کردند؛ مانند ممنوعیت استفاده از زعفران در دوران بارداری، به‌خصوص سه ماهۀ اول و استفاده از آن در ماه آخر بارداری به‌منظور تسهیل زایمان.<ref>[https://gahvare.net/articles/PVVNV/%D8%B2%D8%B9%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «زعفران در بارداری خطرناک است؟+ میزان مصرف مجاز»، وب‌سایت گهواره.]</ref>  همچنین، در دوران ایران باستان، از نظر اعتقادی، سمبل بسیار مهمی به‌نام «آناهیتا» وجود داشت که ایزدبانوی باروری و نمادی از کمال زن بود. ایرانیان باستان، باروری و شیربخشی به زنان باردار را از جمله وظایف این ایزدبانو می‌دانستند.<br>
بارداری، پدیده‌ای فیزیولوژیک و طبیعی است که تغییرات مختلفی را در جسم و روان زن باردار به‌وجود می‌آورد. این تغییرات، زمینه‌ساز سازگاری و آماده‌سازی مادر برای پذیرش رشد جنین و تولد نوزادی سالم است. به‌همین دلیل، دوران بارداری از جمله دوره‌های بحرانی و حساس در زندگی زنان است که از نظر بهداشتی و اجتماعی برای فرد، خانواده و جامعه اهمیتی فراوان دارد و نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای است که با هدف حفظ تندرستی مادر و جنین انجام می‌شود. این مراقبت‌ها در طب پیشگیری عبارت است از معاینه و مشاوره دربارهٔ مسائل ضروری بارداری، اطمینان‌بخشی به زن باردار، آموزش و حمایت از مادر باردار و خانوادهٔ او، برطرف کردن ناراحتی‌های جزئی دوران بارداری و تهیهٔ یک برنامهٔ غربالگری مداوم کلینیکی و آزمایشگاهی برای تأیید کم‌خطر بودن بارداری که بازهٔ زمانی لقاح تا زایمان را در بر می‌گیرد.<ref>[https://jmciri.ir/article-1-1793-fa.html اسفندیاری‌نژاد و دیگران، «میزان انطباق مراقبت‌های دوران بارداری ارائه شده در سه‌ماهۀ اول ...»، 1394ش، ص218.]</ref>
===دوران اسلام===
 
با ورود اسلام به ایران، حرفۀ مامایی که از آن با نام «قابلگی» نیز یاد کرده و با مراقبت‌های دوران بارداری و زایمان مرتبط بود، شکل گرفت. آنها با استفاده از مواد و تکنیک‌های موروثی که از گذشتگان خود یاد گرفته بودند به بارداری و زایمان آسان بانوان کمک می‌کردند.<ref>[https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-36/3327842-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%DA%AF%DB%8C «گذار علمی از قابلگی»، خبرگزاری دنیای اقتصاد.]</ref>  پس از آن و در قرن بیستم میلادی، علم پزشکی پیشرفت کرده و آنتی بیوتیک‌ها، واکسن‌ها و تکنیک‌های تصویربرداری کشف شدند. معاینات منظم، آزمایش‌های غربالگری و مراقبت‌های ویژه برای زنان با ریسک بالا به‌صورت فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفت.
== تاریخچهٔ مراقبت‌های دوران بارداری ==
===دوران معاصر===
سیر تطورات و تاریخچهٔ مراقبت‌های دوران بارداری در ایران نشان‌دهندهٔ تحولات گسترده در نظام سلامت، از رویکردهای سنتی تا پزشکی مدرن است.
امروزه، مراقبت‌های دوران بارداری به رویکردی جامع و چندجانبه تبدیل شده و شامل مواردی همچون ویزیت‌های منظم با پزشک متخصص یا ماما برای پایش سلامت مادر و جنین، آزمایش‌های غربالگری برای تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی مانند دیابت بارداری و فشار خون بالا، آموزش بهداشت باروری مانند آموزش‌های مربوط به تغذیۀ سالم، بهداشت فردی و آمادگی برای زایمان، پشتیبانی روانی و اجتماعی مانند ارائۀ خدمات مشاوره و حمایت روانی به زنان باردار برای مقابله با اضطراب و افسردگی و مراقبت‌های ویژه مانند ارائۀ مراقبت‌های تخصصی برای زنان با ریسک بالا می‌شود.<ref>[https://www.darmankade.com/blog/prenatal-care/#:~:text=%D8%B3%D8%A8%DA%A9%20%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%20%D9%88%20%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%AA%20%D9%87%D8%A7%DB%8C,%D8%A2%D9%86%20%D8%A8%D9%87%20%D8%B4%D9%85%D8%A7%20%DA%A9%D9%85%DA%A9%20%DA%A9%D9%86%D8%AF. «مراقبت‌ها و معاینه‌های پزشکی دوران بارداری»، وب‌سایت درمانکده.]</ref>
 
==مراقبت‌های دوران بارداری در سبک زندگی اسلامی- ایرانی==
در گذشته، مراقبت‌ها محدود به دریافت توصیه‌های کلی از قابله یا طبیب و بیشتر مبتنی بر تجربیات و باورهای محلی بود. زنان باردار اغلب از راهنمایی‌های زنان مسن‌تر یا افراد باتجربه استفاده می‌کردند که به «قابله» یا «دایه» شهرت داشتند. این افراد، دانش خود را به‌صورت سینه‌به‌سینه منتقل کرده و بیشتر از گیاهان دارویی، مناسک مذهبی و خوراک‌های محلی استفاده می‌کردند؛ مانند ممنوعیت استفاده از زعفران در دوران بارداری، به‌خصوص سه‌ماههٔ اول و استفاده از آن در ماه آخر بارداری به‌منظور تسهیل زایمان.<ref>[https://gahvare.net/articles/PVVNV/زعفران-در-بارداری «زعفران در بارداری خطرناک است؟+ میزان مصرف مجاز»، وب‌سایت گهواره.]</ref>
مراقبت‌های دوران بارداری، در سبک زندگی اسلامی- ایرانی، ترکیبی از اصول پزشکی روز و آموزه‌های دینی- فرهنگی است که به سلامت مادر و جنین توجه ویژه‌ای دارد. در ایرانِ اسلامی، دین، از مؤثرترین تکیه‌گاه‌های روانی بوده که در مواقع سخت و بحرانی می‌توان از آن برای کاهش اضطراب، ترس از زایمان و موفقیت زایمان طبیعی مادر استفاده کرد. همچنین، در بسیاری از موارد، این مراقبت‌ها را می‌توان با رویکردهای اسلامی و نیز با استفاده از عوامل قدرتمندی همچون ایمان به خدا، انس با قرآن، فعالیت‌های مذهبی و معنوی همراه کرد. پژوهش‌ها نشان داده اند که آموزش‌های دوران بارداری بر مبنای آموزه‌های دینی موجب افزایش آگاهی‌های مادران باردار در رابطه با مراقبت‌های دوران بارداری، زایمان و شیردهی می‌شود.<ref>  [https://ensani.ir/fa/article/491466/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1 نصرت‌آبادی، «نقش اسلام در سلامت زنان باردار»، 1400ش، چکیده.]</ref> 
 
===مراقبت‌های پزشکی===
در ایران باستان که [[فرزندآوری]] دارای اهمیت بسیار بود و [[نقش مادری|مادری]] از جایگاه والایی برخوردار بود، '''[[آناهیتا]]''' ایزدبانوی باروری و نمادی از کمال زن بود و ایرانیان باستان، باروری و شیربخشی به زنان [[بارداری|باردار]] را از جمله کارکردهای این [[ایزدبانو]] می‌دانستند. با ورود اسلام به ایران، حرفهٔ قابلگی در ارتباط با مراقبت‌های دوران بارداری و زایمان، جنبه‌های عینی‌تری یافت و قابله‌ها با استفاده از دانش و مهارت‌های پیشینیان، به بارداری و [[زایمان]] آسان بانوان کمک می‌کردند.<ref>[https://donya-e-eqtesad.com/بخش-اقتصاد-36/3327842-گذار-علمی-از-قابلگی «گذار علمی از قابلگی»، خبرگزاری دنیای اقتصاد.]</ref>
# معاینات منظم: مراجعه به پزشک یا ماما برای کنترل وزن، فشار خون، رشد جنین و آزمایش‌های ضروری مانند قند خون.  
 
# سونوگرافی: انجام سونوگرافی در زمان‌های تعیین‌شده برای بررسی سلامت جنین.  
امروزه، مراقبت‌های دوران بارداری بسیار گسترده شده و شامل معاینات منظم، آزمایش‌های تخصصی، آموزش‌های بهداشت باروری، تغذیهٔ سالم و پشتیبانی روانی و اجتماعی زیر نظر متخصصین مربوط به هر رشته است. در طول قرن بیستم میلادی، علم پزشکی پیشرفت کرده و آنتی‌بیوتیک‌ها، واکسن‌ها و تکنیک‌های تصویربرداری کشف شدند و سطح مراقبت‌های ویژه از زنان باردار، ارتقا یافت. امروزه، مراقبت‌های دوران بارداری شامل مواردی همچون ویزیت‌های منظم با پزشک متخصص یا ماما برای پایش سلامت مادر و جنین؛ آزمایش‌های غربالگری برای تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی مانند دیابت بارداری و فشار خون بالا؛ آموزش بهداشت باروری مانند آموزش‌های مربوط به تغذیهٔ سالم؛ بهداشت فردی و آمادگی برای زایمان؛ پشتیبانی روانی و اجتماعی مانند ارائهٔ خدمات مشاوره و حمایت روانی به زنان باردار برای مقابله با اضطراب و [[افسردگی]] و مراقبت‌های ویژه مانند ارائهٔ مراقبت‌های تخصصی برای زنان با ریسک بالا می‌شود.<ref>[https://www.darmankade.com/blog/prenatal-care/#:~:text=سبک%20زندگی%20و%20مراقبت%20های، آن%20به%20شما%20کمک%20کند. «مراقبت‌ها و معاینه‌های پزشکی دوران بارداری»، وب‌سایت درمانکده.]</ref>
# مصرف مکمل‌ها: استفاده از قرص‌های آهن، اسیدفولیک و ویتامین D بنابر توصیۀ پزشک.  
 
# پرهیز از خوددرمانی: اجتناب از مصرف داروهای شیمیایی یا گیاهی بدون مشورت با پزشک.  
== انواع مراقبت‌های دوران بارداری ==
# ترک خوردن پوست: از جمله نگرانی‌های زنان باردار، ایجاد ترک‌های پوستی، به‌خصوص در ماه‌های آخر بارداری است. پزشکان در این زمینه توصیه دارند که در صورت امکان، مادر، برای پیشگیری از این مشکل، در ماه‌های آخر بارداری، نواحی پایین شکم، لگن و بالای ران را روزانه با روغن‌های مناسب مانند روغن زیتون، بادام شیرین یا نارگیل ماساژ دهد. 
مراقبت‌های دوران بارداری، در سبک زندگی اسلامی‌ایرانی، ترکیبی از اصول پزشکی روز و آموزه‌های دینی‌فرهنگی است که به سلامت مادر و جنین توجه ویژه‌ای دارد. دین و آموزه‌های معنوی در ایران، از مؤثرترین تکیه‌گاه‌های روانی است که در مواقع سخت و بحرانی به‌ویژه برای کاهش اضطراب، ترس از زایمان و موفقیت زایمان طبیعی مادر، مورد توجه است و در بسیاری از موارد، انواع مراقبت‌ها با عوامل قدرتمندی همچون ایمان به خدا، انس با قرآن و فعالیت‌های مذهبی و معنوی همراه می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/491466/نقش-اسلام-در-سلامت-زنان-باردار نصرت‌آبادی، «نقش اسلام در سلامت زنان باردار»، 1400ش، چکیده.]</ref>
# مراقبت‌های دهان و دندان: پزشکان توصیه می‌کنند که به‌دلیل ممنوعیت استفاده از مُسکن‌های خوراکی یا تزریقی در دوران بارداری، بهتر است تا بانوان، پیش از دوران بارداری، مشکل دندان و دهان خود را درمان کنند و در این دوران نیز به نکات بهداشتی مربوطه بسیار اهمیت دهند.
 
# یبوست: یبوست، به‌راحتی می‌تواند مادر باردار را آزار داده و در برخی موارد به لکه‌بینی، خون‌ریزی مادر و در نهایت، سقط جنین منجر شود. افزایش مصرف سبزی و میوه، پیاده‌روی سبک و نرمش‌های مناسب بارداری می‌تواند به زنان باردار در این زمینه کمک کند.
=== مراقبت‌های پزشکی ===
# تأمین کلسیم: از جمله شیوه‌های سالم برای تأمین کلسیم در دوران بارداری می‌توان به بهره‌مندی از آفتاب، فعالیت بدنی مناسب، پرهیز از مصرف خوراکی‌هایی که باعث کاهش جذب کلسیم یا افزایش میزان برداشت آن از استخوان می‌شوند، مصرف کشک و کرۀ محلی و روغن زرد به‌عنوان منابع سرشار از کلسیم، مصرف روزانه 10 عدد مغز بادام خام و 5 عدد خرما اشاره کرد.<ref>[https://shiateb.com/pages/?current=viewdoc&langid=1&sel=1072 «تدابیر دوران بارداری (2)»، وب‌سایت طب شیعه.]</ref>  
# '''معاینات منظم''': مراجعه به پزشک یا ماما برای کنترل وزن، فشار خون، رشد جنین و آزمایش‌های ضروری مانند قند خون.
# '''سونوگرافی''': انجام سونوگرافی در زمان‌های تعیین‌شده برای بررسی سلامت جنین.
===تغذیۀ اسلامی- ایرانی===
# '''مکمل‌های دارویی''': استفاده از قرص‌های آهن، اسیدفولیک و ویتامین D با توصیهٔ پزشک.
# تغذیۀ حلال و سالم: مصرف غذاهای طبیعی و حلال با توجه به تعالیم اسلامی مانند پرهیز از موارد حرام و شبهه‌ناک.  
# '''پرهیز از خوددرمانی''': اجتناب از مصرف داروهای شیمیایی یا گیاهی بدون مشورت با پزشک.
# رژیم متعادل: استفاده از میوه‌هایی مانند خرما و انار، سبزیجات، لبنیات پاستوریزه و غلات کامل.
# '''مراقبت‌های پوستی''': از جمله نگرانی‌های زنان باردار، ایجاد ترک‌های پوستی، به‌خصوص در ماه‌های آخر بارداری است. در ماه‌های آخر بارداری، ماساژ روزانهٔ نواحی پایین شکم، لگن و بالای ران با روغن زیتون، بادام شیرین یا نارگیل، برای پیشگیری از ترک‌های پوستی، مفید است.
# پرهیز از پرخوری و کم‌خوری: رعایت اعتدال در غذا خوردن براساس احادیث اسلامی.  
# '''مراقبت‌های دهان و دندان''': به‌دلیل ممنوعیت استفاده از مُسکن‌های خوراکی یا تزریقی در دوران بارداری، بهتر است بانوان، پیش از دوران بارداری، مشکل دندان و دهان خود را درمان کنند و در این دوران نیز به نکات بهداشتی اهمیت بدهند.
# نوشیدن آب کافی: مصرف آب سالم و نوشیدنی‌های طبیعی مانند عرق‌های گیاهی مجاز همچون عرق نعنا.<ref>[https://shiateb.com/pages/?current=viewdoc&langid=1&sel=1065 «تدابیر دوران بارداری (1)»، وب‌سایت طب شیعه.]</ref>  
# '''پیشگیری از یبوست''': یبوست، به‌راحتی می‌تواند مادر باردار را آزار داده و در برخی موارد به لکه‌بینی، خون‌ریزی مادر و در نهایت، [[سقط جنین]] منجر شود. افزایش مصرف [[سبزی]] و میوه، پیاده‌روی سبک و نرمش‌های مناسب بارداری می‌تواند به زنان باردار در این زمینه کمک کند.
===مراقبت‌های روحی و معنوی===
# '''تأمین کلسیم''': از جمله شیوه‌های سالم برای تأمین کلسیم در دوران بارداری می‌توان به بهره‌مندی از آفتاب، فعالیت بدنی مناسب، پرهیز از مصرف خوراکی‌هایی که موجب کاهش جذب کلسیم یا افزایش میزان برداشت آن از استخوان می‌شوند، مصرف [[کشک]] و کرهٔ محلی و روغن زرد به‌عنوان منابع سرشار از کلسیم، مصرف روزانه ۱۰ عدد مغز [[بادام]] خام و ۵ عدد [[خرما]] اشاره کرد.<ref>[https://shiateb.com/pages/?current=viewdoc&langid=1&sel=1072 «تدابیر دوران بارداری (2)»، وب‌سایت طب شیعه.]</ref>
امروزه، بسیاری از مادران، در زمینۀ انواع مراقبت‌های دوران بارداری به‌خصوص تغذیه آگاه شده‌اند در صورتی‌که اگر بهترین تغذیه و والاترین مراقبت جسمانی، در فضایی غیر روحانی فراهم شود، غایت آمال والدین یعنی پرورش نسلی صالح که روشنی چشم<ref>سورۀ فرقان، آیۀ 74.</ref>  باشد، به سرانجام نخواهد رسید. کارشناسان معتقدند برای داشتن فرزند صالح، لازم است تا والدین صالح و مصلح شوند و این به‌معنای حرکت به‌سمت اصلاح نه‌تنها برای خود بلکه برای اطرافیان و محیط زندگی است.  
 
# نماز اول وقت؛
=== مراقبت‌های تغذیه‌ای ===
# زیارت و شرکت در مجالس اهل‌بیت؛
# '''خوراک حلال و سالم''': مصرف غذاهای طبیعی و حلال با توجه به تعالیم اسلامی مانند پرهیز از موارد حرام و شبهه‌ناک.
# تلاوت قرآن و دعا: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که شنیدن آوای قرآن در زنان بارداری که برای زایمان بستری شده بودند موجب کاهش سطح اضطراب آنها شده است. همچنین، در کشور اندونزی، زنان بارداری که در سه ماهۀ سوم بارداری، سه‌بار در هفته، هر بار به‌مدت 15 دقیقه به تلاوت قرآن گوش داده‌اند، نسبت به گروه کنترل، سطح اضطراب پایین‌تری را هنگام زایمان تجربه کرده‌اند.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/491466/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1 نصرت‌آبادی، «نقش اسلام در سلامت زنان باردار»، 1400ش، ص148.]</ref> 
# '''رژیم غذایی متعادل''': استفاده از میوه‌هایی مانند خرما و [[انار]]، سبزیجات، لبنیات پاستوریزه و غلات کامل.
# ترک گناه: انجام واجبات و ترک محرمات در دوران بارداری.
# '''پرهیز از [[پرخوری]] و کم‌خوری''': رعایت اعتدال در غذا خوردن براساس آموزه‌های اسلامی.
# اذکار و ادعیه: خواندن دعاهای مخصوص بارداری و اذکاری که به آرامش مادر و جنین کمک می‌کنند.  
# '''نوشیدن [[آب]] کافی''': مصرف آب سالم و نوشیدنی‌های طبیعی مانند عرق‌های گیاهی مجاز همچون عرق نعنا.<ref>[https://shiateb.com/pages/?current=viewdoc&langid=1&sel=1065 «تدابیر دوران بارداری (1)»، وب‌سایت طب شیعه.]</ref>
# مرور عقاید: در دوران بارداری، بهتر است تا مادر، هر روزه، زمانی را برای کودک خود اختصاص داده و به‌تدریج، اصول عقاید خود را برای او مرور کند. مفاهیمی همچون مسلمانی، مذهب شیعه، ولایت، تولی، تبری، نماز، روزه و معاد را به زبانی ساده با کودک خود مرور کرده و وظایفی که در آینده به‌عنوان بندۀ خدا بر عهدۀ او خواهد بود را با او مرور کند.  
 
# دائم‌الوضو بودن: ارزشی غیر قابل انکار است که نورانیت وجود مادر و جنین را افزایش می‌دهد.
=== مراقبت‌های معنوی ===
# دوراندیشی مثبت: پرهیز از استرس و نگرانی با توکل به خدا و انجام مراسم‌های مذهبی مانند صدقه و نذر.  
امروزه، بسیاری از مادران، در زمینهٔ انواع مراقبت‌های دوران بارداری به‌خصوص تغذیه آگاه شده‌اند در صورتی‌که اگر بهترین تغذیه و والاترین مراقبت جسمانی، در فضایی غیر روحانی فراهم شود، غایت آمال والدین یعنی پرورش نسلی صالح که روشنی چشم<ref>سورهٔ فرقان، آیهٔ 74.</ref> باشد، به سرانجام نخواهد رسید. کارشناسان معتقدند برای داشتن فرزند صالح، لازم است تا والدین صالح و مصلح شوند و این به‌معنای حرکت به‌سمت اصلاح نه‌تنها برای خود بلکه برای اطرافیان و محیط زندگی است. [[نماز]]، [[زیارت در فرهنگ شیعه|زیارت]]، تلاوت قرآن، [[دعا]]، [[توکل|توکل به خدا]] و فراهم آوردن فضای معنوی و آرام در [[خانواده]]، ازجمله مراقبت‌های معنوی در دوران بارداری است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که شنیدن آوای قرآن در زنان بارداری که برای زایمان بستری شده بودند موجب کاهش سطح اضطراب آنها می‌شود. بر اساس یک پژوهش در کشور اندونزی، زنان بارداری که در سه‌ماههٔ سوم بارداری، سه‌بار در هفته، هر بار به‌مدت ۱۵ دقیقه به تلاوت قرآن گوش داده‌اند، نسبت به گروه کنترل، سطح اضطراب پایین‌تری را هنگام [[زایمان]] تجربه کرده‌اند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/491466/نقش-اسلام-در-سلامت-زنان-باردار نصرت‌آبادی، «نقش اسلام در سلامت زنان باردار»، 1400ش، ص148.]</ref>
# فضای معنوی و آرام خانواده: آرامش روحی مادر در دوران بارداری، از مهم‌ترین عوامل در آرامش روحی فرزندان در زندگی آینده است. از سوی دیگر، هر اندازه که فضای خانه و خانواده در دوران بارداری از آلودگی گناه و اشتغالات غیرمعنوی دور باشد، جنین نیز در آینده، اُنس و الفت بیشتر با معنویات خواهد داشت.<ref>[https://shiateb.com/pages/?current=viewdoc&langid=1&sel=1086 «تدابیر دوران بارداری (4) آداب معنوی بارداری»، وب‌سایت طب شیعه.]</ref>  
 
===فعالیت‌های بدنی و استراحت===
آرامش روحی مادر در دوران بارداری، از مهم‌ترین عوامل در آرامش روحی فرزندان در زندگی آینده است. از سوی دیگر، هر اندازه که فضای خانه و خانواده در دوران بارداری از آلودگی گناه و اشتغالات غیرمعنوی دور باشد، جنین نیز در آینده، اُنس و الفت بیشتری با معنویات خواهد داشت.<ref>[https://shiateb.com/pages/?current=viewdoc&langid=1&sel=1086 «تدابیر دوران بارداری (4) آداب معنوی بارداری»، وب‌سایت طب شیعه.]</ref>
# ورزش سبک: پیاده‌روی روزانه، حرکات نرمش مخصوص بارداری و شنا.
 
# پرهیز از خستگی شدید: استراحت کافی و خواب منظم.
=== مراقبت‌های بدنی ===
# اجتناب از حرکات خطرناک: پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت‌های پرتنش.
# '''ورزش سبک''': پیاده‌روی روزانه، حرکات نرمش مخصوص بارداری و شنا.
===پرهیز از عوامل مضر و خطرناک===
# '''پرهیز از خستگی شدید''': استراحت کافی و خواب منظم.
# دوری از استرس و اضطراب: پرهیز از حضور در محیط‌های پرتنش و دوری از مشاجره‌های خانوادگی؛ زیرا هرگونه ناراحتی و استرس زن در طول دوران بارداری بر جنین تأثیر می‌گذارد.
# ا'''جتناب از حرکات خطرناک''': پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت‌های پرتنش.
# عدم مصرف دخانیات و الکل: نکته آن است که علاوه بر ممنوعیت استعمال سیگار و سایر دخانیات برای زن باردار، ممنوعیت درمعرض دود آنها نیز برای زن باردار بسیار حائز اهمیت است. به‌همین دلیل، در این دوران توصیه می‌شود تا از استعمال هرگونه دخانیات در فضای خانه خودداری شود.<ref>[https://shiateb.com/pages/?current=viewdoc&langid=1&sel=1072 «تدابیر دوران بارداری (2)»، وب‌سایت طب شیعه.]</ref>
# '''دوری از استرس و اضطراب''': پرهیز از حضور در محیط‌های پرتنش و دوری از مشاجره‌های خانوادگی؛ زیرا هرگونه ناراحتی و استرس زن در طول دوران بارداری بر جنین تأثیر می‌گذارد.
# پرهیز از محیط‌های آلوده: دوری از دود سیگار، آلودگی هوا و مواد شیمیایی سمی.
# '''پرهیز از دخانیات و الکل''': علاوه بر ممنوعیت استعمال سیگار و سایر دخانیات برای زن باردار، ممنوعیت قرار گرفتن زن باردار در معرض دود آنها نیز حائز اهمیت است. به‌همین دلیل، در این دوران توصیه می‌شود تا از استعمال هرگونه دخانیات در فضای خانه خودداری شود.<ref>[https://shiateb.com/pages/?current=viewdoc&langid=1&sel=1072 «تدابیر دوران بارداری (2)»، وب‌سایت طب شیعه.]</ref>
===آمادگی برای زایمان و تربیت فرزند===
 
# شرکت در کلاس‌های آمادگی زایمان: آموزش تنفس صحیح و روش‌های کاهش درد زایمان.
== مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری ==
# معرفی فرزند به فرهنگ اسلامی- ایرانی: انتخاب نام نیکو، برنامه‌ریزی برای مراسم‌های مذهبی و سنتی مانند عقیقه.
مشارکت مردان به‌صورت همراهی با همسر برای دریافت مراقبت‌های بارداری، مشارکت در امور منزل و ارائهٔ توصیه‌های بهداشتی به زن باردار، محقق می‌شود. در فرهنگ ایرانی، همکاری مرد در مراقبت‌های دوران بارداری نه‌تنها وظیفه‌ای اخلاقی و عاطفی، بلکه تکلیفی دینی و اجتماعی محسوب می‌شود. در فرهنگ اسلامی نیز بر مسئولیت‌پذیری مرد در قبال همسر، به‌خصوص در دوران بارداری، تأکید شده است. با وجود این، مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری زن، با چالش‌هایی روبرو است، ازجمله ناآگاهی مردان، نقش تعریف‌نشدهٔ آنها دربارهٔ مراقبت‌های بارداری، مسائل اقتصادی و فرهنگی و مشکلات مربوط به سیستم بهداشتی.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، چکیده.]</ref>
# انتخاب پزشک معالج و انتخاب بیمارستان.
 
===نقش خانواده و جامعه===
=== انواع مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری ===
# حمایت همسر: همراهی مرد در کارهای خانه و ایجاد آرامش برای همسر باردار. 
# '''حمایت عاطفی و روانی''': ایجاد آرامش، پرهیز از مشاجره و تنش‌های خانوادگی، گفت‌وگوی مثبت و ابراز محبت کلامی مانند تشویق زن باردار به صبر و توکل بر خداوند و کاهش استرس همسر.
# حمایت عاطفی خانواده: مشورت با مادران و مادربزرگ‌ها در کنار توصیه‌های پزشکی.<ref>[https://shiateb.com/pages/?current=viewdoc&langid=1&sel=1065 «تدابیر دوران بارداری (1)»، وب‌سایت طب شیعه.]</ref>
# '''مشارکت در کارهای منزل''': کمک به زن باردار در انجام کارهایی مانند آشپزی، نظافت یا خرید لوازم ضروری، تقسیم مسئولیت‌های منزل براساس آیات و روایات اسلامی.
==مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری==
# '''پرهیز از انتظارات غیرمنطقی''': درک تغییرات جسمی و روحی همسر مانند نوسانات خلقی، خستگی یا حالت تهوع.
براساس کنفرانس بین‌المللی جمعیت و توسعه، مفهوم مشارکت مردان به‌صورت همراهی همسر برای دریافت مراقبت‌های بارداری، مشارکت در امور منزل و ارائۀ توصیه‌های بهداشتی به زن باردار تعریف شده است. در سبک زندگی اسلامی- ایرانی نیز همکاری مرد در مراقبت‌های دوران بارداری نه‌تنها وظیفه‌ای اخلاقی و عاطفی بلکه تکلیفی دینی و اجتماعی محسوب می‌شود. فرهنگ اسلامی- ایرانی، همواره بر مسئولیت‌پذیری مرد در قبال همسر، به‌خصوص در دوران بارداری، تأکید داشته است. این در حالی است که با وجود نگرش مثبت زوجین به مشارکت مردان، موانعی همچون عدم آگاهی مردان، نقش تعریف‌نشدۀ آنها دربارۀ مراقبت‌های بارداری، مسائل اقتصادی، فرهنگی و مشکلات مربوط به سیستم بهداشتی از جمله موانع مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری هستند.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، چکیده.]</ref>  
# '''همراهی در مراقبت‌های پزشکی''': در صورت امکان، شرکت در جلسات معاینه پیش از زایمان و همراهی با زن باردار در کلاس‌های آمادگی برای زایمان، توجه به تغذیهٔ همسر.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/822182/وظایف-همسر-در-دوران-بارداری-زن-چیست/ «وظایف همسر دردوران بارداری زن چیست؟»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
===انواع مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری===  
# '''حمایت معنوی''': دعا برای سلامتی مادر و جنین، انتخاب نام نیکو برای فرزند.
# حمایت عاطفی و روانی: ایجاد آرامش، پرهیز از مشاجره و تنش‌های خانوادگی، گفت‌وگوی مثبت و ابراز محبت کلامی مانند تشویق زن باردار به صبر و توکل بر خداوند و کاهش استرس همسر.
# '''آماده‌سازی شرایط لازم برای زایمان''': برنامه‌ریزی مالی و آموزش مهارت‌های پدری برای کمک به مادر در نگهداری از نوزاد.<ref>[https://rasekhoon.net/lifestyle/show/1404689 «وظیفۀ مرد در دوران بارداری همسر چیست؟ (بخش اول)»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
# مشارکت در کارهای منزل: کمک به زن باردار در انجام کارهایی مانند آشپزی، نظافت یا خرید لوازم ضروری، تقسیم مسئولیت‌های منزل براساس آیات و روایات اسلامی.
 
# پرهیز از انتظارات غیرمنطقی: درک تغییرات جسمی و روحی همسر مانند نوسانات خلقی، خستگی یا حالت تهوع.  
=== دلایل مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری ===
# همراهی در مراقبت‌های پزشکی: در صورت امکان، شرکت در جلسات معاینه پیش از زایمان و همراهی با زن باردار در کلاس‌های آمادگی برای زایمان، توجه به تغذیۀ همسر.<ref> [https://rasekhoon.net/article/show/822182/%D9%88%D8%B8%D8%A7%DB%8C%D9%81-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA/ «وظایف همسر دردوران بارداری زن چیست؟»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
# '''داشتن آثار مثبت بر سلامتی مادران'''؛ مردان می‌توانند از طریق ترتیب‌دادن حضور شخصی ماهر در هنگام زایمان، کمک به مادر بعد از تولد، به عهده گرفتن نقش پدری مسئول در خانواده و نیز پایان دادن به خشونت علیه زن، در حفظ سلامت زن در دوران بارداری مشارکتی فعال داشته باشند.
# حمایت معنوی و دینی: تلاوت قرآن و دعا برای سلامتی مادر و جنین، انتخاب نام نیکو برای فرزند.
# '''نگرش مثبت زوجین''' به مشارکت مردان و نیاز به حمایت پدرانه از سوی مرد.
# آماده‌سازی شرایط لازم برای زایمان و پس از آن: برنامه‌ریزی مالی و آموزش مهارت‌های پدری مانند کمک به مادر در نگهداری از نوزاد.<ref>[https://rasekhoon.net/lifestyle/show/1404689 «وظیفۀ مرد در دوران بارداری همسر چیست؟ (بخش اول)»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
# '''سبک زندگی و هسته‌ای شدن خانواده‌ها'''؛ تغییر سبک زندگی و دور شدن خانواده‌ها از یکدیگر، از دیگر دلایل لزوم مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری است.
===دلایل مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری===
# نیاز به عشق، حمایت و افزایش توقعات زنان.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش،ص4-5.]</ref>
# داشتن آثار مثبت بر سلامتی مادران؛ مردان می‌توانند از طریق ترتیب دادن حضور شخصی ماهر در هنگام زایمان، کمک به مادر بعد از تولد، به عهده گرفتن نقش پدری مسئول در خانواده و نیز پایان دادن به خشونت علیه زن، در حفظ سلامت زن در دوران بارداری مشارکتی فعال داشته باشند.
 
# نگرش مثبت زوجین به مشارکت مردان و نیاز به حمایت پدرانه از سوی مرد.  
=== موانع مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری ===
# سبک زندگی و هسته‌ای شدن خانواده‌ها؛ تغییر سبک زندگی و دور شدن خانواده‌ها از یکدیگر، از دیگر دلایل لزوم مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری است.
# عوامل فردی: ناآگاهی مردان نسبت به وقایع بارداری و زایمان، نگهداری کودک و مسئولیت خود در این زمینه؛ نگرش منفی زنان نسبت به مشارکت مردان.
# نیاز به عشق، حمایت و افزایش توقعات زنان.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش،ص4-5.]</ref>  
# عوامل خانوادگی: اتکای زنان به مادران خود، به‌خصوص در بارداری اول؛ رابطهٔ ناسالم زن و شوهر؛ نحوهٔ تربیت مرد در خانواده.
# عوامل اقتصادی: پژوهش‌ها نشان داده‌اند مشغلهٔ کاری زیاد با مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری رابطه‌ای معکوس و وضعیت اقتصادی پایین نیز با این مشارکت رابطه‌ای مستقیم دارد.
===موانع مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری===  
# عوامل اجتماعی و فرهنگی: مردانِ سنتی، در بیشتر موارد، زنان را در مراقبت‌های دوران بارداری و حین زایمان همراهی نکرده و مراقبت را به دیگر اعضای خانواده و ماما می‌سپارند. در برخی فرهنگ‌ها و اقوام، مردان تا ده روز پس از زایمان نیز اجازهٔ دیدن همسر و فرزند خود را ندارند. انگ اجتماعی از دیگر عوامل اجتماعی به‌شمار می‌رود و متلک‌هایی از جمله زن ذلیل بودن، بر روحیهٔ مردان تأثیرگذار هستند. گروهی دیگر نیز این امر را نوعی تسلط زنان بر مردان دانسته و از آن اجتناب می‌کنند.
# عوامل فردی: عدم آگاهی مردان نسبت به وقایع بارداری و زایمان، نگهداری کودک و مسئولیت خود در این زمینه؛ نگرش منفی زنان نسبت به مشارکت مردان.
# عوامل مربوط به سیستم بهداشتی: نادیده گرفتن مردان در سیستم ارائهٔ خدمات و فقدان برنامه‌های آموزشی در زمینهٔ والد شدن؛ عدم دسترسی مردان به اطلاعات که به آنها در تصمیم‌گیری آگاهانه و محافظت و ارتقای سلامت خود و زوج آنها کمک کنند؛ زنانه بودن محیط مراکز بهداشتی و استفاده از تابلوی ورود آقایان ممنوع؛ رفتارهای نامناسب و نگرش منفی ارائه‌دهندهٔ خدمت نسبت به این موضوع؛ کمبود نیروی انسانی در مراکز ایران.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، ص7.]</ref>
# عوامل خانوادگی: اتکای زنان به مادران خود، به‌خصوص در بارداری اول؛ رابطۀ ناسالم زن و شوهر؛ نحوۀ تربیت مرد در خانواده.  
 
# عوامل اقتصادی: پژوهش‌ها نشان داده‌اند مشغلۀ کاری زیاد با مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری رابطه‌ای معکوس و وضعیت اقتصادی پایین نیز با این مشارکت رابطه‌ای مستقیم دارد.
=== عوامل مؤثر بر مشارکت مردان ===
# عوامل اجتماعی و فرهنگی: مردانِ سنتی، در بیشتر موارد، زنان را در مراقبت‌های دوران بارداری و حین زایمان همراهی نکرده و مراقبت را به دیگر اعضای خانواده و ماما می‌سپارند. در برخی فرهنگ‌ها و اقوام، مردان تا ده روز پس از زایمان نیز اجازۀ دیدن همسر و فرزند خود را ندارند. انگ اجتماعی از دیگر عوامل اجتماعی به‌شمار می‌رود و متلک‌هایی از جمله زن ذلیل بودن، بر روحیۀ مردان تأثیرگذار هستند. گروهی دیگر نیز این امر را نوعی تسلط زنان بر مردان دانسته و از آن اجتناب می‌کنند.
داشتن رابطهٔ دو طرفهٔ قوی میان همسران؛ تأثیر سن و سطح تحصیلات مردان بر نگرش، درک و عملکرد آنها در این زمینه، به‌طوری‌که مردان مسن با کسب تجربه و مردان تحصیل کرده، مشارکت بیشتری دارند؛ تأثیر مذهب و سنت‌ها بر همکاری مردان که در دین اسلام بر آن تأکید شده است. پیامبر اسلام و امامان شیعه، بالاترین سطح همکاری را با همسران خود داشته‌اند؛ از دیگر عوامل تسهیل‌کننده و مؤثر بر مشارکت مردان می‌توان به شغل، درآمد، دسترسی به رسانه‌ها، تعداد فرزندان زنده، مدت ازدواج، انگیزهٔ افراد، داشتن محیط مناسب مراکز بهداشتی و نیز نگرش مثبت مراقبین اشاره کرد.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، ص7.]</ref>
# عوامل مربوط به سیستم بهداشتی: نادیده گرفتن مردان در سیستم ارائۀ خدمات و فقدان برنامه‌های آموزشی در زمینۀ والد شدن؛ عدم دسترسی مردان به اطلاعات که به آنها در تصمیم‌گیری آگاهانه و محافظت و ارتقای سلامت خود و زوج آنها کمک کنند؛ زنانه بودن محیط مراکز بهداشتی و استفاده از تابلوی ورود آقایان ممنوع؛ رفتارهای نامناسب و نگرش منفی ارائه‌دهندۀ خدمت نسبت به این موضوع؛ کمبود نیروی انسانی در مراکز ایران.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، ص7.]</ref> 
 
=== پیامدهای مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری ===
===عوامل تسهیل‌کننده و مؤثر بر مشارکت مردان===
مشارکت مردان، آثار مفیدی همچون تحکیم روابط زناشویی، درک بهتر مشکلات بارداری و زایمان، کاهش عوارض بارداری و درد زایمان، افزایش مسئولیت‌پذیری مردان، تأثیرات مثبت بر سلامتی کودک و افزایش رفتارهای بهداشتی از طرف زنان را به‌دنبال دارد. همچنین، مشارکت مردان در مراقبت‌ها منجر به کاهش توقعات و مراقبت بیشتر از همسر و کاهش نگرانی مردان می‌شود.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، ص7.]</ref>
داشتن رابطۀ دو طرفۀ قوی میان همسران؛ تأثیر سن و سطح تحصیلات مردان بر نگرش، درک و عملکرد آنها در این زمینه، به‌طوری‌که مردان مسن با کسب تجربه و مردان تحصیل کرده، مشارکت بیشتری دارند؛ تأثیر مذهب و سنت‌ها بر همکاری مردان که در دین اسلام بر آن تأکید شده است. در روایات اسلامی، پیامبر اسلام و امامان شیعه، بالاترین سطح همکاری را با همسران خود داشته‌اند؛ از دیگر عوامل تسهیل‌کننده و مؤثر بر مشارکت مردان می‌توان به شغل، درآمد، دسترسی به رسانه‌ها، تعداد فرزندان زنده، مدت ازدواج، انگیزۀ افراد، داشتن محیط مناسب مراکز بهداشتی و نیز نگرش مثبت مراقبین اشاره کرد.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، ص7.]</ref>
 
===پیامدهای مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری===
== بهداشت بارداری بر اساس سیر زمانی ==
مشارکت مردان، آثار مفیدی همچون تحکیم روابط زناشویی، درک بهتر مشکلات بارداری و زایمان، کاهش عوارض بارداری و درد زایمان، افزایش مسئولیت‌پذیری مردان، تأثیرات مثبت بر سلامتی کودک و افزایش رفتارهای بهداشتی از طرف زنان را به‌دنبال دارد. همچنین، مشارکت مردان در مراقبت‌ها منجر به کاهش توقعات و مراقبت بیشتر از همسر و کاهش نگرانی مردان می‌شود.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، ص7.]</ref>
=== سه‌ماههٔ نخست ===
===راهکارهای ترویج مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری===
در سه‌ماههٔ نخست بارداری، بدن مادر در حال تغییر و آماده‌شدن برای میزبانی از یک زندگی جدید است. در این دوره به موارد زیر توصیه شده است: خودمراقبتی با استفاده از زنجبیل، بابونه، ویتامین B6 یا طب سوزنی برای کاهش علائمی مانند حالت تهوع و استفراغ؛ استفاده از کلسیم یا منیزیم برای گرفتگی عضلات پا؛ اصلاحات غذایی و استفاده از سبوس گندم یا سایر مکمل‌های فیبردار برای درمان یبوست؛ دریافت انرژی، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی با خوردن انواع غذاهای سالم از جمله سبزیجات، گوشت، لوبیا، آجیل، لبنیات پاستوریزه و میوه. در سه‌ماههٔ اول بارداری، تجربهٔ گرفتگی شدید در بدن، تب بیش از ۳۸ درجهٔ سانتی‌گراد، ادرار دردناک، خون‌ریزی واژینال یا استفراغ شدید، نیازمند مراجعه به پزشک است.<ref>[https://www.unicef.org/iran/داستان/راهنمای-سه-ماهه-اول-بارداری «راهنمای سه‌ماهۀ اول بارداری (توصیه‌هایی در مورد 13 هفتۀ اول بارداری)»، وب‌سایت یونیسف.]</ref>
در پژوهش‌های صورت‌گرفته، بهترین روش آموزش، آموزش چهره‌به‌چهره؛ مناسب‌ترین مکان، منزل و بهترین زمان را عصر یا روزهای تعطیل اعلام کرده‌اند.<ref>[https://jorjanijournal.goums.ac.ir/article-1-527-en.pdf فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، ص8]</ref>  
 
==مراقبت‌های دوران بارداری از نظر علمی و پزشکی==
=== سه‌ماههٔ میانی ===
===سه ماهۀ اول===
در سه‌ماههٔ میانی، مادر می‌تواند برخی از دردها و آزارهای ناشی از بارداری را با ورزش منظم، طب سوزنی، کمربندهای حمایتی در نواحی کمر و لگن و فیزیوتراپی حل کند. استفاده از کمپرس سرد برای تسکین درد سندرم تونل کارپال و نیز استفاده از کرم، ژل یا لوسیون برای درمان ترک‌های پوستی بسیار تأثیرگذار هستند.<ref>[https://www.unicef.org/iran/داستان/راهنمای-سه-ماهه-دوم-بارداری «راهنمای سه‌ماهۀ دوم بارداری (توصیه‌هایی برای هفته‌های 13 تا 28 بارداری)»، وبسایت یونیسف.]</ref>
بدن مادر، در حال آماده شدن برای رشد زندگی جدید و در شرف تغییراتی اساسی است. از جمله روش‌های خودمراقبتی مانند استفاده از زنجبیل، بابونه، ویتامین B6 یا طب سوزنی برای کاهش علائمی مانند حالت تهوع و استفراغ در این دوران؛ استفاده از کلسیم یا منیزیم برای گرفتگی عضلات پا؛ اصلاحات غذایی و استفاده از سبوس گندم یا سایر مکمل‌های فیبردار برای درمان یبوست؛ دریافت انرژی، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی با خوردن انواع غذاهای سالم از جمله سبزیجات، گوشت، لوبیا، آجیل، لبنیات پاستوریزه و میوه در دوران بارداری برای رشد بهتر جنین و سلامتی مادر هستند. در سه ماهۀ اول بارداری، در صورتی‌که مادر با علائمی همچون گرفتگی شدید در بدن، تب بیش از 38 درجۀ سانتی‌گراد، ادرار دردناک، خون‌ریزی واژینال یا استفراغ شدید مواجه شد، بهتر است با دکتر خود در تماس باشد.<ref> [https://www.unicef.org/iran/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%87-%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%87-%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «راهنمای سه ماهۀ اول بارداری (توصیه‌هایی در مورد 13 هفتۀ اول بارداری)»، وب‌سایت یونیسف.]</ref>  
 
===سه ماهۀ دوم===
=== سه‌ماههٔ پایانی ===
در سه ماهۀ میانی، مادر می‌تواند برخی از دردها و آزارهای ناشی از بارداری را با ورزش منظم، طب سوزنی، کمربندهای حمایتی در نواحی کمر و لگن و فیزیوتراپی حل کند. استفاده از کمپرس سرد برای تسکین درد سندرم تونل کارپال و نیز استفاده از کرم، ژل یا لوسیون برای درمان ترک‌های پوستی بسیار تأثیرگذار هستند.<ref>[https://www.unicef.org/iran/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%87-%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%87-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «راهنمای سه ماهۀ دوم بارداری (توصیه هایی برای هفته های 13 تا 28 بارداری)»، وبسایت یونیسف.]</ref>
در سه‌ماههٔ پایانی بارداری، جنین به تکامل می‌رسد و مادر، احساس ناراحتی بیشتری را تجربه می‌کند. برای مدیریت این ناراحتی‌ها، اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی، استفاده از بالش‌های کمکی در هنگام خواب و داشتن برنامهٔ ورزشی منظم بسیار کمک‌کننده است. همچنین دردهای زایمان کاذب (برکستون هیکس)، بدن مادر را برای زایمان واقعی آماده می‌کند. نوشیدن آب به‌مقدار کافی، تغییر وضعیت بدن مانند پیاده‌روی یا دراز کشیدن، استراحت و خواب نیمروزی، خواندن کتاب یا گوش‌دادن به تلاوت قرآن یا موسیقی‌های آرام‌بخش از جمله راهکارهای غلبه بر این درد کاذب است.
===سه ماهۀ سوم===
 
# خودمراقبتی: از آن‌جایی‌که کودک در حال رسیدن به دورۀ تکامل است، در سه ماهۀ سوم بارداری، مادر، احساس ناراحتی بیشتری را نسبت به سه ماهۀ قبل تجربه خواهد داشت. برای مدیریت برخی از این ناراحتی‌ها، پس از مشورت با مراقب بهداشتی خود، برخی از روش‌ها مانند اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی، استفاده از بالش‌های کمکی در هنگام خواب و داشتن برنامۀ ورزشی منظم بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
بیشتر مادران، بین هفته‌های ۳۸ تا ۴۱ بارداری، زایمان می‌کنند و راهی برای تعیین دقیق زمان زایمان طبیعی وجود ندارد. هنگام زایمان، دهانهٔ رحم منبسط شده، ماهیچه‌های رحم در فواصل منظم شروع به انقباض کرده و به‌مرور زمان به هم نزدیک می‌شوند. حس سبکی و احساس این‌که جنین به‌سمت پایین حرکت کرده، افزایش ترشحات شفاف یا صورتی<ref>آزاد شدن ترشحات موکوسی یا پلاگین مخاطی.</ref> و باز شدن کیسهٔ آب (پارگی غشاها)، دیگر علائم شروع پروسهٔ زایمان هستند. پزشکان همواره توصیه می‌کنند که مادر در صورت مشاهدهٔ خونریزی شدید، سردردهای مداوم، تورم ناگهانی یا شدید، کاهش حرکت جنین، پاره‌شدن کیسهٔ آب و درد مداوم بین انقباضات، به پزشک مراجعه کند.<ref>[https://www.unicef.org/iran/داستان/راهنمای-سه-ماهه-سوم-بارداری «راهنمای سه‌ماهۀ سوم بارداری (توصیه‌هایی برای هفته‌های 29 تا 40 بارداری)»، وب‌سایت یونسف.]</ref>
# براکستون هیکس: در طول سه ماهۀ آخر، مادر، انقباضاتی را تجربه خواهد کرد که می‌توانند از جمله علائم زایمان واقعی یا کاذب باشند. دردهای زایمان کاذر را «برکستون هیکس» می‌خوانند که راهی برای آماده کردن بدن زن برای زایمان واقعی است. نوشیدن آب به‌مقدار کافی، تغییر وضعیت بدن مانند پیاده‌روی یا دراز کشیدن، استراحت و خواب نیمروزی، خواندن کتاب یا گوش دادن به تلاوت قرآن یا موسیقی‌های آرام‌بخش از جمله راهکارهای غلبه بر این درد کاذب هستند.  
 
# زمان زایمان: بیشتر مادران، بین هفته‌های 38-41ام بارداری، زایمان می‌کنند و این در حالی است که هیچ راهی برای تعیین دقیق زمان زایمان طبیعی وجود ندارد. در هنگام زایمان، دهانۀ رحم منبسط شده، ماهیچه‌های رحم در فواصل منظم شروع به انقباض کرده و به‌مرور زمان به هم نزدیک می‌شوند. علاوه بر انقاباضات، از دیگر علائم شروع پروسۀ زایمان می‌توان به حس سبکی و احساس این‌که جنین به‌سمت پایین حرکت کرده، افزایش ترشحات شفاف یا صورتی،<ref>آزاد شدن ترشحات موکوسی یا پلاگین مخاطی.</ref>  باز شدن کیسۀ آب (پارگی غشاها) اشاره کرد. پزشکان همواره توصیه می‌کنند که مادر در صورت مشاهدۀ خونریزی شدید، سردردهای مداوم، تورم ناگهانی یا شدید، کاهش حرکت جنین، پاره شدن کیسۀ آب و درد مداوم بین انقباضات با پزشک خود تماس برقرار کند.<ref>[https://www.unicef.org/iran/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%87-%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%87-%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «راهنمای سه ماهۀ سوم بارداری (توصیه‌هایی برای هفته‌های 29 تا 40 بارداری)»، وب‌سایت یونسف.]</ref>  
== مراقبت‌های بارداری در زمان جنگ و بحران ==
==پانویس==
در زمان جنگ و بحران، مدیریت استرس زنان باردار، موضوعی حیاتی است؛ زیرا استرس در این دوران، نه‌تنها احتمال افزایش خطرات جسمی مانند فشار خون بالا و زایمان زودرس را به‌دنبال دارد بلکه بر سلامت روانی مادران و آیندهٔ نوزادان نیز تأثیرگذار است. نبود دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و در شرایط وخیم‌تر کمبود منابع غذایی و سوءتغذیه، زنان باردار را گرفتار عوارض بارداری همچون پره‌اکلامپسی،<ref>یکی از بیماری‌های دوران بارداری است که با فشار خون بالا و آسیب اندامی مشخص می‌شود و علائم آن شامل تورم، افزایش وزن ناگهانی و سردرد هستند.</ref> خونریزی، کم‌خونی و زایمان متوقف‌شده<ref>در وضعیت زایمان متوقف‌شده، زایمان مادر متوقف می‌شود یا بسیار آهسته رخ می‌دهد و جان او و نوزادش را به خطر می‌اندازد.</ref> می‌کند.<ref>[https://maryamaghaei.com/pregnancy-during-war-iran-israel/ «بارداری در دوران جنگ ایران و اسرائیل، راهکارها، آرام‌سازی و مراقبت‌ها»، وب‌سایت دکتر مریم آقایی.]</ref> از سوی دیگر، جنگ و شرایط بحران، بر روی نوزادان نیز تأثیرات منفی همچون افزایش مرگ‌ومیر نوزادان یا تولد نوزادان نارس، وزن پایین نوزاد هنگام تولد، مشکلات رشدی همچون رشد شناختی، عاطفی و حسی‌حرکتی و برخی نقص‌های مادرزادی خواهد داشت.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/2081689/سلامت-مادران-باردار-و-نوزادان-در-شرایط-Ø¬Ù†Ú «سلامت مادران باردار و نوزادان در شرایط جنگی»، خبرگزاری خبر آنلاین.]</ref>
 
=== اصول مدیریت استرس در شرایط بحران ===
# تکنیک‌های تنفس و آرام‌سازی: تنفس عمیق به مادر کمک می‌کند تا ضربان و فشار خون خود را کنترل کرده و با آرام‌سازی عضلات، از تنش‌های جسمی خود بکاهد.
# ذهن‌آگاهی<ref>Mindfulness</ref> و مدیتیشن: هر دو از روش‌های علمی تأییدشده برای کاهش استرس و افزایش آرامش ذهنی محسوب می‌شوند. با تمرین ذهن‌آگاهی، مادر باردار یادمی‌گیرد تا در لحظه حاضر بوده و نگرانی‌های آینده را کمتر در ذهن خود نگه دارد. این امر، در نهایت به ایجاد آرامش و کاهش اضطراب منجر خواهد شد.
# تمرینات سبک بدنی: فعالیت‌های بدنی سبک و منظم مانند پیاده‌روی آرام، یوگا و مدیتیشن سبک، نقش مهمی در کنترل استرس دارند. انجام این تمرینات به ترشح هورمون‌های شادی‌آور و کاهش هورمون‌های استرس منتهی می‌شود.<ref>[https://www.trjums.ac.ir/behdasht/fa/page/3598/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B3-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9% «راهنمای مدیریت استرس زنان باردار در زمان جنگ»، وب‌سایت معاونت بهداشت، دانشکدۀ علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تربت‌جام.]</ref> علاوه بر آن، تحرک ملایم در خانه یا پناهگاه، از ورم پا جلوگیری کرده، جریان خون را بهبود بخشیده و خستگی عضلات و کمر را کاهش می‌دهد.<ref>[https://maryamaghaei.com/pregnancy-during-war-iran-israel/ «بارداری در دوران جنگ ایران و اسرائیل، راهکارها، آرام‌سازی و مراقبت‌ها»، وب‌سایت دکتر مریم آقایی.]</ref>
 
=== اصول مراقبت تغذیه‌ای مادران باردار ===
# تغذیه و مکمل‌های آرام‌بخش: ویتامین‌های گروه B به بهبود عملکرد عصبی کمک می‌کنند؛ امگا۳ نیز دارای خواص ضدالتهابی بوده و نوشیدن انواع چای و دمنوش‌های گیاهی آرام‌بخش مانند بابونه و نعناع در شرایط بحرانی و جنگی، زیر نظر پزشک متخصص تأثیرگذار است. مصرف آب جوشیده و تصفیه‌شده برای جلوگیری از بیماری‌های عفونی، مغزیجات همچون بادام، گردو، کشمش و خرما برای انرژی و املاح، استفاده از نان‌های خشک یا تافتون در صورت عدم دسترسی به نان تازه و مکمل اسیدفولیک و آهن با نظر پزشک یا ماما در این دوران می‌تواند بسیار مفید باشد.<ref>[https://maryamaghaei.com/pregnancy-during-war-iran-israel/ «بارداری در دوران جنگ ایران و اسرائیل، راهکارها، آرام‌سازی و مراقبت‌ها»، وب‌سایت دکتر مریم آقایی.]</ref>
# عدم استفاده از غذاهای ناسالم یا کنسرویجات: مادران باردار لازم است تا حد امکان از مصرف غذاهای آماده و کنسروها خودداری کنند اما در صورت اجبار، استفاده از کنسرو تنها در صورت جوشاندن کامل و رعایت دقیق دستورالعمل حرارتی درج شده روی بسته‌بندی توصیه می‌شود. عدم رعایت این نکته ممکن است به مسمویت خطرناک بوتولیسم<ref>بوتولیسم یک بیماری فلج است که عامل ایجادکنندهٔ آن سمی است که توسط باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم تولید می‌شود.</ref>  منتهی شود که در دوران بارداری بسیار خطرناک است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/6504029/%D8%AA%D9%88%D8%B5%DB%8C%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D8%A8%D8%AD%D8%B «توصیه‌های مهم برای زنان باردار در شرایط بحران»، خبرگزاری مهر.]</ref>
 
=== خودمراقبتی‌های معنوی ===
دعا و توجه به باورهای دینی می‌تواند نقش تأثیرگذاری در حفظ آرامش روانی و کاهش استرس داشته باشند. خواندن قرآن و ادعیه، می‌تواند به آرامش قلب و تقویت روحیهٔ زنان باردار کمک شایانی بکند.<ref>[https://www.trjums.ac.ir/behdasht/fa/page/3598/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B3-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9% «راهنمای مدیریت استرس زنان باردار در زمان جنگ»، وب‌سایت معاونت بهداشت، دانشکدۀ علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تربت‌جام.]</ref>
 
=== جدی گرفتن معیارهای هشداردهنده ===
علائمی همچون گریهٔ زیاد، بی‌خوابی مزمن و حملات پانیک یا اضطراب فراوان برای مادر باردار بسیار خطرناک بوده و در صورت مشاهدهٔ این علائم لازم است تا در اسرع‌وقت با پزشک خود تماس برقرار کنند.<ref>[https://www.trjums.ac.ir/behdasht/fa/page/3598/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B3-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9% «راهنمای مدیریت استرس زنان باردار در زمان جنگ»، وب‌سایت معاونت بهداشت، دانشکدۀ علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تربت‌جام.]</ref> علاوه بر آن، علائمی همچون کاهش یا توقف حرکات جنین به‌خصوص پس از ۲۸ هفته، خون‌ریزی واژینال، تب بالا یا لرزش‌های ناگهانی و پارگی کیسهٔ آب می‌تواند از علائم خطر در دوران بارداری باشد.<ref>[https://maryamaghaei.com/pregnancy-during-war-iran-israel/ «بارداری در دوران جنگ ایران و اسرائیل، راهکارها، آرام‌سازی و مراقبت‌ها»، وب‌سایت دکتر مریم آقایی.]</ref>
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==  
== منابع ==
{{آغاز منابع}}
{{چندستونه}}
* قرآن کریم.
* قرآن کریم.
* اسفندیاری‌نژاد، پروین و دیگران، «میزان انطباق مراقبت‌های دوران بارداری ارائه شده در سه ماهۀ اول ...»، مجلۀ علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، دورۀ 33، شمارۀ 3، 1394ش، ص218.
* اسفندیاری‌نژاد، پروین و دیگران، «میزان انطباق مراقبت‌های دوران بارداری ارائه شده در سه‌ماههٔ اول …»، مجلهٔ علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، دورهٔ ۳۳، شمارهٔ ۳، ۱۳۹۴ش، ص۲۱۸.
* «تدابیر دوران بارداری (1)»، وب‌سایت طب شیعه، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1404ش.
* «بارداری در دوران جنگ ایران و اسرائیل، راهکارها، آرام‌سازی و مراقبت‌ها»، وب‌سایت دکتر مریم آقایی، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
* «تدابیر دوران بارداری (2)»، وب‌سایت طب شیعه، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1404ش.
* «تدابیر دوران بارداری (۱)»، وب‌سایت طب شیعه، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
* «تدابیر دوران بارداری (4) آداب معنوی بارداری»، وب‌سایت طب شیعه، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1404ش.
* «توصیه‌های مهم برای زنان باردار در شرایط بحران»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگزاری: ۳ تیر ۱۴۰۴ش.
* «راهنمای سه ماهۀ دوم بارداری (توصیه هایی برای هفته های 13 تا 28 بارداری)»، وبسایت یونیسف، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1404ش.
* «راهنمای سه‌ماههٔ اول بارداری (توصیه‌هایی در مورد ۱۳ هفتهٔ اول بارداری)»، وب‌سایت یونیسف، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
* «راهنمای سه ماهۀ سوم بارداری (توصیه‌هایی برای هفته‌های 29 تا 40 بارداری)»، وب‌سایت یونسف، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1404ش.
* «راهنمای سه‌ماههٔ دوم بارداری (توصیه‌هایی برای هفته‌های ۱۳ تا ۲۸ بارداری)»، وبسایت یونیسف، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
* «راهنمای سه ماهۀ اول بارداری (توصیه‌هایی در مورد 13 هفتۀ اول بارداری)»، وب‌سایت یونیسف، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1404ش.
* «راهنمای سه‌ماههٔ سوم بارداری (توصیه‌هایی برای هفته‌های ۲۹ تا ۴۰ بارداری)»، وب‌سایت یونسف، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
* «زعفران در بارداری خطرناک است؟+ میزان مصرف مجاز»، وب‌سایت گهواره، تاریخ بازدید: 8 تیر 1404ش.
* «راهنمای مدیریت استرس زنان باردار در زمان جنگ»، وب‌سایت معاونت بهداشت، دانشکدهٔ علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تربت‌جام، تاریخ بارگذاری: ۲۷ خرداد ۱۴۰۴ش.
* «گذار علمی از قابلگی»، خبرگزاری دنیای اقتصاد، تاریخ بارگزاری: 26 آذر 1396ش.
* «زعفران در بارداری خطرناک است؟ + میزان مصرف مجاز»، وب‌سایت گهواره، تاریخ بازدید: ۸ تیر ۱۴۰۴ش.
* فتح‌نژاد کاظمی، آزیتا و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، مجلۀ حکیم سید اسماعیل جرجانی، سال 5، شمارۀ 1، 1396ش..
* «سلامت مادران باردار و نوزادان در شرایط جنگی»، خبرگزاری خبر آنلاین، تاریخ بارگذاری: ۴ تیر ۱۴۰۴ش.
* «مراقبت‌ها و معاینه‌های پزشکی دوران بارداری»، وب‌سایت درمانکده، تاریخ بازدید: 8 تیر 1404ش.
* «گذار علمی از قابلگی»، خبرگزاری دنیای اقتصاد، تاریخ بارگزاری: ۲۶ آذر ۱۳۹۶ش.
* نصرت‌آبادی، مهناز، «نقش اسلام در سلامت زنان باردار»، پژوهش در دین و سلامت، دورۀ 7، شمارۀ 3، 1400ش.
* فتح‌نژاد کاظمی، آزیتا و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، مجلهٔ حکیم سید اسماعیل جرجانی، سال ۵، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۶ش.
* «وظایف همسر دردوران بارداری زن چیست؟»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بارگزاری: 18 آذر 1392ش.
* «مراقبت‌ها و معاینه‌های پزشکی دوران بارداری»، وب‌سایت درمانکده، تاریخ بازدید: ۸ تیر ۱۴۰۴ش.
* «وظیفۀ مرد در دوران بارداری همسر چیست؟ (بخش اول)»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بارگزاری: 24 آذر 1397ش.
* نصرت‌آبادی، مهناز، «نقش اسلام در سلامت زنان باردار»، پژوهش در دین و سلامت، دورهٔ ۷، شمارهٔ ۳، ۱۴۰۰ش.
{{پ|حمید گلزار|حمید گلزار}}
* «وظایف همسر دردوران بارداری زن چیست؟»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بارگزاری: ۱۸ آذر ۱۳۹۲ش.
* «وظیفهٔ مرد در دوران بارداری همسر چیست؟ (بخش اول)»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بارگزاری: ۲۴ آذر ۱۳۹۷ش.
 
{{پایان منابع}}
{{پایان چندستونه}}
 
{{بهداشت زنان-افقی}}

نسخهٔ کنونی تا ۱۰ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۵۴

مراقبت‌های دوران بارداری؛ مجموعه اقدامات پزشکی، تغذیه‌ای و آموزشی برای حفظ سلامت مادر و جنین در طول بارداری.

مراقبت‌های دوران بارداری، شامل اقدامات بهداشتی، تغذیه‌ای و آموزشی است که در طول بارداری برای حفظ سلامت مادر و جنین انجام می‌شود. هدف اصلی این مراقبت‌ها، پیشگیری از عوارض بارداری، تشخیص به‌موقع مشکلات احتمالی و تضمین تولد نوزادی سالم است. این مراقبت‌ها شامل تغذیهٔ مناسب، مصرف مکمل‌های ویتامینی، انجام معاینات دوره‌ای، انجام آزمایشات غربالگری و پرهیز از مواد مضر است. در سبک زندگی اسلامی‌ایرانی، جنین از همان زمان انعقاد نطفه، موجودی زنده و از آفریدگان خداوند دانسته می‌شود که حفظ شأن و حقوق او بر همگان واجب است. از سوی دیگر، جنین از حالات روحی و جسمی مادر و نیز محیط زندگی او اثر می‌پذیرد و به‌همین دلیل، لازم است که مادر در تمامی کنش‌های جسمی و رفتاری و واکنش‌های قلبی و روحی خود در محیط زندگی دقت ویژه‌ای داشته باشد و دیگران نیز به‌صورت ویژه مراقب او باشند.

تعریف مراقبت‌های دوران بارداری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بارداری، پدیده‌ای فیزیولوژیک و طبیعی است که تغییرات مختلفی را در جسم و روان زن باردار به‌وجود می‌آورد. این تغییرات، زمینه‌ساز سازگاری و آماده‌سازی مادر برای پذیرش رشد جنین و تولد نوزادی سالم است. به‌همین دلیل، دوران بارداری از جمله دوره‌های بحرانی و حساس در زندگی زنان است که از نظر بهداشتی و اجتماعی برای فرد، خانواده و جامعه اهمیتی فراوان دارد و نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای است که با هدف حفظ تندرستی مادر و جنین انجام می‌شود. این مراقبت‌ها در طب پیشگیری عبارت است از معاینه و مشاوره دربارهٔ مسائل ضروری بارداری، اطمینان‌بخشی به زن باردار، آموزش و حمایت از مادر باردار و خانوادهٔ او، برطرف کردن ناراحتی‌های جزئی دوران بارداری و تهیهٔ یک برنامهٔ غربالگری مداوم کلینیکی و آزمایشگاهی برای تأیید کم‌خطر بودن بارداری که بازهٔ زمانی لقاح تا زایمان را در بر می‌گیرد.[۱]

تاریخچهٔ مراقبت‌های دوران بارداری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سیر تطورات و تاریخچهٔ مراقبت‌های دوران بارداری در ایران نشان‌دهندهٔ تحولات گسترده در نظام سلامت، از رویکردهای سنتی تا پزشکی مدرن است.

در گذشته، مراقبت‌ها محدود به دریافت توصیه‌های کلی از قابله یا طبیب و بیشتر مبتنی بر تجربیات و باورهای محلی بود. زنان باردار اغلب از راهنمایی‌های زنان مسن‌تر یا افراد باتجربه استفاده می‌کردند که به «قابله» یا «دایه» شهرت داشتند. این افراد، دانش خود را به‌صورت سینه‌به‌سینه منتقل کرده و بیشتر از گیاهان دارویی، مناسک مذهبی و خوراک‌های محلی استفاده می‌کردند؛ مانند ممنوعیت استفاده از زعفران در دوران بارداری، به‌خصوص سه‌ماههٔ اول و استفاده از آن در ماه آخر بارداری به‌منظور تسهیل زایمان.[۲]

در ایران باستان که فرزندآوری دارای اهمیت بسیار بود و مادری از جایگاه والایی برخوردار بود، آناهیتا ایزدبانوی باروری و نمادی از کمال زن بود و ایرانیان باستان، باروری و شیربخشی به زنان باردار را از جمله کارکردهای این ایزدبانو می‌دانستند. با ورود اسلام به ایران، حرفهٔ قابلگی در ارتباط با مراقبت‌های دوران بارداری و زایمان، جنبه‌های عینی‌تری یافت و قابله‌ها با استفاده از دانش و مهارت‌های پیشینیان، به بارداری و زایمان آسان بانوان کمک می‌کردند.[۳]

امروزه، مراقبت‌های دوران بارداری بسیار گسترده شده و شامل معاینات منظم، آزمایش‌های تخصصی، آموزش‌های بهداشت باروری، تغذیهٔ سالم و پشتیبانی روانی و اجتماعی زیر نظر متخصصین مربوط به هر رشته است. در طول قرن بیستم میلادی، علم پزشکی پیشرفت کرده و آنتی‌بیوتیک‌ها، واکسن‌ها و تکنیک‌های تصویربرداری کشف شدند و سطح مراقبت‌های ویژه از زنان باردار، ارتقا یافت. امروزه، مراقبت‌های دوران بارداری شامل مواردی همچون ویزیت‌های منظم با پزشک متخصص یا ماما برای پایش سلامت مادر و جنین؛ آزمایش‌های غربالگری برای تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی مانند دیابت بارداری و فشار خون بالا؛ آموزش بهداشت باروری مانند آموزش‌های مربوط به تغذیهٔ سالم؛ بهداشت فردی و آمادگی برای زایمان؛ پشتیبانی روانی و اجتماعی مانند ارائهٔ خدمات مشاوره و حمایت روانی به زنان باردار برای مقابله با اضطراب و افسردگی و مراقبت‌های ویژه مانند ارائهٔ مراقبت‌های تخصصی برای زنان با ریسک بالا می‌شود.[۴]

انواع مراقبت‌های دوران بارداری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مراقبت‌های دوران بارداری، در سبک زندگی اسلامی‌ایرانی، ترکیبی از اصول پزشکی روز و آموزه‌های دینی‌فرهنگی است که به سلامت مادر و جنین توجه ویژه‌ای دارد. دین و آموزه‌های معنوی در ایران، از مؤثرترین تکیه‌گاه‌های روانی است که در مواقع سخت و بحرانی به‌ویژه برای کاهش اضطراب، ترس از زایمان و موفقیت زایمان طبیعی مادر، مورد توجه است و در بسیاری از موارد، انواع مراقبت‌ها با عوامل قدرتمندی همچون ایمان به خدا، انس با قرآن و فعالیت‌های مذهبی و معنوی همراه می‌شود.[۵]

مراقبت‌های پزشکی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. معاینات منظم: مراجعه به پزشک یا ماما برای کنترل وزن، فشار خون، رشد جنین و آزمایش‌های ضروری مانند قند خون.
  2. سونوگرافی: انجام سونوگرافی در زمان‌های تعیین‌شده برای بررسی سلامت جنین.
  3. مکمل‌های دارویی: استفاده از قرص‌های آهن، اسیدفولیک و ویتامین D با توصیهٔ پزشک.
  4. پرهیز از خوددرمانی: اجتناب از مصرف داروهای شیمیایی یا گیاهی بدون مشورت با پزشک.
  5. مراقبت‌های پوستی: از جمله نگرانی‌های زنان باردار، ایجاد ترک‌های پوستی، به‌خصوص در ماه‌های آخر بارداری است. در ماه‌های آخر بارداری، ماساژ روزانهٔ نواحی پایین شکم، لگن و بالای ران با روغن زیتون، بادام شیرین یا نارگیل، برای پیشگیری از ترک‌های پوستی، مفید است.
  6. مراقبت‌های دهان و دندان: به‌دلیل ممنوعیت استفاده از مُسکن‌های خوراکی یا تزریقی در دوران بارداری، بهتر است بانوان، پیش از دوران بارداری، مشکل دندان و دهان خود را درمان کنند و در این دوران نیز به نکات بهداشتی اهمیت بدهند.
  7. پیشگیری از یبوست: یبوست، به‌راحتی می‌تواند مادر باردار را آزار داده و در برخی موارد به لکه‌بینی، خون‌ریزی مادر و در نهایت، سقط جنین منجر شود. افزایش مصرف سبزی و میوه، پیاده‌روی سبک و نرمش‌های مناسب بارداری می‌تواند به زنان باردار در این زمینه کمک کند.
  8. تأمین کلسیم: از جمله شیوه‌های سالم برای تأمین کلسیم در دوران بارداری می‌توان به بهره‌مندی از آفتاب، فعالیت بدنی مناسب، پرهیز از مصرف خوراکی‌هایی که موجب کاهش جذب کلسیم یا افزایش میزان برداشت آن از استخوان می‌شوند، مصرف کشک و کرهٔ محلی و روغن زرد به‌عنوان منابع سرشار از کلسیم، مصرف روزانه ۱۰ عدد مغز بادام خام و ۵ عدد خرما اشاره کرد.[۶]

مراقبت‌های تغذیه‌ای

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. خوراک حلال و سالم: مصرف غذاهای طبیعی و حلال با توجه به تعالیم اسلامی مانند پرهیز از موارد حرام و شبهه‌ناک.
  2. رژیم غذایی متعادل: استفاده از میوه‌هایی مانند خرما و انار، سبزیجات، لبنیات پاستوریزه و غلات کامل.
  3. پرهیز از پرخوری و کم‌خوری: رعایت اعتدال در غذا خوردن براساس آموزه‌های اسلامی.
  4. نوشیدن آب کافی: مصرف آب سالم و نوشیدنی‌های طبیعی مانند عرق‌های گیاهی مجاز همچون عرق نعنا.[۷]

مراقبت‌های معنوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه، بسیاری از مادران، در زمینهٔ انواع مراقبت‌های دوران بارداری به‌خصوص تغذیه آگاه شده‌اند در صورتی‌که اگر بهترین تغذیه و والاترین مراقبت جسمانی، در فضایی غیر روحانی فراهم شود، غایت آمال والدین یعنی پرورش نسلی صالح که روشنی چشم[۸] باشد، به سرانجام نخواهد رسید. کارشناسان معتقدند برای داشتن فرزند صالح، لازم است تا والدین صالح و مصلح شوند و این به‌معنای حرکت به‌سمت اصلاح نه‌تنها برای خود بلکه برای اطرافیان و محیط زندگی است. نماز، زیارت، تلاوت قرآن، دعا، توکل به خدا و فراهم آوردن فضای معنوی و آرام در خانواده، ازجمله مراقبت‌های معنوی در دوران بارداری است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که شنیدن آوای قرآن در زنان بارداری که برای زایمان بستری شده بودند موجب کاهش سطح اضطراب آنها می‌شود. بر اساس یک پژوهش در کشور اندونزی، زنان بارداری که در سه‌ماههٔ سوم بارداری، سه‌بار در هفته، هر بار به‌مدت ۱۵ دقیقه به تلاوت قرآن گوش داده‌اند، نسبت به گروه کنترل، سطح اضطراب پایین‌تری را هنگام زایمان تجربه کرده‌اند.[۹]

آرامش روحی مادر در دوران بارداری، از مهم‌ترین عوامل در آرامش روحی فرزندان در زندگی آینده است. از سوی دیگر، هر اندازه که فضای خانه و خانواده در دوران بارداری از آلودگی گناه و اشتغالات غیرمعنوی دور باشد، جنین نیز در آینده، اُنس و الفت بیشتری با معنویات خواهد داشت.[۱۰]

مراقبت‌های بدنی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ورزش سبک: پیاده‌روی روزانه، حرکات نرمش مخصوص بارداری و شنا.
  2. پرهیز از خستگی شدید: استراحت کافی و خواب منظم.
  3. اجتناب از حرکات خطرناک: پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت‌های پرتنش.
  4. دوری از استرس و اضطراب: پرهیز از حضور در محیط‌های پرتنش و دوری از مشاجره‌های خانوادگی؛ زیرا هرگونه ناراحتی و استرس زن در طول دوران بارداری بر جنین تأثیر می‌گذارد.
  5. پرهیز از دخانیات و الکل: علاوه بر ممنوعیت استعمال سیگار و سایر دخانیات برای زن باردار، ممنوعیت قرار گرفتن زن باردار در معرض دود آنها نیز حائز اهمیت است. به‌همین دلیل، در این دوران توصیه می‌شود تا از استعمال هرگونه دخانیات در فضای خانه خودداری شود.[۱۱]

مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مشارکت مردان به‌صورت همراهی با همسر برای دریافت مراقبت‌های بارداری، مشارکت در امور منزل و ارائهٔ توصیه‌های بهداشتی به زن باردار، محقق می‌شود. در فرهنگ ایرانی، همکاری مرد در مراقبت‌های دوران بارداری نه‌تنها وظیفه‌ای اخلاقی و عاطفی، بلکه تکلیفی دینی و اجتماعی محسوب می‌شود. در فرهنگ اسلامی نیز بر مسئولیت‌پذیری مرد در قبال همسر، به‌خصوص در دوران بارداری، تأکید شده است. با وجود این، مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری زن، با چالش‌هایی روبرو است، ازجمله ناآگاهی مردان، نقش تعریف‌نشدهٔ آنها دربارهٔ مراقبت‌های بارداری، مسائل اقتصادی و فرهنگی و مشکلات مربوط به سیستم بهداشتی.[۱۲]

انواع مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. حمایت عاطفی و روانی: ایجاد آرامش، پرهیز از مشاجره و تنش‌های خانوادگی، گفت‌وگوی مثبت و ابراز محبت کلامی مانند تشویق زن باردار به صبر و توکل بر خداوند و کاهش استرس همسر.
  2. مشارکت در کارهای منزل: کمک به زن باردار در انجام کارهایی مانند آشپزی، نظافت یا خرید لوازم ضروری، تقسیم مسئولیت‌های منزل براساس آیات و روایات اسلامی.
  3. پرهیز از انتظارات غیرمنطقی: درک تغییرات جسمی و روحی همسر مانند نوسانات خلقی، خستگی یا حالت تهوع.
  4. همراهی در مراقبت‌های پزشکی: در صورت امکان، شرکت در جلسات معاینه پیش از زایمان و همراهی با زن باردار در کلاس‌های آمادگی برای زایمان، توجه به تغذیهٔ همسر.[۱۳]
  5. حمایت معنوی: دعا برای سلامتی مادر و جنین، انتخاب نام نیکو برای فرزند.
  6. آماده‌سازی شرایط لازم برای زایمان: برنامه‌ریزی مالی و آموزش مهارت‌های پدری برای کمک به مادر در نگهداری از نوزاد.[۱۴]

دلایل مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. داشتن آثار مثبت بر سلامتی مادران؛ مردان می‌توانند از طریق ترتیب‌دادن حضور شخصی ماهر در هنگام زایمان، کمک به مادر بعد از تولد، به عهده گرفتن نقش پدری مسئول در خانواده و نیز پایان دادن به خشونت علیه زن، در حفظ سلامت زن در دوران بارداری مشارکتی فعال داشته باشند.
  2. نگرش مثبت زوجین به مشارکت مردان و نیاز به حمایت پدرانه از سوی مرد.
  3. سبک زندگی و هسته‌ای شدن خانواده‌ها؛ تغییر سبک زندگی و دور شدن خانواده‌ها از یکدیگر، از دیگر دلایل لزوم مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری است.
  4. نیاز به عشق، حمایت و افزایش توقعات زنان.[۱۵]

موانع مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. عوامل فردی: ناآگاهی مردان نسبت به وقایع بارداری و زایمان، نگهداری کودک و مسئولیت خود در این زمینه؛ نگرش منفی زنان نسبت به مشارکت مردان.
  2. عوامل خانوادگی: اتکای زنان به مادران خود، به‌خصوص در بارداری اول؛ رابطهٔ ناسالم زن و شوهر؛ نحوهٔ تربیت مرد در خانواده.
  3. عوامل اقتصادی: پژوهش‌ها نشان داده‌اند مشغلهٔ کاری زیاد با مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری رابطه‌ای معکوس و وضعیت اقتصادی پایین نیز با این مشارکت رابطه‌ای مستقیم دارد.
  4. عوامل اجتماعی و فرهنگی: مردانِ سنتی، در بیشتر موارد، زنان را در مراقبت‌های دوران بارداری و حین زایمان همراهی نکرده و مراقبت را به دیگر اعضای خانواده و ماما می‌سپارند. در برخی فرهنگ‌ها و اقوام، مردان تا ده روز پس از زایمان نیز اجازهٔ دیدن همسر و فرزند خود را ندارند. انگ اجتماعی از دیگر عوامل اجتماعی به‌شمار می‌رود و متلک‌هایی از جمله زن ذلیل بودن، بر روحیهٔ مردان تأثیرگذار هستند. گروهی دیگر نیز این امر را نوعی تسلط زنان بر مردان دانسته و از آن اجتناب می‌کنند.
  5. عوامل مربوط به سیستم بهداشتی: نادیده گرفتن مردان در سیستم ارائهٔ خدمات و فقدان برنامه‌های آموزشی در زمینهٔ والد شدن؛ عدم دسترسی مردان به اطلاعات که به آنها در تصمیم‌گیری آگاهانه و محافظت و ارتقای سلامت خود و زوج آنها کمک کنند؛ زنانه بودن محیط مراکز بهداشتی و استفاده از تابلوی ورود آقایان ممنوع؛ رفتارهای نامناسب و نگرش منفی ارائه‌دهندهٔ خدمت نسبت به این موضوع؛ کمبود نیروی انسانی در مراکز ایران.[۱۶]

عوامل مؤثر بر مشارکت مردان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

داشتن رابطهٔ دو طرفهٔ قوی میان همسران؛ تأثیر سن و سطح تحصیلات مردان بر نگرش، درک و عملکرد آنها در این زمینه، به‌طوری‌که مردان مسن با کسب تجربه و مردان تحصیل کرده، مشارکت بیشتری دارند؛ تأثیر مذهب و سنت‌ها بر همکاری مردان که در دین اسلام بر آن تأکید شده است. پیامبر اسلام و امامان شیعه، بالاترین سطح همکاری را با همسران خود داشته‌اند؛ از دیگر عوامل تسهیل‌کننده و مؤثر بر مشارکت مردان می‌توان به شغل، درآمد، دسترسی به رسانه‌ها، تعداد فرزندان زنده، مدت ازدواج، انگیزهٔ افراد، داشتن محیط مناسب مراکز بهداشتی و نیز نگرش مثبت مراقبین اشاره کرد.[۱۷]

پیامدهای مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مشارکت مردان، آثار مفیدی همچون تحکیم روابط زناشویی، درک بهتر مشکلات بارداری و زایمان، کاهش عوارض بارداری و درد زایمان، افزایش مسئولیت‌پذیری مردان، تأثیرات مثبت بر سلامتی کودک و افزایش رفتارهای بهداشتی از طرف زنان را به‌دنبال دارد. همچنین، مشارکت مردان در مراقبت‌ها منجر به کاهش توقعات و مراقبت بیشتر از همسر و کاهش نگرانی مردان می‌شود.[۱۸]

بهداشت بارداری بر اساس سیر زمانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سه‌ماههٔ نخست

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در سه‌ماههٔ نخست بارداری، بدن مادر در حال تغییر و آماده‌شدن برای میزبانی از یک زندگی جدید است. در این دوره به موارد زیر توصیه شده است: خودمراقبتی با استفاده از زنجبیل، بابونه، ویتامین B6 یا طب سوزنی برای کاهش علائمی مانند حالت تهوع و استفراغ؛ استفاده از کلسیم یا منیزیم برای گرفتگی عضلات پا؛ اصلاحات غذایی و استفاده از سبوس گندم یا سایر مکمل‌های فیبردار برای درمان یبوست؛ دریافت انرژی، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی با خوردن انواع غذاهای سالم از جمله سبزیجات، گوشت، لوبیا، آجیل، لبنیات پاستوریزه و میوه. در سه‌ماههٔ اول بارداری، تجربهٔ گرفتگی شدید در بدن، تب بیش از ۳۸ درجهٔ سانتی‌گراد، ادرار دردناک، خون‌ریزی واژینال یا استفراغ شدید، نیازمند مراجعه به پزشک است.[۱۹]

سه‌ماههٔ میانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در سه‌ماههٔ میانی، مادر می‌تواند برخی از دردها و آزارهای ناشی از بارداری را با ورزش منظم، طب سوزنی، کمربندهای حمایتی در نواحی کمر و لگن و فیزیوتراپی حل کند. استفاده از کمپرس سرد برای تسکین درد سندرم تونل کارپال و نیز استفاده از کرم، ژل یا لوسیون برای درمان ترک‌های پوستی بسیار تأثیرگذار هستند.[۲۰]

سه‌ماههٔ پایانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در سه‌ماههٔ پایانی بارداری، جنین به تکامل می‌رسد و مادر، احساس ناراحتی بیشتری را تجربه می‌کند. برای مدیریت این ناراحتی‌ها، اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی، استفاده از بالش‌های کمکی در هنگام خواب و داشتن برنامهٔ ورزشی منظم بسیار کمک‌کننده است. همچنین دردهای زایمان کاذب (برکستون هیکس)، بدن مادر را برای زایمان واقعی آماده می‌کند. نوشیدن آب به‌مقدار کافی، تغییر وضعیت بدن مانند پیاده‌روی یا دراز کشیدن، استراحت و خواب نیمروزی، خواندن کتاب یا گوش‌دادن به تلاوت قرآن یا موسیقی‌های آرام‌بخش از جمله راهکارهای غلبه بر این درد کاذب است.

بیشتر مادران، بین هفته‌های ۳۸ تا ۴۱ بارداری، زایمان می‌کنند و راهی برای تعیین دقیق زمان زایمان طبیعی وجود ندارد. هنگام زایمان، دهانهٔ رحم منبسط شده، ماهیچه‌های رحم در فواصل منظم شروع به انقباض کرده و به‌مرور زمان به هم نزدیک می‌شوند. حس سبکی و احساس این‌که جنین به‌سمت پایین حرکت کرده، افزایش ترشحات شفاف یا صورتی[۲۱] و باز شدن کیسهٔ آب (پارگی غشاها)، دیگر علائم شروع پروسهٔ زایمان هستند. پزشکان همواره توصیه می‌کنند که مادر در صورت مشاهدهٔ خونریزی شدید، سردردهای مداوم، تورم ناگهانی یا شدید، کاهش حرکت جنین، پاره‌شدن کیسهٔ آب و درد مداوم بین انقباضات، به پزشک مراجعه کند.[۲۲]

مراقبت‌های بارداری در زمان جنگ و بحران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در زمان جنگ و بحران، مدیریت استرس زنان باردار، موضوعی حیاتی است؛ زیرا استرس در این دوران، نه‌تنها احتمال افزایش خطرات جسمی مانند فشار خون بالا و زایمان زودرس را به‌دنبال دارد بلکه بر سلامت روانی مادران و آیندهٔ نوزادان نیز تأثیرگذار است. نبود دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و در شرایط وخیم‌تر کمبود منابع غذایی و سوءتغذیه، زنان باردار را گرفتار عوارض بارداری همچون پره‌اکلامپسی،[۲۳] خونریزی، کم‌خونی و زایمان متوقف‌شده[۲۴] می‌کند.[۲۵] از سوی دیگر، جنگ و شرایط بحران، بر روی نوزادان نیز تأثیرات منفی همچون افزایش مرگ‌ومیر نوزادان یا تولد نوزادان نارس، وزن پایین نوزاد هنگام تولد، مشکلات رشدی همچون رشد شناختی، عاطفی و حسی‌حرکتی و برخی نقص‌های مادرزادی خواهد داشت.[۲۶]

اصول مدیریت استرس در شرایط بحران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. تکنیک‌های تنفس و آرام‌سازی: تنفس عمیق به مادر کمک می‌کند تا ضربان و فشار خون خود را کنترل کرده و با آرام‌سازی عضلات، از تنش‌های جسمی خود بکاهد.
  2. ذهن‌آگاهی[۲۷] و مدیتیشن: هر دو از روش‌های علمی تأییدشده برای کاهش استرس و افزایش آرامش ذهنی محسوب می‌شوند. با تمرین ذهن‌آگاهی، مادر باردار یادمی‌گیرد تا در لحظه حاضر بوده و نگرانی‌های آینده را کمتر در ذهن خود نگه دارد. این امر، در نهایت به ایجاد آرامش و کاهش اضطراب منجر خواهد شد.
  3. تمرینات سبک بدنی: فعالیت‌های بدنی سبک و منظم مانند پیاده‌روی آرام، یوگا و مدیتیشن سبک، نقش مهمی در کنترل استرس دارند. انجام این تمرینات به ترشح هورمون‌های شادی‌آور و کاهش هورمون‌های استرس منتهی می‌شود.[۲۸] علاوه بر آن، تحرک ملایم در خانه یا پناهگاه، از ورم پا جلوگیری کرده، جریان خون را بهبود بخشیده و خستگی عضلات و کمر را کاهش می‌دهد.[۲۹]

اصول مراقبت تغذیه‌ای مادران باردار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. تغذیه و مکمل‌های آرام‌بخش: ویتامین‌های گروه B به بهبود عملکرد عصبی کمک می‌کنند؛ امگا۳ نیز دارای خواص ضدالتهابی بوده و نوشیدن انواع چای و دمنوش‌های گیاهی آرام‌بخش مانند بابونه و نعناع در شرایط بحرانی و جنگی، زیر نظر پزشک متخصص تأثیرگذار است. مصرف آب جوشیده و تصفیه‌شده برای جلوگیری از بیماری‌های عفونی، مغزیجات همچون بادام، گردو، کشمش و خرما برای انرژی و املاح، استفاده از نان‌های خشک یا تافتون در صورت عدم دسترسی به نان تازه و مکمل اسیدفولیک و آهن با نظر پزشک یا ماما در این دوران می‌تواند بسیار مفید باشد.[۳۰]
  2. عدم استفاده از غذاهای ناسالم یا کنسرویجات: مادران باردار لازم است تا حد امکان از مصرف غذاهای آماده و کنسروها خودداری کنند اما در صورت اجبار، استفاده از کنسرو تنها در صورت جوشاندن کامل و رعایت دقیق دستورالعمل حرارتی درج شده روی بسته‌بندی توصیه می‌شود. عدم رعایت این نکته ممکن است به مسمویت خطرناک بوتولیسم[۳۱] منتهی شود که در دوران بارداری بسیار خطرناک است.[۳۲]

خودمراقبتی‌های معنوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دعا و توجه به باورهای دینی می‌تواند نقش تأثیرگذاری در حفظ آرامش روانی و کاهش استرس داشته باشند. خواندن قرآن و ادعیه، می‌تواند به آرامش قلب و تقویت روحیهٔ زنان باردار کمک شایانی بکند.[۳۳]

جدی گرفتن معیارهای هشداردهنده

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

علائمی همچون گریهٔ زیاد، بی‌خوابی مزمن و حملات پانیک یا اضطراب فراوان برای مادر باردار بسیار خطرناک بوده و در صورت مشاهدهٔ این علائم لازم است تا در اسرع‌وقت با پزشک خود تماس برقرار کنند.[۳۴] علاوه بر آن، علائمی همچون کاهش یا توقف حرکات جنین به‌خصوص پس از ۲۸ هفته، خون‌ریزی واژینال، تب بالا یا لرزش‌های ناگهانی و پارگی کیسهٔ آب می‌تواند از علائم خطر در دوران بارداری باشد.[۳۵]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ اسفندیاری‌نژاد و دیگران، «میزان انطباق مراقبت‌های دوران بارداری ارائه شده در سه‌ماهۀ اول ...»، 1394ش، ص218.
  2. ↑ «زعفران در بارداری خطرناک است؟+ میزان مصرف مجاز»، وب‌سایت گهواره.
  3. ↑ «گذار علمی از قابلگی»، خبرگزاری دنیای اقتصاد.
  4. ↑ آن%20به%20شما%20کمک%20کند. «مراقبت‌ها و معاینه‌های پزشکی دوران بارداری»، وب‌سایت درمانکده.
  5. ↑ نصرت‌آبادی، «نقش اسلام در سلامت زنان باردار»، 1400ش، چکیده.
  6. ↑ «تدابیر دوران بارداری (2)»، وب‌سایت طب شیعه.
  7. ↑ «تدابیر دوران بارداری (1)»، وب‌سایت طب شیعه.
  8. ↑ سورهٔ فرقان، آیهٔ 74.
  9. ↑ نصرت‌آبادی، «نقش اسلام در سلامت زنان باردار»، 1400ش، ص148.
  10. ↑ «تدابیر دوران بارداری (4) آداب معنوی بارداری»، وب‌سایت طب شیعه.
  11. ↑ «تدابیر دوران بارداری (2)»، وب‌سایت طب شیعه.
  12. ↑ فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، چکیده.
  13. ↑ «وظایف همسر دردوران بارداری زن چیست؟»، وب‌سایت راسخون.
  14. ↑ «وظیفۀ مرد در دوران بارداری همسر چیست؟ (بخش اول)»، وب‌سایت راسخون.
  15. ↑ فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش،ص4-5.
  16. ↑ فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، ص7.
  17. ↑ فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، ص7.
  18. ↑ فتح‌نژاد کاظمی و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، 1396ش، ص7.
  19. ↑ «راهنمای سه‌ماهۀ اول بارداری (توصیه‌هایی در مورد 13 هفتۀ اول بارداری)»، وب‌سایت یونیسف.
  20. ↑ «راهنمای سه‌ماهۀ دوم بارداری (توصیه‌هایی برای هفته‌های 13 تا 28 بارداری)»، وبسایت یونیسف.
  21. ↑ آزاد شدن ترشحات موکوسی یا پلاگین مخاطی.
  22. ↑ «راهنمای سه‌ماهۀ سوم بارداری (توصیه‌هایی برای هفته‌های 29 تا 40 بارداری)»، وب‌سایت یونسف.
  23. ↑ یکی از بیماری‌های دوران بارداری است که با فشار خون بالا و آسیب اندامی مشخص می‌شود و علائم آن شامل تورم، افزایش وزن ناگهانی و سردرد هستند.
  24. ↑ در وضعیت زایمان متوقف‌شده، زایمان مادر متوقف می‌شود یا بسیار آهسته رخ می‌دهد و جان او و نوزادش را به خطر می‌اندازد.
  25. ↑ «بارداری در دوران جنگ ایران و اسرائیل، راهکارها، آرام‌سازی و مراقبت‌ها»، وب‌سایت دکتر مریم آقایی.
  26. ↑ «سلامت مادران باردار و نوزادان در شرایط جنگی»، خبرگزاری خبر آنلاین.
  27. ↑ Mindfulness
  28. ↑ «راهنمای مدیریت استرس زنان باردار در زمان جنگ»، وب‌سایت معاونت بهداشت، دانشکدۀ علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تربت‌جام.
  29. ↑ «بارداری در دوران جنگ ایران و اسرائیل، راهکارها، آرام‌سازی و مراقبت‌ها»، وب‌سایت دکتر مریم آقایی.
  30. ↑ «بارداری در دوران جنگ ایران و اسرائیل، راهکارها، آرام‌سازی و مراقبت‌ها»، وب‌سایت دکتر مریم آقایی.
  31. ↑ بوتولیسم یک بیماری فلج است که عامل ایجادکنندهٔ آن سمی است که توسط باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم تولید می‌شود.
  32. ↑ «توصیه‌های مهم برای زنان باردار در شرایط بحران»، خبرگزاری مهر.
  33. ↑ «راهنمای مدیریت استرس زنان باردار در زمان جنگ»، وب‌سایت معاونت بهداشت، دانشکدۀ علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تربت‌جام.
  34. ↑ «راهنمای مدیریت استرس زنان باردار در زمان جنگ»، وب‌سایت معاونت بهداشت، دانشکدۀ علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تربت‌جام.
  35. ↑ «بارداری در دوران جنگ ایران و اسرائیل، راهکارها، آرام‌سازی و مراقبت‌ها»، وب‌سایت دکتر مریم آقایی.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قرآن کریم.
  • اسفندیاری‌نژاد، پروین و دیگران، «میزان انطباق مراقبت‌های دوران بارداری ارائه شده در سه‌ماههٔ اول …»، مجلهٔ علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، دورهٔ ۳۳، شمارهٔ ۳، ۱۳۹۴ش، ص۲۱۸.
  • «بارداری در دوران جنگ ایران و اسرائیل، راهکارها، آرام‌سازی و مراقبت‌ها»، وب‌سایت دکتر مریم آقایی، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «تدابیر دوران بارداری (۱)»، وب‌سایت طب شیعه، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «توصیه‌های مهم برای زنان باردار در شرایط بحران»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگزاری: ۳ تیر ۱۴۰۴ش.
  • «راهنمای سه‌ماههٔ اول بارداری (توصیه‌هایی در مورد ۱۳ هفتهٔ اول بارداری)»، وب‌سایت یونیسف، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «راهنمای سه‌ماههٔ دوم بارداری (توصیه‌هایی برای هفته‌های ۱۳ تا ۲۸ بارداری)»، وبسایت یونیسف، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «راهنمای سه‌ماههٔ سوم بارداری (توصیه‌هایی برای هفته‌های ۲۹ تا ۴۰ بارداری)»، وب‌سایت یونسف، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «راهنمای مدیریت استرس زنان باردار در زمان جنگ»، وب‌سایت معاونت بهداشت، دانشکدهٔ علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تربت‌جام، تاریخ بارگذاری: ۲۷ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «زعفران در بارداری خطرناک است؟ + میزان مصرف مجاز»، وب‌سایت گهواره، تاریخ بازدید: ۸ تیر ۱۴۰۴ش.
  • «سلامت مادران باردار و نوزادان در شرایط جنگی»، خبرگزاری خبر آنلاین، تاریخ بارگذاری: ۴ تیر ۱۴۰۴ش.
  • «گذار علمی از قابلگی»، خبرگزاری دنیای اقتصاد، تاریخ بارگزاری: ۲۶ آذر ۱۳۹۶ش.
  • فتح‌نژاد کاظمی، آزیتا و دیگران، «مروری بر ابعاد مختلف مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری»، مجلهٔ حکیم سید اسماعیل جرجانی، سال ۵، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۶ش.
  • «مراقبت‌ها و معاینه‌های پزشکی دوران بارداری»، وب‌سایت درمانکده، تاریخ بازدید: ۸ تیر ۱۴۰۴ش.
  • نصرت‌آبادی، مهناز، «نقش اسلام در سلامت زنان باردار»، پژوهش در دین و سلامت، دورهٔ ۷، شمارهٔ ۳، ۱۴۰۰ش.
  • «وظایف همسر دردوران بارداری زن چیست؟»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بارگزاری: ۱۸ آذر ۱۳۹۲ش.
  • «وظیفهٔ مرد در دوران بارداری همسر چیست؟ (بخش اول)»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بارگزاری: ۲۴ آذر ۱۳۹۷ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:مراقبت‌های_دوران_بارداری&oldid=57596»