پرش به محتوا

پیش‌نویس:اضطراب اجتماعی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''اضطراب اجتماعی'''</big>؛ ترس از قضاوت دیگران یا تعامل با آنها.<br>[[اضطراب اجتماعی]] (Social Anxiety Disorder) یا اختلال فوبی اجتماعی، اختلالی در پردازش شناختی است. این اختلال، وضعیت ذهنی تکرارشونده‌ای است که با واهمه یا اجتناب از موقعیت‌هایی مشخص می‌شود که دیگر افراد، شخص را ارزیابی یا موشکافی می‌کنند. نشخوارهای ذهنی و نگرانی‌ها، همواره دارای سوگیری هستند و با عطف توجه فرد به اطلاعات منفی، موجب فعال‌سازی و تداوم احساس تهدید شده و به اضطراب اجتماعی ختم می‌شود. [[دین]] اسلام در قالب رهنمودهایی مانند [[ایمان]] به خدا و التزام عملی به بندگی و [[عبادت]] او، آدمی را در کسب آرامش و دوری از اضطراب، یاری می‌کند
[[پرونده:اضطراب-اجتماعی-1.jpg|جایگزین=کلاس اولی - گریه |بندانگشتی|گریه دختر بچه کلاس اولی‌ در جشن شکوفه‌ها]]
{{درشت|'''اضطراب اجتماعی'''}}؛ ترس از قضاوت دیگران یا تعامل با آنها.{{سخ}}اضطراب اجتماعی یا فوبی اجتماعی، نوعی اختلال شناختی است که با [[ترس]] پایدار و اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی همراه است. در این حالت، فرد به‌طور مداوم نگران قضاوت، ارزیابی یا موشکافی دیگران است. در این اختلال، ذهن به‌صورت انتخابی بر اطلاعات منفی تمرکز می‌کند. این فرایند، باعث تشدید نشخوارهای فکری و احساس تهدید می‌شود و درنهایت، چرخه [[اضطراب اجتماعی]] را تداوم می‌بخشد.
 
معناگرایی و توجه به آموزه‌های دینی، این اضطراب را کاهش می‌دهد و با تقویت حس امنیت درونی، فرد را به سمت زندگی متعادل و دور از تنش‌های بی‌جا هدایت می‌کند. در آموزه‌های [[دین اسلام]]، راهکارهایی برای مقابله با اضطراب و رسیدن به آرامش درونی ارائه شده است. [[ایمان]] به خداوند، [[توکل]] بر او و پایبندی به [[عبادت]]، به انسان کمک می‌کند تا از دام نگرانی‌های مفرط رهایی یابد و در پناه [[معنویت]]، به [[تعادل روانی]] دست پیدا کند.


==تعریف اضطراب اجتماعی==
==تعریف اضطراب اجتماعی==
اضطراب اجتماعی یا جمع‌هراسی (Social Anxiety Disorder) به‌معنای هراس یا اضطراب آشکار دربارهٔ موقعیتی اجتماعی است که فرد را در معرض توجه یا انتقاد دیگران قرار می‌دهد. افرادی که به این اختلال دچار هستند، به‌شدت از انجام رفتار نامناسب یا نشان‌دادن نشانه‌های اضطراب در روابط اجتماعی وحشت داشته و به‌همین دلیل، ترجیح می‌دهند تا از حضور در مکان‌های عمومی، پرهیز کنند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1130556/fa بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص141.]</ref>


اضطراب اجتماعی به‌معنای هراس یا اضطراب آشکار دربارۀ موقعیتی اجتماعی است که فرد را در معرض توجه یا انتقاد دیگران قرار می‌دهد. افرادی که به این اختلال دچار هستند، به‌شدت از انجام رفتار نامناسب یا نشان‌دادن نشانه‌های [[اضطراب فراگیر|اضطراب]] در روابط اجتماعی وحشت داشته و به‌همین دلیل، ترجیح می‌دهند تا از حضور در مکان‌های عمومی، پرهیز کنند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1130556/fa بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص141.]</ref>  
افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی حتی ممکن است از خرید از مغازهٔ محل یا تماس تلفنی نیز [[ترس|هراس]] داشته باشند؛<ref>[https://www.sid.ir/paper/1130556/fa بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص141.]</ref> احساس عصبی‌بودن و ناراحتی می‌کنند و خیلی نگران هستند که اقدامی خجالت‌آور از آنها سر بزند.<ref>[https://www.pejournal.ir/files/cd_papers/r_1_220101015146.pdf محمدی و خوئینی، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، 1400ش، ص185.]</ref> اضطراب اجتماعی، گاهی [[زندگی]] انسان را فلج کرده، توانمندی‌های او را معطل نگه‌داشته و ذهن و عواطف او را قفل می‌کند.<ref>[https://www.imna.ir/news/390598/اضطراب-اجتماعی-در-زنان-دو-برابر-مردان-است «اختلال اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان است»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> اضطراب اجتماعی با این معنا، در نظام ارتباطی انسان با خود، [[خدا]] و جامعه بروز می‌کند و با مفاهیمی مانند خودسازی، روابط اجتماعی و [[هویت فرهنگی]]، پیوند می‌یابد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/825066/fa سالاری و دیگران، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده و انسجام خانواده با اضطراب اجتماعی»، 1394ش، چکیده.]</ref>


افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی حتی ممکن است از خرید از مغازۀ محل یا تماس تلفنی نیز [[ترس|هراس]] داشته باشند؛<ref>[https://www.sid.ir/paper/1130556/fa بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص141.]</ref> احساس عصبی‌بودن و ناراحتی می‌کنند و خیلی نگران هستند که اقدامی خجالت‌آور از آنها سر بزند.<ref>[https://www.pejournal.ir/files/cd_papers/r_1_220101015146.pdf محمدی و خوئینی، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، 1400ش، ص185.]</ref> اضطراب اجتماعی یا جمع‌هراسی، گاهی زندگی انسان را فلج کرده، توانمندی‌های او را معطل نگه‌داشته و ذهن و عواطف او را قفل می‌کند.<ref>[https://www.imna.ir/news/390598/%D8%A7%D8%B6%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «اختلال اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان است»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> اضطراب اجتماعی، در نظام ارتباطی انسان با خود، [[خدا]] و جامعه بروز می‌کند و درمان آن نیازمند هماهنگی میان خودسازی معنوی، اصلاح روابط اجتماعی و بازتعریف [[هویت فرهنگی]] است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/825066/fa سالاری و دیگران، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده و انسجام خانواده با اضطراب اجتماعی»، 1394ش، چکیده.]</ref>
==عوامل و زمینه‌های اضطراب اجتماعی==
==عوامل و زمینه‌های اضطراب اجتماعی==
===وسواس فکری و نشخوار ذهنی===
دو مقوله متفاوت از افکار مقاوم و عودکننده هستند که می‌توانند هم‌پوشی داشته باشند و اطراف یک موضوع معمولی دور زده، به‌صورت غیرارادی وارد آگاهی شده و توجه انسان را از موضوعات مورد نظر و اهداف فعلی منحرف می‌کنند؛ مانند [[جوانی]] که پس از یک گفت‌وگوی معمولی در جمع، مدام به این موضوع فکر می‌کند که مبادا حرف نامناسبی زده باشد.


*'''نشخوار ذهنی''' یا '''وسواس فکری''': افکاری مقاوم و عودکننده هستند که اطراف یک موضوع معمولی دور زده، به‌صورت غیرارادی وارد آگاهی شده و توجه انسان را از موضوعات مورد نظر و اهداف فعلی منحرف می‌کنند؛ مانند [[جوانی]] که پس از یک گفت‌وگوی معمولی در جمع، مدام به این موضوع فکر می‌کند که مبادا حرف نامناسبی زده باشد.
===رویدادهای زندگی===
*'''رویدادهای زندگی''': مواجهه با تعارضات بین فردی در [[خانواده]] و سوء‌استفادۀ فیزیکی، عاطفی و جنسی از جمله رویدادهای منفی و آسیب‌زا در [[زندگی]] هستند که احتمال ابتلا به اضطراب اجتماعی را افزایش می‌دهند؛ مانند تحقیر دانش‌آموز توسط معلم در جمع کلاس که در فرهنگ ایرانیان به «[[هتک حرمت مومن|آبروریزی]]» یا «بی‌آبرو کردن» شناخته می‌شود.
مواجهه با تعارضات بین فردی در [[خانواده]] و سوءاستفادهٔ فیزیکی، عاطفی و جنسی از جمله رویدادهای منفی و آسیب‌زا در [[زندگی]] هستند که احتمال ابتلا به اضطراب اجتماعی را افزایش می‌دهند؛ مانند تحقیر دانش‌آموز توسط معلم در جمع کلاس که در فرهنگ ایرانیان به «[[هتک حرمت مومن|آبروریزی]]» یا «بی‌آبرو کردن» شناخته می‌شود.  
*'''والدین و تربیت خانوادگی''': مکانیسم‌های [[تربیت|تربیتی]] والدین مانند انتقاد شدید در [[کودک|کودکی]]، [[تنبیه بدنی]]، تحت فشار گذاشتن فرزند برای بی‌عرضه نبودن و نیز شیوۀ خاص الگودهی و انتقال اطلاعات بر ایجادِ نوع خاصی از شناخت‌ها و رفتارهای مربوط به ارزشیابی اجتماعی تأثیرگذار بوده و [[آسیب‌پذیری]] نسبت به اضطراب اجتماعی را افزایش می‌دهد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1130556/fa بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص142.]</ref>
===والدین و تربیت خانوادگی===
*'''عوامل زیستی''': افراد دارای اضطراب اجتماعی، زمانی‌که در شرایط ارزیابی اجتماعی قرار می‌گیرند قسمت آمیگدالِ مخ آنها نسبت به دیگران، فعال‌تر می‌شود. آمیگدال، بادامکی در مغز است که در پردازش احساسات و تشخیص خطر، یادگیری و حافظه، تئوری ذهن و [[مهارت تصمیم‌گیری|تصمیم‌گیری]] نقش مهمی ایفا می‌کند. در [[طب سنتی ایران|طب سنتی]] و [[طب اسلامی]] نیز به تعادل «اخلاط چهارگانه» توجه می‌کنند؛ زیرا عدم تعادل در آن می‌تواند مسبب مشکلات بسیاری شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/444062/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B6%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%A2%D9%86 سروستان، «بررسی اضطراب اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، 1398ش، ص118.]</ref>
[[پرونده:اضطراب-اجتماعی-4.jpg|alt=تنبیه بدنی دانش آموز در مدرسه|بندانگشتی|تنبیه دانش آموز در مدرسه]]مکانیسم‌های [[تربیت|تربیتی]] والدین مانند انتقاد شدید در [[کودک|کودکی]]، [[تنبیه بدنی]]، تحت فشار گذاشتن فرزند برای بی‌عرضه نبودن و نیز شیوهٔ خاص الگودهی و انتقال اطلاعات بر ایجادِ نوع خاصی از شناخت‌ها و رفتارهای مربوط به ارزشیابی اجتماعی تأثیرگذار بوده و [[آسیب‌پذیری]] نسبت به اضطراب اجتماعی را افزایش می‌دهد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1130556/fa بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص142.]</ref>
*'''عوامل فرهنگی''': حساسیت بیش از حد به نظرات دیگران در فرهنگ جمع‌گرای ایرانی،<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3737144/%D8%BA%DB%8C%D8%A8%D8%AA-%D9%85%D9%88%D8%AC%D8%A8-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF «غیبت موجب افزایش فشار روحی می‌شود»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.]</ref> ترس از اشتباه‌کردن در جمع و تلاش برای حفظ وجهۀ اجتماعی نزد دیگران، مقایسۀ اجتماعی به‌ویژه در فضای مجازی، در افزایش اضطراب اجتماعی، اثرگذار است؛ در اضطراب اجتماعی، ترس از ارزیابی، به‌معنای عام آن اهمیت داشته و این افراد از هر نوع ارزیابی مثبت و منفی واهمه دارند. علاوه بر آن، تواضع افراطی می‌تواند این مشکل را تشدید کند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/464471/fa داوودی، ایران و دیگران، «اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی مثبت»، 1391ش، ص3.]</ref>
*'''سوء‌برداشت از مفاهیم ارزشی''': برخی افراد، تواضع را با خودکم‌بینی اشتباه می‌گیرند. همچنین ترس از گناه زبان، گاهی فرد را از صحبت‌کردن بازمی‌دارد. این در حالی است که [[امام علی]] گفته است که آن‌جا که باید سخنِ درست گفت، در خاموشی خیری نیست.<ref>[https://hawzah.net/fa/Hadith/View/42762/%D8%B3%D8%AE%D9%86-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%AC%D8%A7-%D9%88-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9 «سخن گفتن بجا و به‌موقع»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref>


==تاریخچه اضطراب اجتماعی==
===عوامل زیستی===
افراد دارای اضطراب اجتماعی، زمانی‌که در شرایط ارزیابی اجتماعی قرار می‌گیرند قسمت آمیگدالِ مخ آنها نسبت به دیگران، فعال‌تر می‌شود. آمیگدال، بادامکی در مغز است که در پردازش احساسات و تشخیص خطر، یادگیری و حافظه، تئوری ذهن و [[مهارت تصمیم‌گیری|تصمیم‌گیری]] نقش مهمی ایفا می‌کند. عوامل زیستی اضطراب در [[طب سنتی ایران|طب سنتی]] نیز ذیل مباحث تعادل «اخلاط چهارگانه» مورد توجه قرار گرفته است؛ از این منظر، عدم تعادل در اخلاط چهارگانه می‌تواند سبب اختلال‌هایی همچون اضطراب شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/444062/بررسی-اضطراب-اجتماعی-و-عوامل-موثر-بر-آن سروستان، «بررسی اضطراب اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، 1398ش، ص118.]</ref>


زمینه‌ها و شکل‌های اضطراب اجتماعی در جوامع سنتی و مدرن، تحولاتی را سپری کرده است. در جوامع سنتی، اضطراب اجتماعی بیشتر جمع‌گرا و ناشی از نظارت گروهی بوده است؛ در حالی‌که در جوامع مدرن، اضطراب اجتماعی، ناشی از ناامنی در هویت، روابط پیچیده و خصوصیات ذاتی جامعه مدرن است. با وجود پیشرفت‌های اجتماعی، اضطراب اجتماعی در جوامع مدرن افزایش یافته و شکل‌های جدیدی به‌خود گرفته است.
===عوامل فرهنگی===
حساسیت بیش از حد به نظرات دیگران در فرهنگ جمع‌گرای ایرانی،<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3737144/غیبت-موجب-افزایش-فشار-روحی-می‌شود «غیبت موجب افزایش فشار روحی می‌شود»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.]</ref> ترس از اشتباه‌کردن در جمع و تلاش برای حفظ وجههٔ اجتماعی نزد دیگران، مقایسهٔ اجتماعی به‌ویژه در فضای مجازی، در افزایش اضطراب اجتماعی، اثرگذار است؛ در اضطراب اجتماعی، ترس از ارزیابی، به‌معنای عام آن اهمیت داشته و این افراد از هر نوع ارزیابی مثبت و منفی واهمه دارند. علاوه بر آن، تواضع افراطی می‌تواند این مشکل را تشدید کند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/464471/fa داوودی، ایران و دیگران، «اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی مثبت»، 1391ش، ص3.]</ref>


از جمله دلایل ابتلا به اضطراب اجتماعی در جوامع سنتی، عبارت است از: کنترل اجتماعی شدید؛ هویت از پیش تعیین‌شده؛ شبکه‌های حمایتی قوی و ریسک‌های محدود. زندگی مدرن اما بر پایۀ اصولی همچون فردگرایی، [[مصرف‌گرایی]]، رقابت شدید و نسبیت [[اخلاق|اخلاقی]] استوار شده است. از جمله دلایل ابتلا به اضطراب اجتماعی در جوامع مدرن از جاکندگی انسان‌ها است که شاخص‌های آن عبارت است از: فردگرایی و [[انزوای اجتماعی|انزوا]]؛ فشارهای اقتصادی و رقابت؛ نسبیت اخلاقی و بی‌هدفی؛ تغییرات سریع فناوری؛ ریسک‌های جدید؛ روابط انتزاعی و گسست از سنت.<ref>[https://ana.ir/fa/news/305379/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B3-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86 «استرس، ارمغان سبک زندگی مدرن»، خبرگزاری آنا.]</ref>
==تفاوت زمینه‌های اضطراب اجتماعی در جوامع سنتی و مدرن==
زمینه‌ها و شکل‌های اضطراب اجتماعی در جوامع سنتی و مدرن، متفاوت است. در جوامع سنتی، اضطراب اجتماعی بیشتر جمع‌گرا و ناشی از نظارت گروهی بوده است؛ در حالی‌که در جوامع مدرن، اضطراب اجتماعی، ناشی از ناامنی در هویت، روابط پیچیده و خصوصیات ذاتی جامعه مدرن است. با وجود پیشرفت‌های اجتماعی، اضطراب اجتماعی در جوامع مدرن افزایش یافته و شکل‌های جدیدی به‌خود گرفته است.
 
از جمله دلایل ابتلا به اضطراب اجتماعی در جوامع سنتی، عبارت است از: کنترل اجتماعی شدید؛ هویت از پیش تعیین‌شده؛ شبکه‌های حمایتی قوی و ریسک‌های محدود. زندگی مدرن اما بر پایهٔ اصولی همچون فردگرایی، [[مصرف‌گرایی]]، رقابت شدید و نسبیت [[اخلاق|اخلاقی]] استوار شده است. از جمله دلایل ابتلا به اضطراب اجتماعی در جوامع مدرن از جاکندگی انسان‌ها است که شاخص‌های آن عبارت است از: فردگرایی و [[انزوای اجتماعی|انزوا]]؛ فشارهای اقتصادی و رقابت؛ نسبیت اخلاقی و بی‌هدفی؛ تغییرات سریع فناوری؛ ریسک‌های جدید؛ روابط انتزاعی و گسست از سنت.<ref>[https://ana.ir/fa/news/305379/استرس-ارمغان-سبک-زندگی-مدرن «استرس، ارمغان سبک زندگی مدرن»، خبرگزاری آنا.]</ref>


==علائم اضطراب اجتماعی==
==علائم اضطراب اجتماعی==
 
#'''ترس از صحبت کردن در جمع''': این [[ترس]] با کاهش کارآمدی در ارتباط کلامی، به اجتناب فرد از آغاز کردن یا ادامه دادن گفتگوها در گروه، کلاس، ملاءعام یا مهمانی‌ها منجر می‌شود.
#'''تنش و اضطراب دائمی''': نشانۀ اصلی اضطراب اجتماعی است. در نگاه اسلامی، اضطراب مزمن، نشانه‌ای از ضعف [[توکل]] است.
#'''ترس از ارزیابی توسط دیگران''': این ترس شامل اجتناب از ارزیابی شدن توسط دیگران و نگرانی از ارزیابی منفی است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1130556/fa بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص147.]</ref>
#'''ترس از صحبت کردن در جمع''': این [[ترس]] با کاهش کارآمدی در ارتباط کلامی، به اجتناب فرد از آغاز کردن یا ادامه دادن گفتگوها در گروه، کلاس، ملاء‌عام یا مهمانی‌ها منجر می‌شود.
#'''عوارض جسمانی''': لرزیدن دست‌وپا، تپش تند قلب، خشک‌شدن دهان یا سرخ‌شدن چهره و عرق‌کردن و نیز گاهی حالاتی مانند غش‌کردن یا از دست‌دادن کنترل از جمله عوارض جسمانی این نوع اضطراب هستند. از سوی دیگر، بسیاری از بیماری‌های جسمانی هم ناشی از اضطراب هستند مانند دردها و بیماری‌هایی نظیر انقباض یا درد ماهیچه، سردرد، تهوع یا اسهال، لرزش یا کنش عضلات.<ref>[https://www.imna.ir/news/390598/اضطراب-اجتماعی-در-زنان-دو-برابر-مردان-است «اختلال اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان است»، خبرگزاری ایمنا.]</ref>
#'''ترس از ارزیابی توسط دیگران''': این ترس شامل اجتناب از ارزیابی شدن توسط دیگران و نگرانی از ارزیابی منفی است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1130556/fa بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص147.]</ref> این در حالی است که امام علی تأکید کرده است وقتی کار برای [[خدا]] باشد حتی اگر تمام عالم به من پشت کنند، باکی ندارم.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n149760/%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%AF%D8%A7 «کار برای خدا»، وب‌سایت امام خمینی.]</ref>
#'''عوارض جسمانی''': لرزیدن دست‌وپا، تپش تند قلب، خشک‌شدن دهان یا سرخ‌شدن چهره و عرق‌کردن و نیز گاهی حالاتی مانند غش‌کردن یا از دست‌دادن کنترل از جمله عوارض جسمانی این نوع اضطراب هستند. از سوی دیگر، بسیاری از بیماری‌های جسمانی هم ناشی از اضطراب هستند مانند دردها و بیماری‌هایی نظیر انقباض یا درد ماهیچه، سردرد، تهوع یا اسهال، لرزش یا کنش عضلات.<ref>[https://www.imna.ir/news/390598/%D8%A7%D8%B6%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «اختلال اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان است»، خبرگزاری ایمنا.]</ref>


==درمان اضطراب اجتماعی==
==درمان اضطراب اجتماعی==
 
درمان اضطراب اجتماعی معمولاً ترکیبی از روان‌درمانی و دارودرمانی است. روش‌هایی مانند شناخت‌درمانی رفتاری (CBT) به فرد کمک می‌کنند باورهای منفی و الگوهای اجتنابی خود را تغییر دهد. مواجهه‌درمانی نیز به تدریج فرد را با موقعیت‌های اجتماعی روبه‌رو می‌کند تا ترسش کاهش یابد. همچنین در برخی موارد، داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی (مثل SSRIs) برای تنظیم مواد شیمیایی مغز تجویز می‌شود؛ اما تغییر یا اصلاح سبک زندگی نیز با رعایت شاخص‌های زیر می‌تواند نقش مؤثری در حفظ و افزایش سلامت روان و درمان اضطراب اجتماعی داشته باشد.<ref>[https://www.irna.ir/news/83337496/هشدار-استرس-جامعه-را-متلاشی-نکند «هشدار! استرس جامعه را متلاشی نکند»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
سبک زندگی اصیل ایرانی بر پایۀ [[ساده‌زیستی]]، [[قناعت]] و پاک‌نظری استوار است که زیربنای سلامت روان هستند. از این منظر، هرچه افراد به سبک زندگی اصیل ایرانی نزدیک‌تر باشند، حفظ و افزایش سلامت روان برای آنها راحت‌تر خواهد بود.<ref>[https://www.irna.ir/news/83337496/%D9%87%D8%B4%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B3-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AA%D9%84%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%D9%86%DA%A9%D9%86%D8%AF «هشدار! استرس جامعه را متلاشی نکند»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>  
#'''حمایت اجتماعی''': حمایت اجتماعی، از راه تقویت شناخت افراد، به کاهش تنش و افزایش رضایت از زندگی یاری می‌رساند.<ref>[https://www.pejournal.ir/files/cd_papers/r_1_220101015146.pdf محمدی و خوئینی، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، 1400ش، ص186.]</ref> حمایت اجتماعی، طیف گسترده‌ای از مصادیق را دربرمی‌گیرد و براساس ارزش‌های اسلامی، نهاد [[خانواده]] و [[صله رحم|صله‌رحم]] (به‌عنوان پناهگاه عاطفی و اقتصادی انسان‌ها) و [[وقف]] و [[انفاق]] (کمک‌های مالی و اجتماعی مانند [[نذر|نذورات]] و اطعام فقرا برای کاهش اضطراب ناشی از فقر)، حمایت اجتماعی محسوب می‌شوند.
 
#'''حمایت اجتماعی''': این حمایت، از راه تقویت شناخت افراد، به کاهش تنش و افزایش رضایت از زندگی یاری می‌رساند.<ref>[https://www.pejournal.ir/files/cd_papers/r_1_220101015146.pdf محمدی و خوئینی، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، 1400ش، ص186.]</ref> براساس ارزش‌های اسلامی نیز نهاد خانواده و صله‌رحم (به‌عنوان پناهگاه عاطفی و اقتصادی انسان‌ها) و وقف و انفاق (کمک‌های مالی و اجتماعی مانند [[نذر|نذورات]] و اطعام فقرا برای کاهش اضراب ناشی از فقر)، حمایت اجتماعی محسوب می‌شوند.
#'''انعطاف‌پذیری و انسجام خانواده''': در خانواده‌های انعطاف‌پذیر، اعضای خانواده در [[مهارت تصمیم‌گیری|تصمیم‌گیری‌ها]] مشارکت می‌کنند که در کاهش اضطراب اجتماعی و احتمال ابتلا به آن تأثیرگذار هستند. در خانواده‌های گسسته و خانواده‌هایی که روابط رضایت‌بخشی میان اعضا وجود ندارد، میزان رضایت و حمایت اجتماعی به حداقل رسیده و اضطراب اجتماعی بیشتری در آن مشاهده می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/825066/fa سالاری و دیگران، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده و انسجام خانواده با اضطراب اجتماعی»، 1394ش، ص4.]</ref>
#'''انعطاف‌پذیری و انسجام خانواده''': در خانواده‌های انعطاف‌پذیر، اعضای خانواده در [[مهارت تصمیم‌گیری|تصمیم‌گیری‌ها]] مشارکت می‌کنند که در کاهش اضطراب اجتماعی و احتمال ابتلا به آن تأثیرگذار هستند. در خانواده‌های گسسته و خانواده‌هایی که روابط رضایت‌بخشی میان اعضا وجود ندارد، میزان رضایت و حمایت اجتماعی به حداقل رسیده و اضطراب اجتماعی بیشتری در آن مشاهده می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/825066/fa سالاری و دیگران، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده و انسجام خانواده با اضطراب اجتماعی»، 1394ش، ص4.]</ref>
#'''آرام نگه داشتن محیط زندگی''': آرامش می‌تواند بروز [[خشونت خانگی|خشونت]]، نزاع و جرایم خشن در دورۀ جوانی و [[میانسالی]] را کاهش دهد. دلیل بسیاری از رفتارهای تنش‌زا و همراه با خشونت در محل زندگی، محل کار و در مواجهه با افراد مختلف، اضطراب‌هایی است که در کودکی و [[نوجوانی]] در افراد شکل می‌گیرند.<ref>[https://www.irna.ir/news/83352485/%D8%A7%D8%B6%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A2%D8%AA%D8%B4%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4 «اضطراب اجتمعی، آتشفشانی به ظاهر خاموش»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
#'''آرام نگه داشتن محیط زندگی''': آرامش می‌تواند بروز [[خشونت خانگی|خشونت]]، نزاع و جرایم خشن در دورهٔ جوانی و [[میانسالی]] را کاهش دهد. دلیل بسیاری از رفتارهای تنش‌زا و همراه با خشونت در محل زندگی، محل کار و در مواجهه با افراد مختلف، اضطراب‌هایی است که در کودکی و [[نوجوانی]] در افراد شکل می‌گیرند.<ref>[https://www.irna.ir/news/83352485/اضطراب-اجتماعی-آتشفشانی-به-ظاهر-خاموش «اضطراب اجتمعی، آتشفشانی به ظاهر خاموش»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
#'''بهره‌گیری از آموزه‌های اسلام''': از منظر آموزه‌های اسلامی، توکل بر خدا<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_173_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D9%84_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86 سورۀ آل عمران، آیۀ 173.]</ref> و یاد خدا<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_28_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%B1%D8%B9%D8%AF سورۀ رعد، آیۀ 28.]</ref> می‌تواند اضطراب را کاهش دهد. علاوه بر آن، [[دعا|دعاها]] و اذکاری مانند «لا حول وَ لا قوه الّا بالله» نیز اثرگذار دانسته شده‌اند.<ref>[https://www.quraniimed.com/article_189995_812d425a5d953b74965d87973591413d.pdf کرمی‌نیا و دیگران، «پیامدهای روانشناختی و تربیتی تجربۀ دعا و مناجات در ادعیه»، 1401ش، ص230-231.]</ref> همچنین در فرهنگ اسلامی، ارزش انسان به تقوا و عمل صالح دانسته شده است نه تأیید دیگران.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_13_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D8%AA سورۀ حجرات، آیۀ 13.]</ref> از سوی دیگر، اسلام به انسان اجازۀ اشتباه داده و آدمی را جایزالخطا می‌داند، اما راهکار جبران آن را نیز [[توبه]] معرفی کرده است.<ref>[https://www.hadithlib.com/hadithtxts/view/19002274#:~:text=%D8%B9%D9%86%D9%87%20%D8%B5%D9%84%D9%89%20%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87%20%D9%88,%D9%88%20%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86%20%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%20%D8%AA%D9%88%D8%A8%D9%87%20%D9%83%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF. «حدیث و آیات: مقام توبه‌گر»، وب‌سایت کتابخانۀ احادیث شیعه.]</ref>
#'''بهره‌گیری از آموزه‌های اسلام''': از منظر آموزه‌های اسلامی، توکل بر خدا<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/آیه_173_سوره_آل_عمران سورۀ آل عمران، آیۀ 173.]</ref> و یاد خدا<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/آیه_28_سوره_رعد سورۀ رعد، آیۀ 28.]</ref> می‌تواند اضطراب را کاهش دهد. علاوه بر آن، [[دعا]]ها و اذکاری مانند «لا حول وَ لا قوه الّا بالله» نیز اثرگذار دانسته شده‌اند.<ref>[https://www.quraniimed.com/article_189995_812d425a5d953b74965d87973591413d.pdf کرمی‌نیا و دیگران، «پیامدهای روانشناختی و تربیتی تجربۀ دعا و مناجات در ادعیه»، 1401ش، ص230-231.]</ref> همچنین در فرهنگ اسلامی، ارزش انسان به تقوا و عمل صالح دانسته شده است نه تأیید دیگران.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/آیه_13_سوره_حجرات سورۀ حجرات، آیۀ 13.]</ref> از سوی دیگر، اسلام به انسان اجازهٔ اشتباه داده و آدمی را جایزالخطا می‌داند، اما راهکار جبران آن را نیز [[توبه]] معرفی کرده است.<ref>[https://www.hadithlib.com/hadithtxts/view/19002274#:~:text=عنه%20صلى%20الله%20عليه%20و، و%20بهترین%20خطاکاران%20توبه%20کنندگانند. «حدیث و آیات: مقام توبه‌گر»، وب‌سایت کتابخانۀ احادیث شیعه.]</ref>
#'''مشارکت در فعالیت‌های جمعی''': حضور در جلسات مذهبی مانند مراسم دعا، به‌عنوان فضایی امن برای تعامل اجتماعی و شرکت در کارهای خیریه (مثل کمک به نیازمندان) که به کاهش تمرکز بر خود و افزایش احساس مفید بودن منتهی می‌شود، تأثیرگذار هستند.<ref>[https://www.daneshchi.ir/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%AC%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D9%85%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D9%85%D9%86-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/ «مفهوم جمله (المؤمن مراه المؤمن) چیست؟»، وب‌سایت دانش‌چی.]</ref>
#'''مشارکت در فعالیت‌های جمعی''': حضور در جلسات مذهبی مانند مراسم دعا، به‌عنوان فضایی امن برای تعامل اجتماعی و شرکت در کارهای خیریه (مثل کمک به نیازمندان) که به کاهش تمرکز بر خود و افزایش احساس مفید بودن منتهی می‌شود، تأثیرگذار هستند.<ref>[https://www.daneshchi.ir/مفهوم-جمله-المومن-مراة-المومن-چیست؟/ «مفهوم جمله (المؤمن مراه المؤمن) چیست؟»، وب‌سایت دانش‌چی.]</ref>
#'''رعایت آداب معاشرت''': اسلام بر ادب و احترام متقابل مانند سلام‌کردن و نرم‌گویی تأکید دارد<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_83_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%D9%82%D8%B1%D9%87#:~:text=%D9%88%20%5B%DB%8C%D8%A7%D8%AF%20%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%AF%5D%20%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%20%DA%A9%D9%87,%D8%B7%D9%88%D8%B1%20%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%AA%5D%20%D8%B1%D9%88%DB%8C%20%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%20%D9%87%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%AF. سورۀ بقره، آیۀ 83.]</ref> تا تعاملات آدمی تسهیل شود. همچنین، در فرهنگ ایرانی، مهمانی‌های خانوادگی یا مراسم‌های مذهبی، فرصتی برای تعامل‌های غیررسمی و کاهش اضطراب اجتماعی هستند.
#'''رعایت آداب معاشرت''': اسلام بر ادب و احترام متقابل مانند سلام‌کردن و نرم‌گویی تأکید دارد<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/آیه_83_سوره_بقره#:~:text=و%20%5Bیاد%20کنید%5D%20زمانی%20که، طور%20عادت%5D%20روی%20گردان%20هستید. سورۀ بقره، آیۀ 83.]</ref> تا تعاملات آدمی تسهیل شود. همچنین، در فرهنگ ایرانی، مهمانی‌های خانوادگی یا مراسم‌های مذهبی، فرصتی برای تعامل‌های غیررسمی و کاهش اضطراب اجتماعی هستند.


==اضطراب اجتماعی زنان==
==اضطراب اجتماعی زنان==
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که احتمال ابتلای زنان به اضطراب اجتماعی، دو برابر مردان است. از جمله عوامل مؤثر بر این موضوع را می‌توان فشارهای اجتماعی و جنسیتی (ترس از برچسب خوردن به‌دلیل برخی رفتارها)، ترس از قضاوت‌شدن و محدودیت‌های ارتباطی (به‌خصوص برای [[زنان مطلقه]] و مجرد) و تأثیر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی (ترس از قیاس با مُدل‌ها و اینفلوئنسرهای دنیای مجازی) دانست.<ref>[https://www.pejournal.ir/files/cd_papers/r_1_220101015146.pdf محمدی و خوئینی، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، 1400ش، ص185.]</ref>
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که احتمال ابتلای زنان به اضطراب اجتماعی، دو برابر مردان است. از جمله عوامل مؤثر بر این موضوع را می‌توان فشارهای اجتماعی و جنسیتی (ترس از برچسب خوردن به‌دلیل برخی رفتارها)، ترس از قضاوت‌شدن و محدودیت‌های ارتباطی (به‌خصوص برای [[زنان مطلقه]] و مجرد) و تأثیر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی (ترس از قیاس با مُدل‌ها و اینفلوئنسرهای دنیای مجازی) دانست.<ref>[https://www.pejournal.ir/files/cd_papers/r_1_220101015146.pdf محمدی و خوئینی، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، 1400ش، ص185.]</ref>


==اضطراب اجتماعی کودکان==
==اضطراب اجتماعی کودکان==
 
[[پرونده:اضطراب-اجتماعی-3.jpg|alt=دانش آموز خجالتی - مضطرب|بندانگشتی|دانش آموز مضطرب و خجالتی]]
خاستگاه اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان، ترکیبی از عوامل دانسته شده است.
خاستگاه اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان، ترکیبی از عوامل دانسته شده است.
 
*فشارهای تحصیلی و [[ترس]] از شکست، به‌دلیل رقابتی و نمره‌محور بودن سیستم آموزشی؛
*فشارهای تحصیلی و ترس از شکست، به‌دلیل رقابتی و نمره‌محور بودن سیستم آموزشی؛
*تربیت نادرست مانند منع افراطیِ کودکان از هر کار و رفتاری در جمع به‌بهانهٔ در امان ماندن از قضاوت دیگران؛
*تربیت نادرست مانند منع افراطیِ کودکان از هر کار و رفتاری در جمع به‌بهانۀ در امان ماندن از قضاوت دیگران؛
*فضای مجازی؛
*فضای مجازی؛
*مقایسۀ اجتماعی در [[زیبایی]]، پوشش و موفقیت.<ref>[https://www.irna.ir/news/83111617/22-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF «22 درصد کودکان و نوجوانان ایرانی اختلالات رفتاری دارند»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
*مقایسهٔ اجتماعی در [[زیبایی]]، پوشش و موفقیت.<ref>[https://www.irna.ir/news/83111617/22-درصد-كودكان-و-نوجوانان-ایرانی-اختلالات-رفتاری-دارند «22 درصد کودکان و نوجوانان ایرانی اختلالات رفتاری دارند»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>


==پانویس==  
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==
==منابع==
 
{{آغاز منابع}}
*قرآن کریم.
* قرآن کریم.
*
* «۲۲ درصد کودکان و نوجوانان ایرانی اختلالات رفتاری دارند»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: ۴ آذر ۱۳۹۷ش.
*«22 درصد کودکان و نوجوانان ایرانی اختلالات رفتاری دارند»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: 4 آذر 1397ش.
* «اختلال اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان است»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ بارگزاری: ۲ مهر ۱۳۹۸ش.
*
* «استرس، ارمغان سبک زندگی مدرن»، خبرگزاری آنا، تاریخ بارگزاری: ۲۹ مرداد ۱۳۹۷ش.
*«اختلال اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان است»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ بارگزاری: 2 مهر 1398ش.
* «اضطراب اجتماعی، آتشفشانی به ظاهر خاموش»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: ۲۴ خرداد ۱۳۹۸ش.
*
* بیگی هرچگانی، نیلوفر و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، علوم پزشکی رازی، دورهٔ ۳۰، شمارهٔ ۱، ۱۴۰۲ش.
*«استرس، ارمغان سبک زندگی مدرن»، خبرگزاری آنا، تاریخ بارگزاری: 29 مرداد 1397ش.
* «حدیث و آیات: مقام توبه‌گر»، وب‌سایت کتابخانهٔ احادیث شیعه، تاریخ بازدید: ۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
*
* خیر، محمد و استوار، صغری، «ارتباط میان اضطراب اجتماعی و سوگیری‌های شناختی در نوجوانان»، مجلهٔ روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، دورهٔ ۱۳، شمارهٔ ۳، پیاپی ۵۰، ۱۳۸۶ش.
*«اضطراب اجتماعی، آتشفشانی به ظاهر خاموش»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: 24 خرداد 1398ش.
* داوودی، ایران و دیگران، «اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی مثبت»، مجلهٔ دانشگاه علوم پزشکی مازندران (نامه دانشگاه)»، دورهٔ ۲۲، شمارهٔ ۹۶، ۱۳۹۱ش.
*
* سالاری، الهه و دیگران، «رابطهٔ حمایت اجتماعی ادراک شده و انسجام خانواده با اضطراب اجتماعی»، کنگرهٔ سراسری روان‌شناسی کودک و نوجوان»، دورهٔ ۲، ۱۳۹۴ش.
*بیگی هرچگانی، نیلوفر و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، علوم پزشکی رازی، دورۀ 30، شمارۀ 1، 1402ش.
* سروستان، نرگس، «بررسی اضطراب اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، سال دوم، شمارهٔ ۱۵، ۱۳۹۸ش.
*
* «غیبت موجب افزایش فشار روحی می‌شود»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ بارگزاری: ۱۸ مرداد ۱۳۹۷ش.
*«حدیث و آیات: مقام توبه‌گر»، وب‌سایت کتابخانۀ احادیث شیعه، تاریخ بازدید: 1 اردیبهشت 1404ش.
* کرمی‌نیا، رضا و دیگران، «پیامدهای روانشناختی و تربیتی تجربهٔ دعا و مناجات در ادعیه»، فصلنامهٔ علمی- پژوهشی قرآن و طب، دورهٔ ۷، شمارهٔ ۳، ۱۴۰۱ش.
*
* محمدی، المیرا و خوئینی، فاطمه، «رابطهٔ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، مجلهٔ علمی تخصصی روان‌شناسی و علوم تربیتی در هزارهٔ سوم، دورهٔ ۴، شمارهٔ ۱، ۱۴۰۰ش.
*خیر، محمد و استوار، صغری، «ارتباط میان اضطراب اجتماعی و سوگیری‌های شناختی در نوجوانان»، مجلۀ روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، دورۀ 13، شمارۀ 3، پیاپی 50، 1386ش.
* «مفهوم جمله (المؤمن مراه المؤمن) چیست؟»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
*
* «هشدار! استرس جامعه را متلاشی نکند»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: ۱۲ خرداد ۱۳۹۸ش.
*داوودی، ایران و دیگران، «اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی مثبت»، مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی مازندران (نامه دانشگاه)»، دورۀ 22، شمارۀ 96، 1391ش.
{{پایان منابع}}
*
*سالاری، الهه و دیگران، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده و انسجام خانواده با اضطراب اجتماعی»، کنگرۀ سراسری روانشناسی کودک و نوجوان»، دورۀ 2، 1394ش.
*
*«سخن گفتن بجا و به‌موقع»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 10 اردیبهشت 1404ش.
*
*سروستان، نرگس، «بررسی اضطراب اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، سال دوم، شمارۀ 15، 1398ش.
*
*«غیبت موجب افزایش فشار روحی می‌شود»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ بارگزاری: 18 مرداد 1397ش.
*
*«کار برای خدا»، وب‌سایت امام خمینی، تاریخ بازدید: 10 اردیبهشت 1404ش.
*
*کرمی‌نیا، رضا و دیگران، «پیامدهای روانشناختی و تربیتی تجربۀ دعا و مناجات در ادعیه»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی قرآن و طب، دورۀ 7، شمارۀ 3، 1401ش.
*
*محمدی، المیرا و خوئینی، فاطمه، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، مجلۀ علمی تخصصی روانشناسی و علوم تربیتی در هزارۀ سوم، دورۀ 4، شمارۀ 1، 1400ش.
*
*«مفهوم جمله (المؤمن مراه المؤمن) چیست؟»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: 10 اردیبهشت 1404ش.
*
*«هشدار! استرس جامعه را متلاشی نکند»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: 12 خرداد 1398ش.
 
[[رده: ویکی‌زندگی]]
[[رده: بهداشت روان]]
[[رده:  آرامش معنوی]]
[[رده: روابط خانوادگی]]
[[رده: آموزش و پرورش]]
[[رده: زنان ]]
[[رده: کودکان ]]
[[رده: مهارت‌های زندگی]]
[[رده: روابط اجتماعی]]
[[رده: آسیب‌های اجتماعی]]
[[رده: رسانه‌ها]]


{{#seo:
{{#seo:
خط ۱۰۹: خط ۸۱:
|title_mode=Replaced Title
|title_mode=Replaced Title
|keywords=اضطراب اجتماعی
|keywords=اضطراب اجتماعی
|description= اضظراب اجتماعی چیست و معرفی راه های درمانی آن در روانشناسی - شناخت علائم و راه های درمانی اضطراب اجتماعی - ویکی زندگی
|description= اضظراب اجتماعی چیست و معرفی راه‌های درمانی آن در روان‌شناسی - شناخت علائم و راه‌های درمانی اضطراب اجتماعی - ویکی زندگی
}}
}}
{{سلامت روان-افقی}}
[[رده:بیماری‌ها]]
[[رده:روان‌شناسی اجتماعی]]

نسخهٔ کنونی تا ۱ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۰۹:۳۴

کلاس اولی - گریه
گریه دختر بچه کلاس اولی‌ در جشن شکوفه‌ها

اضطراب اجتماعی؛ ترس از قضاوت دیگران یا تعامل با آنها.
اضطراب اجتماعی یا فوبی اجتماعی، نوعی اختلال شناختی است که با ترس پایدار و اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی همراه است. در این حالت، فرد به‌طور مداوم نگران قضاوت، ارزیابی یا موشکافی دیگران است. در این اختلال، ذهن به‌صورت انتخابی بر اطلاعات منفی تمرکز می‌کند. این فرایند، باعث تشدید نشخوارهای فکری و احساس تهدید می‌شود و درنهایت، چرخه اضطراب اجتماعی را تداوم می‌بخشد.

معناگرایی و توجه به آموزه‌های دینی، این اضطراب را کاهش می‌دهد و با تقویت حس امنیت درونی، فرد را به سمت زندگی متعادل و دور از تنش‌های بی‌جا هدایت می‌کند. در آموزه‌های دین اسلام، راهکارهایی برای مقابله با اضطراب و رسیدن به آرامش درونی ارائه شده است. ایمان به خداوند، توکل بر او و پایبندی به عبادت، به انسان کمک می‌کند تا از دام نگرانی‌های مفرط رهایی یابد و در پناه معنویت، به تعادل روانی دست پیدا کند.

تعریف اضطراب اجتماعی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اضطراب اجتماعی یا جمع‌هراسی (Social Anxiety Disorder) به‌معنای هراس یا اضطراب آشکار دربارهٔ موقعیتی اجتماعی است که فرد را در معرض توجه یا انتقاد دیگران قرار می‌دهد. افرادی که به این اختلال دچار هستند، به‌شدت از انجام رفتار نامناسب یا نشان‌دادن نشانه‌های اضطراب در روابط اجتماعی وحشت داشته و به‌همین دلیل، ترجیح می‌دهند تا از حضور در مکان‌های عمومی، پرهیز کنند.[۱]

افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی حتی ممکن است از خرید از مغازهٔ محل یا تماس تلفنی نیز هراس داشته باشند؛[۲] احساس عصبی‌بودن و ناراحتی می‌کنند و خیلی نگران هستند که اقدامی خجالت‌آور از آنها سر بزند.[۳] اضطراب اجتماعی، گاهی زندگی انسان را فلج کرده، توانمندی‌های او را معطل نگه‌داشته و ذهن و عواطف او را قفل می‌کند.[۴] اضطراب اجتماعی با این معنا، در نظام ارتباطی انسان با خود، خدا و جامعه بروز می‌کند و با مفاهیمی مانند خودسازی، روابط اجتماعی و هویت فرهنگی، پیوند می‌یابد.[۵]

عوامل و زمینه‌های اضطراب اجتماعی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

وسواس فکری و نشخوار ذهنی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دو مقوله متفاوت از افکار مقاوم و عودکننده هستند که می‌توانند هم‌پوشی داشته باشند و اطراف یک موضوع معمولی دور زده، به‌صورت غیرارادی وارد آگاهی شده و توجه انسان را از موضوعات مورد نظر و اهداف فعلی منحرف می‌کنند؛ مانند جوانی که پس از یک گفت‌وگوی معمولی در جمع، مدام به این موضوع فکر می‌کند که مبادا حرف نامناسبی زده باشد.

رویدادهای زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مواجهه با تعارضات بین فردی در خانواده و سوءاستفادهٔ فیزیکی، عاطفی و جنسی از جمله رویدادهای منفی و آسیب‌زا در زندگی هستند که احتمال ابتلا به اضطراب اجتماعی را افزایش می‌دهند؛ مانند تحقیر دانش‌آموز توسط معلم در جمع کلاس که در فرهنگ ایرانیان به «آبروریزی» یا «بی‌آبرو کردن» شناخته می‌شود.

والدین و تربیت خانوادگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تنبیه بدنی دانش آموز در مدرسه
تنبیه دانش آموز در مدرسه

مکانیسم‌های تربیتی والدین مانند انتقاد شدید در کودکی، تنبیه بدنی، تحت فشار گذاشتن فرزند برای بی‌عرضه نبودن و نیز شیوهٔ خاص الگودهی و انتقال اطلاعات بر ایجادِ نوع خاصی از شناخت‌ها و رفتارهای مربوط به ارزشیابی اجتماعی تأثیرگذار بوده و آسیب‌پذیری نسبت به اضطراب اجتماعی را افزایش می‌دهد.[۶]

عوامل زیستی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

افراد دارای اضطراب اجتماعی، زمانی‌که در شرایط ارزیابی اجتماعی قرار می‌گیرند قسمت آمیگدالِ مخ آنها نسبت به دیگران، فعال‌تر می‌شود. آمیگدال، بادامکی در مغز است که در پردازش احساسات و تشخیص خطر، یادگیری و حافظه، تئوری ذهن و تصمیم‌گیری نقش مهمی ایفا می‌کند. عوامل زیستی اضطراب در طب سنتی نیز ذیل مباحث تعادل «اخلاط چهارگانه» مورد توجه قرار گرفته است؛ از این منظر، عدم تعادل در اخلاط چهارگانه می‌تواند سبب اختلال‌هایی همچون اضطراب شود.[۷]

عوامل فرهنگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حساسیت بیش از حد به نظرات دیگران در فرهنگ جمع‌گرای ایرانی،[۸] ترس از اشتباه‌کردن در جمع و تلاش برای حفظ وجههٔ اجتماعی نزد دیگران، مقایسهٔ اجتماعی به‌ویژه در فضای مجازی، در افزایش اضطراب اجتماعی، اثرگذار است؛ در اضطراب اجتماعی، ترس از ارزیابی، به‌معنای عام آن اهمیت داشته و این افراد از هر نوع ارزیابی مثبت و منفی واهمه دارند. علاوه بر آن، تواضع افراطی می‌تواند این مشکل را تشدید کند.[۹]

تفاوت زمینه‌های اضطراب اجتماعی در جوامع سنتی و مدرن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زمینه‌ها و شکل‌های اضطراب اجتماعی در جوامع سنتی و مدرن، متفاوت است. در جوامع سنتی، اضطراب اجتماعی بیشتر جمع‌گرا و ناشی از نظارت گروهی بوده است؛ در حالی‌که در جوامع مدرن، اضطراب اجتماعی، ناشی از ناامنی در هویت، روابط پیچیده و خصوصیات ذاتی جامعه مدرن است. با وجود پیشرفت‌های اجتماعی، اضطراب اجتماعی در جوامع مدرن افزایش یافته و شکل‌های جدیدی به‌خود گرفته است.

از جمله دلایل ابتلا به اضطراب اجتماعی در جوامع سنتی، عبارت است از: کنترل اجتماعی شدید؛ هویت از پیش تعیین‌شده؛ شبکه‌های حمایتی قوی و ریسک‌های محدود. زندگی مدرن اما بر پایهٔ اصولی همچون فردگرایی، مصرف‌گرایی، رقابت شدید و نسبیت اخلاقی استوار شده است. از جمله دلایل ابتلا به اضطراب اجتماعی در جوامع مدرن از جاکندگی انسان‌ها است که شاخص‌های آن عبارت است از: فردگرایی و انزوا؛ فشارهای اقتصادی و رقابت؛ نسبیت اخلاقی و بی‌هدفی؛ تغییرات سریع فناوری؛ ریسک‌های جدید؛ روابط انتزاعی و گسست از سنت.[۱۰]

علائم اضطراب اجتماعی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ترس از صحبت کردن در جمع: این ترس با کاهش کارآمدی در ارتباط کلامی، به اجتناب فرد از آغاز کردن یا ادامه دادن گفتگوها در گروه، کلاس، ملاءعام یا مهمانی‌ها منجر می‌شود.
  2. ترس از ارزیابی توسط دیگران: این ترس شامل اجتناب از ارزیابی شدن توسط دیگران و نگرانی از ارزیابی منفی است.[۱۱]
  3. عوارض جسمانی: لرزیدن دست‌وپا، تپش تند قلب، خشک‌شدن دهان یا سرخ‌شدن چهره و عرق‌کردن و نیز گاهی حالاتی مانند غش‌کردن یا از دست‌دادن کنترل از جمله عوارض جسمانی این نوع اضطراب هستند. از سوی دیگر، بسیاری از بیماری‌های جسمانی هم ناشی از اضطراب هستند مانند دردها و بیماری‌هایی نظیر انقباض یا درد ماهیچه، سردرد، تهوع یا اسهال، لرزش یا کنش عضلات.[۱۲]

درمان اضطراب اجتماعی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

درمان اضطراب اجتماعی معمولاً ترکیبی از روان‌درمانی و دارودرمانی است. روش‌هایی مانند شناخت‌درمانی رفتاری (CBT) به فرد کمک می‌کنند باورهای منفی و الگوهای اجتنابی خود را تغییر دهد. مواجهه‌درمانی نیز به تدریج فرد را با موقعیت‌های اجتماعی روبه‌رو می‌کند تا ترسش کاهش یابد. همچنین در برخی موارد، داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی (مثل SSRIs) برای تنظیم مواد شیمیایی مغز تجویز می‌شود؛ اما تغییر یا اصلاح سبک زندگی نیز با رعایت شاخص‌های زیر می‌تواند نقش مؤثری در حفظ و افزایش سلامت روان و درمان اضطراب اجتماعی داشته باشد.[۱۳]

  1. حمایت اجتماعی: حمایت اجتماعی، از راه تقویت شناخت افراد، به کاهش تنش و افزایش رضایت از زندگی یاری می‌رساند.[۱۴] حمایت اجتماعی، طیف گسترده‌ای از مصادیق را دربرمی‌گیرد و براساس ارزش‌های اسلامی، نهاد خانواده و صله‌رحم (به‌عنوان پناهگاه عاطفی و اقتصادی انسان‌ها) و وقف و انفاق (کمک‌های مالی و اجتماعی مانند نذورات و اطعام فقرا برای کاهش اضطراب ناشی از فقر)، حمایت اجتماعی محسوب می‌شوند.
  2. انعطاف‌پذیری و انسجام خانواده: در خانواده‌های انعطاف‌پذیر، اعضای خانواده در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت می‌کنند که در کاهش اضطراب اجتماعی و احتمال ابتلا به آن تأثیرگذار هستند. در خانواده‌های گسسته و خانواده‌هایی که روابط رضایت‌بخشی میان اعضا وجود ندارد، میزان رضایت و حمایت اجتماعی به حداقل رسیده و اضطراب اجتماعی بیشتری در آن مشاهده می‌شود.[۱۵]
  3. آرام نگه داشتن محیط زندگی: آرامش می‌تواند بروز خشونت، نزاع و جرایم خشن در دورهٔ جوانی و میانسالی را کاهش دهد. دلیل بسیاری از رفتارهای تنش‌زا و همراه با خشونت در محل زندگی، محل کار و در مواجهه با افراد مختلف، اضطراب‌هایی است که در کودکی و نوجوانی در افراد شکل می‌گیرند.[۱۶]
  4. بهره‌گیری از آموزه‌های اسلام: از منظر آموزه‌های اسلامی، توکل بر خدا[۱۷] و یاد خدا[۱۸] می‌تواند اضطراب را کاهش دهد. علاوه بر آن، دعاها و اذکاری مانند «لا حول وَ لا قوه الّا بالله» نیز اثرگذار دانسته شده‌اند.[۱۹] همچنین در فرهنگ اسلامی، ارزش انسان به تقوا و عمل صالح دانسته شده است نه تأیید دیگران.[۲۰] از سوی دیگر، اسلام به انسان اجازهٔ اشتباه داده و آدمی را جایزالخطا می‌داند، اما راهکار جبران آن را نیز توبه معرفی کرده است.[۲۱]
  5. مشارکت در فعالیت‌های جمعی: حضور در جلسات مذهبی مانند مراسم دعا، به‌عنوان فضایی امن برای تعامل اجتماعی و شرکت در کارهای خیریه (مثل کمک به نیازمندان) که به کاهش تمرکز بر خود و افزایش احساس مفید بودن منتهی می‌شود، تأثیرگذار هستند.[۲۲]
  6. رعایت آداب معاشرت: اسلام بر ادب و احترام متقابل مانند سلام‌کردن و نرم‌گویی تأکید دارد[۲۳] تا تعاملات آدمی تسهیل شود. همچنین، در فرهنگ ایرانی، مهمانی‌های خانوادگی یا مراسم‌های مذهبی، فرصتی برای تعامل‌های غیررسمی و کاهش اضطراب اجتماعی هستند.

اضطراب اجتماعی زنان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که احتمال ابتلای زنان به اضطراب اجتماعی، دو برابر مردان است. از جمله عوامل مؤثر بر این موضوع را می‌توان فشارهای اجتماعی و جنسیتی (ترس از برچسب خوردن به‌دلیل برخی رفتارها)، ترس از قضاوت‌شدن و محدودیت‌های ارتباطی (به‌خصوص برای زنان مطلقه و مجرد) و تأثیر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی (ترس از قیاس با مُدل‌ها و اینفلوئنسرهای دنیای مجازی) دانست.[۲۴]

اضطراب اجتماعی کودکان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
دانش آموز خجالتی - مضطرب
دانش آموز مضطرب و خجالتی

خاستگاه اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان، ترکیبی از عوامل دانسته شده است.

  • فشارهای تحصیلی و ترس از شکست، به‌دلیل رقابتی و نمره‌محور بودن سیستم آموزشی؛
  • تربیت نادرست مانند منع افراطیِ کودکان از هر کار و رفتاری در جمع به‌بهانهٔ در امان ماندن از قضاوت دیگران؛
  • فضای مجازی؛
  • مقایسهٔ اجتماعی در زیبایی، پوشش و موفقیت.[۲۵]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص141.
  2. ↑ بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص141.
  3. ↑ محمدی و خوئینی، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، 1400ش، ص185.
  4. ↑ «اختلال اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان است»، خبرگزاری ایمنا.
  5. ↑ سالاری و دیگران، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده و انسجام خانواده با اضطراب اجتماعی»، 1394ش، چکیده.
  6. ↑ بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص142.
  7. ↑ سروستان، «بررسی اضطراب اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، 1398ش، ص118.
  8. ↑ «غیبت موجب افزایش فشار روحی می‌شود»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.
  9. ↑ داوودی، ایران و دیگران، «اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی مثبت»، 1391ش، ص3.
  10. ↑ «استرس، ارمغان سبک زندگی مدرن»، خبرگزاری آنا.
  11. ↑ بیگی هرچگانی و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، 1402ش، ص147.
  12. ↑ «اختلال اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان است»، خبرگزاری ایمنا.
  13. ↑ «هشدار! استرس جامعه را متلاشی نکند»، خبرگزاری ایرنا.
  14. ↑ محمدی و خوئینی، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، 1400ش، ص186.
  15. ↑ سالاری و دیگران، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده و انسجام خانواده با اضطراب اجتماعی»، 1394ش، ص4.
  16. ↑ «اضطراب اجتمعی، آتشفشانی به ظاهر خاموش»، خبرگزاری ایرنا.
  17. ↑ سورۀ آل عمران، آیۀ 173.
  18. ↑ سورۀ رعد، آیۀ 28.
  19. ↑ کرمی‌نیا و دیگران، «پیامدهای روانشناختی و تربیتی تجربۀ دعا و مناجات در ادعیه»، 1401ش، ص230-231.
  20. ↑ سورۀ حجرات، آیۀ 13.
  21. ↑ و%20بهترین%20خطاکاران%20توبه%20کنندگانند. «حدیث و آیات: مقام توبه‌گر»، وب‌سایت کتابخانۀ احادیث شیعه.
  22. ↑ «مفهوم جمله (المؤمن مراه المؤمن) چیست؟»، وب‌سایت دانش‌چی.
  23. ↑ طور%20عادت%5D%20روی%20گردان%20هستید. سورۀ بقره، آیۀ 83.
  24. ↑ محمدی و خوئینی، «رابطۀ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، 1400ش، ص185.
  25. ↑ «22 درصد کودکان و نوجوانان ایرانی اختلالات رفتاری دارند»، خبرگزاری ایرنا.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قرآن کریم.
  • «۲۲ درصد کودکان و نوجوانان ایرانی اختلالات رفتاری دارند»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: ۴ آذر ۱۳۹۷ش.
  • «اختلال اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان است»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ بارگزاری: ۲ مهر ۱۳۹۸ش.
  • «استرس، ارمغان سبک زندگی مدرن»، خبرگزاری آنا، تاریخ بارگزاری: ۲۹ مرداد ۱۳۹۷ش.
  • «اضطراب اجتماعی، آتشفشانی به ظاهر خاموش»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: ۲۴ خرداد ۱۳۹۸ش.
  • بیگی هرچگانی، نیلوفر و دیگران، «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر اضطراب اجتماعی و نشخوار ذهنی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی»، علوم پزشکی رازی، دورهٔ ۳۰، شمارهٔ ۱، ۱۴۰۲ش.
  • «حدیث و آیات: مقام توبه‌گر»، وب‌سایت کتابخانهٔ احادیث شیعه، تاریخ بازدید: ۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • خیر، محمد و استوار، صغری، «ارتباط میان اضطراب اجتماعی و سوگیری‌های شناختی در نوجوانان»، مجلهٔ روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، دورهٔ ۱۳، شمارهٔ ۳، پیاپی ۵۰، ۱۳۸۶ش.
  • داوودی، ایران و دیگران، «اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی مثبت»، مجلهٔ دانشگاه علوم پزشکی مازندران (نامه دانشگاه)»، دورهٔ ۲۲، شمارهٔ ۹۶، ۱۳۹۱ش.
  • سالاری، الهه و دیگران، «رابطهٔ حمایت اجتماعی ادراک شده و انسجام خانواده با اضطراب اجتماعی»، کنگرهٔ سراسری روان‌شناسی کودک و نوجوان»، دورهٔ ۲، ۱۳۹۴ش.
  • سروستان، نرگس، «بررسی اضطراب اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، سال دوم، شمارهٔ ۱۵، ۱۳۹۸ش.
  • «غیبت موجب افزایش فشار روحی می‌شود»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ بارگزاری: ۱۸ مرداد ۱۳۹۷ش.
  • کرمی‌نیا، رضا و دیگران، «پیامدهای روانشناختی و تربیتی تجربهٔ دعا و مناجات در ادعیه»، فصلنامهٔ علمی- پژوهشی قرآن و طب، دورهٔ ۷، شمارهٔ ۳، ۱۴۰۱ش.
  • محمدی، المیرا و خوئینی، فاطمه، «رابطهٔ حمایت اجتماعی ادراک شده با اضطراب اجتماعی در زنان»، مجلهٔ علمی تخصصی روان‌شناسی و علوم تربیتی در هزارهٔ سوم، دورهٔ ۴، شمارهٔ ۱، ۱۴۰۰ش.
  • «مفهوم جمله (المؤمن مراه المؤمن) چیست؟»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • «هشدار! استرس جامعه را متلاشی نکند»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: ۱۲ خرداد ۱۳۹۸ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:اضطراب_اجتماعی&oldid=56701»