پیشنویس:بهداشت روانی: تفاوت میان نسخهها
imported>شاهرودی |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:بهداشت روانی (1).jpg|جایگزین=ورزش صبحگاهی بانوان|بندانگشتی|تصویری از ورزش صبحگاهی بانوان در پارک]] | |||
'''{{درشت|بهداشت روانی}}'''؛ ایجاد تعادل و سازش در برابر فشارهای حاصل از مشکلات زندگی. | '''{{درشت|بهداشت روانی}}'''؛ ایجاد تعادل و سازش در برابر فشارهای حاصل از مشکلات زندگی. | ||
بهداشت روانی با منعطفساختن فرد در موقعیتهای دشوار و توانمندسازی او در بازیابی تعادل، موجب میشود که فرد با پذیرش واقعیتهای اجتماعی و تواناییهای خود به ارضای نیاز و شکوفایی استعدادهای خویش دست یابد. ناتوانی در بازیابی تعادل هنگام فشارهای عاطفی، هیجانی و اجتماعی، فروپاشی سلامت روان را در پی دارد. | بهداشت روانی با منعطفساختن فرد در موقعیتهای دشوار و توانمندسازی او در بازیابی تعادل، موجب میشود که فرد با پذیرش واقعیتهای اجتماعی و تواناییهای خود به ارضای نیاز و شکوفایی استعدادهای خویش دست یابد. ناتوانی در بازیابی تعادل هنگام فشارهای عاطفی، هیجانی و اجتماعی، فروپاشی سلامت روان را در پی دارد. | ||
== | ==مفهوم بهداشت روانی== | ||
سازمان بهداشت جهانی، بهداشت روانی را فرایند افزایش توانایی فرد برای تسلط بر سلامتی خویش تعریف کرده است.<ref>[https://pr.kums.ac.ir/fa/article/509/بهداشت-روانی بابایی، «مقالهای درباره بهداشت روانی»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.]</ref> برخی، بهداشت روان را استعداد روان در هماهنگی، کارکرد مؤثر در موقعیتهای دشوار، انعطافپذیری و بازیابی تعادل تعریف کردهاند.<ref>[https://ghazni.blog.ir/1394/12/05/مفهوم-بهداشت-روان اکبری، «مفهوم بهداشت روان»، وبسایت تعلیم و تربیت.]</ref> | سازمان بهداشت جهانی، بهداشت روانی را فرایند افزایش توانایی فرد برای تسلط بر سلامتی خویش تعریف کرده است.<ref>[https://pr.kums.ac.ir/fa/article/509/بهداشت-روانی بابایی، «مقالهای درباره بهداشت روانی»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.]</ref> برخی، بهداشت روان را استعداد روان در هماهنگی، کارکرد مؤثر در موقعیتهای دشوار، انعطافپذیری و بازیابی تعادل تعریف کردهاند.<ref>[https://ghazni.blog.ir/1394/12/05/مفهوم-بهداشت-روان اکبری، «مفهوم بهداشت روان»، وبسایت تعلیم و تربیت.]</ref> | ||
== عوامل و | ==عوامل و زمینههای بهداشت روانی== | ||
[[صداقت]] در رفتار، پذیرش ضعفها و شکستهای خود، انعطافپذیری، توانایی نه گفتن، داشتن قاطعیت، دوری از فرضهای غلط ذهنی، [[ورزش]]، سازگاری مناسب اجتماعی، داشتن هدف مشخص در زندگی، حرکت برای پیشرفت، خودکارآمدی و خودگردانی، ابراز احساسات، درک توانایی خود و دیگران و احترام به دیگران، از عوامل بهداشت روانی بهشمار میروند.<ref>[https://pr.kums.ac.ir/fa/article/509/بهداشت-روانی بابایی، «مقالهای درباره بهداشت روانی»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.]</ref> | [[صداقت]] در رفتار، پذیرش ضعفها و شکستهای خود، انعطافپذیری، توانایی نه گفتن، داشتن قاطعیت، دوری از فرضهای غلط ذهنی، [[ورزش]]، [[سازگاری اجتماعی|سازگاری]] مناسب اجتماعی، داشتن هدف مشخص در زندگی، حرکت برای پیشرفت، [[خودکارآمدی]] و خودگردانی، ابراز احساسات، درک توانایی خود و دیگران و احترام به دیگران، از عوامل [[بهداشت روانی]] بهشمار میروند.<ref>[https://pr.kums.ac.ir/fa/article/509/بهداشت-روانی بابایی، «مقالهای درباره بهداشت روانی»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.]</ref> | ||
از منظر آموزههای | از منظر آموزههای [[اسلام]]، [[دین]] بهعنوان عامل اصلی تأمینکننده سلامت روان، آرامش و خوشبختی را برای فرد به ارمغان میآورد. [[ذکر]] و یادآوری خداوند، شکرگزاری و [[توکل]] موجب سلامت روان، مقاومسازی فرد در برابر مشکلات و کاهش دلهره میشود.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3280/4980/43120/بهداشت-روانی «بهداشت روانی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> | ||
از منظر روانشناسی، پیشگیری مؤثر و کارآمد نیز یکی از عوامل ایجاد یا حفظ بهداشت روانی است؛ حذف عوامل خطر از طریق توانمندسازی و آموزش عمومی، کنترل عوامل خطرزا قبل از بروز بیماری، تشخیص بههنگام اختلالات روانی،<ref>[https://journals.mums.ac.ir/article_14457.html حسننژاد و همکاران، «انواع پیشگیری در بهداشت روان»، 1398ش، ص33-34.]</ref> گسترش مراکز درمانی و ارائه خدمات توانبخشی و کاردرمانی،<ref>[https://ijpcp.iums.ac.ir/browse.php?a_id=1353&slc_lang=fa&sid=1&printcase=1&hbnr=1&hmb=1 نوربالا، «سلامت روانی- اجتماعی و راهکارهای بهبود آن»، وبسایت مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران.]</ref> مراحل مختلف پیشگیری را تشکیل میدهد. | از منظر روانشناسی، پیشگیری مؤثر و کارآمد نیز یکی از عوامل ایجاد یا حفظ بهداشت روانی است؛ حذف عوامل خطر از طریق توانمندسازی و آموزش عمومی، کنترل عوامل خطرزا قبل از بروز بیماری، تشخیص بههنگام اختلالات روانی،<ref>[https://journals.mums.ac.ir/article_14457.html حسننژاد و همکاران، «انواع پیشگیری در بهداشت روان»، 1398ش، ص33-34.]</ref> گسترش مراکز درمانی و ارائه خدمات توانبخشی و کاردرمانی،<ref>[https://ijpcp.iums.ac.ir/browse.php?a_id=1353&slc_lang=fa&sid=1&printcase=1&hbnr=1&hmb=1 نوربالا، «سلامت روانی- اجتماعی و راهکارهای بهبود آن»، وبسایت مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران.]</ref> مراحل مختلف پیشگیری را تشکیل میدهد. | ||
== راهکارهای ارتقای بهداشت روانی == | ==راهکارهای ارتقای بهداشت روانی== | ||
ریلکس کردن؛ ورزش کردن؛ کاهش [[استرس]] روزانه؛ رفتن به [[مسافرت]] و گذراندن اوقات فراغت در طبیعت؛ برقراری ارتباط با دیگران؛ اهمیت دادن به سلامت جسمانی؛ داشتن [[خواب]] کافی؛<ref>[https://civilica.com/note/2972/ طلیسچییکتا، «بهداشت روانی و تابآوری فردی»، وبسایت سیویلیکا.]</ref> | علاوه بر ریلکس کردن؛ ورزش کردن؛ کاهش [[استرس]] روزانه؛ رفتن به [[مسافرت]] و گذراندن اوقات فراغت در طبیعت؛ برقراری ارتباط با دیگران؛ اهمیت دادن به سلامت جسمانی؛ داشتن [[خواب]] کافی؛<ref>[https://civilica.com/note/2972/ طلیسچییکتا، «بهداشت روانی و تابآوری فردی»، وبسایت سیویلیکا.]</ref> موارد زیر نیز بهعنوان راهکار ذکر شده است: | ||
همیاری | ===همیاری اجتماعی=== | ||
[[پرونده:بهداشت روانی۱.jpg|جایگزین=مرکز سلامت روانی و اجتماعی «سراج» در تربت جام|بندانگشتی|مرکز سلامت روانی و اجتماعی «سراج» در تربت جام]] | |||
در این شیوه افراد جامعه با همکاری و همدلی متقابل در زمینه تصمیمگیری و مشکلات اطرافیان، حامی یکدیگر هستند و با استفاده از تجربیات و توان هر فرد بدون نیاز به پشتوانهٔ دولتی ارزشهای معنوی و مادی را ارمغان میآورند.<ref>[https://qhamian.resalatuniversity.ir/همیاری-اجتماعی/ «همیاری اجتماعی»، وبسایت انجمن حامیان فرهنگ قرضالحسنه و کارآفرینی اجتماعی.]</ref> این نوع روابط اجتماعی، سلامت روان فرد را از طریق ایجاد انگیزه، آرامش و کاهش [[استرس]] تأمین میکند.<ref>[https://webda.gmu.ac.ir/index.php/content/1696909898073 «تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت روان»، پایگاه خبری اطلاعرسانی دانشگاه علوم پزشکی گناباد.]</ref> | |||
[[توکل]] بر | ===[[توکل]] بر خدا=== | ||
[[پرونده:بهداشت روانی۲.jpg|جایگزین=یک زن و شوهر ایرانی در مراسم شب قدر حرم امام رضا|بندانگشتی|یک زن و شوهر ایرانی در مراسم شب قدر حرم امام رضا]] | |||
واگذار کردن کارها به خداوند متعال و تمسک به سببی شکستناپذیر یکی از روشهای دیرینه است که انسجام درونی، معنابخشی رویدادها، اراده قوی، بینیازی از دیگران، [[اعتماد به نفس|اعتمادبهنفس]]، سازگاری با محیط، آرامش و اطمینان قلبی، رهایی از یأس، [[صبر]] و استقامت، ترک گناه و بخشش در زمان [[مدیریت خشم|خشم]] را بههمراه دارد. قدرتی که افراد از [[توکل]] دریافت میکنند، باعث مقاومت در برابر گرفتاریهای زندگی و موجب سلامت روان آنها میشود.<ref>[https://jrh.mazums.ac.ir/article-1-163-fa.html مرزبند و همکاران، «نقش توکل در سلامت روانی با تأکید بر آموزههای قرآنی»، 1394ش، ص75-81.]</ref> | |||
===سادهزیستی=== | |||
افراد [[تجملگرایی|تجملگرا]] بیشتر در معرض آسیبهای روانی و اجتماعی مانند [[اضطراب فراگیر|اضطراب]]، [[افسردگی]]، خشم، [[حسد|حسادت]]، تنفر، برتریجویی، انحرافات، فساد اخلاقی و خودبزرگبینی هستند. رقابت مالی بین افراد [[خانواده]] و جامعه، اسراف کردن را در پی دارد؛ اما ایجاد اعتدال در [[زندگی]] و [[سادهزیستی]]، آرامش و سلامت روان را برای فرد بههمراه دارد و مردم به این نوع از افراد جامعه گرایش بیشتری دارند.<ref>[https://www.isna.ir/news/1400011505911/بار-روانی-تجمل-گرایی-به-کجا-ختم-می-شود خسروی، «بار روانی تجملگرایی به کجا ختم میشود؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران.]</ref> | |||
تغذیه | ===تغذیه مناسب=== | ||
داشتن رژیم غذایی متعادل و مناسب که حاوی کربوهیدرات، پروتئین، چربی، ویتامین و مواد معدنی باشد، در داشتن تمرکز ذهنی، ثبات عاطفی، هوشیاری بالا، تولید انرژی و کاهش استرس مؤثر است. در صورت سوءتغذیه فرد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری روانی قرار میگیرد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4581877/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8 عبداللهی، «نقش سبک تغذیه بر سلامت روان/ لیست خوراکیهای ضد استرس»، خبرگزاری مهر.]</ref> | |||
== وضعیت جهانی بهداشت روان == | ==وضعیت جهانی بهداشت روان== | ||
دادههای سازمان جهانی بهداشت نشان میدهد که ۷ درصد مردم کشورهای توسعهیافته به [[اختلال روانی|اختلالات روانی]] مبتلا هستند؛ اما در کشورهای با درآمد متوسط مانند | دادههای سازمان جهانی بهداشت نشان میدهد که ۷ درصد مردم کشورهای توسعهیافته به [[اختلال روانی|اختلالات روانی]] مبتلا هستند؛ اما در کشورهای با درآمد متوسط مانند [[ایران]]، حدود ۵ درصد مبتلا به اختلال هستند.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/4215053/اعÙاÙ
-رسÙ
Û-ÙتاÛج-Ù¾ÛÙ
اÛØ´-Ù
ÙÛ-سÙاÙ
ت-رÙاÙ-در-Ø «اعلام رسمی نتایج «پیمایش ملی سلامت روان» در ابتدای تابستان»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref> طبق گزارشهای این سازمان حدود ۴۵۰ میلیون نفر در سراسر دنیا مبتلا به اختلالات روانی بهویژه اختلالات اضطرابی هستند که شیوع آن بین زنان بیش از مردان و در شهرنشینان بیش از روستاییها است.<ref>[https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-1-192&slc_lang=fa&sid=1 عاطفوحید، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالشها»، 1383ش، ص46-47.]</ref> | ||
کشورهای جمهوری دومینیکن، سریلانکا، تانزانیا، پاناما و مالزی در بالاترین سطح سلامت روان هستند و کشورهای تاجیکستان، برزیل، آمریکای جنوبی، بریتانیا و ازبکستان در سطح پایینی از سلامت روان قرار دارند.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/949298/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DB%B7%DB%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8% «آمار باورنکردنی سلامت روانی ۷۱ کشور جهان؛ سریلانکا دوم و بریتانیا یکی مانده به آخر»، خبرگزاری عصر ایران.]</ref> | کشورهای جمهوری دومینیکن، سریلانکا، تانزانیا، پاناما و مالزی در بالاترین سطح سلامت روان هستند و کشورهای تاجیکستان، برزیل، آمریکای جنوبی، بریتانیا و ازبکستان در سطح پایینی از سلامت روان قرار دارند.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/949298/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DB%B7%DB%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8% «آمار باورنکردنی سلامت روانی ۷۱ کشور جهان؛ سریلانکا دوم و بریتانیا یکی مانده به آخر»، خبرگزاری عصر ایران.]</ref> | ||
== | ==بهداشت روان در ایران== | ||
[[ | [[پرونده:بهداشت روانی.jpg|جایگزین=همایش سلامت روان در دانشگاه علوم پزشکی تهران|بندانگشتی|همایش سلامت روان در دانشگاه علوم پزشکی تهران مهر ۱۴۰۳ش]] | ||
# شناسایی فوری و بهموقع بیماران روانی-عصبی؛ | ایران تا سال ۱۳۵۷ش، برخی برنامههای آموزشی و تحقیقاتی<ref>[https://www.migna.ir/news/3959/Ø%C2ªÃ%C2§Ã%C2±ÃÅÃ%C2®Ãâ%A0Ù‡-Ø%C2³ÃâÃ%C2§Ãâ¦Ã%C2ª-Ã%C2±ÃËÃ%C2§Ãâ%A0-Ø%C2%A7%C «تاریخچه سلامت روان در ایران»، پایگاه خبری علمی و تخصصی روانشناسی و بهداشت روان.]</ref> و تعدادی مرکز روانپزشکی<ref>[https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-1-192&slc_lang=fa&sid=1 عاطفوحید، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالشها»، 1383ش، ص52-51.]</ref> را راهاندازی کرد، اما برنامههای جدی برای تأمین بهداشت روانی در ایران، پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]] مورد توجه قرار گرفت و از سال ۱۳۶۵ش تدوین و اجرای برنامه بهداشت کشوری توسط متخصصان و کارشناسان صورت گرفت.<ref>[https://www.migna.ir/news/3959/Ø%C2ªÃ%C2§Ã%C2±ÃÅÃ%C2®Ãâ%A0Ù‡-Ø%C2³ÃâÃ%C2§Ãâ¦Ã%C2ª-Ã%C2±ÃËÃ%C2§Ãâ%A0-Ø%C2%A7%C «تاریخچه سلامت روان در ایران»، پایگاه خبری علمی و تخصصی روانشناسی و بهداشت روان.]</ref> هدف کلی این برنامه ارائه خدمات اساسی بهداشت روان به مردم بهخصوص در مناطق محروم بود و اقدامات زیر را پیگیری میکرد: | ||
#شناسایی فوری و بهموقع بیماران روانی-عصبی؛ | |||
#کنترل، درمان و پیگیری مناسب و مستمر بیماران؛ | #کنترل، درمان و پیگیری مناسب و مستمر بیماران؛ | ||
# کاهش ضرر ناشی از بیماریهای روانی-عصبی در تمام ابعاد؛ | #کاهش ضرر ناشی از بیماریهای روانی-عصبی در تمام ابعاد؛ | ||
# افزایش آگاهی جامعه نسبت به اصول بهداشت روان؛ | #افزایش آگاهی جامعه نسبت به اصول بهداشت روان؛ | ||
# اصلاح نگرش مردم جامعه نسبت به بیماریهای روانی.<ref>[https://vc-health.kums.ac.ir/fa/groups/preventionstrifewithdiseasesgroup/activitiesprograms/mentalhealths/ravan «برنامه کشوری بهداشت روان»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.]</ref> | #اصلاح نگرش مردم جامعه نسبت به بیماریهای روانی.<ref>[https://vc-health.kums.ac.ir/fa/groups/preventionstrifewithdiseasesgroup/activitiesprograms/mentalhealths/ravan «برنامه کشوری بهداشت روان»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.]</ref> | ||
در سال ۱۳۸۹ش اولین مراکز سراج<ref>مرکز سلامت روان جامعهنگر.</ref> ساخته شد و امروزه در سراسر ایران حدود صد مرکز سراج جهت ارائه خدمات رایگان سلامت روان و حل مشکلات اجتماعی فعالیت میکند. این مراکز متشکل از روانپزشک، سه روانشناس، مددکار اجتماعی، منشی و یک پزشک عمومی برای درمان در منازل است.<ref>[https://www.irna.ir/news/85487807/سراج-خدÙ
ات-راÛگاÙ-سÙاÙ
ت-رÙاÙ-در-Ù
ÙاطÙ-Ú©Ù
-Ø¨Ø±Ø پروسنان، «سراج؛ خدمات رایگان سلامت روان در مناطق کم برخوردار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> حدود ۳۰ درصد مردم تحت پوشش این مراکز سلامت روان قرار گرفتهاند.<ref>[https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-1-192&slc_lang=fa&sid=1 عاطفوحید، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالشها»، 1383ش، ص54.]</ref> | در سال ۱۳۸۹ش اولین مراکز سراج<ref>مرکز سلامت روان جامعهنگر.</ref> ساخته شد و امروزه در سراسر ایران حدود صد مرکز سراج جهت ارائه خدمات رایگان سلامت روان و حل مشکلات اجتماعی فعالیت میکند. این مراکز متشکل از روانپزشک، سه روانشناس، مددکار اجتماعی، منشی و یک پزشک عمومی برای درمان در منازل است.<ref>[https://www.irna.ir/news/85487807/سراج-خدÙ
ات-راÛگاÙ-سÙاÙ
ت-رÙاÙ-در-Ù
ÙاطÙ-Ú©Ù
-Ø¨Ø±Ø پروسنان، «سراج؛ خدمات رایگان سلامت روان در مناطق کم برخوردار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> حدود ۳۰ درصد مردم تحت پوشش این مراکز سلامت روان قرار گرفتهاند.<ref>[https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-1-192&slc_lang=fa&sid=1 عاطفوحید، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالشها»، 1383ش، ص54.]</ref> | ||
== روز جهانی سلامت روانی == | ==روز جهانی سلامت روانی== | ||
باتوجه به اهمیت سلامت روان که سومین مشکل جهانی محسوب میشود، دهم اکتبر روز جهانی سلامت روان نامگذاری شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1400071811793/%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%BA%D8%AF%D8%BA%D9%87-%D8% «سلامت روان در جهان نابرابر؛ مهمترین دغدغه بهداشت جهانی»، خبرگزاری دانشجویان ایران.]</ref> | باتوجه به اهمیت سلامت روان که سومین مشکل جهانی محسوب میشود، دهم اکتبر روز جهانی سلامت روان نامگذاری شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1400071811793/%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%BA%D8%AF%D8%BA%D9%87-%D8% «سلامت روان در جهان نابرابر؛ مهمترین دغدغه بهداشت جهانی»، خبرگزاری دانشجویان ایران.]</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
* «اعلام رسمی نتایج «پیمایش ملی سلامت روان» در ابتدای تابستان»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ش. | {{آغاز منابع}} | ||
* اکبری، محمدنعیم، «مفهوم بهداشت روان»، وبسایت تعلیم و تربیت، تاریخ درج مطلب: ۵ اسفند ۱۳۹۴ش. | *«اعلام رسمی نتایج «پیمایش ملی سلامت روان» در ابتدای تابستان»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ش. | ||
* «آمار باورنکردنی سلامت روانی ۷۱ کشور جهان؛ سریلانکا دوم و بریتانیا یکی مانده به آخر»، خبرگزاری عصر ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اسفند ۱۴۰۲ش. | *اکبری، محمدنعیم، «مفهوم بهداشت روان»، وبسایت تعلیم و تربیت، تاریخ درج مطلب: ۵ اسفند ۱۳۹۴ش. | ||
* بابایی، جوانمیر، «مقالهای دربارهٔ بهداشت روانی»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، تاریخ درج مطلب: ۱۵ شهریور ۱۳۹۷ش. | *«آمار باورنکردنی سلامت روانی ۷۱ کشور جهان؛ سریلانکا دوم و بریتانیا یکی مانده به آخر»، خبرگزاری عصر ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اسفند ۱۴۰۲ش. | ||
* «برنامه کشوری بهداشت روان»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، تاریخ بازدید: ۱۱ مرداد ۱۴۰۳ش. | *بابایی، جوانمیر، «مقالهای دربارهٔ بهداشت روانی»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، تاریخ درج مطلب: ۱۵ شهریور ۱۳۹۷ش. | ||
* «بهداشت روانی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۸ آبان ۱۳۹۰ش. | *«برنامه کشوری بهداشت روان»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، تاریخ بازدید: ۱۱ مرداد ۱۴۰۳ش. | ||
* پروسنان، امیر، «سراج؛ خدمات رایگان سلامت روان در مناطق کم برخوردار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۶ خرداد ۱۴۰۳ش. | *«بهداشت روانی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۸ آبان ۱۳۹۰ش. | ||
* «تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت روان»، پایگاه خبری اطلاعرسانی دانشگاه علوم پزشکی گناباد، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش. | *پروسنان، امیر، «سراج؛ خدمات رایگان سلامت روان در مناطق کم برخوردار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۶ خرداد ۱۴۰۳ش. | ||
* «تاریخچه سلامت روان در ایران»، پایگاه خبری علمی و تخصصی روانشناسی و بهداشت روان، تاریخ درج مطلب: ۲۰ تیر ۱۳۹۰ش. | *«تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت روان»، پایگاه خبری اطلاعرسانی دانشگاه علوم پزشکی گناباد، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش. | ||
* حسننژاد، فاطمه و همکاران، «انواع پیشگیری در بهداشت روان»، فصلنامه بهورز، شماره ۱۰۰، دوره ۳۰، ۱۳۹۸ش. | *«تاریخچه سلامت روان در ایران»، پایگاه خبری علمی و تخصصی روانشناسی و بهداشت روان، تاریخ درج مطلب: ۲۰ تیر ۱۳۹۰ش. | ||
* خسروی، فاطمه، «بار روانی تجملگرایی به کجا ختم میشود؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ش. | *حسننژاد، فاطمه و همکاران، «انواع پیشگیری در بهداشت روان»، فصلنامه بهورز، شماره ۱۰۰، دوره ۳۰، ۱۳۹۸ش. | ||
* «سلامت روان در جهان نابرابر؛ مهمترین دغدغه بهداشت جهانی»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۴۰۰ش. | *خسروی، فاطمه، «بار روانی تجملگرایی به کجا ختم میشود؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ش. | ||
* طلیسچییکتا، جواد، «بهداشت روانی و تابآوری فردی»، وبسایت سیویلیکا، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ش. | *«سلامت روان در جهان نابرابر؛ مهمترین دغدغه بهداشت جهانی»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۴۰۰ش. | ||
* عاطفوحید، محمدکاظم، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالشها»، نشریه رفاه اجتماعی، شماره ۱۴، دوره ۴، ۱۳۸۳ش. | *طلیسچییکتا، جواد، «بهداشت روانی و تابآوری فردی»، وبسایت سیویلیکا، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ش. | ||
* عبداللهی، زهرا، «نقش سبک تغذیه بر سلامت روان/ لیست خوراکیهای ضد استرس»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۶ فروردین ۱۳۹۸ش. | *عاطفوحید، محمدکاظم، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالشها»، نشریه رفاه اجتماعی، شماره ۱۴، دوره ۴، ۱۳۸۳ش. | ||
* مرزبند، رحمتاله و همکاران، «نقش توکل در سلامت روانی با تأکید بر آموزههای قرآنی»، مجله دین و سلامت، شماره ۱، دوره ۳، ۱۳۹۴ش. | *عبداللهی، زهرا، «نقش سبک تغذیه بر سلامت روان/ لیست خوراکیهای ضد استرس»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۶ فروردین ۱۳۹۸ش. | ||
* نوربالا، احمدعلی، «سلامت روانی- اجتماعی و راهکارهای بهبود آن»، وبسایت مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، شماره ۲، دوره ۱۷، تابستان ۱۳۹۰ش. | *مرزبند، رحمتاله و همکاران، «نقش توکل در سلامت روانی با تأکید بر آموزههای قرآنی»، مجله دین و سلامت، شماره ۱، دوره ۳، ۱۳۹۴ش. | ||
* «همیاری اجتماعی»، وبسایت انجمن حامیان فرهنگ قرضالحسنه و کارآفرینی اجتماعی، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش. | *نوربالا، احمدعلی، «سلامت روانی- اجتماعی و راهکارهای بهبود آن»، وبسایت مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، شماره ۲، دوره ۱۷، تابستان ۱۳۹۰ش. | ||
*«همیاری اجتماعی»، وبسایت انجمن حامیان فرهنگ قرضالحسنه و کارآفرینی اجتماعی، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش. | |||
{{پایان منابع}} | |||
{{بهداشت-افقی}} | {{بهداشت-افقی}} | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۹: | ||
[[رده:روانشناسی سلامت]] | [[رده:روانشناسی سلامت]] | ||
[[رده:بهداشت و تندرستی]] | [[رده:بهداشت و تندرستی]] | ||
{{#seo: | |||
|title=بهداشت روانی چیست؟ راهکارهای حفظ تعادل در برابر مشکلات - ویکی زندگی | |||
|title_mode=Replaced Title | |||
|keywords=بهداشت روانی, سلامت روان, اهمیت بهداشت روانی, بهداشت روان چیست, راه های تقویت سلامت روان, روانشناسی | |||
|description=بهداشت روانی، به معنای توانایی ایجاد تعادل و سازش در برابر فشارهای زندگی است. با اهمیت بهداشت روانی و راههای توانمندسازی خود برای شکوفایی استعدادها آشنا شوید - ویکی زندگی | |||
}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۱۲
.jpg)
بهداشت روانی؛ ایجاد تعادل و سازش در برابر فشارهای حاصل از مشکلات زندگی.
بهداشت روانی با منعطفساختن فرد در موقعیتهای دشوار و توانمندسازی او در بازیابی تعادل، موجب میشود که فرد با پذیرش واقعیتهای اجتماعی و تواناییهای خود به ارضای نیاز و شکوفایی استعدادهای خویش دست یابد. ناتوانی در بازیابی تعادل هنگام فشارهای عاطفی، هیجانی و اجتماعی، فروپاشی سلامت روان را در پی دارد.
مفهوم بهداشت روانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سازمان بهداشت جهانی، بهداشت روانی را فرایند افزایش توانایی فرد برای تسلط بر سلامتی خویش تعریف کرده است.[۱] برخی، بهداشت روان را استعداد روان در هماهنگی، کارکرد مؤثر در موقعیتهای دشوار، انعطافپذیری و بازیابی تعادل تعریف کردهاند.[۲]
عوامل و زمینههای بهداشت روانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]صداقت در رفتار، پذیرش ضعفها و شکستهای خود، انعطافپذیری، توانایی نه گفتن، داشتن قاطعیت، دوری از فرضهای غلط ذهنی، ورزش، سازگاری مناسب اجتماعی، داشتن هدف مشخص در زندگی، حرکت برای پیشرفت، خودکارآمدی و خودگردانی، ابراز احساسات، درک توانایی خود و دیگران و احترام به دیگران، از عوامل بهداشت روانی بهشمار میروند.[۳]
از منظر آموزههای اسلام، دین بهعنوان عامل اصلی تأمینکننده سلامت روان، آرامش و خوشبختی را برای فرد به ارمغان میآورد. ذکر و یادآوری خداوند، شکرگزاری و توکل موجب سلامت روان، مقاومسازی فرد در برابر مشکلات و کاهش دلهره میشود.[۴]
از منظر روانشناسی، پیشگیری مؤثر و کارآمد نیز یکی از عوامل ایجاد یا حفظ بهداشت روانی است؛ حذف عوامل خطر از طریق توانمندسازی و آموزش عمومی، کنترل عوامل خطرزا قبل از بروز بیماری، تشخیص بههنگام اختلالات روانی،[۵] گسترش مراکز درمانی و ارائه خدمات توانبخشی و کاردرمانی،[۶] مراحل مختلف پیشگیری را تشکیل میدهد.
راهکارهای ارتقای بهداشت روانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]علاوه بر ریلکس کردن؛ ورزش کردن؛ کاهش استرس روزانه؛ رفتن به مسافرت و گذراندن اوقات فراغت در طبیعت؛ برقراری ارتباط با دیگران؛ اهمیت دادن به سلامت جسمانی؛ داشتن خواب کافی؛[۷] موارد زیر نیز بهعنوان راهکار ذکر شده است:
همیاری اجتماعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در این شیوه افراد جامعه با همکاری و همدلی متقابل در زمینه تصمیمگیری و مشکلات اطرافیان، حامی یکدیگر هستند و با استفاده از تجربیات و توان هر فرد بدون نیاز به پشتوانهٔ دولتی ارزشهای معنوی و مادی را ارمغان میآورند.[۸] این نوع روابط اجتماعی، سلامت روان فرد را از طریق ایجاد انگیزه، آرامش و کاهش استرس تأمین میکند.[۹]
توکل بر خدا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
واگذار کردن کارها به خداوند متعال و تمسک به سببی شکستناپذیر یکی از روشهای دیرینه است که انسجام درونی، معنابخشی رویدادها، اراده قوی، بینیازی از دیگران، اعتمادبهنفس، سازگاری با محیط، آرامش و اطمینان قلبی، رهایی از یأس، صبر و استقامت، ترک گناه و بخشش در زمان خشم را بههمراه دارد. قدرتی که افراد از توکل دریافت میکنند، باعث مقاومت در برابر گرفتاریهای زندگی و موجب سلامت روان آنها میشود.[۱۰]
سادهزیستی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]افراد تجملگرا بیشتر در معرض آسیبهای روانی و اجتماعی مانند اضطراب، افسردگی، خشم، حسادت، تنفر، برتریجویی، انحرافات، فساد اخلاقی و خودبزرگبینی هستند. رقابت مالی بین افراد خانواده و جامعه، اسراف کردن را در پی دارد؛ اما ایجاد اعتدال در زندگی و سادهزیستی، آرامش و سلامت روان را برای فرد بههمراه دارد و مردم به این نوع از افراد جامعه گرایش بیشتری دارند.[۱۱]
تغذیه مناسب
[ویرایش | ویرایش مبدأ]داشتن رژیم غذایی متعادل و مناسب که حاوی کربوهیدرات، پروتئین، چربی، ویتامین و مواد معدنی باشد، در داشتن تمرکز ذهنی، ثبات عاطفی، هوشیاری بالا، تولید انرژی و کاهش استرس مؤثر است. در صورت سوءتغذیه فرد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری روانی قرار میگیرد.[۱۲]
وضعیت جهانی بهداشت روان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دادههای سازمان جهانی بهداشت نشان میدهد که ۷ درصد مردم کشورهای توسعهیافته به اختلالات روانی مبتلا هستند؛ اما در کشورهای با درآمد متوسط مانند ایران، حدود ۵ درصد مبتلا به اختلال هستند.[۱۳] طبق گزارشهای این سازمان حدود ۴۵۰ میلیون نفر در سراسر دنیا مبتلا به اختلالات روانی بهویژه اختلالات اضطرابی هستند که شیوع آن بین زنان بیش از مردان و در شهرنشینان بیش از روستاییها است.[۱۴]
کشورهای جمهوری دومینیکن، سریلانکا، تانزانیا، پاناما و مالزی در بالاترین سطح سلامت روان هستند و کشورهای تاجیکستان، برزیل، آمریکای جنوبی، بریتانیا و ازبکستان در سطح پایینی از سلامت روان قرار دارند.[۱۵]
بهداشت روان در ایران
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ایران تا سال ۱۳۵۷ش، برخی برنامههای آموزشی و تحقیقاتی[۱۶] و تعدادی مرکز روانپزشکی[۱۷] را راهاندازی کرد، اما برنامههای جدی برای تأمین بهداشت روانی در ایران، پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفت و از سال ۱۳۶۵ش تدوین و اجرای برنامه بهداشت کشوری توسط متخصصان و کارشناسان صورت گرفت.[۱۸] هدف کلی این برنامه ارائه خدمات اساسی بهداشت روان به مردم بهخصوص در مناطق محروم بود و اقدامات زیر را پیگیری میکرد:
- شناسایی فوری و بهموقع بیماران روانی-عصبی؛
- کنترل، درمان و پیگیری مناسب و مستمر بیماران؛
- کاهش ضرر ناشی از بیماریهای روانی-عصبی در تمام ابعاد؛
- افزایش آگاهی جامعه نسبت به اصول بهداشت روان؛
- اصلاح نگرش مردم جامعه نسبت به بیماریهای روانی.[۱۹]
در سال ۱۳۸۹ش اولین مراکز سراج[۲۰] ساخته شد و امروزه در سراسر ایران حدود صد مرکز سراج جهت ارائه خدمات رایگان سلامت روان و حل مشکلات اجتماعی فعالیت میکند. این مراکز متشکل از روانپزشک، سه روانشناس، مددکار اجتماعی، منشی و یک پزشک عمومی برای درمان در منازل است.[۲۱] حدود ۳۰ درصد مردم تحت پوشش این مراکز سلامت روان قرار گرفتهاند.[۲۲]
روز جهانی سلامت روانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]باتوجه به اهمیت سلامت روان که سومین مشکل جهانی محسوب میشود، دهم اکتبر روز جهانی سلامت روان نامگذاری شده است.[۲۳]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ بابایی، «مقالهای درباره بهداشت روانی»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.
- ↑ اکبری، «مفهوم بهداشت روان»، وبسایت تعلیم و تربیت.
- ↑ بابایی، «مقالهای درباره بهداشت روانی»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.
- ↑ «بهداشت روانی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ حسننژاد و همکاران، «انواع پیشگیری در بهداشت روان»، 1398ش، ص33-34.
- ↑ نوربالا، «سلامت روانی- اجتماعی و راهکارهای بهبود آن»، وبسایت مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران.
- ↑ طلیسچییکتا، «بهداشت روانی و تابآوری فردی»، وبسایت سیویلیکا.
- ↑ «همیاری اجتماعی»، وبسایت انجمن حامیان فرهنگ قرضالحسنه و کارآفرینی اجتماعی.
- ↑ «تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت روان»، پایگاه خبری اطلاعرسانی دانشگاه علوم پزشکی گناباد.
- ↑ مرزبند و همکاران، «نقش توکل در سلامت روانی با تأکید بر آموزههای قرآنی»، 1394ش، ص75-81.
- ↑ خسروی، «بار روانی تجملگرایی به کجا ختم میشود؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران.
- ↑ عبداللهی، «نقش سبک تغذیه بر سلامت روان/ لیست خوراکیهای ضد استرس»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «اعلام رسمی نتایج «پیمایش ملی سلامت روان» در ابتدای تابستان»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ عاطفوحید، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالشها»، 1383ش، ص46-47.
- ↑ «آمار باورنکردنی سلامت روانی ۷۱ کشور جهان؛ سریلانکا دوم و بریتانیا یکی مانده به آخر»، خبرگزاری عصر ایران.
- ↑ «تاریخچه سلامت روان در ایران»، پایگاه خبری علمی و تخصصی روانشناسی و بهداشت روان.
- ↑ عاطفوحید، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالشها»، 1383ش، ص52-51.
- ↑ «تاریخچه سلامت روان در ایران»، پایگاه خبری علمی و تخصصی روانشناسی و بهداشت روان.
- ↑ «برنامه کشوری بهداشت روان»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.
- ↑ مرکز سلامت روان جامعهنگر.
- ↑ پروسنان، «سراج؛ خدمات رایگان سلامت روان در مناطق کم برخوردار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ عاطفوحید، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالشها»، 1383ش، ص54.
- ↑ «سلامت روان در جهان نابرابر؛ مهمترین دغدغه بهداشت جهانی»، خبرگزاری دانشجویان ایران.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «اعلام رسمی نتایج «پیمایش ملی سلامت روان» در ابتدای تابستان»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- اکبری، محمدنعیم، «مفهوم بهداشت روان»، وبسایت تعلیم و تربیت، تاریخ درج مطلب: ۵ اسفند ۱۳۹۴ش.
- «آمار باورنکردنی سلامت روانی ۷۱ کشور جهان؛ سریلانکا دوم و بریتانیا یکی مانده به آخر»، خبرگزاری عصر ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اسفند ۱۴۰۲ش.
- بابایی، جوانمیر، «مقالهای دربارهٔ بهداشت روانی»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، تاریخ درج مطلب: ۱۵ شهریور ۱۳۹۷ش.
- «برنامه کشوری بهداشت روان»، وبسایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، تاریخ بازدید: ۱۱ مرداد ۱۴۰۳ش.
- «بهداشت روانی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۸ آبان ۱۳۹۰ش.
- پروسنان، امیر، «سراج؛ خدمات رایگان سلامت روان در مناطق کم برخوردار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۶ خرداد ۱۴۰۳ش.
- «تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت روان»، پایگاه خبری اطلاعرسانی دانشگاه علوم پزشکی گناباد، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش.
- «تاریخچه سلامت روان در ایران»، پایگاه خبری علمی و تخصصی روانشناسی و بهداشت روان، تاریخ درج مطلب: ۲۰ تیر ۱۳۹۰ش.
- حسننژاد، فاطمه و همکاران، «انواع پیشگیری در بهداشت روان»، فصلنامه بهورز، شماره ۱۰۰، دوره ۳۰، ۱۳۹۸ش.
- خسروی، فاطمه، «بار روانی تجملگرایی به کجا ختم میشود؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
- «سلامت روان در جهان نابرابر؛ مهمترین دغدغه بهداشت جهانی»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۴۰۰ش.
- طلیسچییکتا، جواد، «بهداشت روانی و تابآوری فردی»، وبسایت سیویلیکا، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
- عاطفوحید، محمدکاظم، «بهداشت روان در ایران: دستاوردها و چالشها»، نشریه رفاه اجتماعی، شماره ۱۴، دوره ۴، ۱۳۸۳ش.
- عبداللهی، زهرا، «نقش سبک تغذیه بر سلامت روان/ لیست خوراکیهای ضد استرس»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۶ فروردین ۱۳۹۸ش.
- مرزبند، رحمتاله و همکاران، «نقش توکل در سلامت روانی با تأکید بر آموزههای قرآنی»، مجله دین و سلامت، شماره ۱، دوره ۳، ۱۳۹۴ش.
- نوربالا، احمدعلی، «سلامت روانی- اجتماعی و راهکارهای بهبود آن»، وبسایت مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، شماره ۲، دوره ۱۷، تابستان ۱۳۹۰ش.
- «همیاری اجتماعی»، وبسایت انجمن حامیان فرهنگ قرضالحسنه و کارآفرینی اجتماعی، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.
| بهداشت و سلامتی | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| پیشگیری پزشکی | |||||||
| آمار بهداشت و سلامت | |||||||
| وسایل بهداشتی | |||||||
| افراد مرتبط | |||||||
| آموزش | |||||||
| نهادها، سازمانها و پیشهها |
| ||||||
