پیشنویس:زن در مثنوی معنوی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:زن-در-مثنوی-معنوی.jpg|بندانگشتی|مولانا در بیشتر اشعار خود، زنان را ستوده است]] | [[پرونده:زن-در-مثنوی-معنوی.jpg|بندانگشتی|مولانا در بیشتر اشعار خود، زنان را ستوده است|جایگزین=زن در مثنوی معنوی]] | ||
{{درشت|'''زن در مثنوی معنوی؛'''}} نگرش مولانا به زن در مثنوی معنوی. | |||
زن در مثنوی معنوی نماد حسن و نیکی بوده و [[مولانا]] در بیشتر اشعار خود، زنان را ستوده است. او همچنین برخی خصلتهای زنان یا برداشتهای مردمان | زن در مثنوی معنوی نماد حسن و نیکی بوده و [[مولانا]] در بیشتر اشعار خود، زنان را ستوده است. او همچنین برخی خصلتهای زنان یا برداشتهای مردمان زمانهٔ خویش دربارهٔ زنان را نکوهش کرده است. | ||
==زن بهمثابه نماد== | ==جایگاه زن در مثنوی معنوی== | ||
مولانا در مثنوی معنوی با نامبردن از زنانی مانند حضرت مریم، آسیه و مادر موسی،<ref>[https://www.sid.ir/paper/26955/fa . غلامینژاد و صابرپور، «ویژگیهای شخصیتی زنان در مثنوی»، 1387ش، ص242.]</ref> بر ارجمندی [[نقش همسری زن|نقش همسری]] و [[نقش مادری|مادری]] زن،<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> اثرگذاری او در تعالی [[معنویت|معنوی]] و تکمیل هویت و شخصیت مرد تأکید کرده<ref>[https://ensani.ir/fa/article/468353/زن-در-مثنوی-مولوی . امامی، «زن در مثنوی معنوی»، 1388ش، ص27-28.]</ref> و برخی ویژگیهای زنان مانند [[ترس]] از عقوبت، محافظهکاری، درایت زنانه، ذکاوت مادرانه و کدبانویی زنان را ستوده است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/26955/fa . غلامینژاد و صابرپور، «ویژگیهای شخصیتی زنان در مثنوی»، 1387ش، ص244-245و251.]</ref> | |||
در [[مثنوی معنوی]] پوشش و رعایت [[حجاب]] توسط بانوان امری مهم برای آنها تلقی شده است. همچنین ایجاد حریم و حائل میان زن و مرد عامل افزایش قدرت و محبوبیت زن و ارتقاء جایگاه زن معرفی شده است. مثنوی معنوی، زن و مرد را به آتش و [[آب]] تشبیه کرده که نبود حائل میان آنها سبب غلبهٔ آب (مرد) بر آتش (زن) شده و آن را خاموش میسازد.<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar1/sh118 . مولوی، مثنوی معنووی، دفتر اول، بخش 118، وبسایت گنجور.]</ref> | |||
مولانا با اثرپذیری از آموزههای [[قرآن]] به همسانی زن و مرد در [[کرامت]] انسانی باور دارد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/468353/زن-در-مثنوی-مولوی . امامی، «زن در مثنوی معنوی»، 1388ش، ص27-28.]</ref> همچنین از دیدگاه مولانا مرد عاقل مغلوب زن میشود و مرد جاهل بر زن غالب میآید.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/289313/زن-از-منظر-مولانا . «زن از منظر مولانا»، وبسایت خبرآنلاین.]</ref> | |||
==زن بهمثابه نماد در مثنوی معنوی== | |||
مثنوی معنوی در نگرش به زن، دو جنبه مثبت و منفی را مورد توجه قرار داده و بر اساس هر یک، نمادسازی کرده است. | مثنوی معنوی در نگرش به زن، دو جنبه مثبت و منفی را مورد توجه قرار داده و بر اساس هر یک، نمادسازی کرده است. | ||
===نماد عشق الهی=== | |||
مولانا معتقد است محبتی میان زن و مرد، برگرفته از دریای بیکران محبت الهی است و این تعامل عاطفی در رسیدن آنها به حب الهی، نقش مؤثری دارد.<ref> | مولانا معتقد است [[محبت در خانواده|محبتی]] میان زن و مرد، برگرفته از دریای بیکران محبت الهی است و این تعامل عاطفی در رسیدن آنها به حب الهی، نقش مؤثری دارد.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> | ||
{{شعر جدید | {{شعر جدید | ||
| خط ۱۶: | خط ۲۱: | ||
| شاعر = | | شاعر = | ||
| متن = | | متن = | ||
قلزم مهری که کناریش نیست\\قطره آن، الفت مرد است و زن <ref> | قلزم مهری که کناریش نیست\\قطره آن، الفت مرد است و زن<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/shams/ghazalsh/sh2109 . مولانا، دیوان شمس، غزلیات، غزل شمارۀ 2109، وبسایت گنجور.]</ref> | ||
مرد و زن چون یک شود آن یک تویی\\چون که یکها محو شد آنک تویی<ref> | مرد و زن چون یک شود آن یک تویی\\چون که یکها محو شد آنک تویی<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar1/sh91 . مولانا، مثنوی معنوی، دفتر اول، بخش 91، وبسایت گنجور.]</ref> | ||
}} | }} | ||
زیبایی زن در مثنوی معنوی، انعکاس جمال الهی دانسته شده است؛ <ref> | زیبایی زن در مثنوی معنوی، انعکاس جمال الهی دانسته شده است؛<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/289313/زن-از-منظر-مولانا . «زن از منظر مولانا»، وبسایت خبرآنلاین.]</ref> اما این زیبایی ظاهری باید زمینهساز توجه به زیبایی معنوی شود<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> آنگونه که در داستان [[لیلی و مجنون]] آمده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/108589/سیمای-زنان-در-اشعار-مولانا . «سیمای زنان در اشعار مولانا»، پرتال جامع علوم انسانی.]</ref> این تلقی عرفانی از زن، فارغ از وجه جسمانی و جنسی زن، سبب رشد و تعالی زن و همسر او شده و آنها را در رسیدن به رشد معنوی و حب الهی کمک میکند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> | ||
===نماد روح و جان=== | |||
مولانا در مثنوی، جان آدمی را از این نظر که لطیفترین وجه وجود و پردهنشین کالبد انسان است، به جنس زنانه تشبیه کرده است: | مولانا در مثنوی، جان آدمی را از این نظر که لطیفترین وجه وجود و پردهنشین کالبد انسان است، به جنس زنانه تشبیه کرده است: | ||
| خط ۲۹: | خط ۳۵: | ||
| متن = | | متن = | ||
سیمرغ کوه قاف رسیدن گرفت باز\\مرغ دلم ز سینه پریدن گرفت باز | سیمرغ کوه قاف رسیدن گرفت باز\\مرغ دلم ز سینه پریدن گرفت باز | ||
خاتون روح خانهنشین از سرای تن\\چادرکشان ز عشق دویدن گرفت باز<ref> | خاتون روح خانهنشین از سرای تن\\چادرکشان ز عشق دویدن گرفت باز<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/shams/ghazalsh/sh509 . مولانا، دیوان شمس، غزلیات، غزل شمارۀ 509، وبسایت گنجور.]</ref> | ||
جان را که در آن خانه وثاقش دادم\\دل پیش تو بود من نفاقش دادم | جان را که در آن خانه وثاقش دادم\\دل پیش تو بود من نفاقش دادم | ||
چون چندگهی نشست کدبانوی جان\\عشق تو رسید و سه طلاقش دادم <ref> | چون چندگهی نشست کدبانوی جان\\عشق تو رسید و سه طلاقش دادم<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/shams/robaeesh/sh1205 . مولانا، دیوان شمس، رباعیات، رباعی شمارۀ 1205، وبسایت گنجور.]</ref> | ||
}} | }} | ||
===نماد زمین=== | |||
از دیدگاه نمادپردازی [[مسلمانان]]، آسمان نماد مرد و زمین نماد زن است. مولانا نیز با توجه به خاصیت باروری، رویش و پرورش زمین، زن را نماد زمین و مهد پرورش، رشد و تعالی انسان میداند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> | از دیدگاه نمادپردازی [[مسلمانان]]، آسمان نماد مرد و زمین نماد زن است. مولانا نیز با توجه به خاصیت باروری، رویش و پرورش زمین، زن را نماد زمین و مهد پرورش، رشد و تعالی انسان میداند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۷: | ||
| شاعر = | | شاعر = | ||
| متن = | | متن = | ||
آسمان مرد و زمین زن در خرد\\هرچه آن انداخت این میپرورد <ref> | آسمان مرد و زمین زن در خرد\\هرچه آن انداخت این میپرورد<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar3/sh212 . مولانا، مثنوی معنوی، دفتر سوم، بخش 212، وبسایت گنجور.]</ref> | ||
}} | }} | ||
===نماد نفس=== | |||
در مثنوی معنوی، زن گاهی نماد نفس اماره دانسته شده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> | در مثنوی معنوی، زن گاهی نماد نفس اماره دانسته شده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> دلبستگی بلقیس به تخت پادشاهی خود، نمونهای از تعلقات مادی و دنیوی است. مولانا مشاجرهٔ زن و شوهر را نیز به تقابل نفس (زن) و عقل (مرد) تشبیه کرده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/468353/زن-در-مثنوی-مولوی . امامی، «زن در مثنوی معنوی»، 1388ش، ص27-28.]</ref> | ||
{{شعر جدید | {{شعر جدید | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۸: | ||
| متن = | | متن = | ||
این زن و مردی که نفس است و خرد\\نیک بایستهست بهر نیک و بد | این زن و مردی که نفس است و خرد\\نیک بایستهست بهر نیک و بد | ||
زین دو بایسته درین خاکی سرا\\روز و شب در جنگ و اندر ماجرا | زین دو بایسته درین خاکی سرا\\روز و شب در جنگ و اندر ماجرا | ||
زن همی خواهد حویج خانقاه\\یعنی آب رو و نان و خوان و جاه <ref> | زن همی خواهد حویج خانقاه\\یعنی آب رو و نان و خوان و جاه<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar1/sh126 . مولانا، مثنوی معنوی، دفتر اول، بخش 126، وبسایت گنجور.]</ref> | ||
}} | }} | ||
==جایگاه زنان در سیره عملی مولانا== | صاحبنظران در بررسی مثنوی معنوی، نمادسازی منفی مولانا از زن را متأثر از فضای فکری و ساختارهای اجتماعی آن دوران یا محصول دو دورهٔ متفاوت زندگی و برآیند چالش خودآگاه و ناخودآگاه مولانا (شاعری عارف و واعظی معلم) دانستهاند که بهصورت تمثیلی و رمزی مورد استفاده قرار گرفته است.<ref>[https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1724.html . کراچی، «تأملی بر جایگاه زن در اندیشة مولوی از منظر جامعهشناسی ادبیات»، 1393ش، ص89-90.]</ref> | ||
روابط خانوادگی و تعامل مولانا با زنان خاندان خود و روابط اجتماعی او با دیگر زنان، گویای ارزشمندی مقام و جایگاه زن در | |||
==جایگاه زنان در سیره عملی مولانا== | |||
روابط خانوادگی و تعامل مولانا با زنان خاندان خود و روابط اجتماعی او با دیگر زنان، گویای ارزشمندی مقام و جایگاه زن در اندیشهٔ او است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> وی با زنان، لطیف، متعادل و منصفانه برخورد کرده و این نگرش را در بیشتر اشعار خود در مثنوی معنوی نیز گنجانده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/468353/زن-در-مثنوی-مولوی . امامی، «زن در مثنوی معنوی»، 1388ش، ص27-28.]</ref> | |||
همسر در اشعار مولانا، مهمترین انگیزه مرد برای فعالیتهای روزانه و تحمل بار گران زندگی است. بسیاری از حکایتها و تمثیلهای مولانا در زمینه [[خانواده]] با نقشآفرینی زن در جایگاه همسر ساخته شده است و او در بیان معارف و حقایق، از زندگی عادی و روزمره خویش در خانواده الهام گرفته است. در اشعار مولانا به این امر تصریح شده که زن، شایستهٔ لطف و احترام ویژه از طرف همسر خویش است. مرد عاقل با لطف، محبت و رقت قلب میتواند زن را شیفتهٔ خود کرده و با تمرین نیکسیرتی حتی زن تندخو را هم به خوبی تحمل کند. بسیاری از مردان، تابع خشم، شهوت و صفات حیوانی بوده و بر زنان غلبهٔ ظاهری دارند؛ اما زنان در برابر خشم کور و بیمنطق همسر با [[صبر|صبوری]] و خردمندی به شکیبایی و تدبیر ممارست میورزند.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/289313/زن-از-منظر-مولانا . «زن از منظر مولانا»، وبسایت خبرآنلاین.]</ref> | |||
در مثنوی معنوی به جایگاه اجتماعی زنان نیز توجه شده و زن را در مقام مصلح اجتماعی و با نگرش کاملاً دینی مخاطب قرار داده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> | |||
مولانا در جایجای زندگی و آثار خود، زنان و مردان را به یک میزان مخاطب خویش قرار داده و همواره مردان را به تأمل و اندیشه و احساس [[مسئولیتپذیری|مسئولیت]] در قبال زنان فرا میخواند. وی معتقد است توجه به جایگاه زنان و حفظ [[کرامت]] آنها در اصلاح جامعه انسانی نقش حیاتی دارد.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/86451/%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.]</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*امامی، نصرالله، «زن در مثنوی معنوی»، | {{آغاز منابع}} | ||
*جودی نعمتی، اکرم، «زن در آینه شعر | * امامی، نصرالله، «زن در مثنوی معنوی»، نشریهٔ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی، شمارهٔ ۱، ۱۳۸۸ش. | ||
*«زن از منظر مولانا»، وبسایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: | * جودی نعمتی، اکرم، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۷ بهمن ۱۳۸۸ش. | ||
*«سیمای زنان در اشعار مولانا»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: | * «زن از منظر مولانا»، وبسایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲ش. | ||
*غلامینژاد، | * «سیمای زنان در اشعار مولانا»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۸۲ش. | ||
*کراچی، روحانگیز، «تأملی بر جایگاه زن در اندیشه مولوی از منظر جامعهشناسی ادبیات»، | * غلامینژاد، محمدعلی و صابرپور، زینب، «ویژگیهای شخصیتی زنان در مثنوی»، نشریهٔ نثر پژوهی ادب فارسی، شمارهٔ ۲۳، ۱۳۸۷ش. | ||
*مولانا، دیوان شمس، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: | * کراچی، روحانگیز، «تأملی بر جایگاه زن در اندیشه مولوی از منظر جامعهشناسی ادبیات»، نشریهٔ جامعهپژوهی فرهنگی، شمارهٔ ۴، ۱۳۹۳ش. | ||
*مولانا، مثنوی معنوی، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: | * مولانا، دیوان شمس، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۹ خرداد ۱۴۰۳ش. | ||
[[رده: | * مولانا، مثنوی معنوی، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۹ خرداد ۱۴۰۳ش. | ||
[[رده: | {{پایان منابع}} | ||
{{ادبیات فارسی-افقی}} | |||
{{زنان-افقی}} | |||
[[رده:ادبیات فارسی]] | |||
[[رده:مطالعات زن و خانواده]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۳۶
زن در مثنوی معنوی؛ نگرش مولانا به زن در مثنوی معنوی.
زن در مثنوی معنوی نماد حسن و نیکی بوده و مولانا در بیشتر اشعار خود، زنان را ستوده است. او همچنین برخی خصلتهای زنان یا برداشتهای مردمان زمانهٔ خویش دربارهٔ زنان را نکوهش کرده است.
جایگاه زن در مثنوی معنوی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مولانا در مثنوی معنوی با نامبردن از زنانی مانند حضرت مریم، آسیه و مادر موسی،[۱] بر ارجمندی نقش همسری و مادری زن،[۲] اثرگذاری او در تعالی معنوی و تکمیل هویت و شخصیت مرد تأکید کرده[۳] و برخی ویژگیهای زنان مانند ترس از عقوبت، محافظهکاری، درایت زنانه، ذکاوت مادرانه و کدبانویی زنان را ستوده است.[۴]
در مثنوی معنوی پوشش و رعایت حجاب توسط بانوان امری مهم برای آنها تلقی شده است. همچنین ایجاد حریم و حائل میان زن و مرد عامل افزایش قدرت و محبوبیت زن و ارتقاء جایگاه زن معرفی شده است. مثنوی معنوی، زن و مرد را به آتش و آب تشبیه کرده که نبود حائل میان آنها سبب غلبهٔ آب (مرد) بر آتش (زن) شده و آن را خاموش میسازد.[۵]
مولانا با اثرپذیری از آموزههای قرآن به همسانی زن و مرد در کرامت انسانی باور دارد.[۶] همچنین از دیدگاه مولانا مرد عاقل مغلوب زن میشود و مرد جاهل بر زن غالب میآید.[۷]
زن بهمثابه نماد در مثنوی معنوی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مثنوی معنوی در نگرش به زن، دو جنبه مثبت و منفی را مورد توجه قرار داده و بر اساس هر یک، نمادسازی کرده است.
نماد عشق الهی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مولانا معتقد است محبتی میان زن و مرد، برگرفته از دریای بیکران محبت الهی است و این تعامل عاطفی در رسیدن آنها به حب الهی، نقش مؤثری دارد.[۸]
قلزم مهری که کناریش نیست
قطره آن، الفت مرد است و زن[۹]
مرد و زن چون یک شود آن یک تویی
چون که یکها محو شد آنک تویی[۱۰]
زیبایی زن در مثنوی معنوی، انعکاس جمال الهی دانسته شده است؛[۱۱] اما این زیبایی ظاهری باید زمینهساز توجه به زیبایی معنوی شود[۱۲] آنگونه که در داستان لیلی و مجنون آمده است.[۱۳] این تلقی عرفانی از زن، فارغ از وجه جسمانی و جنسی زن، سبب رشد و تعالی زن و همسر او شده و آنها را در رسیدن به رشد معنوی و حب الهی کمک میکند.[۱۴]
نماد روح و جان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مولانا در مثنوی، جان آدمی را از این نظر که لطیفترین وجه وجود و پردهنشین کالبد انسان است، به جنس زنانه تشبیه کرده است:
سیمرغ کوه قاف رسیدن گرفت باز
مرغ دلم ز سینه پریدن گرفت باز
خاتون روح خانهنشین از سرای تن
چادرکشان ز عشق دویدن گرفت باز[۱۵]
جان را که در آن خانه وثاقش دادم
دل پیش تو بود من نفاقش دادم
چون چندگهی نشست کدبانوی جان
عشق تو رسید و سه طلاقش دادم[۱۶]
نماد زمین
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از دیدگاه نمادپردازی مسلمانان، آسمان نماد مرد و زمین نماد زن است. مولانا نیز با توجه به خاصیت باروری، رویش و پرورش زمین، زن را نماد زمین و مهد پرورش، رشد و تعالی انسان میداند.[۱۷]
آسمان مرد و زمین زن در خرد
هرچه آن انداخت این میپرورد[۱۸]
نماد نفس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در مثنوی معنوی، زن گاهی نماد نفس اماره دانسته شده است.[۱۹] دلبستگی بلقیس به تخت پادشاهی خود، نمونهای از تعلقات مادی و دنیوی است. مولانا مشاجرهٔ زن و شوهر را نیز به تقابل نفس (زن) و عقل (مرد) تشبیه کرده است.[۲۰]
این زن و مردی که نفس است و خرد
نیک بایستهست بهر نیک و بد
زین دو بایسته درین خاکی سرا
روز و شب در جنگ و اندر ماجرا
زن همی خواهد حویج خانقاه
یعنی آب رو و نان و خوان و جاه[۲۱]
صاحبنظران در بررسی مثنوی معنوی، نمادسازی منفی مولانا از زن را متأثر از فضای فکری و ساختارهای اجتماعی آن دوران یا محصول دو دورهٔ متفاوت زندگی و برآیند چالش خودآگاه و ناخودآگاه مولانا (شاعری عارف و واعظی معلم) دانستهاند که بهصورت تمثیلی و رمزی مورد استفاده قرار گرفته است.[۲۲]
جایگاه زنان در سیره عملی مولانا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]روابط خانوادگی و تعامل مولانا با زنان خاندان خود و روابط اجتماعی او با دیگر زنان، گویای ارزشمندی مقام و جایگاه زن در اندیشهٔ او است.[۲۳] وی با زنان، لطیف، متعادل و منصفانه برخورد کرده و این نگرش را در بیشتر اشعار خود در مثنوی معنوی نیز گنجانده است.[۲۴]
همسر در اشعار مولانا، مهمترین انگیزه مرد برای فعالیتهای روزانه و تحمل بار گران زندگی است. بسیاری از حکایتها و تمثیلهای مولانا در زمینه خانواده با نقشآفرینی زن در جایگاه همسر ساخته شده است و او در بیان معارف و حقایق، از زندگی عادی و روزمره خویش در خانواده الهام گرفته است. در اشعار مولانا به این امر تصریح شده که زن، شایستهٔ لطف و احترام ویژه از طرف همسر خویش است. مرد عاقل با لطف، محبت و رقت قلب میتواند زن را شیفتهٔ خود کرده و با تمرین نیکسیرتی حتی زن تندخو را هم به خوبی تحمل کند. بسیاری از مردان، تابع خشم، شهوت و صفات حیوانی بوده و بر زنان غلبهٔ ظاهری دارند؛ اما زنان در برابر خشم کور و بیمنطق همسر با صبوری و خردمندی به شکیبایی و تدبیر ممارست میورزند.[۲۵]
در مثنوی معنوی به جایگاه اجتماعی زنان نیز توجه شده و زن را در مقام مصلح اجتماعی و با نگرش کاملاً دینی مخاطب قرار داده است.[۲۶]
مولانا در جایجای زندگی و آثار خود، زنان و مردان را به یک میزان مخاطب خویش قرار داده و همواره مردان را به تأمل و اندیشه و احساس مسئولیت در قبال زنان فرا میخواند. وی معتقد است توجه به جایگاه زنان و حفظ کرامت آنها در اصلاح جامعه انسانی نقش حیاتی دارد.[۲۷]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ . غلامینژاد و صابرپور، «ویژگیهای شخصیتی زنان در مثنوی»، 1387ش، ص242.
- ↑ . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ . امامی، «زن در مثنوی معنوی»، 1388ش، ص27-28.
- ↑ . غلامینژاد و صابرپور، «ویژگیهای شخصیتی زنان در مثنوی»، 1387ش، ص244-245و251.
- ↑ . مولوی، مثنوی معنووی، دفتر اول، بخش 118، وبسایت گنجور.
- ↑ . امامی، «زن در مثنوی معنوی»، 1388ش، ص27-28.
- ↑ . «زن از منظر مولانا»، وبسایت خبرآنلاین.
- ↑ . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ . مولانا، دیوان شمس، غزلیات، غزل شمارۀ 2109، وبسایت گنجور.
- ↑ . مولانا، مثنوی معنوی، دفتر اول، بخش 91، وبسایت گنجور.
- ↑ . «زن از منظر مولانا»، وبسایت خبرآنلاین.
- ↑ . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ . «سیمای زنان در اشعار مولانا»، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ . مولانا، دیوان شمس، غزلیات، غزل شمارۀ 509، وبسایت گنجور.
- ↑ . مولانا، دیوان شمس، رباعیات، رباعی شمارۀ 1205، وبسایت گنجور.
- ↑ . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ . مولانا، مثنوی معنوی، دفتر سوم، بخش 212، وبسایت گنجور.
- ↑ . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ . امامی، «زن در مثنوی معنوی»، 1388ش، ص27-28.
- ↑ . مولانا، مثنوی معنوی، دفتر اول، بخش 126، وبسایت گنجور.
- ↑ . کراچی، «تأملی بر جایگاه زن در اندیشة مولوی از منظر جامعهشناسی ادبیات»، 1393ش، ص89-90.
- ↑ . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ . امامی، «زن در مثنوی معنوی»، 1388ش، ص27-28.
- ↑ . «زن از منظر مولانا»، وبسایت خبرآنلاین.
- ↑ . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ . جودی نعمتی، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- امامی، نصرالله، «زن در مثنوی معنوی»، نشریهٔ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی، شمارهٔ ۱، ۱۳۸۸ش.
- جودی نعمتی، اکرم، «زن در آینه شعر فارسی؛ مولانا جلالالدین محمد بلخی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۷ بهمن ۱۳۸۸ش.
- «زن از منظر مولانا»، وبسایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲ش.
- «سیمای زنان در اشعار مولانا»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۸۲ش.
- غلامینژاد، محمدعلی و صابرپور، زینب، «ویژگیهای شخصیتی زنان در مثنوی»، نشریهٔ نثر پژوهی ادب فارسی، شمارهٔ ۲۳، ۱۳۸۷ش.
- کراچی، روحانگیز، «تأملی بر جایگاه زن در اندیشه مولوی از منظر جامعهشناسی ادبیات»، نشریهٔ جامعهپژوهی فرهنگی، شمارهٔ ۴، ۱۳۹۳ش.
- مولانا، دیوان شمس، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۹ خرداد ۱۴۰۳ش.
- مولانا، مثنوی معنوی، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۹ خرداد ۱۴۰۳ش.
| زنان در ادیان | |
|---|---|
| زن در جامعه | |
| زن در سیاست | |
| زن در خانواده | |
| افراد مرتبط | |
| مشاغل زنانه | |
| اخلاق زنان | |
| حقوق زنان | |
| تاریخ زنان | |
| زن در ادبیات و فرهنگ | |