پرش به محتوا

پیش‌نویس:چندهمسری در قوم بلوچ: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>اسدالله عظیمی
imported>محمدمهدی محمدی
لینک داخلی
 
(۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''چندهمسری در قوم بلوچ؛'''</big> سنت داشتن بیش از یک زن در قوم بلوچ.
{{درشت|'''چندهمسری در قوم بلوچ؛'''}} سنت داشتن بیش از یک زن در قوم بلوچ.


چندهمسری در قوم بلوچ، ریشه در فرهنگ سنتی این مردم دارد. تصمیم چندهمسری میان مردم بلوچ به‌طور معمول یک‌طرفه است و این تصمیم تحت تأثیر عوامل مختلف صورت می‌گیرد. چندهمسری یکی از مشترکات فرهنگی مردم بلوچ است که به‌صورت عموم آن را حفظ کرده‌اند.
چندهمسری در [[قوم بلوچ]]، ریشه در فرهنگ سنتی این مردم دارد. تصمیم [[چندهمسری مرد|چندهمسری]] میان مردم بلوچ به‌طور معمول یک‌طرفه است و این تصمیم تحت تأثیر عوامل مختلف صورت می‌گیرد. چندهمسری یکی از مشترکات فرهنگی مردم بلوچ است که به‌صورت عموم آن را حفظ کرده‌اند.
==مفهوم‌شناسی==
==تعریف چندهمسری==
کاربرد تاریخی اصطلاح چندهمسری در مفهوم زناشویی مرد با بیش از یک زن بوده است.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص96.]</ref>  چندهمسری در قوم بلوچ نیز به‌معنای آن است که یک مرد بلوچ به‌طور هم‌زمان بیشتر از یک زن داشته باشد.<ref>[https://www.isna.ir/news/98110503049/%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «رنجهای چندهمسری در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا.]</ref>  
در طول تاریخ، اصطلاح چندهمسری به [[ازدواج]] یک مرد با بیش از یک زن اشاره داشته است.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص96.]</ref>  چندهمسری در قوم بلوچ نیز به‌معنای آن است که یک مرد بلوچ به‌طور هم‌زمان بیشتر از یک زن داشته باشد.<ref>[https://www.isna.ir/news/98110503049/%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «رنج‌های چندهمسری در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا.]</ref>
==جایگاه فرهنگی==
پدیدۀ چندهمسری، ریشه در فرهنگ مردسالارانۀ مردم بلوچ دارد که در فرهنگ عمومی آنها پذیرفته‌شده و اختصاص به طایفه، منطقه، طبقۀ اجتماعی و حتی زمان خاص ندارد. این رسم میان بلوچ‌های اهل‌سنت، مورد تشویق علمای مذهبی قرار می‌گیرد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص96.]</ref>  برخی چندهمسری را نشان غرور تلقی می‌کنند و آن را در قدرت اجتماعی و سیاسی خود مؤثر می‌دانند. این پدیدۀ اجتماعی، ارتباطی به سن و حتی درآمد مردان ندارد.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1608978241-10344-99-95.pdf اسمعیلی و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، 1398ش، ص65-66.]</ref>
==زمینه‌های فرهنگی==
ویژگی‌های فرهنگی که زمینه‌ساز پدیدۀ چندهمسری در جامعۀ بلوچ شده ،عبارت است از:


1. نداشتن حق انتخاب از سوی پسر در ازدواج اول؛ در فرهنگ بلوچ خیلی اتفاق می‌افتد که مادر پسر، نوزاد دختر را بر اساس سنت «ناف‌بر» برای فرزند خود برمی‌گزیند. همچنین در فرهنگ بلوچ، انتخاب همسر برای فرزند، حق پدر و مادر است.<ref>[http://chabahargasht.ir/post-107 «عروسی بلوچ»، وبسایت چابهارگشت.]</ref>  
==جایگاه فرهنگی چندهمسری در قوم بلوچ==
پدیدهٔ [[چندهمسری]]، ریشه در فرهنگ مردسالارانهٔ مردم بلوچ دارد که در فرهنگ عمومی آنها پذیرفته‌شده و اختصاص به طایفه، منطقه، طبقهٔ اجتماعی و حتی زمان خاص ندارد. این رسم میان بلوچ‌های اهل‌سنت، مورد تشویق علمای مذهبی قرار می‌گیرد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص96.]</ref>  برخی چندهمسری را نشان [[غرور]] تلقی می‌کنند و آن را در قدرت اجتماعی و سیاسی خود مؤثر می‌دانند. این پدیدهٔ اجتماعی، ارتباطی به سن و حتی درآمد مردان ندارد.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1608978241-10344-99-95.pdf اسمعیلی و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، 1398ش، ص65-66.]</ref>


2. رویکرد قیِّم‌مآبانه به زن؛ انگارۀ «ناموس‌پرستی» در جامعۀ بلوچ، سرپرستی از همسر و فرزندان متوفی را برای نزدیکان وی الزام‌آور می‌سازد. این سنت زمینه‌ساز ازدواج زن بیوه با مردی از نزدیکان شوهر قبلی او می‌شود.
==آمار چندهمسری در میان بلوچ‌ها==
بر اساس آمارهای اطلس وضعیت زنان و [[خانواده]] که مربوط به سال ۱۳۹۵ش است، بالاترین نرخ چندهمسری (شوهرانی با بیش از یک همسر) در [[ایران]] به استان [[سیستان]] و بلوچستان تعلق دارد. در این استان، ۱۴٫۹درصد زنان دارای شوهری با همسر دوم یا بیشتر هستند.<ref>[https://www.rokna.net/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-95/519872-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%AC%D8%A7-%D9%85%D8%AD%D8%A8%D9%88%D8%A8-%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «آمار چندهمسری در استان‌های مختلف کشور/ چندهمسری در سیستان از همه جا محبوب‌تر است!»، وب‌سایت رکنا.]</ref>


3. پذیرش فرهنگی و الگوپذیری از نسل قبل؛ در جامعۀ بلوچ، چندهمسری از نظر زنان نیز حق مسلم مردان به‌‌حساب می‌آید و با وجود ناراحتی قلبی، در برابر آن واکنش نشان نمی‌دهند. در این حالت، حمایت حقوقی از زنان نیز دشوار و حتی غیرممکن است.
==زمینه‌های فرهنگی چندهمسری در قوم بلوچ==
 
ویژگی‌های فرهنگی که زمینه‌ساز پدیدهٔ چندهمسری در جامعهٔ بلوچ شده، عبارت است از:
4. وابستگی اقتصادی زنان؛ در فرهنگ بلوچ، کار بیرون از منزل برای زنان مقبولیت ندارد و از طرفی، زنان کارهای خانگی مانند سوزن‌دوزی را با توجه به زمان‌بربودن تهیه و فروش آن، برای مخارج زندگی کافی نمی‌دانند. در فرهنگ بلوچ مهریۀ ازدواج قابل توجه است که به‌صورت طلا، نقره و گاهی پول نقد در نظر گرفته می‌شود. این امر زنان را وادار به کنارآمدن با پدیدۀ چندهمسری می‌کند.
#'''نداشتن حق انتخاب از سوی پسر در ازدواج اول'''؛ در فرهنگ بلوچ خیلی اتفاق می‌افتد که مادر پسر، نوزاد دختر را بر اساس سنت «ناف‌بر» برای فرزند خود برمی‌گزیند. همچنین در فرهنگ بلوچ، انتخاب همسر برای فرزند، حق [[پدر]] و مادر است.<ref>[http://chabahargasht.ir/post-107 «عروسی بلوچ»، وب‌سایت چابهارگشت.]</ref>
 
#'''رویکرد قیِّم‌مآبانه به زن'''؛ انگارهٔ «ناموس‌پرستی» در جامعهٔ بلوچ، سرپرستی از همسر و فرزندان متوفی را برای نزدیکان وی الزام‌آور می‌سازد. این سنت زمینه‌ساز [[ازدواج]] زن بیوه با مردی از نزدیکان شوهر قبلی او می‌شود.
5. جمعیت بالای دختران مجرد؛ تحقیقات نشان می‌دهد که تا دو دهه قبل، سن ازدواج میان مردم بلوچ بسیار پایین بوده است؛ اما گسترش شهرنشینی و آموزش دختران سبب شده است که سن ازدواج  میان این مردم بالا برود. از این جهت گزینۀ ازدواج دختران کم شده و تعداد زیادی از آنها مجبور به ازدواج با مردان متأهل می‌شوند.
#'''پذیرش فرهنگی و الگوپذیری از نسل قبل'''؛ در جامعهٔ بلوچ، چندهمسری از نظر زنان نیز حق مسلم مردان به‌حساب می‌آید و با وجود ناراحتی قلبی، در برابر آن واکنش نشان نمی‌دهند. در این حالت، حمایت حقوقی از زنان نیز دشوار و حتی غیرممکن است.
 
#'''وابستگی اقتصادی زنان'''؛ در فرهنگ [[بلوچ]]، کار بیرون از منزل برای زنان مقبولیت ندارد و از طرفی، زنان کارهای خانگی مانند [[سوزن‌دوزی مردم بلوچ|سوزن‌دوزی]] را با توجه به زمان‌بر بودن تهیه و فروش آن، برای مخارج زندگی کافی نمی‌دانند. در فرهنگ بلوچ [[مهریه|مهریهٔ]] ازدواج قابل توجه است که به‌صورت [[طلا]]، نقره و گاهی [[پول]] نقد در نظر گرفته می‌شود. این امر زنان را وادار به کنارآمدن با پدیدهٔ چندهمسری می‌کند.
6. دشواری طلاق برای زنان؛ در فرهنگ عمومی بلوچ طلاق یک امر ناپسند است و به طرد زن منجر می‌شود. از این جهت بسیاری از زنان مجبور می‌شوند که چندهمسری شوهر خود و یا ازدواج با مرد متأهل را بپذیرند.
#'''جمعیت بالای دختران مجرد'''؛ تحقیقات نشان می‌دهد که تا دو دهه قبل، سن ازدواج میان مردم بلوچ بسیار پایین بوده است؛ اما گسترش [[شهرنشینی]] و آموزش دختران سبب شده است که [[سن ازدواج]] میان این مردم بالا برود. از این جهت گزینهٔ ازدواج دختران کم شده و تعداد زیادی از آنها مجبور به ازدواج با مردان متأهل می‌شوند.
 
#'''دشواری طلاق برای زنان'''؛ در فرهنگ عمومی بلوچ طلاق یک امر ناپسند است و به طرد زن منجر می‌شود. از این جهت بسیاری از زنان مجبور می‌شوند که چندهمسری شوهر خود یا ازدواج با مرد متأهل را بپذیرند.
7. قَسم‌ جن‌طلاق/ زن‌طلاق؛ مردم بلوچ برای تعهد به‌ پیمان، اعلام برائت از اتهامات و یا حتمی‌ساختن انتقام خود از طایفه یا شخصی، قسم زن‌طلاق یاد می‌کنند. این قَسم با کفاره هم جبران نمی‌شود و در صورت عدم موفقیت، در فرهنگ بلوچ زن او مطلقه است و این امر باعث فرودستی زن و در نتیجه زمینه تن‌دادن او به ازدواج با مرد متأهل می‌شود.
#'''قَسم جن‌طلاق/ زن‌طلاق'''؛ مردم بلوچ برای تعهد به پیمان، اعلام برائت از اتهامات یا حتمی‌ساختن انتقام خود از طایفه یا شخصی، قسم زن‌طلاق یاد می‌کنند. این قَسم با کفاره هم جبران نمی‌شود و در صورت عدم موفقیت، در فرهنگ بلوچ زن او مطلقه است و این امر باعث فرودستی زن و در نتیجه زمینه تن‌دادن او به ازدواج با مرد متأهل می‌شود.
 
#'''افراط در مهمان‌داری'''؛ ناتوانی زن در پذیرایی از مهمان‌های بسیار در [[خانواده]]، زمینه‌ساز ازدواج بعدی شوهر می‌شود.
8. افراط در مهمان‌داری؛ ناتوانی زن در پذیرایی از مهمان‌های بسیار در خانواده، زمینه‌ساز ازدواج بعدی شوهر می‌شود.
#'''کاهش فساد اخلاقی'''؛ مردم بلوچ معتقدند که وفور زنان مجرد در جامعه، سبب طغیان گرایش‌های جنسی جوانان می‌شود؛ بنابراین پدیدهٔ چندهمسری برای کنترل تعداد زنان مجرد به کار گرفته می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص102-108.]</ref>
 
9. کاهش فساد اخلاقی؛ مردم بلوچ معتقدند که وفور زنان مجرد در جامعه، سبب طغیان گرایش‌های جنسی جوانان می‌شود؛ بنابراین پدیدۀ چندهمسری برای کنترل تعداد زنان مجرد به‌کار گرفته می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص102-108.]</ref>


==عوامل بازتولید چندهمسری==
==عوامل بازتولید چندهمسری==
شکل‌گیری چندهمسری، تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که از آن جمله می‌توان به انگیزه‌های جمعیتی، جنسی، سیاسی، اقتصادی و دینی اشاره کرد:<ref>[https://fcp.uok.ac.ir/article_61448_f93aa5f2d5e1d0a690aa468b4172e737.pdf اسمعیلی و دیگران، «عوامل پیشگویی‌کننده برانگیختگی روانی اجتماعی مردان به زندگی چندهمسری»، 1398ش، ص237.]</ref>
#'''مذهب و پیروی از سنت پیامبر'''؛ مردان بلوچ، چندهمسری خود را با آیات [[قرآن]] و نیز چندهمسری [[حضرت محمد|پیامبر اکرم]]، توجیه می‌کنند. مولوی‌ها نیز روی این موضوع در خطبه‌ها تأکید دارند و خود آنها نیز زنان متعدد دارند. <ref>[https://balochistan1.blogsky.com/1391/06/20/post-1697/ بلوچی، «چندهمسری در بلوچستان و مشکلات آن»، وبلاگ سرزمین بلوچستان.]</ref>
#'''افزایش قدرت و نفوذ سیاسی'''؛ در جامعهٔ بلوچ، کاهش اختلافات و اتحاد در برابر قبایل رقیب، همواره دارای اهمیت بوده است. امروزه نیز افزایش هواداران برای شرکت در [[مشارکت در انتخابات|انتخابات]]، اهمیت زیادی دارد. سران بلوچ با گرفتن چندهمسر از قبایل مختلف، این اتحاد را ایجاد می‌کند و در پی بازتولید این سنت در میان جوانان هستند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص101-102.]</ref>
#'''مرگ‌ومیر مردان'''؛ به‌دلیل نزاع‌های قبیله‌ای و نیز اقتصاد مبتنی بر قاچاق، مرگ‌ومیر مردان در جامعهٔ بلوچ، به‌مراتب بیشتر از زنان است. فقر و درماندگی، زنان بیوه را وادار به [[ازدواج]] با مردان متأهل به‌ویژه نزدیکان شوهر قبلی، می‌کند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/63346/%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF-%D8%B2%D9%88%D8%AC%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8 ناستی‌زایی، «عوامل مؤثر در تعدد زوجات از دیدگاه دانشجویان بلوچ»، 1385ش، ص70.]</ref>
#'''حمایت از زنان بی‌سرپرست'''؛ بسیار از مردان بلوچ در ردهٔ سنی بالا، با زنان بیوه و بی‌سرپرست، به‌منظور حمایت از آنان، ازدواج می‌کنند.
#'''تنوع‌طلبی مردان'''؛ از نظر زنان بلوچ، [[فرزندآوری]] زیاد، تناسب میل و نیازهای جنسی زنان را کاهش می‌دهد و مردان را به ازدواج مجدد وامی‌دارد. البته مردان علت تنوع‌طلبی را پایین بودن امکانات بهداشتی، عدم رسیدگی به شوهر و گذراندن بیشتر وقت با فرزندان از سوی زنان، می‌دانند. مردان همچنین با وجود رضایت قلبی از همسر اول، ازدواج دوم را مایهٔ شادابی و طراوت می‌دانند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1608978241-10344-99-95.pdf اسمعیلی و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، 1398ش، ص70-71.]</ref>
#'''مشکلات جسمانی و رفتاری زنان'''؛ مشکلات [[نازایی]]، نقص حرکتی، بیماری‌های صعب‌العلاج و بداخلاقی زن، عامل تمایل مردان به ازدواج مجدد می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص103.]</ref>
#'''علاقه به پسر و فرزندآوری بیشتر'''؛ از نظر مردان بلوچ فرزند بیشتر، یک ارزش حیثیت‌آفرین است و باعث قدرت طایفه و تیرهٔ آنها می‌شود؛ اما فررند دختر که در سنین کم ازدواج کرده از خانهٔ پدری می‌رود، ارزش فرزند پسر را ندارد. زنی که نتواند این خواستهٔ شوهر را برآورده کند، با ازدواج دوم شوهر، روبه‌رو می‌شود.<ref>[http://www.ensafnews.com/304037/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C-%D9%85/ «فرزندآوری بالا در سیستان و بلوچستان مسئلۀ فرهنگی یا مکانیسم دفاعی»، پایگاه خبری و تحلیلی انصاف.]</ref>
#'''ثروت‌مندی مردان'''؛ در فرهنگ بلوچ، تعدد زوجات در ارتقای اجتماعی مرد نقش دارد و مردان ثروت‌مند با آسودگی بیشتری از این فرصت بهره می‌گیرند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/63346/%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF-%D8%B2%D9%88%D8%AC%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8 ناستی‌زایی، «عوامل مؤثر در تعدد زوجات از دیدگاه دانشجویان بلوچ»، 1385ش، ص69-70.]</ref>


1. مذهب و پیروی از سنت پیامبر؛ مردان بلوچ، چندهمسری خود را با آیات قرآن و نیز چندهمسری پیامبر اکرم، توجیه می‌کنند. مولوی‌ها نیز روی این موضوع در خطبه‌ها تأکید دارند و خود آنها نیز زنان متعدد دارند. <ref>[https://balochistan1.blogsky.com/1391/06/20/post-1697/ «چندهمسری در بلوچستان و مشکلات آن»، وبلاگ سرزمین بلوچستان.]</ref>
==واکنش زنان بلوچ در خانوادهٔ چندهمسری==
 
اگرچه تصمیم به ازدواج دوم، توسط مرد صورت می‌گیرد، اما تحقیقات نشان می‌دهد که زنان اول معمولا واکنش‌هایی به شرح زیر نشان می‌دهند:
2. افزایش قدرت و نفوذ سیاسی؛ در جامعۀ بلوچ، کاهش اختلافات و اتحاد در برابر قبایل رقیب، همواره دارای اهمیت بوده است. امروزه نیز افزایش هواداران برای شرکت در انتخابات، اهمیت زیادی دارد. سران بلوچ با گرفتن چندهمسر از قبایل مختلف، این اتحاد را ایجاد می‌کند و در پی بازتولید این سنت در میان جوانان هستند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص101-102.]</ref>
 
3. مرگ و میر مردان؛ به‌دلیل نزاع‌های قبیله‌ای و نیز اقتصاد مبتنی بر قاچاق، مرگ و میر مردان در جامعۀ بلوچ، به‌مراتب بیشتر از زنان است. فقر و درماندگی، زنان بیوه را وادار به ازدواج با مردان متأهل به‌ویژه نزدیکان شوهر قبلی، می‌کند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/63346/%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF-%D8%B2%D9%88%D8%AC%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8 ناستی‌زایی، «عوامل مؤثر در تعدد زوجات از دیدگاه دانشجویان بلوچ»، 1385ش، ص70.]</ref>
 
4. حمایت از زنان بی‌سرپرست؛ بسیار از مردان بلوچ در ردۀ سنی بالا، با زنان بیوه و بی‌سرپرست، به‌منظور حمایت از آنان، ازدواج می‌کنند.
 
5. تنوع‌طلبی مردان؛ از نظر زنان بلوچ، فرزندآوری زیاد، تناسب میل و نیازهای جنسی زنان را کاهش می‌دهد و مردان را به ازدواج مجدد وامی‌دارد. البته مردان علت تنوع‌طلبی را پایین بودن امکانات بهداشتی، عدم رسیدگی به شوهر و گذراندن بیشتر وقت با فرزندان از سوی زنان، می‌دانند. مردان همچنین با وجود رضایت قلبی از همسر اول‌، ازدواج دوم را مایۀ شادابی و طراوت می‌دانند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1608978241-10344-99-95.pdf اسمعیلی و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، 1398ش، ص70-71.]</ref>


6. مشکلات جسمانی و رفتاری زنان؛ مشکلات نازایی، نقص حرکتی، بیماری‌های صعب‌العلاج و بداخلاقی زن، عامل تمایل مردان به ازدواج مجدد می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص103.]</ref>  
در مرحلهٔ اول، زنان تلاش می‌کنند که شوهر خود را از [[چندهمسری مرد|چندهمسری]] منصرف کنند که در مواردی به موفقیت‌های کوتاه‌مدت دست می‌یابند. زنان در صورت ناکامی، خواستار مسکن و مراودات جداگانه می‌شوند و از شوهر، اصل عدالت را بین زنان طلب می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که جایگاه اجتماعی زن دوم، پایین‌تر از زن اول است؛ زیرا خانواده‌های مرفه قبول نمی‌کنند که دختر آنها زن دوم باشد. در شرایط عادی زن اول از لحاظ اجتماعی زن اصلی باقی می‌ماند. در گذشته که تمام زنان و فرزندان در یک [[خانه]] زندگی می‌کردند، زن اول، سرپرست زنان تلقی می‌شد. گاهی ممکن است واکنش در قالب جبران باشد. در این قالب زن اول تلاش می‌کند با [[فرزندآوری]]، [[تمکین زن|تمکین]] بیشتر و ظاهرآرایی، وضعیت خود را در نزد شوهر و [[خانواده]] بهبود بخشد؛ اما گاهی واکنش در قالب انتقام است؛ این واکنش در قالب [[غیبت]] و بدگویی، دعانویسی، جادو و جنی‌کردن، یافتن زن دیگر برای شوهر و تحریک فرزندان علیه [[پدر]] انجام می‌شود. گاهی [[زن بلوچ|زنان بلوچ]] در خانوادهٔ چندهمسری شرایط مذهبی آن را که عدالت بین زنان باشد، زیر سؤال می‌برند. امروزه زنان بلوچ در خانوادهٔ چندهمسری، با توجه به تجربهٔ خود، تلاش می‌کنند که دختران آنها با دست‌یابی به توانایی‌ها فردی از جمله تحصیل، جایگاه اجتماعی بهتری کسب کنند تا سرنوشتی بهتر از مادران خود داشته باشند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص109-112.]</ref>
==پیامدهای چندهمسری در قوم بلوچ==
از نظر مردم بلوچ، پدیدهٔ چندهمسری در صورت رعایت اصل عدالت، می‌تواند از فساد اخلاقی جلوگیری کرده و فرصت حمایت از بیوه‌زنان و فرزندان آنها را فراهم کند. در برخی موارد که زن اول نازا باشد، در کنار حفظ رابطهٔ زناشویی با همسر اول، به مرد فرصت می‌دهد تا از زن دیگری، صاحب فرزند شود.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1608978241-10344-99-95.pdf اسمعیلی و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، 1398ش، ص73-75.]</ref>


7. علاقه به پسر و فرزندآوری بیشتر؛ از نظر مردان بلوچ فرزند بیشتر، یک ارزش حیثیت‌آفرین است و باعث قدرت طایفه و تیرۀ آنها می‌شود؛ اما فررند دختر که در سنین کم ازدواج کرده از خانۀ پدری می‌رود، ارزش فرزند پسر را ندارد. زنی که نتواند این خواستۀ شوهر را برآورده کند، با ازدواج دوم شوهر، روبرو می‌شود.<ref>[http://www.ensafnews.com/304037/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C-%D9%85/ «فرزندآوری بالا در سیستان و بلوچستان مسئلۀ فرهنگی یا مکانیسم دفاعی»، پایگاه خبری و تحلیلی انصاف.]</ref>  
چندهمسری، پیامدهای منفی گسترده‌ای بر سلامت خانواده و جامعه به همراه دارد. مطالعات نشان می‌دهد که در خانواده‌های چندهمسری، بروز [[خشونت خانگی]]، گسستگی روابط خانوادگی، تنش‌های بین‌فردی، [[حسد|حسادت]]، رقابت میان همسران و فرزندان و غیبت عاطفی یا فیزیکی به‌مراتب بیشتر از خانواده‌های [[تک‌همسری]] است. همچنین، شیوع اختلالات روان‌پزشکی و تجربه سوءرفتارهای فیزیکی، کلامی و هیجانی در این خانواده‌ها به‌ویژه برای زنان، به‌طور چشمگیری بالاتر است.<ref>[https://balochistan1.blogsky.com/1391/06/20/post-1697/ بلوچی، «چندهمسری در بلوچستان و مشکلات آن (1)»، وبلاگ سرزمین بلوچستان.]</ref> پیامدهای چندهمسری برای این زنان، فراتر از مشکلات جسمانی و تنش‌های اولیه، به طرد اجتماعی، فقر،<ref>[https://shoaresal.ir/fa/news/257390/%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A8%DA%86%D9%87%E2%80% «چندهمسری در سیستان و بلوچستان از نگاه بچه‌های این خانواده‌ها»، وب‌سایت خبری تحلیلی شعار سال.]</ref> مشکلات روانی مانند [[افسردگی]]، ترک تحصیل و [[ازدواج]] زودهنگام فرزندان به‌ویژه دختران، گسترش ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی و سوءتربیت فرزندان می‌انجامد. شایان ذکر است که بسیاری از این ازدواج‌ها به‌صورت رسمی ثبت نمی‌شود و همین امر، موجب محرومیت فرزندان از حمایت‌های قانونی نظیر صدور شناسنامه می‌شود.<ref>[https://www.isna.ir/news/98110503049/%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «رنج‌های چندهمسری در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا.]</ref>


8. ثروت‌مندی مردان؛ در فرهنگ بلوچ، تعدد زوجات در ارتقای اجتماعی مرد نقش دارد و مردان ثروت‌مند با آسودگی بیشتری از این فرصت بهره می‌گیرند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/63346/%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF-%D8%B2%D9%88%D8%AC%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8 ناستی‌زایی، «عوامل مؤثر در تعدد زوجات از دیدگاه دانشجویان بلوچ»، 1385ش، ص69-70.]</ref> 
==واکنش‌ زنان در خانوادۀ چندهمسری==
اگرچه تصمیم به ازدواج دوم، توسط مرد صورت می‌گیرد، اما تحقیقات نشان می‌دهد که زنان اول معمولا واکنش‌هایی به شرح زیر انجام می‌دهند:
در مرحلۀ اول، زنان تلاش می‌کنند که شوهر خود را از چندهمسری منصرف کنند که در مواردی به موفقیت‌های کوتاه‌مدت دست می‌یابند. زنان در صورت ناکامی، خواستار مسکن و مراودات جداگانه می‌شوند و از شوهر، اصل عدالت را بین زنان طلب می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که جایگاه اجتماعی زن دوم، پایین‌تر از زن اول است؛ زیرا خانواده‌های مرفه قبول نمی‌کنند که دختر آنها زن دوم باشد. در شرایط عادی زن اول از لحاظ اجتماعی زن اصلی باقی می‌ماند. در گذشته که تمام زنان و فرزندان در یک خانه زندگی می‌کردند، زن اول، سرپرست زنان تلقی می‌شد. گاهی ممکن است واکنش در قالب جبران باشد. در این قالب زن اول تلاش  می‌کند با فرزندآوری، تمکین بیشتر و ظاهرآرایی، وضعیت خود را در نزد شوهر و خانواده بهبود بخشد؛ اما گاهی واکنش‌ در قالب انتقام است؛ این واکنش در قالب غیبت و بدگویی، دعانویسی، جادو و جنی‌کردن، یافتن زن دیگر برای شوهر و تحریک فرزندان علیه پدر انجام می‌شود. گاهی زنان بلوچ در خانوادۀ چندهمسری شرایط مذهبی آن را که عدالت بین زنان باشد، زیر سؤال می‌برند. امروزه زنان بلوچ در خانوادۀ چندهمسری، با توجه به تجربۀ خود، تلاش می‌کنند که دختران آنها با دست‌یابی به توانایی‌ها فردی از جمله تحصیل، جایگاه اجتماعی بهتری کسب کنند تا سرنوشتی بهتر از مادران خود داشته باشند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/522834/%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7%DB علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص109-112.]</ref>
==پیامدها==
از نظر مردم بلوچ، پدیدۀ چندهمسری در صورت رعایت اصل عدالت، می‌تواند از فساد اخلاقی جلوگیری کرده و فرصت حمایت از بیوه‌زنان و فرزندان آنها را فراهم کند. در برخی موارد که زن اول نازا باشد، در کنار حفظ رابطۀ زناشویی با همسر اول، به مرد فرصت می‌دهد تا از زن دیگری، صاحب فرزند شود.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1608978241-10344-99-95.pdf اسمعیلی و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، 1398ش، ص73-75.]</ref>
از سوی دیگر، چندهمسری برای زنان پیامدهایی چون طرد اجتماعی، فقر،<ref>[https://shoaresal.ir/fa/news/257390/%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A8%DA%86%D9%87%E2%80% «چندهمسری در سیستان و بلوچستان از نگاه بچههای این خانوادهها»، سایت خبری تحلیلی شعار سال.]</ref>  مشکلات روانی، افسردگی، گسستگی خانواده، ترک تحصیل فرزندان، ازدواج زودهنگام فرزندان به‌ویژه دختران، خشونت خانوادگی، گسترش ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی و سوء تربیت فرزندان را به‌دنبال دارد. بسیاری از این‌گونه ازدواج‌ها نیز به‌صورت رسمی ثبت نمی‌شود و در نتیجه، از حمایت‌های قانونی مانند صدور شناسنامه برای فرزندان، برخوردار نیستند.<ref>[https://www.isna.ir/news/98110503049/%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «رنجهای چندهمسری در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا.]</ref>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==
==منابع==
* اسمعیلی، قاسم و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، شمارۀ 34، تابستان 1398ش.
{{آغاز منابع}}
* «چندهمسری در سیستان و بلوچستان از نگاه بچههای این خانوادهها»، سایت خبری تحلیلی شعار سال، تاریخ درج مطلب: 5 بهمن 1398ش.
*«آمار چندهمسری در استان‌های مختلف کشور/ چندهمسری در سیستان از همه جا محبوب‌تر است!»، وب‌سایت رکنا، تاریخ درج مطلب: ۱ آذر ۱۳۹۸ش.
* «چندهمسری در بلوچستان و مشکلات آن»، وبلاگ سرزمین بلوچستان، تاریخ درج مطلب: 20 شهریور 1391ش.
*اسمعیلی، قاسم و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، فصلنامهٔ پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، شمارهٔ ۳۴، تابستان ۱۳۹۸ش.
* «رنجهای چندهمسری در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا، تاریخ درج مطلب: 5 بهمن 1398ش.
*بلوچی، زهرا، «چندهمسری در بلوچستان و مشکلات آن»، وبلاگ سرزمین بلوچستان، تاریخ درج مطلب: ۲۰ شهریور ۱۳۹۱ش.
* «عروسی بلوچ»، وبسایت چابهارگشت، تاریخ بازدید: 8 آبان 1402ش
*«چندهمسری در سیستان و بلوچستان از نگاه بچه‌های این خانواده‌ها»، وب‌سایت خبری تحلیلی شعار سال، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۸ش.
* علی‌پور، محمد و دیگران، «بررسی تجارب زیستۀ زنان از پدیدۀ چندهمسری در استان سیستان و بلوچستان»، فصل‌نامۀ علمی فرهنگی تربیتی، شمارۀ 66، بهار 1403ش.
*«رنج‌های چندهمسری در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۸ش.
* علی‌نقیان، شیوا و روستاخیز، بهروز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، دوفصل‌نامۀ پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دورۀ 8، شمارۀ 1، بهار و تابستان 1397ش.
*«عروسی بلوچ»، وب‌سایت چابهارگشت، تاریخ بازدید: ۸ آبان ۱۴۰۲ش
* «فرزندآوری بالا در سیستان و بلوچستان مساله‌ی فرهنگی یا مکانیسم دفاعی»، پایگاه خبری و تحلیلی انصاف، تاریخ درج مطلب: 11 مرداد 1400ش.
*علی‌پور، محمد و دیگران، «بررسی تجارب زیستهٔ زنان از پدیدهٔ چندهمسری در استان سیستان و بلوچستان»، فصل‌نامهٔ علمی فرهنگی تربیتی، شمارهٔ ۶۶، بهار ۱۴۰۳ش.
* ناستی‌زایی، ناصر، «عوامل مؤثر در تعدد زوجات از دیدگاه دانشجویان بلوچ»، مجلۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال سوم، اسفند 1385ش.
*علی‌نقیان، شیوا و روستاخیز، بهروز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، دوفصل‌نامهٔ پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دورهٔ ۸، شمارهٔ ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۷ش.
[[رده:ویکی‌زندگی]]
*«فرزندآوری بالا در سیستان و بلوچستان مسئلهٔ فرهنگی یا مکانیسم دفاعی»، پایگاه خبری و تحلیلی انصاف، تاریخ درج مطلب: ۱۱ مرداد ۱۴۰۰ش.
[[رده:آداب و رسوم]]
*ناستی‌زایی، ناصر، «عوامل مؤثر در تعدد زوجات از دیدگاه دانشجویان بلوچ»، مجلهٔ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال سوم، اسفند ۱۳۸۵ش.
{{پایان منابع}}

نسخهٔ کنونی تا ۲۳ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۴۷

چندهمسری در قوم بلوچ؛ سنت داشتن بیش از یک زن در قوم بلوچ.

چندهمسری در قوم بلوچ، ریشه در فرهنگ سنتی این مردم دارد. تصمیم چندهمسری میان مردم بلوچ به‌طور معمول یک‌طرفه است و این تصمیم تحت تأثیر عوامل مختلف صورت می‌گیرد. چندهمسری یکی از مشترکات فرهنگی مردم بلوچ است که به‌صورت عموم آن را حفظ کرده‌اند.

تعریف چندهمسری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در طول تاریخ، اصطلاح چندهمسری به ازدواج یک مرد با بیش از یک زن اشاره داشته است.[۱] چندهمسری در قوم بلوچ نیز به‌معنای آن است که یک مرد بلوچ به‌طور هم‌زمان بیشتر از یک زن داشته باشد.[۲]

جایگاه فرهنگی چندهمسری در قوم بلوچ

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پدیدهٔ چندهمسری، ریشه در فرهنگ مردسالارانهٔ مردم بلوچ دارد که در فرهنگ عمومی آنها پذیرفته‌شده و اختصاص به طایفه، منطقه، طبقهٔ اجتماعی و حتی زمان خاص ندارد. این رسم میان بلوچ‌های اهل‌سنت، مورد تشویق علمای مذهبی قرار می‌گیرد.[۳] برخی چندهمسری را نشان غرور تلقی می‌کنند و آن را در قدرت اجتماعی و سیاسی خود مؤثر می‌دانند. این پدیدهٔ اجتماعی، ارتباطی به سن و حتی درآمد مردان ندارد.[۴]

آمار چندهمسری در میان بلوچ‌ها

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر اساس آمارهای اطلس وضعیت زنان و خانواده که مربوط به سال ۱۳۹۵ش است، بالاترین نرخ چندهمسری (شوهرانی با بیش از یک همسر) در ایران به استان سیستان و بلوچستان تعلق دارد. در این استان، ۱۴٫۹درصد زنان دارای شوهری با همسر دوم یا بیشتر هستند.[۵]

زمینه‌های فرهنگی چندهمسری در قوم بلوچ

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ویژگی‌های فرهنگی که زمینه‌ساز پدیدهٔ چندهمسری در جامعهٔ بلوچ شده، عبارت است از:

  1. نداشتن حق انتخاب از سوی پسر در ازدواج اول؛ در فرهنگ بلوچ خیلی اتفاق می‌افتد که مادر پسر، نوزاد دختر را بر اساس سنت «ناف‌بر» برای فرزند خود برمی‌گزیند. همچنین در فرهنگ بلوچ، انتخاب همسر برای فرزند، حق پدر و مادر است.[۶]
  2. رویکرد قیِّم‌مآبانه به زن؛ انگارهٔ «ناموس‌پرستی» در جامعهٔ بلوچ، سرپرستی از همسر و فرزندان متوفی را برای نزدیکان وی الزام‌آور می‌سازد. این سنت زمینه‌ساز ازدواج زن بیوه با مردی از نزدیکان شوهر قبلی او می‌شود.
  3. پذیرش فرهنگی و الگوپذیری از نسل قبل؛ در جامعهٔ بلوچ، چندهمسری از نظر زنان نیز حق مسلم مردان به‌حساب می‌آید و با وجود ناراحتی قلبی، در برابر آن واکنش نشان نمی‌دهند. در این حالت، حمایت حقوقی از زنان نیز دشوار و حتی غیرممکن است.
  4. وابستگی اقتصادی زنان؛ در فرهنگ بلوچ، کار بیرون از منزل برای زنان مقبولیت ندارد و از طرفی، زنان کارهای خانگی مانند سوزن‌دوزی را با توجه به زمان‌بر بودن تهیه و فروش آن، برای مخارج زندگی کافی نمی‌دانند. در فرهنگ بلوچ مهریهٔ ازدواج قابل توجه است که به‌صورت طلا، نقره و گاهی پول نقد در نظر گرفته می‌شود. این امر زنان را وادار به کنارآمدن با پدیدهٔ چندهمسری می‌کند.
  5. جمعیت بالای دختران مجرد؛ تحقیقات نشان می‌دهد که تا دو دهه قبل، سن ازدواج میان مردم بلوچ بسیار پایین بوده است؛ اما گسترش شهرنشینی و آموزش دختران سبب شده است که سن ازدواج میان این مردم بالا برود. از این جهت گزینهٔ ازدواج دختران کم شده و تعداد زیادی از آنها مجبور به ازدواج با مردان متأهل می‌شوند.
  6. دشواری طلاق برای زنان؛ در فرهنگ عمومی بلوچ طلاق یک امر ناپسند است و به طرد زن منجر می‌شود. از این جهت بسیاری از زنان مجبور می‌شوند که چندهمسری شوهر خود یا ازدواج با مرد متأهل را بپذیرند.
  7. قَسم جن‌طلاق/ زن‌طلاق؛ مردم بلوچ برای تعهد به پیمان، اعلام برائت از اتهامات یا حتمی‌ساختن انتقام خود از طایفه یا شخصی، قسم زن‌طلاق یاد می‌کنند. این قَسم با کفاره هم جبران نمی‌شود و در صورت عدم موفقیت، در فرهنگ بلوچ زن او مطلقه است و این امر باعث فرودستی زن و در نتیجه زمینه تن‌دادن او به ازدواج با مرد متأهل می‌شود.
  8. افراط در مهمان‌داری؛ ناتوانی زن در پذیرایی از مهمان‌های بسیار در خانواده، زمینه‌ساز ازدواج بعدی شوهر می‌شود.
  9. کاهش فساد اخلاقی؛ مردم بلوچ معتقدند که وفور زنان مجرد در جامعه، سبب طغیان گرایش‌های جنسی جوانان می‌شود؛ بنابراین پدیدهٔ چندهمسری برای کنترل تعداد زنان مجرد به کار گرفته می‌شود.[۷]

عوامل بازتولید چندهمسری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شکل‌گیری چندهمسری، تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که از آن جمله می‌توان به انگیزه‌های جمعیتی، جنسی، سیاسی، اقتصادی و دینی اشاره کرد:[۸]

  1. مذهب و پیروی از سنت پیامبر؛ مردان بلوچ، چندهمسری خود را با آیات قرآن و نیز چندهمسری پیامبر اکرم، توجیه می‌کنند. مولوی‌ها نیز روی این موضوع در خطبه‌ها تأکید دارند و خود آنها نیز زنان متعدد دارند. [۹]
  2. افزایش قدرت و نفوذ سیاسی؛ در جامعهٔ بلوچ، کاهش اختلافات و اتحاد در برابر قبایل رقیب، همواره دارای اهمیت بوده است. امروزه نیز افزایش هواداران برای شرکت در انتخابات، اهمیت زیادی دارد. سران بلوچ با گرفتن چندهمسر از قبایل مختلف، این اتحاد را ایجاد می‌کند و در پی بازتولید این سنت در میان جوانان هستند.[۱۰]
  3. مرگ‌ومیر مردان؛ به‌دلیل نزاع‌های قبیله‌ای و نیز اقتصاد مبتنی بر قاچاق، مرگ‌ومیر مردان در جامعهٔ بلوچ، به‌مراتب بیشتر از زنان است. فقر و درماندگی، زنان بیوه را وادار به ازدواج با مردان متأهل به‌ویژه نزدیکان شوهر قبلی، می‌کند.[۱۱]
  4. حمایت از زنان بی‌سرپرست؛ بسیار از مردان بلوچ در ردهٔ سنی بالا، با زنان بیوه و بی‌سرپرست، به‌منظور حمایت از آنان، ازدواج می‌کنند.
  5. تنوع‌طلبی مردان؛ از نظر زنان بلوچ، فرزندآوری زیاد، تناسب میل و نیازهای جنسی زنان را کاهش می‌دهد و مردان را به ازدواج مجدد وامی‌دارد. البته مردان علت تنوع‌طلبی را پایین بودن امکانات بهداشتی، عدم رسیدگی به شوهر و گذراندن بیشتر وقت با فرزندان از سوی زنان، می‌دانند. مردان همچنین با وجود رضایت قلبی از همسر اول، ازدواج دوم را مایهٔ شادابی و طراوت می‌دانند.[۱۲]
  6. مشکلات جسمانی و رفتاری زنان؛ مشکلات نازایی، نقص حرکتی، بیماری‌های صعب‌العلاج و بداخلاقی زن، عامل تمایل مردان به ازدواج مجدد می‌شود.[۱۳]
  7. علاقه به پسر و فرزندآوری بیشتر؛ از نظر مردان بلوچ فرزند بیشتر، یک ارزش حیثیت‌آفرین است و باعث قدرت طایفه و تیرهٔ آنها می‌شود؛ اما فررند دختر که در سنین کم ازدواج کرده از خانهٔ پدری می‌رود، ارزش فرزند پسر را ندارد. زنی که نتواند این خواستهٔ شوهر را برآورده کند، با ازدواج دوم شوهر، روبه‌رو می‌شود.[۱۴]
  8. ثروت‌مندی مردان؛ در فرهنگ بلوچ، تعدد زوجات در ارتقای اجتماعی مرد نقش دارد و مردان ثروت‌مند با آسودگی بیشتری از این فرصت بهره می‌گیرند.[۱۵]

واکنش زنان بلوچ در خانوادهٔ چندهمسری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اگرچه تصمیم به ازدواج دوم، توسط مرد صورت می‌گیرد، اما تحقیقات نشان می‌دهد که زنان اول معمولا واکنش‌هایی به شرح زیر نشان می‌دهند:

در مرحلهٔ اول، زنان تلاش می‌کنند که شوهر خود را از چندهمسری منصرف کنند که در مواردی به موفقیت‌های کوتاه‌مدت دست می‌یابند. زنان در صورت ناکامی، خواستار مسکن و مراودات جداگانه می‌شوند و از شوهر، اصل عدالت را بین زنان طلب می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که جایگاه اجتماعی زن دوم، پایین‌تر از زن اول است؛ زیرا خانواده‌های مرفه قبول نمی‌کنند که دختر آنها زن دوم باشد. در شرایط عادی زن اول از لحاظ اجتماعی زن اصلی باقی می‌ماند. در گذشته که تمام زنان و فرزندان در یک خانه زندگی می‌کردند، زن اول، سرپرست زنان تلقی می‌شد. گاهی ممکن است واکنش در قالب جبران باشد. در این قالب زن اول تلاش می‌کند با فرزندآوری، تمکین بیشتر و ظاهرآرایی، وضعیت خود را در نزد شوهر و خانواده بهبود بخشد؛ اما گاهی واکنش در قالب انتقام است؛ این واکنش در قالب غیبت و بدگویی، دعانویسی، جادو و جنی‌کردن، یافتن زن دیگر برای شوهر و تحریک فرزندان علیه پدر انجام می‌شود. گاهی زنان بلوچ در خانوادهٔ چندهمسری شرایط مذهبی آن را که عدالت بین زنان باشد، زیر سؤال می‌برند. امروزه زنان بلوچ در خانوادهٔ چندهمسری، با توجه به تجربهٔ خود، تلاش می‌کنند که دختران آنها با دست‌یابی به توانایی‌ها فردی از جمله تحصیل، جایگاه اجتماعی بهتری کسب کنند تا سرنوشتی بهتر از مادران خود داشته باشند.[۱۶]

پیامدهای چندهمسری در قوم بلوچ

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از نظر مردم بلوچ، پدیدهٔ چندهمسری در صورت رعایت اصل عدالت، می‌تواند از فساد اخلاقی جلوگیری کرده و فرصت حمایت از بیوه‌زنان و فرزندان آنها را فراهم کند. در برخی موارد که زن اول نازا باشد، در کنار حفظ رابطهٔ زناشویی با همسر اول، به مرد فرصت می‌دهد تا از زن دیگری، صاحب فرزند شود.[۱۷]

چندهمسری، پیامدهای منفی گسترده‌ای بر سلامت خانواده و جامعه به همراه دارد. مطالعات نشان می‌دهد که در خانواده‌های چندهمسری، بروز خشونت خانگی، گسستگی روابط خانوادگی، تنش‌های بین‌فردی، حسادت، رقابت میان همسران و فرزندان و غیبت عاطفی یا فیزیکی به‌مراتب بیشتر از خانواده‌های تک‌همسری است. همچنین، شیوع اختلالات روان‌پزشکی و تجربه سوءرفتارهای فیزیکی، کلامی و هیجانی در این خانواده‌ها به‌ویژه برای زنان، به‌طور چشمگیری بالاتر است.[۱۸] پیامدهای چندهمسری برای این زنان، فراتر از مشکلات جسمانی و تنش‌های اولیه، به طرد اجتماعی، فقر،[۱۹] مشکلات روانی مانند افسردگی، ترک تحصیل و ازدواج زودهنگام فرزندان به‌ویژه دختران، گسترش ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی و سوءتربیت فرزندان می‌انجامد. شایان ذکر است که بسیاری از این ازدواج‌ها به‌صورت رسمی ثبت نمی‌شود و همین امر، موجب محرومیت فرزندان از حمایت‌های قانونی نظیر صدور شناسنامه می‌شود.[۲۰]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص96.
  2. ↑ «رنج‌های چندهمسری در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا.
  3. ↑ علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص96.
  4. ↑ اسمعیلی و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، 1398ش، ص65-66.
  5. ↑ «آمار چندهمسری در استان‌های مختلف کشور/ چندهمسری در سیستان از همه جا محبوب‌تر است!»، وب‌سایت رکنا.
  6. ↑ «عروسی بلوچ»، وب‌سایت چابهارگشت.
  7. ↑ علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص102-108.
  8. ↑ اسمعیلی و دیگران، «عوامل پیشگویی‌کننده برانگیختگی روانی اجتماعی مردان به زندگی چندهمسری»، 1398ش، ص237.
  9. ↑ بلوچی، «چندهمسری در بلوچستان و مشکلات آن»، وبلاگ سرزمین بلوچستان.
  10. ↑ علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص101-102.
  11. ↑ ناستی‌زایی، «عوامل مؤثر در تعدد زوجات از دیدگاه دانشجویان بلوچ»، 1385ش، ص70.
  12. ↑ اسمعیلی و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، 1398ش، ص70-71.
  13. ↑ علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص103.
  14. ↑ «فرزندآوری بالا در سیستان و بلوچستان مسئلۀ فرهنگی یا مکانیسم دفاعی»، پایگاه خبری و تحلیلی انصاف.
  15. ↑ ناستی‌زایی، «عوامل مؤثر در تعدد زوجات از دیدگاه دانشجویان بلوچ»، 1385ش، ص69-70.
  16. ↑ علی‌نقیان و روستاخیز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، 1397ش، ص109-112.
  17. ↑ اسمعیلی و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، 1398ش، ص73-75.
  18. ↑ بلوچی، «چندهمسری در بلوچستان و مشکلات آن (1)»، وبلاگ سرزمین بلوچستان.
  19. ↑ «چندهمسری در سیستان و بلوچستان از نگاه بچه‌های این خانواده‌ها»، وب‌سایت خبری تحلیلی شعار سال.
  20. ↑ «رنج‌های چندهمسری در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • «آمار چندهمسری در استان‌های مختلف کشور/ چندهمسری در سیستان از همه جا محبوب‌تر است!»، وب‌سایت رکنا، تاریخ درج مطلب: ۱ آذر ۱۳۹۸ش.
  • اسمعیلی، قاسم و دیگران، «کاوشی کیفی از علل و زمینه‌های شکل‌گیری چندهمسری مردان»، فصلنامهٔ پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، شمارهٔ ۳۴، تابستان ۱۳۹۸ش.
  • بلوچی، زهرا، «چندهمسری در بلوچستان و مشکلات آن»، وبلاگ سرزمین بلوچستان، تاریخ درج مطلب: ۲۰ شهریور ۱۳۹۱ش.
  • «چندهمسری در سیستان و بلوچستان از نگاه بچه‌های این خانواده‌ها»، وب‌سایت خبری تحلیلی شعار سال، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۸ش.
  • «رنج‌های چندهمسری در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۸ش.
  • «عروسی بلوچ»، وب‌سایت چابهارگشت، تاریخ بازدید: ۸ آبان ۱۴۰۲ش
  • علی‌پور، محمد و دیگران، «بررسی تجارب زیستهٔ زنان از پدیدهٔ چندهمسری در استان سیستان و بلوچستان»، فصل‌نامهٔ علمی فرهنگی تربیتی، شمارهٔ ۶۶، بهار ۱۴۰۳ش.
  • علی‌نقیان، شیوا و روستاخیز، بهروز، «فهم پدیدارشناختی چندهمسری در میان بلوچ‌های ساکن در شهرستان چابهار»، دوفصل‌نامهٔ پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دورهٔ ۸، شمارهٔ ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۷ش.
  • «فرزندآوری بالا در سیستان و بلوچستان مسئلهٔ فرهنگی یا مکانیسم دفاعی»، پایگاه خبری و تحلیلی انصاف، تاریخ درج مطلب: ۱۱ مرداد ۱۴۰۰ش.
  • ناستی‌زایی، ناصر، «عوامل مؤثر در تعدد زوجات از دیدگاه دانشجویان بلوچ»، مجلهٔ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال سوم، اسفند ۱۳۸۵ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:چندهمسری_در_قوم_بلوچ&oldid=50392»