پرش به محتوا

پیش‌نویس:معنویت: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
دیداریویکی‌متن
صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''معنویت؛'''</big> پیوند درونی و آگاهانه انسان با خدا بر پایۀ باور به مبدأ و معاد. معنویت، از جمله نیازهای اساسی انسان در هندسۀ معرفت دینی است. معنویت، عاملی اثرگذار در سبک زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی بوده و با معنابخشی، زندگی را در مسیر کما...» ایجاد کرد
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۹ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''معنویت؛'''</big> پیوند درونی و آگاهانه انسان با خدا بر پایۀ باور به مبدأ و معاد.
[[پرونده:معنویت۱.jpg|جایگزین=حرم امام رضا-شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان|بندانگشتی|حرم امام رضا، قطب معنویت ایران در شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان ۱۴۰۲ش]]
{{درشت|'''معنویت؛'''}} پیوند درونی و آگاهانه انسان با خدا بر پایهٔ باور به مبدأ و معاد.
 
معنویت، از جمله نیازهای اساسی انسان در هندسهٔ معرفت [[دین|دینی]] است. معنویت، عاملی اثرگذار در سبک زندگی فردی، [[خانواده|خانوادگی]] و اجتماعی بوده و با معنابخشی، زندگی را در مسیر کمال نهایی انسان قرار می‌دهد.
 
==مفهوم‌شناسی معنویت==
معنویت به‌معنای امر حقیقی و روحانی،<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژهٔ معنوی.</ref> در فرهنگ [[مسلمان|مسلمانان]] و در مقابل امور مادی، به ارزش‌های دینی، غیب و ملکوت و حالات عرفانی و صفای درونی، گفته می‌شود.<ref>مطهری، مجموعهٔ آثار، 1389ش، ج22، ص192؛ مصباح یزدی، 1377ش، ج3، ص77-78.</ref> معنویت از این منظر، امر قدسی و مغز و گوهر ادیان آسمانی است<ref>نصر، دلباختهٔ معنویت، 1383ش، ص122.</ref> که بهره‌مندی از آن، زندگی انسان را با رضایت باطنی همراه می‌سازد.<ref>ملکیان، مشتاقی و مهجوری، 1385ش، ص 276.</ref>
 
==اهمیت و جایگاه معنویت==
بر اساس آموزه‌های اسلام، هدف دین، سوق دادن انسان‌ها به معنویت<ref>سورهٔ نساء، آیهٔ 136.</ref> و جریان معناگرایی در تمام شئون زندگی انسان است. برقراری ارتباط با خدا و معناگرایی، جایگاه ویژه‌ای در سبک زندگی [[حضرت محمد|پیامبر]] اسلام و اهل‌بیت او، داشته است.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1363ش، ج1، ص390.</ref> از منظر مفسرین قرآن، انسانِ معنوی کسی است که خداخواهی فطری را در زندگی خود به فعلیت رسانده و مراحل تکامل انسانی را در این راه بپیماید.<ref>جوادی آملی، انسان از آغاز تا انجام، 1389ش، ص105-114.</ref> علامه طباطبایی، معناگرایی را برآمده از فطرت انسانی می‌داند که راه خطاناپذیر تکامل را نشان می‌دهد.<ref>طباطبایی، بررسی‌های اسلامی، 1389ش، ج1، ص61.</ref> برخی از متفکران [[مسلمان]]، انسانِ بدون معنویت را انسانِ حقیقی ندانسته و معتقدند که معنویت و انسانیت، دو امر تفکیک ناپذیرند.<ref>مطهری، صدگفتار، 1382ش، ص149.</ref>


معنویت، از جمله نیازهای اساسی انسان در هندسۀ معرفت دینی است. معنویت، عاملی اثرگذار در سبک زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی بوده و با معنابخشی، زندگی را در مسیر کمال نهایی انسان قرار می‌دهد.
==مفهوم‌شناسی==
معنویت به‌معنای امر حقیقی و روحانی، <ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ معنوی.</ref> در فرهنگ مسلمانان و در مقابل امور مادی، به  ارزش‌های دینی، غیب و ملکوت و حالات عرفانی و صفای درونی، گفته می‌شود. <ref>مطهری، مجموعۀ آثار، 1389ش، ج22، ص192؛ مصباح یزدی، 1377ش، ج3، ص77-78.</ref> معنویت از این منظر، امر قدسی و مغز و گوهر ادیان آسمانی است <ref>نصر، دلباختۀ معنویت، 1383ش، ص122.</ref> که بهره‌مندی از آن، زندگی انسان را با رضایت باطنی همراه می‌سازد.<ref>ملکیان، مشتاقی و مهجوری، 1385ش، ص 276.</ref> 
==اهمیت و جایگاه==
بر اساس آموزه‌های اسلام، هدف دین، سوق دادن انسان‌ها به معنویت <ref>سورۀ نساء، آیۀ 136.</ref> و جریان معناگرایی در تمام شئون زندگی انسان است. برقراری ارتباط با خدا و معناگرایی، جایگاه ویژه‌ای در سبک زندگی پیامبر اسلام و اهل‌بیت او، داشته است. <ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1363ش، ج1، ص390.</ref> از منظر مفسرین قرآن، انسانِ معنوی کسی است که خداخواهی فطری را در زندگی خود به فعلیت رسانده و مراحل تکامل انسانی را در این راه بپیماید. <ref>جوادی آملی، انسان از آغاز تا انجام، 1389ش، ص105-114.</ref> علامه طباطبایی، معناگرایی را برآمده از فطرت انسانی می‌داند که راه خطاناپذیر تکامل را نشان می‌دهد. <ref>طباطبایی، بررسی‌های اسلامی، 1389ش، ج1، ص61.</ref> برخی از متفکران مسلمان، انسانِ بدون معنویت را انسانِ حقیقی ندانسته و معتقدند که معنویت و انسانیت، دو امر تفکیک ناپذیرند.<ref>مطهری، صدگفتار، 1382ش، ص149.</ref> 
==مناسبات دین و معنویت==
==مناسبات دین و معنویت==
برخی فیلسوفان دین، با تعمیم پیامدهای منفی ادیان تحریف‌شده، معنویت را متباین و حتی متضاد با دین دانسته‌اند؛ اما در فرهنگ اسلامی، معنویتِ صادق یکی از لایه‌های باطنی دین راستین است و دین‌داران راستین با رعایت سلوک خاصی، به مراتب متفاوتی از معنویت دست می‌یابند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/321047/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D8%A9-%D8%AA%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA محمدی، «نقد نظریۀ تباین دین و معنویت»، 1390ش، ص128-129.] </ref>  
برخی فیلسوفان [[دین]]، با تعمیم پیامدهای منفی ادیان تحریف‌شده، معنویت را متباین و حتی متضاد با دین دانسته‌اند؛ اما در فرهنگ اسلامی، معنویتِ صادق یکی از لایه‌های باطنی دین راستین است و دین‌داران راستین با رعایت سلوک خاصی، به مراتب متفاوتی از معنویت دست می‌یابند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/321047/نقد-نظریة-تباین-دین-و-معنویت محمدی، «نقد نظریۀ تباین دین و معنویت»، 1390ش، ص128-129.]</ref>
 
==اقسام معنویت==
==اقسام معنویت==
در یک تقسیم‌بندی کلی، معنویت شامل دو قسم است؛ در اسلام، معنویت‌ ناظر به ارزش‌های متعالی و برآمده از متن دین است. <ref>مطهری، پیرامون جمهوری اسلامی، 1384ش، ص17.</ref> معنویت دینی بر پایۀ اعتقاد به توحید، انجام عمل صالح و باور به غیب و ماورای جهان مادی شکل می‌گیرد <ref>استادی، گرایش به معنویت: معیارها و آسیب‌ها، 1392ش، ص 39.</ref> و زندگی انسان را محدود به دنیا نمی‌داند. در این نوع معنویت، هدف نهایی انسان، قُرب الهی است <ref>شریفی، درآمدی بر عرفان¬های حقیقی و عرفان¬های کاذب، 1392ش، ص36.</ref> که در پرتو پیروی از دستورات شرعی میسر می‌شود. <ref>[https://andishe.maaref.ac.ir/browse.php?a_id=499&sid=1&slc_lang=fa رجبی، «بررسی نقش شریعت در معنویت دینی از منظر ملاصدرا»، 1396ش، ص47.]</ref> چنین معنویتی توحیدمحور، فطرت‌پذیر، اخلاق‌بنیاد، معاداندیش، شریعت‌مدار، زندگی‌ساز، شهوت‌گریز، ضد رهبانیت، ضد دنیاگریزی و دنیاستیزی، مبتنی بر تفکر، معرفت، تعقل، عبادت، تهذیب نفس و اطاعت‌پذیری از انسان کامل است. <ref>[https://journal.manaviyat.ir/article_53852.html شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص88.]</ref>
[[پرونده:اعتکاف۱.jpg|بندانگشتی|اعتکاف ۱۶۰۰ نفری جوانان یزدی در مسجد ملاآقا اسماعیل]]
در یک تقسیم‌بندی کلی، معنویت شامل دو قسم است؛ در اسلام، معنویت ناظر به ارزش‌های متعالی و برآمده از متن دین است.<ref>مطهری، پیرامون جمهوری اسلامی، 1384ش، ص17.</ref> معنویت دینی بر پایهٔ اعتقاد به [[توحید]]، انجام عمل صالح و باور به غیب و ماورای جهان مادی شکل می‌گیرد<ref>استادی، گرایش به معنویت: معیارها و آسیب‌ها، 1392ش، ص 39.</ref> و زندگی انسان را محدود به دنیا نمی‌داند. در این نوع معنویت، هدف نهایی انسان، قُرب الهی است<ref>شریفی، درآمدی بر عرفان‌های حقیقی و عرفان‌های کاذب، 1392ش، ص36.</ref> که در پرتو پیروی از دستورات شرعی میسر می‌شود.<ref>[https://andishe.maaref.ac.ir/browse.php?a_id=499&sid=1&slc_lang=fa رجبی، «بررسی نقش شریعت در معنویت دینی از منظر ملاصدرا»، 1396ش، ص47.]</ref> چنین معنویتی توحیدمحور، فطرت‌پذیر، اخلاق‌بنیاد، معاداندیش، شریعت‌مدار، زندگی‌ساز، شهوت‌گریز، ضد رهبانیت، ضد دنیاگریزی و دنیاستیزی، مبتنی بر تفکر، معرفت، تعقل، [[عبادت]]، تهذیب نفس و اطاعت‌پذیری از انسان کامل است.<ref>[https://journal.manaviyat.ir/article_53852.html شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص88.]</ref>
 
در مقابل، معنویت غیردینی قرار دارد که بدون باور به خدا، معنویت را خارج از چهارچوب دین جستجو می‌کند<ref>باقری، «مدل آرامش در اخلاق اسلامی و معنویت‌های جدید»، 1391ش، ص69.</ref> و زندگی معنوی را به‌معنای نگرشی دربارهٔ عالم و آدم می‌داند که به انسان آرامش، شادی و [[امید]] بدهد.<ref>ملکیان، راهی برای رهایی، 1380ش، ص 376.</ref> معنویت‌گراییِ غیردینی، انسان‌محور بوده و به تناسخ، لاابالی‌گری، دنیاگرایی، عقلانیت‌گریزی، خرافه‌پنداری، آسایش و راحتی ظاهری و مادی، شادی صوری و تکثرگرایی باور دارد.<ref>[https://journal.manaviyat.ir/article_53852.html شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص84.]</ref>


در مقابل، معنویت غیردینی قرار دارد که بدون باور به خدا، معنویت را خارج از چهارچوب دین جستجو می‌کند <ref>باقری، «مدل آرامش در اخلاق اسلامی و معنویت‌های جدید»، 1391ش، ص69.</ref> و زندگی معنوی را به‌معنای نگرشی دربارۀ عالم و آدم می‌داند که به انسان آرامش، شادی و امید بدهد. <ref>ملکیان، راهی برای رهایی، 1380ش، ص 376.</ref> معنویت‌گراییِ غیردینی، انسان‌محور بوده و به تناسخ، لاابالی‌گری، دنیاگرایی، عقلانیت‌گریزی، خرافه‌پنداری، آسایش و راحتی ظاهری و مادی، شادی صوری و تکثرگرایی باور دارد.<ref>[https://journal.manaviyat.ir/article_53852.html شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص84.]</ref>
==معنویت و سبک زندگی==
==معنویت و سبک زندگی==
معناگرایی دینی، در متن زندگی انسان جاری بوده و تمام ساحت‌های زندگی مادی را پوشش می‌دهد. روح کلی معنویت، عبادت خداوند است که به زیست جمعی نیز تعمیم می‌یابد. با چنین نگاهی، امور قدسی و دنیوی، به‌شدت درهم آمیخته‌اند و دنیوی‌ترین اعمال انسان مانند تلاش برای تأمین نیازهای مادی و جنسی، با هدف و انگیزۀ الهی، رنگ دینی و معنوی به‌خود می‌گیرد و زندگی روزمرۀ آدمی با حیات معنوی، پیوند برقرار می‌سازد.<ref>[https://journal.manaviyat.ir/article_53852.html شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص89-91؛] [https://fhi.hekmateislami.com/article_142796.html موسوی و رضاپور، «نسبت معنویت متعالی با ولایت تکوینی اهل‌بیت و ابعاد تأثیر آن بر سبک زندگی»، 1400ش، ص84.]</ref>  
معناگرایی دینی، در متن زندگی انسان جاری بوده و تمام ساحت‌های زندگی مادی را پوشش می‌دهد. روح کلی معنویت، عبادت خداوند است که به زیست جمعی نیز تعمیم می‌یابد. با چنین نگاهی، امور قدسی و دنیوی، به‌شدت درهم آمیخته‌اند و دنیوی‌ترین اعمال انسان مانند تلاش برای تأمین نیازهای مادی و [[میل جنسی|جنسی]]، با هدف و انگیزهٔ الهی، رنگ دینی و معنوی به‌خود می‌گیرد و زندگی روزمرهٔ آدمی با حیات معنوی، پیوند برقرار می‌سازد.<ref>[https://journal.manaviyat.ir/article_53852.html شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص89-91؛] [https://fhi.hekmateislami.com/article_142796.html موسوی و رضاپور، «نسبت معنویت متعالی با ولایت تکوینی اهل‌بیت و ابعاد تأثیر آن بر سبک زندگی»، 1400ش، ص84.]</ref>
 
==کارکردهای معنویت==
==کارکردهای معنویت==
کارکردهای معنویت، همۀ ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان را دربرمی‌گیرد و در جهان‎بینی اسلامی، متضمن تحقق حیات معنادار و هدف‌مند است. از این منظر، مهم‌ترین کارکردهای معنویت عبارت‌اند از:
کارکردهای معنویت، همهٔ ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان را دربرمی‌گیرد و در جهان‌بینی اسلامی، متضمن تحقق حیات معنادار و هدف‌مند است. از این منظر، مهم‌ترین کارکردهای معنویت عبارت‌اند از:
===1.سلامت معنوی===
 
در نگرش اسلامی، انسان موجودی ذومراتب بوده و بُعد روحانی دارای اصالت و حیات جاودان است. <ref>[https://journals.sbmu.ac.ir/mf/article/view/8092/6483 اسدزندی، «رهیافت قلب سلیم در مفهوم‌شناسی سلامت معنوی»، 1393ش، ص161-163.]</ref> سلامت معنوی، معطوف به روحی آدمی و حالتِ مطلوب برای نیل به کمال و قرب الهی به‌شمار می‌آید. بر اساس آموزه‌های قرآن، برخورداری از قلبِ سلیم <ref>سورۀ صافات، آیۀ 84.</ref> و متأثر از ایمان، سبب طهارت روحی و استکمال نفسانی، دریافت معارف الهی از طریق کشف و شهود، وصول به حیات طیبه، دریافت امدادهای غیبی، ادراک خدا و حقایق عالم ملکوت با چشم دل، دستیابی به درجات والای یقین و وصول به مرتبۀ اعلی قرب إلی‌الله می‌شود.<ref>[https://journal.manaviyat.ir/article_53852.html شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص91.]</ref>  
===۱. سلامت معنوی===
===2.سلامت روانی===
[[پرونده:جشن تکلیف۱.jpg|جایگزین=مراسم جشن تکلیف دختران با حضور رهبر انقلاب|بندانگشتی|مراسم جشن تکلیف دختران با حضور رهبر انقلاب]]
معنویت و ایمان به خدا، از عوامل مؤثر در سلامت روان است و فرد با کنترل ذهنیت و احساسات خود، احساس خوبی از زندگی را برای خود ایجاد می‌کند؛ <ref>[https://www.mehrnews.com/news/5075273/%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D8%B7%D8%AD-%D9%85%D9%85%DA%A9%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF «سلامت معنوی بالاترین سطح ممکن از کمال وجودی است»، خبرگزاری مهر.]</ref> بخشی از کارکردهای معنویت در این حوزه عبارت است از:
در نگرش اسلامی، انسان موجودی ذومراتب بوده و بُعد روحانی دارای اصالت و حیات جاودان است.<ref>[https://journals.sbmu.ac.ir/mf/article/view/8092/6483 اسدزندی، «رهیافت قلب سلیم در مفهوم‌شناسی سلامت معنوی»، 1393ش، ص161-163.]</ref> سلامت معنوی، معطوف به روحی آدمی و حالتِ مطلوب برای نیل به کمال و قرب الهی به‌شمار می‌آید. بر اساس آموزه‌های قرآن، برخورداری از قلبِ سلیم<ref>سورهٔ صافات، آیهٔ 84.</ref> و متأثر از ایمان، سبب طهارت روحی و استکمال نفسانی، دریافت معارف الهی از طریق کشف و شهود، وصول به حیات طیبه، دریافت امدادهای غیبی، ادراک خدا و حقایق عالم ملکوت با چشم دل، دستیابی به درجات والای یقین و وصول به مرتبهٔ اعلی قرب إلی‌الله می‌شود.<ref>[https://journal.manaviyat.ir/article_53852.html شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص91.]</ref>
====2.1.کاهش اضطراب و افزایش آرامش====
 
امروزه اضطراب و تنش‌های روانی به‌عنوان مهم‌ترین اختلالات روانی در بروز مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی به‌شمار می‌آیند. معنویت‌درمانی و آموزش مهارت‌های معنوی مانند ارتباط با خدا، توکل به او، صبر و استقامت، پایبندی به اصول معنوی و ترغیب به نماز، دعا و ذکر از جمله راهکارهای رفع تنش‌های روانی است که مورد توجه درمانگران و روان‌شناسان قرار گرفته است. <ref>[https://journals.iau.ir/article_518876.html برومندزاده و کریمی ثانی، «تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های معنوی بر سلامت عمومی و اضطراب دانش‌آموزان دختر دورۀ متوسطه شهر تبریز» 1394ش، ص10-13.]</ref> آیات قرآن نیز، آرامش روان را در سایۀ توجه به خداوند امکان‌پذیر دانسته <ref>سورۀ رعد، آیۀ 10.</ref> و فراموشی و روی‌گردانی از خدا را عاملی برای اضطراب و نبود اطمینان قلبی می‌داند.<ref>سورۀ طه، آیۀ 124.</ref>  
===۲. سلامت روانی===
====2.2.رضایت از زندگی====
معنویت و ایمان به خدا، از عوامل مؤثر در سلامت روان است و فرد با کنترل ذهنیت و احساسات خود، احساس خوبی از [[زندگی]] را برای خود ایجاد می‌کند؛<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5075273/سلامت-معنوی-بالاترین-سطح-ممکن-از-کمال-وجود «سلامت معنوی بالاترین سطح ممکن از کمال وجودی است»، خبرگزاری مهر.]</ref> بخشی از کارکردهای معنویت در این حوزه عبارت است از:
رضایت از زندگی از شاخص‌های سلامت روان است که ناظر بر نگرش فرد، ارزیابی عمومی وی نسبت به کلیت زندگی خود و یا برخی از جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی است. <ref>[https://ensani.ir/fa/article/429396/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D9%87%D9%88%D8%B4-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C عبدیوسف‌خانی و اکبری امرغان، «بررسی رابطۀ بین هوش معنوی و رضایت از زندگی»، 1393ش، ص41.]</ref> تحقیقات علمی در بررسی رابطۀ بین دین و معنویت نشان می‌دهد، مؤلفۀ روان‌شناختی هوش معنوی فاکتور مهمی در ارتقای شاخص رضایت از زندگی است. نقش هوش معنوی در دستیابی به معرفت در بُعد معنوی انسان و آگاهی‌یافتن نسبت به اهداف زندگی و شناخت مؤلفه‌هایی هم‌چون امید و خوش‌بینی به آینده، احساس تعلق و تعهد اجتماعی منجر به افزایش رضایت از زندگی می‌شود.<ref>[https://iahj.ir/article-1-203-fa.html امراللهی بیوکی و فرخزاد، «معنویت و سلامت روان، نقش شاخص هوش معنوی در پیش‌بینی دین‌داری و رضایت از زندگی: یک مطالعۀ مقطعی»، 1399ش، ص26.]</ref>
 
====2.3.معنایابی و هدف‌مندی زندگی====
====۲٫۱. کاهش اضطراب و افزایش آرامش====
در نگاه معنوی، زندگی بشر دارای هدفی الهی بوده که از عالم معنا به ماده و از ماده به معنا در حال حرکت است. <ref>[https://prrj.isu.ac.ir/article_75968.html سهرابی‌فر و فنائی، «معنویت دینی و معنای زندگی: نگاهی به چالش پوچی»، 1400ش، ص7-8.]</ref> در چنین رویکردی، مشکلات پیش‌روی انسان می‌تواند سبب نزدیکی انسان به هدف و معناداری زندگی شود. توجه به حیات پس از مرگ نیز نقش مهمی در معنادار شدن زندگی دارد؛ زندگی با مرگ، معنای واقعی خود را می‌یابد و حصول این باور سبب استکمال آدمی شده و او را از پوچی و بی‌معنایی می‌رهاند.<ref>[https://journals.rihu.ac.ir/article_1054.html شجاعی و دیگران، «معنای زندگی در نهج‌البلاغه»، 1391ش، ص49-50.]</ref>  
امروزه اضطراب و تنش‌های روانی به‌عنوان مهم‌ترین اختلالات روانی در بروز مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی به‌شمار می‌آیند. معنویت‌درمانی و آموزش مهارت‌های معنوی مانند ارتباط با خدا، توکل به او، صبر و استقامت، پایبندی به اصول معنوی و ترغیب به نماز، [[نیایش|دعا]] و ذکر از جمله راهکارهای رفع تنش‌های روانی است که مورد توجه درمانگران و روان‌شناسان قرار گرفته است.<ref>[https://journals.iau.ir/article_518876.html برومندزاده و کریمی ثانی، «تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های معنوی بر سلامت عمومی و اضطراب دانش‌آموزان دختر دورۀ متوسطه شهر تبریز» 1394ش، ص10-13.]</ref> آیات قرآن نیز، آرامش روان را در سایهٔ توجه به خداوند امکان‌پذیر دانسته<ref>سورهٔ رعد، آیهٔ 10.</ref> و فراموشی و روی‌گردانی از خدا را عاملی برای اضطراب و نبود اطمینان قلبی می‌داند.<ref>سورهٔ طه، آیهٔ 124.</ref>
====2.4.بهبود رفتارها و ارتباطات فردی====  
 
معنویت، فرد را به‌سمت ارتباط نزدیک با خداوند هدایت می‌کند. این ارتباط معنوی، ارزش‌های اخلاقی مانند تقوا، صداقت، امانت‌داری، بخشش، عدل و انصاف، تواضع و شکرگزاری را در انسان تقویت کرده و در رفتارها و ارتباطات فردی او تأثیر قابل توجهی دارد. این آموزه‌های معنوی، شخص را در مسیر کسب رضایت خداوند و روابط پایدار با دیگران براساس احترام، اعتماد و همدلی قرار می‌دهند.<ref>[https://www.manaviyat.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%82%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA/ آتشین صدف، «روش‌های معنوی تقویت و ارتقای معنویت»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی هنری سبک زندگی آل‌یاسین.]</ref>  
====۲٫۲. رضایت از زندگی====
====2.5. شکوفایی استعدادها و خلاقیت‌ها====
[[پرونده:اعتکاف۲.jpg|جایگزین=حضور دانش آموزان در مراسم معنوی اعتکاف|بندانگشتی|حضور دانش آموزان در مراسم معنوی اعتکاف]]
شکوفایی مهارت‌ها و استعدادها برای دستیابی به زندگی بهتر از جمله کارکردهای مثبت معنویت بر سلامت روان است؛ زیرا فرد در ارتباط با امرِ متعالی، ظرفیت وجودی خود را تقویت کرده و با شناخت هدف نهایی، میل رسیدن به کمالات ارزشمند در او نهادینه شده و بندگی خداوند را در جهت رشد و تکامل فردی خود برمی‌گزیند.<ref>[https://sokhanesabz.com/spiritual-and-personal-development/ رعیت، «گام‌های مهم در مسیر رشد و توسعۀ فردی»، وب‌سایت سخن‌سبز.]</ref>  
رضایت از زندگی از شاخص‌های سلامت روان است که ناظر بر نگرش فرد، ارزیابی عمومی وی نسبت به کلیت زندگی خود یا برخی از جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/429396/بررسی-رابطه-بین-هوش-معنوی-و-رضایت-از-زندگی عبدیوسف‌خانی و اکبری امرغان، «بررسی رابطۀ بین هوش معنوی و رضایت از زندگی»، 1393ش، ص41.]</ref> تحقیقات علمی در بررسی رابطهٔ بین دین و معنویت نشان می‌دهد، مؤلفهٔ روان‌شناختی هوش معنوی فاکتور مهمی در ارتقای شاخص رضایت از زندگی است. نقش هوش معنوی در دستیابی به معرفت در بُعد معنوی انسان و آگاهی‌یافتن نسبت به اهداف زندگی و شناخت مؤلفه‌هایی هم‌چون [[امید]] و خوش‌بینی به آینده، احساس تعلق و تعهد اجتماعی منجر به افزایش رضایت از زندگی می‌شود.<ref>[https://iahj.ir/article-1-203-fa.html امراللهی بیوکی و فرخزاد، «معنویت و سلامت روان، نقش شاخص هوش معنوی در پیش‌بینی دین‌داری و رضایت از زندگی: یک مطالعۀ مقطعی»، 1399ش، ص26.]</ref>
===3. سلامت جسمانی===
 
در اندیشۀ اسلامی، معنویت علاوه‎بر تأمین سلامت روانی افراد، در ارتقای سطح سلامت جسمی مؤثر واقع می‌شود. توجه به نقش آموزه‌های دینی در حفظ سلامت روان و ارائۀ راهکارهای معنوی در راستای بهبود بیماری‌ها و تحمل درد و رنج مانند تقوا، نیایش، توکل و امید به خدا اهمیت می‌یابد.<ref>[https://quranmed.com/article-1-597-fa.pdf نورمحمدی، «نقش معنویت دینی بر سلامت جسمی»، 1400ش، ص66.] </ref> تحقیقات پژوهشگران نیز حاکی است که رفتارهای سالم دین‌داران در زندگی مانند پرهیز از مشروبات الکلی و دخانیات و رعایت رژیم غذایی صحیح، در پیشگیری از بروز بیماری‌های جسمانی اثربخش بوده و متضمن سلامت آنها است. هم‌چنین تأکید پیامبر خدا و امامان بر میانه‌روی در خوراک و دوری از رذائل اخلاقی و فشارهای عصبی و روانی، در سلامت جسمانی مؤثر است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/249661/fa فتحی و امرانی، «نقش و کارکرد دین و معنویت در سلامت روانی»، 1395ش، ص55-58.]</ref>  
====۲٫۳. معنایابی و هدف‌مندی زندگی====
===4.تکوین تمدن اسلامی===
در نگاه معنوی، زندگی بشر دارای هدفی الهی بوده که از عالم معنا به ماده و از ماده به معنا در حال حرکت است.<ref>[https://prrj.isu.ac.ir/article_75968.html سهرابی‌فر و فنائی، «معنویت دینی و معنای زندگی: نگاهی به چالش پوچی»، 1400ش، ص7-8.]</ref> در چنین رویکردی، مشکلات پیش‌روی انسان می‌تواند سبب نزدیکی انسان به هدف و معناداری زندگی شود. توجه به حیات پس از مرگ نیز نقش مهمی در معنادار شدن زندگی دارد؛ زندگی با مرگ، معنای واقعی خود را می‌یابد و حصول این باور سبب استکمال آدمی شده و او را از پوچی و بی‌معنایی می‌رهاند.<ref>[https://journals.rihu.ac.ir/article_1054.html شجاعی و دیگران، «معنای زندگی در نهج‌البلاغه»، 1391ش، ص49-50.]</ref>
گرایش به‌سوی خدا و معنویت عامل مهمی برای رشد و پیشرفت تمدن معناگرا است. توجه به معنویت، به‌معنای ارتباط دل‌ها با خدا، هدف قرار دادن خدا، عدم دلبستگی به دنیا و فریب ظواهر را نخوردن پشتوانه‌ای برای ایستادگی و مقاومت در برابر مشکلات و تقویت ارادۀ افراد بوده و متضمن پیشرفت، امنیت و آرامش و تحقق عدالت اجتماعی در جامعۀ اسلامی می‌شود.<ref>گام دوم انقلاب اسلامی در خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی در کلام امام خامنه‌ای، 1399ش، ص127-131.</ref>  
 
===5.انسجام اجتماعی===
====۲٫۴. بهبود رفتارها و ارتباطات فردی====
در تفکر اسلامی، انسجام اجتماعی، برپایۀ اصول و ارزش‌های اسلامی و در راستای برقراری روابط سالم و همدلی میان اعضای جامعه شکل می‌گیرد. براین اساس، حفظ تعادل در روابط اجتماعی نقش کلیدی در ایجاد و حفظ انسجام اجتماعی دارد.<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/121551/%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 قاسمی آرانی و خرم‌آبادی آرانی، «ضرورت وحدت اسلامی و کارکردهای آن»، وب‌سایت کیهان.]</ref> از دیدگاه دین، هر فرد در جامعه نسبت به دیگران مسئولیت‌هایی مانند کمک به نیازمندان، رعایت حقوق اجتماعی، توزیع عادلانۀ منابع و افزایش سطح آگاهی اجتماعی را بر عهده دارد که ایفای آنها به ایجاد یک جامعۀ پایدار و منسجم کمک می‌کند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5415/5421/50707/%D9%87%D9%85%D8%A8%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C-%22%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9 باقی نصرآبادی، «همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی (دیدگاه‌ها، عوامل تقویت، تهدیدها و راهکارها)»، وب‌سایت اطلاع رسانی حوزه.]</ref>
معنویت، فرد را به‌سمت ارتباط نزدیک با خداوند هدایت می‌کند. این ارتباط معنوی، ارزش‌های اخلاقی مانند تقوا، صداقت، امانت‌داری، بخشش، عدل و انصاف، تواضع و شکرگزاری را در انسان تقویت کرده و در رفتارها و ارتباطات فردی او تأثیر قابل توجهی دارد. این آموزه‌های معنوی، شخص را در مسیر کسب رضایت خداوند و روابط پایدار با دیگران براساس احترام، اعتماد و همدلی قرار می‌دهند.<ref>[https://www.manaviyat.ir/روش‌های-معنوی-تقویت-و-ارتقای-معنویت/ آتشین صدف، «روش‌های معنوی تقویت و ارتقای معنویت»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی هنری سبک زندگی آل‌یاسین.]</ref>
===6.ارتقای جاذبه‌های رفتاری===
 
انسان معناگرا در ارتباط با خدا، خود، جامعه و محیط‌زیست، راه‌های رشد و شکوفایی را می‌جوید. اخلاص و رضا، احترام به دیگران، عدالت، صداقت، مسئولیت‌پذیری، همکاری و تعاون، خلاقیت و شکوفایی در عرصۀ علم و هنر نمونه‌هایی از تبلور معنویت در رشد و بالندگی ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی اعضای جامعه است که منجر به افزایش سطح فرهنگ و رشد اجتماعی می‌شود.<ref>[http://journals.ueae.ir/article_46.html رجبی و دیگران، «معنویت؛ چیستی، گستره و کارکردها در روان‌شناسی و مقایسۀ آن با رویکرد اسلامی»، 1399ش، ص95-96.]</ref>  
====۲٫۵. شکوفایی استعدادها و خلاقیت‌ها====
===7.تقویت بنیان خانواده===
شکوفایی مهارت‌ها و استعدادها برای دستیابی به زندگی بهتر از جمله کارکردهای مثبت معنویت بر سلامت روان است؛ زیرا فرد در ارتباط با امرِ متعالی، ظرفیت وجودی خود را تقویت کرده و با شناخت هدف نهایی، میل رسیدن به کمالات ارزشمند در او نهادینه شده و بندگی خداوند را در جهت رشد و تکامل فردی خود برمی‌گزیند.<ref>[https://sokhanesabz.com/spiritual-and-personal-development/ رعیت، «گام‌های مهم در مسیر رشد و توسعۀ فردی»، وب‌سایت سخن‌سبز.]</ref>
خانواده جامعۀ کوچکی است که در سامان‌دهی و تربیت اجتماعی نقش مؤثری ایفا می‌کند. حضور معنویت در خانواده در پایداری معنویت اجتماعی مهم است. اصل خدامحوری و عبادت، اصل ایثار و انفاق خانوادگی، اتصاف به فضایل اخلاقی مانند رعایت عدالت و انصاف و پرهیزکاری، به بهبود روابط زوجین و اعضای خانواده و تقویت هم‌دلی آنها یاری می‌رساند. در مقابل، گسست خانواده و تزلزل رابطۀ فرزندان با والدین، نتیجۀ رشد مادی بدون رشد معنوی است که بیشتر در سبک زندگی غربی دیده می‌شود.<ref>[http://pmbo.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D8%B5%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8 رودگر، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.]</ref>  
 
===8.نفی گفتمان سکولاریسم===
===۳. سلامت جسمانی===
در اندیشۀ اسلامی، سلوک سیاسی و معنوی نیز آمیخته با یکدیگر بوده و همان‌گونه که سیاست می‌تواند روح معنوی داشته باشد، معنویت نیز می‌تواند سمت‌و‌سوی سیاسی داشته باشد. از دیدگاه اندیشمندان مسلمان، انفکاک سیاست از معنویت سبب می‌شود، سیاست وسیله‌ای برای کسب قدرت‌طلبی، ثروت‌اندوزی، فساد، ظلم، شهوت و شهرت در جامعه به‌شمار آید. در این تفکر، هرگاه سیاست در راستای اقامۀ حق و عدل باشد عین معنویت است.<ref> [http://pmbo.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D8%B5%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8 رودگر، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.]</ref>  
در اندیشهٔ اسلامی، معنویت علاوه‌بر تأمین سلامت روانی افراد، در ارتقای سطح سلامت جسمی مؤثر واقع می‌شود. توجه به نقش آموزه‌های دینی در حفظ سلامت روان و ارائهٔ راهکارهای معنوی در راستای بهبود بیماری‌ها و تحمل درد و رنج مانند تقوا، نیایش، [[توکل]] و امید به [[خدا]] اهمیت می‌یابد.<ref>[https://quranmed.com/article-1-597-fa.pdf نورمحمدی، «نقش معنویت دینی بر سلامت جسمی»، 1400ش، ص66.]</ref> تحقیقات پژوهشگران نیز حاکی است که رفتارهای سالم دین‌داران در زندگی مانند پرهیز از مشروبات الکلی و دخانیات و رعایت [[رژیم غذایی]] صحیح، در پیشگیری از بروز بیماری‌های جسمانی اثربخش بوده و متضمن سلامت آنها است. هم‌چنین تأکید پیامبر خدا و امامان بر میانه‌روی در خوراک و دوری از رذائل اخلاقی و فشارهای عصبی و روانی، در سلامت جسمانی مؤثر است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/249661/fa فتحی و امرانی، «نقش و کارکرد دین و معنویت در سلامت روانی»، 1395ش، ص55-58.]</ref>
===9.کاهش و پیشگیری از جرم===
 
معناگرایی دینی نقش به‌سزایی در سالم‌سازی محیط‎های اجتماعی دارد. رشد معنویت و باور به خدا، از زمینه‌های کارآمد پیشگیری از جرم و گناه در جامعه است. سلامت معنوی افراد با تکیه بر جهان‌بینی توحیدی، معادباوری، ترویج اخلاق فاضله و امر به معروف و نهی از منکر برای دستیابی به کمالات و مکارم اخلاقی مانعی برای جذب انسان به رذائل اخلاقی بوده و در پیشگیری از ارتکاب جرم و بزهکاری‌ها مفید واقع می‌شود.<ref>[https://iahj.ir/article-1-283-fa.html تقوائی و دیگران، «تأثیر آموزه‌های اسلامی و سلامت معنوی در پیشگیری از جرائم»، 1401ش، ص12-14.]</ref>
===۴. تکوین تمدن اسلامی===
===10.افزایش وجدان‌کاری===
گرایش به‌سوی خدا و معنویت عامل مهمی برای رشد و پیشرفت تمدن معناگرا است. توجه به معنویت، به‌معنای ارتباط دل‌ها با خدا، هدف قرار دادن خدا، عدم دلبستگی به دنیا و فریب ظواهر را نخوردن پشتوانه‌ای برای ایستادگی و مقاومت در برابر مشکلات و تقویت ارادهٔ افراد بوده و متضمن پیشرفت، امنیت و آرامش و تحقق عدالت اجتماعی در جامعهٔ اسلامی می‌شود.<ref>گام دوم انقلاب اسلامی در خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی در کلام امام خامنه‌ای، 1399ش، ص127-131.</ref>
در جهان‌بینی اسلامی، دستیابی به حیات طیبه و تعالی معنوی با برخورداری از علم، ثروت و معیشت شایسته امکان‌پذیر است. معنویت نیز عاملی برای رونق اقتصادی و پیشرفت جامعه به‌حساب می‌آید و انسان معنوی با جدّیت و وجدان‌کاری در جهت تولید ثروت و با روحیۀ عدالت‌خواهی در توزیع ثروت تلاش می‌کند. اقتصادِ آمیخته با معنویت نیز در تربیت معنوی نقش به‌سزایی داشته و در سعادت فرد و جامعه نقش تعیین‌کننده دارد. <ref>[http://pmbo.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D8%B5%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8 رودگر، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.]</ref>
 
===۵. انسجام اجتماعی===
در تفکر اسلامی، انسجام اجتماعی، برپایهٔ اصول و ارزش‌های اسلامی و در راستای برقراری روابط سالم و همدلی میان اعضای جامعه شکل می‌گیرد. براین اساس، حفظ تعادل در روابط اجتماعی نقش کلیدی در ایجاد و حفظ انسجام اجتماعی دارد.<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/121551/ضرورت-وحدت-اسلامی-و-کارکردهای-آن قاسمی آرانی و خرم‌آبادی آرانی، «ضرورت وحدت اسلامی و کارکردهای آن»، وب‌سایت کیهان.]</ref> از دیدگاه [[دین]]، هر فرد در جامعه نسبت به دیگران مسئولیت‌هایی مانند کمک به نیازمندان، رعایت حقوق اجتماعی، توزیع عادلانهٔ منابع و افزایش سطح آگاهی اجتماعی را بر عهده دارد که ایفای آنها به ایجاد یک جامعهٔ پایدار و منسجم کمک می‌کند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5415/5421/50707/همبستگی-اجتماعی-و-مشارکت-عمومی-%22دیدگاه٠باقی نصرآبادی، «همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی (دیدگاه‌ها، عوامل تقویت، تهدیدها و راهکارها)»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref>
 
===۶. ارتقای جاذبه‌های رفتاری===
انسان معناگرا در ارتباط با خدا، خود، جامعه و محیط‌زیست، راه‌های رشد و شکوفایی را می‌جوید. [[اخلاص]] و رضا، احترام به دیگران، عدالت، صداقت، مسئولیت‌پذیری، همکاری و تعاون، خلاقیت و شکوفایی در عرصهٔ علم و هنر نمونه‌هایی از تبلور معنویت در رشد و بالندگی ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی اعضای جامعه است که منجر به افزایش سطح فرهنگ و رشد اجتماعی می‌شود.<ref>[http://journals.ueae.ir/article_46.html رجبی و دیگران، «معنویت؛ چیستی، گستره و کارکردها در روان‌شناسی و مقایسۀ آن با رویکرد اسلامی»، 1399ش، ص95-96.]</ref>
 
===۷. تقویت بنیان خانواده===
خانواده جامعهٔ کوچکی است که در سامان‌دهی و تربیت اجتماعی نقش مؤثری ایفا می‌کند. حضور معنویت در خانواده در پایداری معنویت اجتماعی مهم است. اصل خدامحوری و عبادت، اصل [[ایثار]] و انفاق خانوادگی، اتصاف به فضایل اخلاقی مانند رعایت عدالت و انصاف و پرهیزکاری، به بهبود روابط زوجین و اعضای خانواده و تقویت هم‌دلی آنها یاری می‌رساند. در مقابل، گسست خانواده و تزلزل رابطهٔ فرزندان با والدین، نتیجهٔ رشد مادی بدون رشد معنوی است که بیشتر در سبک زندگی غربی دیده می‌شود.<ref>[http://pmbo.ir/کارکردهای-معنویت-در-عرصه‌های-اجتماعی-از-Ø¯ÛŒØ¯Ú¯Ø رودگر، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.]</ref>
 
===۸. نفی گفتمان سکولاریسم===
در اندیشهٔ اسلامی، سلوک سیاسی و معنوی نیز آمیخته با یکدیگر بوده و همان‌گونه که سیاست می‌تواند روح معنوی داشته باشد، معنویت نیز می‌تواند سمت‌وسوی سیاسی داشته باشد. از دیدگاه اندیشمندان مسلمان، انفکاک سیاست از معنویت سبب می‌شود، سیاست وسیله‌ای برای کسب قدرت‌طلبی، ثروت‌اندوزی، فساد، ظلم، شهوت و شهرت در جامعه به‌شمار آید. در این تفکر، هرگاه سیاست در راستای اقامهٔ حق و عدل باشد عین معنویت است.<ref>[http://pmbo.ir/کارکردهای-معنویت-در-عرصه‌های-اجتماعی-از-Ø¯ÛŒØ¯Ú¯Ø رودگر، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.]</ref>
 
===۹. کاهش و پیشگیری از جرم===
معناگرایی دینی نقش به‌سزایی در سالم‌سازی محیط‌های اجتماعی دارد. رشد معنویت و باور به خدا، از زمینه‌های کارآمد پیشگیری از جرم و گناه در جامعه است. سلامت معنوی افراد با تکیه بر جهان‌بینی توحیدی، معادباوری، ترویج اخلاق فاضله و امر به معروف و نهی از منکر برای دستیابی به کمالات و مکارم اخلاقی مانعی برای جذب انسان به رذائل اخلاقی بوده و در پیشگیری از ارتکاب جرم و بزهکاری‌ها مفید واقع می‌شود.<ref>[https://iahj.ir/article-1-283-fa.html تقوائی و دیگران، «تأثیر آموزه‌های اسلامی و سلامت معنوی در پیشگیری از جرائم»، 1401ش، ص12-14.]</ref>
 
===۱۰. افزایش وجدان‌کاری===
در جهان‌بینی اسلامی، دستیابی به حیات طیبه و تعالی معنوی با برخورداری از علم، ثروت و معیشت شایسته امکان‌پذیر است. معنویت نیز عاملی برای رونق اقتصادی و پیشرفت جامعه به‌حساب می‌آید و انسان معنوی با جدّیت و وجدان‌کاری در جهت تولید ثروت و با روحیهٔ عدالت‌خواهی در توزیع ثروت تلاش می‌کند. اقتصادِ آمیخته با معنویت نیز در تربیت معنوی نقش به‌سزایی داشته و در سعادت فرد و جامعه نقش تعیین‌کننده دارد.<ref>[http://pmbo.ir/کارکردهای-معنویت-در-عرصه‌های-اجتماعی-از-Ø¯ÛŒØ¯Ú¯Ø رودگر، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.]</ref>
 
همچنین تقویت معنویت در محیط کار بستر مناسبی را برای رشد رفتارهای اخلاقیِ کارکنان در ارتباطات خود و نحوهٔ انجام کار فراهم می‌آورد. مطالعات نشان می‌دهد که رابطهٔ مثبتی میان معنویت و افزایش رضایت کارکنان، رعایت عدالت در سازمان، اعتماد کارکنان به مدیران و همکاران، اهمیت‌دادن به ارزش‌های انسانی و معنوی در محیط کار و مشارکت بیشتر کارکنان در امور سازمان وجود دارد.<ref>[https://ethicsjournal.ir/article-1-72-fa.html عبداللهی و دیگران، «ارتباط تعهد سازمانی و معنویت در محیط کار با رفتار اخلاقی»، 1393ش، ص4-8.]</ref>


همچنین تقویت معنویت در محیط کار بستر مناسبی را برای رشد رفتارهای اخلاقیِ کارکنان در ارتباطات خود و نحوۀ انجام کار فراهم می‌آورد. مطالعات نشان می‌دهد که رابطۀ مثبتی میان معنویت و افزایش رضایت کارکنان، رعایت عدالت در سازمان، اعتماد کارکنان به مدیران و همکاران، اهمیت‌دادن به ارزش‌های انسانی و معنوی در محیط کار و مشارکت بیشتر کارکنان در امور سازمان وجود دارد.<ref>[https://ethicsjournal.ir/article-1-72-fa.html عبداللهی و دیگران، «ارتباط تعهد سازمانی و معنویت در محیط کار با رفتار اخلاقی»، 1393ش، ص4-8.]</ref>
==معناگرایی در هنر اسلامی==
==معناگرایی در هنر اسلامی==
هنر اسلامی، تبلور حقایق و ارزش‌های اسلام است و آموزه‌های وحیانی در شکل‌دادن به روح هنرمند از طریق القای شیوه‌های رفتاری و فضایل برخاسته از قرآن و سنت نقش دارد. این هنر، فضای متعادلی را فراهم می‌کند که انسان به هر سو رو کند یاد خدا در ضمیر او بیدار شود. هنر تلاوت قرآن، معماری اسلامی، خوشنویسی، ادبیات و نگارگری نمونه‌هایی از ارتباط معنویت با هنر است که حقایق الهی را در ساحت مادی به نمایش می‌گذارد.<ref>[https://isoa.ir/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB% «ارتباط هنر و معنویت اسلامی»، وب‌سایت مدرسۀ اسلامی هنر.]</ref>  
هنر اسلامی، تبلور حقایق و ارزش‌های اسلام است و آموزه‌های وحیانی در شکل‌دادن به روح هنرمند از طریق القای شیوه‌های رفتاری و فضایل برخاسته از قرآن و سنت نقش دارد. این هنر، فضای متعادلی را فراهم می‌کند که انسان به هر سو رو کند یاد خدا در ضمیر او بیدار شود. هنر تلاوت قرآن، معماری اسلامی، خوشنویسی، [[ادبیات تهران|ادبیات]] و [[مینیاتور|نگارگری]] نمونه‌هایی از ارتباط معنویت با هنر است که حقایق الهی را در ساحت مادی به نمایش می‌گذارد.<ref>[https://isoa.ir/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB% «ارتباط هنر و معنویت اسلامی»، وب‌سایت مدرسۀ اسلامی هنر.]</ref>
==چالش‌های معنویت در جامعۀ مدرن==
 
# بحران معرفت دینی با حذف دین از ساحت زندگی فردی و اجتماعی؛  
==چالش‌های معنویت در جامعهٔ مدرن==
# ظهور اندیشه‌های اومانیستی و نیهیلیستی؛  
#بحران معرفت دینی با حذف دین از ساحت زندگی فردی و اجتماعی؛
# پلورالیسم دینی و گسترش فردگرایی در جامعه؛  
#ظهور اندیشه‌های اومانیستی و نیهیلیستی؛
# تفسیر دین به تجربۀ قلبی و شخصی و غفلت از اعمال و مناسک دینی؛  
#پلورالیسم دینی و گسترش فردگرایی در جامعه؛
# نهادینگی سکولاریسم در همۀ ابعاد حیات اجتماعی و انکار خدا؛  
#تفسیر دین به تجربهٔ قلبی و شخصی و غفلت از اعمال و مناسک دینی؛
# ظهور و بروز معنویت‌های نوپدید؛  
#نهادینگی سکولاریسم در همهٔ ابعاد حیات اجتماعی و انکار خدا؛
# چالش‌های اخلاقی و معنوی مانند یأس و ناامیدی، ناامنی، اضطراب روانی و فقدان غایت و هدف؛  
#ظهور و بروز معنویت‌های نوپدید؛
# گسترش رذایل اخلاقی مانند خودپسندی، حرص، طمع، حسادت، کینه و نفرت؛  
#چالش‌های اخلاقی و معنوی مانند یأس و ناامیدی، ناامنی، اضطراب روانی و فقدان غایت و هدف؛
# خلأ عاطفی و کمبود محبت و گرایش به نگهداری حیوانات خانگی مانند سگ و گربه.<ref>[https://www.kalamislami.ir/article_61688.html خاکی قراملکی، «چالش‌های دین و معنویت در تمدن مدرن»، 1394ش.]</ref>  
#گسترش رذایل اخلاقی مانند خودپسندی، [[حرص]]، طمع، [[حسد|حسادت]]، کینه و نفرت؛
#خلأ عاطفی و کمبود محبت و گرایش به نگهداری حیوانات خانگی مانند [[سگ در فقه اسلامی|سگ]] و گربه.<ref>[https://www.kalamislami.ir/article_61688.html خاکی قراملکی، «چالش‌های دین و معنویت در تمدن مدرن»، 1394ش.]</ref>
 
==تقویت معنویت در سبک زندگی==
==تقویت معنویت در سبک زندگی==
از منظر اندیشمندان مسلمان، راهکارهای زیر زمینه‌ساز ایجاد و دوام معنویت در جامعه می‌شود:
از منظر اندیشمندان مسلمان، راهکارهای زیر زمینه‌ساز ایجاد و دوام معنویت در جامعه می‌شود:
# تشکیل خانواده برمبنای اخلاق اسلامی؛
#تشکیل خانواده برمبنای [[اخلاق]] اسلامی؛
# اهتمام به واجبات دینی و ترک محرمات؛
#اهتمام به واجبات دینی و ترک محرمات؛
# معرفی الگوهای معنوی و اخلاقی؛
#معرفی الگوهای معنوی و اخلاقی؛
# توجه به نیازهای مادی و تفریحات سالم در کنار نیازهای معنوی و انجام فرائض؛
#توجه به نیازهای مادی و تفریحات سالم در کنار نیازهای معنوی و انجام فرائض؛
# شناخت کافی و صحیح از سبک زندگی دینی؛
#شناخت کافی و صحیح از سبک زندگی دینی؛
# قناعت‌ورزی و دوری از تجمل‌گرایی؛
#[[قناعت|قناعت‌ورزی]] و دوری از [[تجمل‌گرایی]]؛
# نظارت بر نحوۀ تعامل با فضای مجازی.<ref> [https://www.balagh.ir/content/14015 نوری، «معنویت در خانواده؛ ضرورت‌ها و راهکارها»، وب‌سایت بلاغ.]</ref>
#نظارت بر نحوهٔ تعامل با فضای مجازی.<ref>[https://www.balagh.ir/content/14015 نوری، «معنویت در خانواده؛ ضرورت‌ها و راهکارها»، وب‌سایت بلاغ.]</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۷۵: خط ۱۰۲:


==منابع==
==منابع==
{{آغاز منابع}}
* قرآن کریم.
* قرآن کریم.
* آتشین‌صدف، محمدرضا، «روش‌های معنوی تقویت و ارتقای معنویت»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی هنری سبک زندگی آل‌یاسین، تاریخ درج مطلب: 22 خرداد 1400ش.
* آتشین‌صدف، محمدرضا، «روش‌های معنوی تقویت و ارتقای معنویت»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی هنری سبک زندگی آل‌یاسین، تاریخ درج مطلب: ۲۲ خرداد ۱۴۰۰ش.
* «ارتباط هنر و معنویت اسلامی»، وب‌سایت مدرسۀ اسلامی هنر، تاریخ درج مطلب: 10 دی 1386ش.
* «ارتباط هنر و معنویت اسلامی»، وب‌سایت مدرسهٔ اسلامی هنر، تاریخ درج مطلب: ۱۰ دی ۱۳۸۶ش.
* استادی، رضا، گرایش به معنویت: معیارها و آسیب‌ها، تهران، کانون اندیشۀ جوان، 1392ش.
* استادی، رضا، گرایش به معنویت: معیارها و آسیب‌ها، تهران، کانون اندیشهٔ جوان، ۱۳۹۲ش.
* اسدزندی، مینو، «رهیافت قلب سلیم در مفهوم‌شناسی سلامت معنوی»، نشریۀ فقه پزشکی، شمارۀ، 18-19، بهار و تابستان 1393ش.
* اسدزندی، مینو، «رهیافت قلب سلیم در مفهوم‌شناسی سلامت معنوی»، نشریهٔ فقه پزشکی، شمارهٔ، ۱۸–۱۹، بهار و تابستان ۱۳۹۳ش.
* امراللهی بیوکی، عاطفه و فرخزاد، پگاه، «معنویت و سلامت روان، نقش شاخص هوش معنوی در پیش‌بینی دین‌داری و رضایت از زندگی: یک مطالعه مقطعی»، نشریۀ اسلام و سلامت، شمارۀ 2، پاییز و زمستان 1399ش.
* امراللهی بیوکی، عاطفه و فرخزاد، پگاه، «معنویت و سلامت روان، نقش شاخص هوش معنوی در پیش‌بینی دین‌داری و رضایت از زندگی: یک مطالعه مقطعی»، نشریهٔ اسلام و سلامت، شمارهٔ ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش.
* باقری، حسین، «مدل آرامش در اخلاق اسلامی و معنویت‌های جدید»، رسالۀ دکتری، قم، دانشگاه معارف اسلامی، 1391ش.
* باقری، حسین، «مدل آرامش در اخلاق اسلامی و معنویت‌های جدید»، رسالهٔ دکتری، قم، دانشگاه معارف اسلامی، ۱۳۹۱ش.
* باقی نصرآبادی، علی، «همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی (دیدگاه‌ها، عوامل تقویت، تهدیدها و راهکارها)»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 6 بهمن 1386ش.
* باقی نصرآبادی، علی، «همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی (دیدگاه‌ها، عوامل تقویت، تهدیدها و راهکارها)»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۶ بهمن ۱۳۸۶ش.
* برومندزاده، نیلوفر و کریمی ثانی، پرویز، «تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های معنوی بر سلامت عمومی و اضطراب دانش‌آموزان دختر دورۀ متوسطۀ شهر تبریز»، نشریۀ آموزش و ارزشیابی، شمارۀ 31، پاییز 1394ش.
* برومندزاده، نیلوفر و کریمی ثانی، پرویز، «تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های معنوی بر سلامت عمومی و اضطراب دانش‌آموزان دختر دورهٔ متوسطهٔ شهر تبریز»، نشریهٔ آموزش و ارزشیابی، شمارهٔ ۳۱، پاییز ۱۳۹۴ش.
* تقوائی و دیگران، «تأثیر آموزه‌های اسلامی و سلامت معنوی در پیشگیری از جرائم»، نشریۀ اسلام و سلامت، شمارۀ 2، تابستان 1401ش.
* تقوائی و دیگران، «تأثیر آموزه‌های اسلامی و سلامت معنوی در پیشگیری از جرائم»، نشریهٔ اسلام و سلامت، شمارهٔ ۲، تابستان ۱۴۰۱ش.
* جوادی آملی، عبدالله، انسان از آغاز تا انجام، قم، إسراء، 1389ش.
* جوادی آملی، عبدالله، انسان از آغاز تا انجام، قم، إسراء، ۱۳۸۹ش.
* خاکی قراملکی، محمدرضا، «چالش‌های دین و معنویت در تمدن مدرن»، نشریۀ کلام اسلامی، شمارۀ 96، زمستان 1394ش.
* خاکی قراملکی، محمدرضا، «چالش‌های دین و معنویت در تمدن مدرن»، نشریهٔ کلام اسلامی، شمارهٔ ۹۶، زمستان ۱۳۹۴ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامۀ دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، 1372ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۲ش.
* رجبی، ابوذر، «بررسی نقش شریعت در معنویت دینی از منظر ملاصدرا»، نشریۀ اندیشۀ نوین دینی، شمارۀ 50، پاییز 1396ش.
* رجبی، ابوذر، «بررسی نقش شریعت در معنویت دینی از منظر ملاصدرا»، نشریهٔ اندیشهٔ نوین دینی، شمارهٔ ۵۰، پاییز ۱۳۹۶ش.
* رجبی، مجید و دیگران، «معنویت؛ چیستی، گستره و کارکردها در روان‌شناسی و مقایسۀ آن با رویکرد اسلامی»، نشریۀ اسلام و پژوهش‌های روان‌شناختی، شمارۀ 14، پاییز و زمستان 1399ش.
* رجبی، مجید و دیگران، «معنویت؛ چیستی، گستره و کارکردها در روان‌شناسی و مقایسهٔ آن با رویکرد اسلامی»، نشریهٔ اسلام و پژوهش‌های روان‌شناختی، شمارهٔ ۱۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش.
* رعیت، مرتضی، «گام‌های مهم در مسیر رشد و توسعۀ فردی»، وب‌سایت سخن‌سبز، تاریخ بازدید 15 آذر 1402ش.
* رعیت، مرتضی، «گام‌های مهم در مسیر رشد و توسعهٔ فردی»، وب‌سایت سخن‌سبز، تاریخ بازدید ۱۵ آذر ۱۴۰۲ش.
* رودگر، محمدجواد، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی، تاریخ درج مطلب: 1 آذر 1395ش.
* رودگر، محمدجواد، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی، تاریخ درج مطلب: ۱ آذر ۱۳۹۵ش.
* «سلامت معنوی بالاترین سطح ممکن از کمال وجودی است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 29 آبان 1399ش.
* «سلامت معنوی بالاترین سطح ممکن از کمال وجودی است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آبان ۱۳۹۹ش.
* سهرابی‌فر، وحید و فنائی، ابوالقاسم، «معنویت دینی و معنای زندگی: نگاهی به چالش پوچی»، نشریۀ فلسفۀ دین، شمارۀ 2، پاییز و زمستان 1400ش.
* سهرابی‌فر، وحید و فنائی، ابوالقاسم، «معنویت دینی و معنای زندگی: نگاهی به چالش پوچی»، نشریهٔ فلسفهٔ دین، شمارهٔ ۲، پاییز و زمستان ۱۴۰۰ش.
* شرف‌الدین، سیدحسین، «سبک زندگی با رویکرد معنوی»، نشریۀ پژوهشنامۀ سبک زندگی، شمارۀ 4، تابستان 1396ش.
* شرف‌الدین، سیدحسین، «سبک زندگی با رویکرد معنوی»، نشریهٔ پژوهشنامهٔ سبک زندگی، شمارهٔ ۴، تابستان ۱۳۹۶ش.
* شریفی، احمدحسین، درآمدی بر عرفان حقیقی و عرفان‎های کاذب، قم، پرتو ولایت، 1392ش.
* شریفی، احمدحسین، درآمدی بر عرفان حقیقی و عرفان‌های کاذب، قم، پرتو ولایت، ۱۳۹۲ش.
* شجاعی، محمدصادق و دیگران، «معنای زندگی در نهج‌البلاغه»، نشریۀ مطالعات اسلام و روان‌شناسی، شمارۀ 11، زمستان 1391ش.
* شجاعی، محمدصادق و دیگران، «معنای زندگی در نهج‌البلاغه»، نشریهٔ مطالعات اسلام و روان‌شناسی، شمارهٔ ۱۱، زمستان ۱۳۹۱ش.
* عبداللهی، بیژن و دیگران، «ارتباط تعهد سازمانی و معنویت در محیط کار با رفتار اخلاقی»، نشریۀ اخلاق در علوم و فناوری، شمارۀ 4، 1393ش.
* عبداللهی، بیژن و دیگران، «ارتباط تعهد سازمانی و معنویت در محیط کار با رفتار اخلاقی»، نشریهٔ اخلاق در علوم و فناوری، شمارهٔ ۴، ۱۳۹۳ش.
* عبدیوسف‌خانی، زینت و اکبری امرغان، حسین، «بررسی رابطۀ بین هوش معنوی و رضایت از زندگی»، نشریۀ پژوهشنامۀ تربیتی، شمارۀ 38، بهار 1393ش.
* عبدیوسف‌خانی، زینت و اکبری امرغان، حسین، «بررسی رابطهٔ بین هوش معنوی و رضایت از زندگی»، نشریهٔ پژوهشنامهٔ تربیتی، شمارهٔ ۳۸، بهار ۱۳۹۳ش.
* فتحی، آیت‌الله و امرانی، ابراهیم، «نقش و کارکرد دین و معنویت در سلامت روانی»، نشریۀ بصیرت و تربیت اسلامی، شمارۀ 37، تابستان 1395ش.
* فتحی، آیت‌الله و امرانی، ابراهیم، «نقش و کارکرد دین و معنویت در سلامت روانی»، نشریهٔ بصیرت و تربیت اسلامی، شمارهٔ ۳۷، تابستان ۱۳۹۵ش.
* قاسمی آرانی، ابوذر و خرم‌آبادی آرانی، زینب، «ضرورت وحدت اسلامی و کارکردهای آن»، وب‌سایت کیهان، تاریخ درج مطلب: 29 آذر 1396ش.
* قاسمی آرانی، ابوذر و خرم‌آبادی آرانی، زینب، «ضرورت وحدت اسلامی و کارکردهای آن»، وب‌سایت کیهان، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آذر ۱۳۹۶ش.
* گام دوم انقلاب اسلامی در خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی در کلام امام خامنه‌ای، قم، سراج اندیشۀ اسلامی، 1399ش.
* گام دوم انقلاب اسلامی در خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی در کلام امام خامنه‌ای، قم، سراج اندیشهٔ اسلامی، ۱۳۹۹ش.
* طباطبایی، محمدحسین، بررسی‌های اسلامی، قم، بوستان کتاب، 1389ش.
* طباطبایی، محمدحسین، بررسی‌های اسلامی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۹ش.
* مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، تهران، دار الکتب الإسلامیۀ، 1363ش.
* مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، تهران، دار الکتب الإسلامیهٔ، ۱۳۶۳ش.
* محمدی، عبدالله، «نقد نظریۀ تباین دین و معنویت»، نشریۀ معرفت کلامی، شمارۀ 3، پاییز 1390ش.
* محمدی، عبدالله، «نقد نظریهٔ تباین دین و معنویت»، نشریهٔ معرفت کلامی، شمارهٔ ۳، پاییز ۱۳۹۰ش.
* مطهری، مرتضی، پیرامون جمهوری اسلامی، تهران، صدرا، 1384ش.
* مطهری، مرتضی، پیرامون جمهوری اسلامی، تهران، صدرا، ۱۳۸۴ش.
* مطهری، مرتضی، صد گفتار، تهران، دانشگاه امام صادق، 1382ش.
* مطهری، مرتضی، صد گفتار، تهران، دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۲ش.
* مطهری، مرتضی، مجموعۀ آثار، تهران، صدرا، 1389ش.
* مطهری، مرتضی، مجموعهٔ آثار، تهران، صدرا، ۱۳۸۹ش.
* ملکیان، مصطفی، راهی برای رهایی، تهران، نگاه معاصر، 1380ش.
* ملکیان، مصطفی، راهی برای رهایی، تهران، نگاه معاصر، ۱۳۸۰ش.
* ملکیان، مصطفی، مشتاقی و مهجوری، تهران، نگاه معاصر، 1385ش.
* ملکیان، مصطفی، مشتاقی و مهجوری، تهران، نگاه معاصر، ۱۳۸۵ش.
* موسوی، سیدمجید و رضاپور، محمد، «نسبت معنویت متعالی با ولایت تکوینی اهل‌بیت و ابعاد تأثیر آن بر سبک زندگی»، نشریۀ حکمت اسلامی، شمارۀ 3، پاییز 1400ش.
* موسوی، سیدمجید و رضاپور، محمد، «نسبت معنویت متعالی با ولایت تکوینی اهل‌بیت و ابعاد تأثیر آن بر سبک زندگی»، نشریهٔ حکمت اسلامی، شمارهٔ ۳، پاییز ۱۴۰۰ش.
* نصر، سیدحسین، دلباختۀ معنویت، تهران، کویر، 1383ش.
* نصر، سیدحسین، دلباختهٔ معنویت، تهران، کویر، ۱۳۸۳ش.
* نورمحمدی، غلام‌رضا، «نقش معنویت دینی بر سلامت جسمی»، نشریۀ قرآن و طب، شمارۀ 4، زمستان 1400ش.
* نورمحمدی، غلام‌رضا، «نقش معنویت دینی بر سلامت جسمی»، نشریهٔ قرآن و طب، شمارهٔ ۴، زمستان ۱۴۰۰ش.
* نوری، اعظم، «معنویت در خانواده؛ ضرورت‌ها و راهکارها»، وب‌سایت بلاغ، تاریخ درج مطلب: 5 بهمن 1399ش.
* نوری، اعظم، «معنویت در خانواده؛ ضرورت‌ها و راهکارها»، وب‌سایت بلاغ، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۹ش.
{{پایان منابع}}
 
{{#seo:
|title= معنویت چیست - تعریف معنویت در روانشانسی - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|keywords=معنویت
|description= انسان معنوی کیست - ویژگی‌ها و شاخصه‌های معنویت در اسلام - ویکی زندگی
}}
 
{{عرفان-افقی}}


[[رده: ویکی ‌زندگی]]
[[رده:معنویت| ]]
[[رده: آموزه‌های دینی]]
[[رده:اصطلاحات عرفان نظری]]
[[رده: آرامش معنوی]]
[[رده:روان‌شناسی مثبت]]
[[رده: الگوهای اخلاقی]]
[[رده:فلسفه ذهن]]
[[رده: روابط خانوادگی]]
[[رده:متافیزیک]]
[[رده: روابط اجتماعی]]

نسخهٔ کنونی تا ۲۶ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۲۴

حرم امام رضا-شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان
حرم امام رضا، قطب معنویت ایران در شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان ۱۴۰۲ش

معنویت؛ پیوند درونی و آگاهانه انسان با خدا بر پایهٔ باور به مبدأ و معاد.

معنویت، از جمله نیازهای اساسی انسان در هندسهٔ معرفت دینی است. معنویت، عاملی اثرگذار در سبک زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی بوده و با معنابخشی، زندگی را در مسیر کمال نهایی انسان قرار می‌دهد.

مفهوم‌شناسی معنویت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

معنویت به‌معنای امر حقیقی و روحانی،[۱] در فرهنگ مسلمانان و در مقابل امور مادی، به ارزش‌های دینی، غیب و ملکوت و حالات عرفانی و صفای درونی، گفته می‌شود.[۲] معنویت از این منظر، امر قدسی و مغز و گوهر ادیان آسمانی است[۳] که بهره‌مندی از آن، زندگی انسان را با رضایت باطنی همراه می‌سازد.[۴]

اهمیت و جایگاه معنویت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر اساس آموزه‌های اسلام، هدف دین، سوق دادن انسان‌ها به معنویت[۵] و جریان معناگرایی در تمام شئون زندگی انسان است. برقراری ارتباط با خدا و معناگرایی، جایگاه ویژه‌ای در سبک زندگی پیامبر اسلام و اهل‌بیت او، داشته است.[۶] از منظر مفسرین قرآن، انسانِ معنوی کسی است که خداخواهی فطری را در زندگی خود به فعلیت رسانده و مراحل تکامل انسانی را در این راه بپیماید.[۷] علامه طباطبایی، معناگرایی را برآمده از فطرت انسانی می‌داند که راه خطاناپذیر تکامل را نشان می‌دهد.[۸] برخی از متفکران مسلمان، انسانِ بدون معنویت را انسانِ حقیقی ندانسته و معتقدند که معنویت و انسانیت، دو امر تفکیک ناپذیرند.[۹]

مناسبات دین و معنویت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی فیلسوفان دین، با تعمیم پیامدهای منفی ادیان تحریف‌شده، معنویت را متباین و حتی متضاد با دین دانسته‌اند؛ اما در فرهنگ اسلامی، معنویتِ صادق یکی از لایه‌های باطنی دین راستین است و دین‌داران راستین با رعایت سلوک خاصی، به مراتب متفاوتی از معنویت دست می‌یابند.[۱۰]

اقسام معنویت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اعتکاف ۱۶۰۰ نفری جوانان یزدی در مسجد ملاآقا اسماعیل

در یک تقسیم‌بندی کلی، معنویت شامل دو قسم است؛ در اسلام، معنویت ناظر به ارزش‌های متعالی و برآمده از متن دین است.[۱۱] معنویت دینی بر پایهٔ اعتقاد به توحید، انجام عمل صالح و باور به غیب و ماورای جهان مادی شکل می‌گیرد[۱۲] و زندگی انسان را محدود به دنیا نمی‌داند. در این نوع معنویت، هدف نهایی انسان، قُرب الهی است[۱۳] که در پرتو پیروی از دستورات شرعی میسر می‌شود.[۱۴] چنین معنویتی توحیدمحور، فطرت‌پذیر، اخلاق‌بنیاد، معاداندیش، شریعت‌مدار، زندگی‌ساز، شهوت‌گریز، ضد رهبانیت، ضد دنیاگریزی و دنیاستیزی، مبتنی بر تفکر، معرفت، تعقل، عبادت، تهذیب نفس و اطاعت‌پذیری از انسان کامل است.[۱۵]

در مقابل، معنویت غیردینی قرار دارد که بدون باور به خدا، معنویت را خارج از چهارچوب دین جستجو می‌کند[۱۶] و زندگی معنوی را به‌معنای نگرشی دربارهٔ عالم و آدم می‌داند که به انسان آرامش، شادی و امید بدهد.[۱۷] معنویت‌گراییِ غیردینی، انسان‌محور بوده و به تناسخ، لاابالی‌گری، دنیاگرایی، عقلانیت‌گریزی، خرافه‌پنداری، آسایش و راحتی ظاهری و مادی، شادی صوری و تکثرگرایی باور دارد.[۱۸]

معنویت و سبک زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

معناگرایی دینی، در متن زندگی انسان جاری بوده و تمام ساحت‌های زندگی مادی را پوشش می‌دهد. روح کلی معنویت، عبادت خداوند است که به زیست جمعی نیز تعمیم می‌یابد. با چنین نگاهی، امور قدسی و دنیوی، به‌شدت درهم آمیخته‌اند و دنیوی‌ترین اعمال انسان مانند تلاش برای تأمین نیازهای مادی و جنسی، با هدف و انگیزهٔ الهی، رنگ دینی و معنوی به‌خود می‌گیرد و زندگی روزمرهٔ آدمی با حیات معنوی، پیوند برقرار می‌سازد.[۱۹]

کارکردهای معنویت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کارکردهای معنویت، همهٔ ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان را دربرمی‌گیرد و در جهان‌بینی اسلامی، متضمن تحقق حیات معنادار و هدف‌مند است. از این منظر، مهم‌ترین کارکردهای معنویت عبارت‌اند از:

۱. سلامت معنوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مراسم جشن تکلیف دختران با حضور رهبر انقلاب
مراسم جشن تکلیف دختران با حضور رهبر انقلاب

در نگرش اسلامی، انسان موجودی ذومراتب بوده و بُعد روحانی دارای اصالت و حیات جاودان است.[۲۰] سلامت معنوی، معطوف به روحی آدمی و حالتِ مطلوب برای نیل به کمال و قرب الهی به‌شمار می‌آید. بر اساس آموزه‌های قرآن، برخورداری از قلبِ سلیم[۲۱] و متأثر از ایمان، سبب طهارت روحی و استکمال نفسانی، دریافت معارف الهی از طریق کشف و شهود، وصول به حیات طیبه، دریافت امدادهای غیبی، ادراک خدا و حقایق عالم ملکوت با چشم دل، دستیابی به درجات والای یقین و وصول به مرتبهٔ اعلی قرب إلی‌الله می‌شود.[۲۲]

۲. سلامت روانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

معنویت و ایمان به خدا، از عوامل مؤثر در سلامت روان است و فرد با کنترل ذهنیت و احساسات خود، احساس خوبی از زندگی را برای خود ایجاد می‌کند؛[۲۳] بخشی از کارکردهای معنویت در این حوزه عبارت است از:

۲٫۱. کاهش اضطراب و افزایش آرامش

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه اضطراب و تنش‌های روانی به‌عنوان مهم‌ترین اختلالات روانی در بروز مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی به‌شمار می‌آیند. معنویت‌درمانی و آموزش مهارت‌های معنوی مانند ارتباط با خدا، توکل به او، صبر و استقامت، پایبندی به اصول معنوی و ترغیب به نماز، دعا و ذکر از جمله راهکارهای رفع تنش‌های روانی است که مورد توجه درمانگران و روان‌شناسان قرار گرفته است.[۲۴] آیات قرآن نیز، آرامش روان را در سایهٔ توجه به خداوند امکان‌پذیر دانسته[۲۵] و فراموشی و روی‌گردانی از خدا را عاملی برای اضطراب و نبود اطمینان قلبی می‌داند.[۲۶]

۲٫۲. رضایت از زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حضور دانش آموزان در مراسم معنوی اعتکاف
حضور دانش آموزان در مراسم معنوی اعتکاف

رضایت از زندگی از شاخص‌های سلامت روان است که ناظر بر نگرش فرد، ارزیابی عمومی وی نسبت به کلیت زندگی خود یا برخی از جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی است.[۲۷] تحقیقات علمی در بررسی رابطهٔ بین دین و معنویت نشان می‌دهد، مؤلفهٔ روان‌شناختی هوش معنوی فاکتور مهمی در ارتقای شاخص رضایت از زندگی است. نقش هوش معنوی در دستیابی به معرفت در بُعد معنوی انسان و آگاهی‌یافتن نسبت به اهداف زندگی و شناخت مؤلفه‌هایی هم‌چون امید و خوش‌بینی به آینده، احساس تعلق و تعهد اجتماعی منجر به افزایش رضایت از زندگی می‌شود.[۲۸]

۲٫۳. معنایابی و هدف‌مندی زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در نگاه معنوی، زندگی بشر دارای هدفی الهی بوده که از عالم معنا به ماده و از ماده به معنا در حال حرکت است.[۲۹] در چنین رویکردی، مشکلات پیش‌روی انسان می‌تواند سبب نزدیکی انسان به هدف و معناداری زندگی شود. توجه به حیات پس از مرگ نیز نقش مهمی در معنادار شدن زندگی دارد؛ زندگی با مرگ، معنای واقعی خود را می‌یابد و حصول این باور سبب استکمال آدمی شده و او را از پوچی و بی‌معنایی می‌رهاند.[۳۰]

۲٫۴. بهبود رفتارها و ارتباطات فردی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

معنویت، فرد را به‌سمت ارتباط نزدیک با خداوند هدایت می‌کند. این ارتباط معنوی، ارزش‌های اخلاقی مانند تقوا، صداقت، امانت‌داری، بخشش، عدل و انصاف، تواضع و شکرگزاری را در انسان تقویت کرده و در رفتارها و ارتباطات فردی او تأثیر قابل توجهی دارد. این آموزه‌های معنوی، شخص را در مسیر کسب رضایت خداوند و روابط پایدار با دیگران براساس احترام، اعتماد و همدلی قرار می‌دهند.[۳۱]

۲٫۵. شکوفایی استعدادها و خلاقیت‌ها

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شکوفایی مهارت‌ها و استعدادها برای دستیابی به زندگی بهتر از جمله کارکردهای مثبت معنویت بر سلامت روان است؛ زیرا فرد در ارتباط با امرِ متعالی، ظرفیت وجودی خود را تقویت کرده و با شناخت هدف نهایی، میل رسیدن به کمالات ارزشمند در او نهادینه شده و بندگی خداوند را در جهت رشد و تکامل فردی خود برمی‌گزیند.[۳۲]

۳. سلامت جسمانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در اندیشهٔ اسلامی، معنویت علاوه‌بر تأمین سلامت روانی افراد، در ارتقای سطح سلامت جسمی مؤثر واقع می‌شود. توجه به نقش آموزه‌های دینی در حفظ سلامت روان و ارائهٔ راهکارهای معنوی در راستای بهبود بیماری‌ها و تحمل درد و رنج مانند تقوا، نیایش، توکل و امید به خدا اهمیت می‌یابد.[۳۳] تحقیقات پژوهشگران نیز حاکی است که رفتارهای سالم دین‌داران در زندگی مانند پرهیز از مشروبات الکلی و دخانیات و رعایت رژیم غذایی صحیح، در پیشگیری از بروز بیماری‌های جسمانی اثربخش بوده و متضمن سلامت آنها است. هم‌چنین تأکید پیامبر خدا و امامان بر میانه‌روی در خوراک و دوری از رذائل اخلاقی و فشارهای عصبی و روانی، در سلامت جسمانی مؤثر است.[۳۴]

۴. تکوین تمدن اسلامی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گرایش به‌سوی خدا و معنویت عامل مهمی برای رشد و پیشرفت تمدن معناگرا است. توجه به معنویت، به‌معنای ارتباط دل‌ها با خدا، هدف قرار دادن خدا، عدم دلبستگی به دنیا و فریب ظواهر را نخوردن پشتوانه‌ای برای ایستادگی و مقاومت در برابر مشکلات و تقویت ارادهٔ افراد بوده و متضمن پیشرفت، امنیت و آرامش و تحقق عدالت اجتماعی در جامعهٔ اسلامی می‌شود.[۳۵]

۵. انسجام اجتماعی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در تفکر اسلامی، انسجام اجتماعی، برپایهٔ اصول و ارزش‌های اسلامی و در راستای برقراری روابط سالم و همدلی میان اعضای جامعه شکل می‌گیرد. براین اساس، حفظ تعادل در روابط اجتماعی نقش کلیدی در ایجاد و حفظ انسجام اجتماعی دارد.[۳۶] از دیدگاه دین، هر فرد در جامعه نسبت به دیگران مسئولیت‌هایی مانند کمک به نیازمندان، رعایت حقوق اجتماعی، توزیع عادلانهٔ منابع و افزایش سطح آگاهی اجتماعی را بر عهده دارد که ایفای آنها به ایجاد یک جامعهٔ پایدار و منسجم کمک می‌کند.[۳۷]

۶. ارتقای جاذبه‌های رفتاری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

انسان معناگرا در ارتباط با خدا، خود، جامعه و محیط‌زیست، راه‌های رشد و شکوفایی را می‌جوید. اخلاص و رضا، احترام به دیگران، عدالت، صداقت، مسئولیت‌پذیری، همکاری و تعاون، خلاقیت و شکوفایی در عرصهٔ علم و هنر نمونه‌هایی از تبلور معنویت در رشد و بالندگی ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی اعضای جامعه است که منجر به افزایش سطح فرهنگ و رشد اجتماعی می‌شود.[۳۸]

۷. تقویت بنیان خانواده

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خانواده جامعهٔ کوچکی است که در سامان‌دهی و تربیت اجتماعی نقش مؤثری ایفا می‌کند. حضور معنویت در خانواده در پایداری معنویت اجتماعی مهم است. اصل خدامحوری و عبادت، اصل ایثار و انفاق خانوادگی، اتصاف به فضایل اخلاقی مانند رعایت عدالت و انصاف و پرهیزکاری، به بهبود روابط زوجین و اعضای خانواده و تقویت هم‌دلی آنها یاری می‌رساند. در مقابل، گسست خانواده و تزلزل رابطهٔ فرزندان با والدین، نتیجهٔ رشد مادی بدون رشد معنوی است که بیشتر در سبک زندگی غربی دیده می‌شود.[۳۹]

۸. نفی گفتمان سکولاریسم

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در اندیشهٔ اسلامی، سلوک سیاسی و معنوی نیز آمیخته با یکدیگر بوده و همان‌گونه که سیاست می‌تواند روح معنوی داشته باشد، معنویت نیز می‌تواند سمت‌وسوی سیاسی داشته باشد. از دیدگاه اندیشمندان مسلمان، انفکاک سیاست از معنویت سبب می‌شود، سیاست وسیله‌ای برای کسب قدرت‌طلبی، ثروت‌اندوزی، فساد، ظلم، شهوت و شهرت در جامعه به‌شمار آید. در این تفکر، هرگاه سیاست در راستای اقامهٔ حق و عدل باشد عین معنویت است.[۴۰]

۹. کاهش و پیشگیری از جرم

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

معناگرایی دینی نقش به‌سزایی در سالم‌سازی محیط‌های اجتماعی دارد. رشد معنویت و باور به خدا، از زمینه‌های کارآمد پیشگیری از جرم و گناه در جامعه است. سلامت معنوی افراد با تکیه بر جهان‌بینی توحیدی، معادباوری، ترویج اخلاق فاضله و امر به معروف و نهی از منکر برای دستیابی به کمالات و مکارم اخلاقی مانعی برای جذب انسان به رذائل اخلاقی بوده و در پیشگیری از ارتکاب جرم و بزهکاری‌ها مفید واقع می‌شود.[۴۱]

۱۰. افزایش وجدان‌کاری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در جهان‌بینی اسلامی، دستیابی به حیات طیبه و تعالی معنوی با برخورداری از علم، ثروت و معیشت شایسته امکان‌پذیر است. معنویت نیز عاملی برای رونق اقتصادی و پیشرفت جامعه به‌حساب می‌آید و انسان معنوی با جدّیت و وجدان‌کاری در جهت تولید ثروت و با روحیهٔ عدالت‌خواهی در توزیع ثروت تلاش می‌کند. اقتصادِ آمیخته با معنویت نیز در تربیت معنوی نقش به‌سزایی داشته و در سعادت فرد و جامعه نقش تعیین‌کننده دارد.[۴۲]

همچنین تقویت معنویت در محیط کار بستر مناسبی را برای رشد رفتارهای اخلاقیِ کارکنان در ارتباطات خود و نحوهٔ انجام کار فراهم می‌آورد. مطالعات نشان می‌دهد که رابطهٔ مثبتی میان معنویت و افزایش رضایت کارکنان، رعایت عدالت در سازمان، اعتماد کارکنان به مدیران و همکاران، اهمیت‌دادن به ارزش‌های انسانی و معنوی در محیط کار و مشارکت بیشتر کارکنان در امور سازمان وجود دارد.[۴۳]

معناگرایی در هنر اسلامی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

هنر اسلامی، تبلور حقایق و ارزش‌های اسلام است و آموزه‌های وحیانی در شکل‌دادن به روح هنرمند از طریق القای شیوه‌های رفتاری و فضایل برخاسته از قرآن و سنت نقش دارد. این هنر، فضای متعادلی را فراهم می‌کند که انسان به هر سو رو کند یاد خدا در ضمیر او بیدار شود. هنر تلاوت قرآن، معماری اسلامی، خوشنویسی، ادبیات و نگارگری نمونه‌هایی از ارتباط معنویت با هنر است که حقایق الهی را در ساحت مادی به نمایش می‌گذارد.[۴۴]

چالش‌های معنویت در جامعهٔ مدرن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. بحران معرفت دینی با حذف دین از ساحت زندگی فردی و اجتماعی؛
  2. ظهور اندیشه‌های اومانیستی و نیهیلیستی؛
  3. پلورالیسم دینی و گسترش فردگرایی در جامعه؛
  4. تفسیر دین به تجربهٔ قلبی و شخصی و غفلت از اعمال و مناسک دینی؛
  5. نهادینگی سکولاریسم در همهٔ ابعاد حیات اجتماعی و انکار خدا؛
  6. ظهور و بروز معنویت‌های نوپدید؛
  7. چالش‌های اخلاقی و معنوی مانند یأس و ناامیدی، ناامنی، اضطراب روانی و فقدان غایت و هدف؛
  8. گسترش رذایل اخلاقی مانند خودپسندی، حرص، طمع، حسادت، کینه و نفرت؛
  9. خلأ عاطفی و کمبود محبت و گرایش به نگهداری حیوانات خانگی مانند سگ و گربه.[۴۵]

تقویت معنویت در سبک زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از منظر اندیشمندان مسلمان، راهکارهای زیر زمینه‌ساز ایجاد و دوام معنویت در جامعه می‌شود:

  1. تشکیل خانواده برمبنای اخلاق اسلامی؛
  2. اهتمام به واجبات دینی و ترک محرمات؛
  3. معرفی الگوهای معنوی و اخلاقی؛
  4. توجه به نیازهای مادی و تفریحات سالم در کنار نیازهای معنوی و انجام فرائض؛
  5. شناخت کافی و صحیح از سبک زندگی دینی؛
  6. قناعت‌ورزی و دوری از تجمل‌گرایی؛
  7. نظارت بر نحوهٔ تعامل با فضای مجازی.[۴۶]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژهٔ معنوی.
  2. ↑ مطهری، مجموعهٔ آثار، 1389ش، ج22، ص192؛ مصباح یزدی، 1377ش، ج3، ص77-78.
  3. ↑ نصر، دلباختهٔ معنویت، 1383ش، ص122.
  4. ↑ ملکیان، مشتاقی و مهجوری، 1385ش، ص 276.
  5. ↑ سورهٔ نساء، آیهٔ 136.
  6. ↑ مجلسی، بحارالأنوار، 1363ش، ج1، ص390.
  7. ↑ جوادی آملی، انسان از آغاز تا انجام، 1389ش، ص105-114.
  8. ↑ طباطبایی، بررسی‌های اسلامی، 1389ش، ج1، ص61.
  9. ↑ مطهری، صدگفتار، 1382ش، ص149.
  10. ↑ محمدی، «نقد نظریۀ تباین دین و معنویت»، 1390ش، ص128-129.
  11. ↑ مطهری، پیرامون جمهوری اسلامی، 1384ش، ص17.
  12. ↑ استادی، گرایش به معنویت: معیارها و آسیب‌ها، 1392ش، ص 39.
  13. ↑ شریفی، درآمدی بر عرفان‌های حقیقی و عرفان‌های کاذب، 1392ش، ص36.
  14. ↑ رجبی، «بررسی نقش شریعت در معنویت دینی از منظر ملاصدرا»، 1396ش، ص47.
  15. ↑ شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص88.
  16. ↑ باقری، «مدل آرامش در اخلاق اسلامی و معنویت‌های جدید»، 1391ش، ص69.
  17. ↑ ملکیان، راهی برای رهایی، 1380ش، ص 376.
  18. ↑ شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص84.
  19. ↑ شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص89-91؛ موسوی و رضاپور، «نسبت معنویت متعالی با ولایت تکوینی اهل‌بیت و ابعاد تأثیر آن بر سبک زندگی»، 1400ش، ص84.
  20. ↑ اسدزندی، «رهیافت قلب سلیم در مفهوم‌شناسی سلامت معنوی»، 1393ش، ص161-163.
  21. ↑ سورهٔ صافات، آیهٔ 84.
  22. ↑ شرف‌الدین، «سبک زندگی با رویکردی معنوی»، 1396ش، ص91.
  23. ↑ «سلامت معنوی بالاترین سطح ممکن از کمال وجودی است»، خبرگزاری مهر.
  24. ↑ برومندزاده و کریمی ثانی، «تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های معنوی بر سلامت عمومی و اضطراب دانش‌آموزان دختر دورۀ متوسطه شهر تبریز» 1394ش، ص10-13.
  25. ↑ سورهٔ رعد، آیهٔ 10.
  26. ↑ سورهٔ طه، آیهٔ 124.
  27. ↑ عبدیوسف‌خانی و اکبری امرغان، «بررسی رابطۀ بین هوش معنوی و رضایت از زندگی»، 1393ش، ص41.
  28. ↑ امراللهی بیوکی و فرخزاد، «معنویت و سلامت روان، نقش شاخص هوش معنوی در پیش‌بینی دین‌داری و رضایت از زندگی: یک مطالعۀ مقطعی»، 1399ش، ص26.
  29. ↑ سهرابی‌فر و فنائی، «معنویت دینی و معنای زندگی: نگاهی به چالش پوچی»، 1400ش، ص7-8.
  30. ↑ شجاعی و دیگران، «معنای زندگی در نهج‌البلاغه»، 1391ش، ص49-50.
  31. ↑ آتشین صدف، «روش‌های معنوی تقویت و ارتقای معنویت»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی هنری سبک زندگی آل‌یاسین.
  32. ↑ رعیت، «گام‌های مهم در مسیر رشد و توسعۀ فردی»، وب‌سایت سخن‌سبز.
  33. ↑ نورمحمدی، «نقش معنویت دینی بر سلامت جسمی»، 1400ش، ص66.
  34. ↑ فتحی و امرانی، «نقش و کارکرد دین و معنویت در سلامت روانی»، 1395ش، ص55-58.
  35. ↑ گام دوم انقلاب اسلامی در خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی در کلام امام خامنه‌ای، 1399ش، ص127-131.
  36. ↑ قاسمی آرانی و خرم‌آبادی آرانی، «ضرورت وحدت اسلامی و کارکردهای آن»، وب‌سایت کیهان.
  37. ↑ باقی نصرآبادی، «همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی (دیدگاه‌ها، عوامل تقویت، تهدیدها و راهکارها)»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی حوزه.
  38. ↑ رجبی و دیگران، «معنویت؛ چیستی، گستره و کارکردها در روان‌شناسی و مقایسۀ آن با رویکرد اسلامی»، 1399ش، ص95-96.
  39. ↑ رودگر، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.
  40. ↑ رودگر، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.
  41. ↑ تقوائی و دیگران، «تأثیر آموزه‌های اسلامی و سلامت معنوی در پیشگیری از جرائم»، 1401ش، ص12-14.
  42. ↑ رودگر، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.
  43. ↑ عبداللهی و دیگران، «ارتباط تعهد سازمانی و معنویت در محیط کار با رفتار اخلاقی»، 1393ش، ص4-8.
  44. ↑ «ارتباط هنر و معنویت اسلامی»، وب‌سایت مدرسۀ اسلامی هنر.
  45. ↑ خاکی قراملکی، «چالش‌های دین و معنویت در تمدن مدرن»، 1394ش.
  46. ↑ نوری، «معنویت در خانواده؛ ضرورت‌ها و راهکارها»، وب‌سایت بلاغ.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قرآن کریم.
  • آتشین‌صدف، محمدرضا، «روش‌های معنوی تقویت و ارتقای معنویت»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی هنری سبک زندگی آل‌یاسین، تاریخ درج مطلب: ۲۲ خرداد ۱۴۰۰ش.
  • «ارتباط هنر و معنویت اسلامی»، وب‌سایت مدرسهٔ اسلامی هنر، تاریخ درج مطلب: ۱۰ دی ۱۳۸۶ش.
  • استادی، رضا، گرایش به معنویت: معیارها و آسیب‌ها، تهران، کانون اندیشهٔ جوان، ۱۳۹۲ش.
  • اسدزندی، مینو، «رهیافت قلب سلیم در مفهوم‌شناسی سلامت معنوی»، نشریهٔ فقه پزشکی، شمارهٔ، ۱۸–۱۹، بهار و تابستان ۱۳۹۳ش.
  • امراللهی بیوکی، عاطفه و فرخزاد، پگاه، «معنویت و سلامت روان، نقش شاخص هوش معنوی در پیش‌بینی دین‌داری و رضایت از زندگی: یک مطالعه مقطعی»، نشریهٔ اسلام و سلامت، شمارهٔ ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش.
  • باقری، حسین، «مدل آرامش در اخلاق اسلامی و معنویت‌های جدید»، رسالهٔ دکتری، قم، دانشگاه معارف اسلامی، ۱۳۹۱ش.
  • باقی نصرآبادی، علی، «همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی (دیدگاه‌ها، عوامل تقویت، تهدیدها و راهکارها)»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۶ بهمن ۱۳۸۶ش.
  • برومندزاده، نیلوفر و کریمی ثانی، پرویز، «تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های معنوی بر سلامت عمومی و اضطراب دانش‌آموزان دختر دورهٔ متوسطهٔ شهر تبریز»، نشریهٔ آموزش و ارزشیابی، شمارهٔ ۳۱، پاییز ۱۳۹۴ش.
  • تقوائی و دیگران، «تأثیر آموزه‌های اسلامی و سلامت معنوی در پیشگیری از جرائم»، نشریهٔ اسلام و سلامت، شمارهٔ ۲، تابستان ۱۴۰۱ش.
  • جوادی آملی، عبدالله، انسان از آغاز تا انجام، قم، إسراء، ۱۳۸۹ش.
  • خاکی قراملکی، محمدرضا، «چالش‌های دین و معنویت در تمدن مدرن»، نشریهٔ کلام اسلامی، شمارهٔ ۹۶، زمستان ۱۳۹۴ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۲ش.
  • رجبی، ابوذر، «بررسی نقش شریعت در معنویت دینی از منظر ملاصدرا»، نشریهٔ اندیشهٔ نوین دینی، شمارهٔ ۵۰، پاییز ۱۳۹۶ش.
  • رجبی، مجید و دیگران، «معنویت؛ چیستی، گستره و کارکردها در روان‌شناسی و مقایسهٔ آن با رویکرد اسلامی»، نشریهٔ اسلام و پژوهش‌های روان‌شناختی، شمارهٔ ۱۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش.
  • رعیت، مرتضی، «گام‌های مهم در مسیر رشد و توسعهٔ فردی»، وب‌سایت سخن‌سبز، تاریخ بازدید ۱۵ آذر ۱۴۰۲ش.
  • رودگر، محمدجواد، «کارکردهای معنویت در عرصه‌های اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی، تاریخ درج مطلب: ۱ آذر ۱۳۹۵ش.
  • «سلامت معنوی بالاترین سطح ممکن از کمال وجودی است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آبان ۱۳۹۹ش.
  • سهرابی‌فر، وحید و فنائی، ابوالقاسم، «معنویت دینی و معنای زندگی: نگاهی به چالش پوچی»، نشریهٔ فلسفهٔ دین، شمارهٔ ۲، پاییز و زمستان ۱۴۰۰ش.
  • شرف‌الدین، سیدحسین، «سبک زندگی با رویکرد معنوی»، نشریهٔ پژوهشنامهٔ سبک زندگی، شمارهٔ ۴، تابستان ۱۳۹۶ش.
  • شریفی، احمدحسین، درآمدی بر عرفان حقیقی و عرفان‌های کاذب، قم، پرتو ولایت، ۱۳۹۲ش.
  • شجاعی، محمدصادق و دیگران، «معنای زندگی در نهج‌البلاغه»، نشریهٔ مطالعات اسلام و روان‌شناسی، شمارهٔ ۱۱، زمستان ۱۳۹۱ش.
  • عبداللهی، بیژن و دیگران، «ارتباط تعهد سازمانی و معنویت در محیط کار با رفتار اخلاقی»، نشریهٔ اخلاق در علوم و فناوری، شمارهٔ ۴، ۱۳۹۳ش.
  • عبدیوسف‌خانی، زینت و اکبری امرغان، حسین، «بررسی رابطهٔ بین هوش معنوی و رضایت از زندگی»، نشریهٔ پژوهشنامهٔ تربیتی، شمارهٔ ۳۸، بهار ۱۳۹۳ش.
  • فتحی، آیت‌الله و امرانی، ابراهیم، «نقش و کارکرد دین و معنویت در سلامت روانی»، نشریهٔ بصیرت و تربیت اسلامی، شمارهٔ ۳۷، تابستان ۱۳۹۵ش.
  • قاسمی آرانی، ابوذر و خرم‌آبادی آرانی، زینب، «ضرورت وحدت اسلامی و کارکردهای آن»، وب‌سایت کیهان، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آذر ۱۳۹۶ش.
  • گام دوم انقلاب اسلامی در خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی در کلام امام خامنه‌ای، قم، سراج اندیشهٔ اسلامی، ۱۳۹۹ش.
  • طباطبایی، محمدحسین، بررسی‌های اسلامی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۹ش.
  • مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، تهران، دار الکتب الإسلامیهٔ، ۱۳۶۳ش.
  • محمدی، عبدالله، «نقد نظریهٔ تباین دین و معنویت»، نشریهٔ معرفت کلامی، شمارهٔ ۳، پاییز ۱۳۹۰ش.
  • مطهری، مرتضی، پیرامون جمهوری اسلامی، تهران، صدرا، ۱۳۸۴ش.
  • مطهری، مرتضی، صد گفتار، تهران، دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۲ش.
  • مطهری، مرتضی، مجموعهٔ آثار، تهران، صدرا، ۱۳۸۹ش.
  • ملکیان، مصطفی، راهی برای رهایی، تهران، نگاه معاصر، ۱۳۸۰ش.
  • ملکیان، مصطفی، مشتاقی و مهجوری، تهران، نگاه معاصر، ۱۳۸۵ش.
  • موسوی، سیدمجید و رضاپور، محمد، «نسبت معنویت متعالی با ولایت تکوینی اهل‌بیت و ابعاد تأثیر آن بر سبک زندگی»، نشریهٔ حکمت اسلامی، شمارهٔ ۳، پاییز ۱۴۰۰ش.
  • نصر، سیدحسین، دلباختهٔ معنویت، تهران، کویر، ۱۳۸۳ش.
  • نورمحمدی، غلام‌رضا، «نقش معنویت دینی بر سلامت جسمی»، نشریهٔ قرآن و طب، شمارهٔ ۴، زمستان ۱۴۰۰ش.
  • نوری، اعظم، «معنویت در خانواده؛ ضرورت‌ها و راهکارها»، وب‌سایت بلاغ، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۹ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:معنویت&oldid=45911»