پرش به محتوا

پیش‌نویس:عروسک تاجمیر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>شاهرودی
 
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:عروسک تاجمیر.jpg|بندانگشتی|تصویری از عروسک تاجمیر|جایگزین=عروسک تاجمیر]]
[[پرونده:عروسک تاجمیر.jpg|بندانگشتی|تصویری از عروسک تاجمیر|جایگزین=عروسک تاجمیر]]
<big>'''عروسک تاجمیر'''</big>؛ از عروسک‌های بومی و ملی شده در استان خراسان جنوبی.
{{درشت|'''عروسک تاجمیر'''}}؛ از عروسک‌های بومی و ملی شده در استان خراسان جنوبی.


عروسک تاجمیر اثری منحصر‌به‌فرد از فرهنگ ایرانی هستند که ریشه در روستای تاجمیر و هنر بانوان آن دارد. هر عروسک، حامل داستانی از زندگی روستایی و عشایری منطقه است که گنجینه‌ای از دانش بومی محسوب می‌شود. این عروسک‌ها، نه تنها ابزاری برای حفظ و انتقال فرهنگ منطقه‌ای هستند، بلکه با ترویج آنها، بستر روایت و ماندگاری میراث فرهنگی ایران نیز فراهم می‌آید. عروسک‌های تاجمیر، پس از ثبت ملی، در آستانه ثبت جهانی در فهرست یونسکو قرار دارند.  
عروسک تاجمیر اثری منحصربه‌فرد از فرهنگ ایرانی هستند که ریشه در روستای تاجمیر و هنر بانوان آن دارد. هر عروسک، حامل داستانی از زندگی روستایی و عشایری منطقه است که گنجینه‌ای از دانش بومی محسوب می‌شود. این عروسک‌ها، نه تنها ابزاری برای حفظ و انتقال فرهنگ منطقه‌ای هستند، بلکه با ترویج آنها، بستر روایت و ماندگاری میراث فرهنگی ایران نیز فراهم می‌آید. عروسک‌های تاجمیر، پس از ثبت ملی، در آستانه ثبت جهانی در فهرست یونسکو قرار دارند.


==پیشینه عروسک تاجمیر==
== پیشینه عروسک تاجمیر ==
گل‌بی‌بی، ساخت عروسک‌های تاجمیر را که از جمله هنرهای دستی و بومی منطقه بوده و از قدمتی بسیار برخودار هستند، در یک دهۀ اخیر آغاز کرده و با احیای این عروسک‌های بومی، به ایجاد معیشت مکمل پایدار کمک کرده و کسب‌وکار روستایی را رونق بخشیده است. تاجمیر، پس از احیای این عروسک‌های زیبا و بومی، از روستایی ناشناخته به قطب تولید عروسک‌های سنتی تبدیل شده و هرساله، گردشگران زیادی را برای بازدید به خود جذب می‌کند. این عروسک‌ها، در منطقۀ تاجمیر [[خراسان جنوبی]] به «دوتوک» یا «دُهتوک» معروف بوده و با همین نام نیز ثبت ملی شده‌اند.<ref> [https://roostatish.ir/product/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D8%AF%D9%88%D8%AA%D9%88%DA%A9-%D8%AC%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1-18/ «عروسک دوتوک جان بی‌بی تاجمیر 18»، وب‌سایت روستاتیش.]</ref> برخی بر این باورند که «زربخت» پیرزن 80 سالۀ روستای عشایری تاجمیر که نابینا بوده بر مرحله به مرحلۀ ساخت عروسک‌ها توسط دختر خود گل‌بی‌بی نظارت داشته و او را راهنمایی می‌کرده است. امروزه، پروژۀ ساخت عروسک‌های تاجمیر در این روستا توسط زنان روستایی، در سطح 225 هزار هکتار و در فاز 40 روستای محروم با قدرت به فعالیت خود ادامه می‌دهد<ref>[https://honarchi.com/galleries/54 «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی.]</ref> و علاوه بر خراسان جنوبی در قزوین، قشم، اصفهان و ورامین نیز ساخت این عروسک‌ها جریان دارد.<ref>[https://www.kojaro.com/history-art-culture/121558-local-dolls/ صالح‌نژاد، «عروسک‌های بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردم‌شناسی»، وب‌سایت کجارو.]</ref> 
گل‌بی‌بی، ساخت عروسک‌های تاجمیر را که از جمله هنرهای دستی و بومی منطقه بوده و از قدمتی بسیار برخودار هستند، در یک دههٔ اخیر آغاز کرده و با احیای این عروسک‌های بومی، به ایجاد معیشت مکمل پایدار کمک کرده و کسب‌وکار روستایی را رونق بخشیده است. تاجمیر، پس از احیای این عروسک‌های زیبا و بومی، از روستایی ناشناخته به قطب تولید عروسک‌های سنتی تبدیل شده و هرساله، [[گردشگری|گردشگران]] زیادی را برای بازدید به خود جذب می‌کند. این عروسک‌ها، در منطقهٔ تاجمیر [[خراسان جنوبی]] به «دوتوک» یا «دُهتوک» معروف بوده و با همین نام نیز ثبت ملی شده‌اند.<ref>[https://roostatish.ir/product/عروسک-دوتوک-جان‌بی‌بی-تاجمیر-18/ «عروسک دوتوک جان بی‌بی تاجمیر 18»، وب‌سایت روستاتیش.]</ref>


==نام‌گذاری عروسک تاجمیر==
برخی بر این باورند که «زربخت» پیرزن ۸۰ سالهٔ روستای عشایری تاجمیر که نابینا بوده بر مرحله به مرحلهٔ ساخت عروسک‌ها توسط [[دختر]] خود گل‌بی‌بی نظارت داشته و او را راهنمایی می‌کرده است. امروزه، پروژهٔ ساخت عروسک‌های تاجمیر در این روستا توسط زنان روستایی، در سطح ۲۲۵ هزار هکتار و در فاز ۴۰ روستای محروم با قدرت به فعالیت خود ادامه می‌دهد<ref>[https://honarchi.com/galleries/54 «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی.]</ref> و علاوه بر خراسان جنوبی در قزوین، قشم، [[اصفهان]] و [[ورامین]] نیز ساخت این عروسک‌ها جریان دارد.<ref>[https://www.kojaro.com/history-art-culture/121558-local-dolls/ صالح‌نژاد، «عروسک‌های بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردم‌شناسی»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
 
== نام‌گذاری عروسک تاجمیر ==
[[پرونده:عروسک تاجمیر۱.jpg|جایگزین=عروسک تاجمیر|بندانگشتی|کودکان عروسک به دست روستای تاجمیر]]
[[پرونده:عروسک تاجمیر۱.jpg|جایگزین=عروسک تاجمیر|بندانگشتی|کودکان عروسک به دست روستای تاجمیر]]
عروسک تاجمیر یا عروسک دست‌ساز بومی دوتوک جان‌بی‌بی تاجمیر، از جمله عروسک‌های بومی ایرانی است که توسط فردی به‌نام «گل بی‌بی» از زنان توانمند روستای تاجمیر ساخته شد. نام عروسک برگرفته از نام روستای تولید شده در آن یعنی تاجمیر است. این روستا در شهرستان سربیشه از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی قرار دارد<ref>[https://www.isna.ir/photo/1400022819712/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%DB%8C «تاجمیر؛ روستای عروسک‌های افسانه‌ای»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> و در حوالی مرز ماهیرود و در فاصلۀ حدود 90 کیلومتری از مرز افغانستان واقع شده است.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/404837/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref> این روستا به روستای عروسک‌های افسانه‌ای نیز معروف است.<ref>[https://www.isna.ir/photo/1400022819712/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%DB%8C «تاجمیر؛ روستای عروسک‌های افسانه‌ای»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>
عروسک تاجمیر یا عروسک دست‌ساز بومی دوتوک جان‌بی‌بی تاجمیر، از جمله عروسک‌های بومی ایرانی است که توسط فردی به‌نام «گل بی‌بی» از زنان توانمند روستای تاجمیر ساخته شد. نام عروسک برگرفته از نام روستای تولید شده در آن یعنی تاجمیر است. این روستا در شهرستان سربیشه از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی قرار دارد<ref>[https://www.isna.ir/photo/1400022819712/تاجمیر-روستای-عروسک-های-افسانه-ای «تاجمیر؛ روستای عروسک‌های افسانه‌ای»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> و در حوالی مرز ماهیرود و در فاصلهٔ حدود ۹۰ کیلومتری از مرز [[افغانستان]] واقع شده است.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/404837/عروسک-های-تاجمیری «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref> این روستا به روستای عروسک‌های افسانه‌ای نیز معروف است.<ref>[https://www.isna.ir/photo/1400022819712/تاجمیر-روستای-عروسک-های-افسانه-ای «تاجمیر؛ روستای عروسک‌های افسانه‌ای»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>
 
== قصه عروسک‌های تاجمیر ==
بانوان روستای تاجمیر، برای هر کدام از این عروسک‌ها، قصه‌ای گفته و این قصه‌ها، یادآور [[لالایی]]‌ها، شعرهای قدیمی و خاطرات زندگی روستایی و عشایری هستند که دانش بومی ارزشمندی در آنها نهفته است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/01/08/2872608/تاجمیر-زادگاه-عروسک-جهانی-دوتوک-عروسک-های-بومی-خاوران-در-چمدان-خارجی-ها-تصاویر «تاجمیر زادگاه عروسک جهانی دوتوک/ عروسک‌های بومی خاوران در چمدان خارجی‌ها + تصاویر»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> هر عروسک، قصه‌ای منحصر به فرد دارد؛ داستانی که تکرار نمی‌شود. این عروسک‌ها هم زندگی پرطاقت زنان روستایی را بازگو می‌کنند و هم گوشه‌ای از فرهنگ و [[آداب]] و رسوم پنهان این منطقه را نمایان می‌سازند.<ref>[https://www.kojaro.com/history-art-culture/121558-local-dolls/ صالح‌نژاد، «عروسک‌های بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردم‌شناسی»، وب‌سایت کجارو.]</ref>


==قصه عروسک‌های تاجمیر==
== ویژگی‌های عروسک تاجمیر ==
بانوان روستای تاجمیر، برای هر کدام از این عروسک‌ها، قصه‌ای گفته و این قصه‌ها، یادآور لالایی‌ها، شعرهای قدیمی و خاطرات زندگی روستایی و عشایری هستند که دانش بومی ارزشمندی در آنها نهفته است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/01/08/2872608/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D8%AA%D9%88%DA%A9-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%86%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «تاجمیر زادگاه عروسک جهانی دوتوک/ عروسک‌های بومی خاوران در چمدان خارجی‌ها + تصاویر»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>هر عروسک، قصه‌ای منحصر به فرد دارد؛ داستانی که تکرار نمی‌شود. این عروسک‌ها هم زندگی پرطاقت زنان روستایی را بازگو می‌کنند و هم گوشه‌ای از فرهنگ و آداب و رسوم پنهان این منطقه را نمایان می‌سازند.<ref>[https://www.kojaro.com/history-art-culture/121558-local-dolls/ صالح‌نژاد، «عروسک‌های بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردم‌شناسی»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
# عروسک تاجمیر، از جمله عروسک‌های بومی سازگار با محیط‌زیست است؛ زیرا از تکه‌پارچه‌های اضافی تهیه می‌شود. برای ساخت این عروسک، از یک تکه‌چوب برای بدن، تکه‌پارچه‌های زیبای سنتی برای لباس، یک دکمهٔ کوچک و دو کوک برای چشم و دهان استفاده می‌شود. این عروسک‌ها، حتی در صورت دور انداختن نیز ظرف مدت سه ماه دوباره به طبیعت برمی‌گردند و هیچ آلودگی برای محیط‌زیست به‌همراه ندارند.
# عروسک تاجمیر، از جمله عروسک‌های شناسنامه‌دار است. این عروسک‌ها که در سایزهای خیلی کوچک تا بزرگ ساخته می‌شوند، دارای شناسنامه یا داستانی هستند که بر پشت آنها بر روی شنلی، نوشته می‌شود. دست‌نوشته‌های حک شده بر روی عروسک‌ها، توسط فرزندانِ زنانی که به تولید عروسک‌های تاجمیر می‌پردازند، صورت گرفته است.<ref>[https://honarchi.com/galleries/54 «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی.]</ref>
# هنر عروسک‌سازی در جهان، همواره به‌عنوان مسیری برای انتقال فرهنگ غنی کشورها مورد استفاده بوده و امروزه، عروسک‌های تاجمیر، به نمادی از فرهنگ غنی منطقهٔ سربیشهٔ نهبندان استان خراسان جنوبی تبدیل شده است. ساخت عروسک‌های تاجمیر تنها به‌منظور بازی کردن تولید نشده، بلکه فرهنگ جامعهٔ محلی را بازنمایی می‌کند و پوشاک، آرایه‌ها، داستان‌ها و دیگر آداب‌ورسوم منطقه‌ای و بومی را به نمایش می‌گذارد.
# سازندگان اصلی این عروسک‌ها، بانوان روستای تاجمیر هستند؛ اما سایر اعضای [[خانواده]] نیز در ساخت آنها مشارکت دارند.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/404837/عروسک-های-تاجمیری «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref>


==ویژگی‌های عروسک تاجمیر==
== فواید عروسک تاجمیر ==
#عروسک تاجمیر، از جمله عروسک‌های بومی سازگار با محیط‌زیست است؛ زیرا از تکه‌پارچه‌های اضافی تهیه می‌شود. برای ساخت این عروسک، از یک تکه‌چوب برای بدن، تکه‌پارچه‌های زیبای سنتی برای لباس، یک دکمۀ کوچک و دو کوک برای چشم و دهان استفاده می‌شود. این عروسک‌ها، حتی در صورت دور انداختن نیز ظرف مدت سه ماه دوباره به طبیعت برمی‌گردند و هیچ آلودگی برای محیط‌زیست به‌همراه ندارند.
#عروسک تاجمیر، از جمله عروسک‌های شناسنامه‌دار است. این عروسک‌ها که در سایزهای خیلی کوچک تا بزرگ ساخته می‌شوند، دارای شناسنامه یا داستانی هستند که بر پشت آنها بر روی شنلی، نوشته می‌شود. دست‌نوشته‌های حک شده بر روی عروسک‌ها، توسط فرزندانِ زنانی که به تولید عروسک‌های تاجمیر می‌پردازند، صورت گرفته است.<ref>[https://honarchi.com/galleries/54 «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی.]</ref>
#هنر عروسک‌سازی در جهان، همواره به‌عنوان مسیری برای انتقال فرهنگ غنی کشورها مورد استفاده بوده و امروزه، عروسک‌های تاجمیر، به نمادی از فرهنگ غنی منطقۀ سربیشۀ نهبندان استان خراسان جنوبی تبدیل شده است. ساخت عروسک‌های تاجمیر تنها به‌منظور بازی کردن تولید نشده، بلکه فرهنگ جامعۀ محلی را بازنمایی می‌کند و پوشاک، آرایه‌ها، داستان‌ها و دیگر آداب‌ورسوم منطقه‌ای و بومی را به نمایش می‌گذارد.
#سازندگان اصلی این عروسک‌ها، بانوان روستای تاجمیر هستند؛ اما سایر اعضای [[خانواده]] نیز در ساخت آنها مشارکت دارند.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/404837/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref>
==فواید عروسک تاجمیر==
[[پرونده:عروسک تاجمیر۲.jpg|جایگزین=ساخت عروسک تاجمیر|بندانگشتی|زن روستای تاجمیر درحال ساخت عروسک معروف تاجمیر]]
[[پرونده:عروسک تاجمیر۲.jpg|جایگزین=ساخت عروسک تاجمیر|بندانگشتی|زن روستای تاجمیر درحال ساخت عروسک معروف تاجمیر]]
از جمله مزایای ساخت این عروسک‌ها، علاوه بر افزایش کسب‌وکار و درآمد، می‌توان به تقویت حس زندگی، تقویت حس خلاقیت، ایجاد همبستگی در میان خانواده و اعضای آن، افزایش [[اعتماد به نفس]] و نیز افزایش امید به زندگی مردم منطقه اشاره کرد.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/404837/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref> از دیگر فواید این عروسک‌ها برای مردم روستای تاجمیر، تسویۀ بدهکاری‌های مردم محل به صندوق‌های محلی، رونق کشاورزی و ماندگار شدن آنها در روستای تاجمیر است.<ref>[https://honarchi.com/galleries/54 «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی.]</ref>
از جمله مزایای ساخت این [[عروسک]]‌ها، علاوه بر افزایش کسب‌وکار و درآمد، می‌توان به تقویت حس [[زندگی]]، تقویت حس خلاقیت، ایجاد همبستگی در میان خانواده و اعضای آن، افزایش [[اعتماد به نفس]] و نیز افزایش [[امید]] به زندگی مردم منطقه اشاره کرد.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/404837/عروسک-های-تاجمیری «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref> از دیگر فواید این عروسک‌ها برای مردم روستای تاجمیر، تسویهٔ بدهکاری‌های مردم محل به صندوق‌های محلی، رونق کشاورزی و ماندگار شدن آنها در روستای تاجمیر است.<ref>[https://honarchi.com/galleries/54 «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی.]</ref>
==رقابت عروسک‌های تاجمیر و باربی==
 
امروزه، عروسک‌های بسیاری در ویترین فروشگاه‌های اسباب‌بازی در سراسر ایران به چشم می‌خورد. عروسک باربی که نمایندۀ فرهنگ غربی است، جهانی شدن و فروپاشی مرزها را بازنمایی می‌کند. این عروسک که وطن مشخصی ندارد، از هویت ملی معینی نیز برخودار نیست. برخی بر این باورند که این عروسک‌ها، در اصل آمریکایی بوده، اما چرخۀ تولید آنها که سنی بیش از 40 سال دارند، از عربستان آغاز شده است. این در حالی است که عروسک‌های تاجمیر، از جمله عروسک‌های باهویت و بومی ایرانی هستند که بر خلاف باربی‌ها، شبیه به‌هم نبوده و تکنولوژی پیشرفته‌ای نیز ندارند. این عروسک‌های زیبای بومی، از فرهنگ و دیاری مشخص سر برآورده و با محیط‌زیست سازگاری عمیقی دارند.<ref> [https://weblight.ir/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1/ ایل‌بیگی، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربی‌ها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.]</ref>
== رقابت عروسک‌های تاجمیر و باربی ==
امروزه، عروسک‌های بسیاری در ویترین فروشگاه‌های [[اسباب‌بازی]] در سراسر [[ایران]] به چشم می‌خورد. عروسک باربی که نمایندهٔ فرهنگ غربی است، جهانی شدن و فروپاشی مرزها را بازنمایی می‌کند. این عروسک که وطن مشخصی ندارد، از [[هویت ملی]] معینی نیز برخودار نیست.<ref>[https://weblight.ir/عروسک-ایرانی-تاجمیر/ ایل‌بیگی، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربی‌ها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.]</ref>
 
برخی بر این باورند که این عروسک‌ها، در اصل آمریکایی بوده، اما چرخهٔ تولید آنها که سنی بیش از ۴۰ سال دارند، از عربستان آغاز شده است. این در حالی است که عروسک‌های تاجمیر، از جمله عروسک‌های باهویت و بومی ایرانی هستند که بر خلاف باربی‌ها، شبیه به‌هم نبوده و تکنولوژی پیشرفته‌ای نیز ندارند. این عروسک‌های زیبای بومی، از فرهنگ و دیاری مشخص سر برآورده و با محیط‌زیست سازگاری عمیقی دارند.<ref>[https://weblight.ir/عروسک-ایرانی-تاجمیر/ ایل‌بیگی، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربی‌ها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.]</ref>


==ثبت عروسک تاجمیر در فهرست آثار ملی==
== ثبت عروسک تاجمیر در فهرست آثار ملی ==
عروسک‌های بومی-محلی منطقه خراسان جنوبی که پیش از این در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند، اکنون مراحل ثبت جهانی در سازمان یونسکو را نیز طی می‌کنند.<ref>[https://www.asrehamoon.ir/news/101552/votfa.z0ww6dviig.html «عروسک‌های تاجمیری/ تصاویر»، وب‌سایت عصر هامون.]</ref>
عروسک‌های بومی-محلی منطقه خراسان جنوبی که پیش از این در فهرست [[آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده‌اند، اکنون مراحل ثبت جهانی در سازمان [[یونسکو]] را نیز طی می‌کنند.<ref>[https://www.asrehamoon.ir/news/101552/votfa.z0ww6dviig.html «عروسک‌های تاجمیری/ تصاویر»، وب‌سایت عصر هامون.]</ref>


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==  
 
*ایل‌بیگی، سعید، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربی‌ها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت، تاریخ بارگذاری: 11 اردیبهشت 1399ش.
== منابع ==
*«تاجمیر؛ روستای عروسک‌های افسانه‌ای»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.
{{آغاز منابع}}
*«تاجمیر زادگاه عروسک جهانی دوتوک/ عروسک‌های بومی خاوران در چمدان خارجی‌ها + تصاویر»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 8 فروردین 1402ش.
* ایل‌بیگی، سعید، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربی‌ها»، مجلهٔ فرهنگی وبلایت، تاریخ بارگذاری: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
*«دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.
* «تاجمیر؛ روستای عروسک‌های افسانه‌ای»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ش.
*صالح‌نژاد، زهرا، «عروسک‌های بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردم‌شناسی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: 10 شهریور 1395ش.
* «تاجمیر زادگاه عروسک جهانی دوتوک/ عروسک‌های بومی خاوران در چمدان خارجی‌ها + تصاویر»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۴۰۲ش.
*«عروسک دوتوک جان بی‌بی تاجمیر 18»، وب‌سایت روستاتیش، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.
* «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ش.
*«عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط، تاریخ بارگذاری: 8 اسفند 1396ش.
* صالح‌نژاد، زهرا، «عروسک‌های بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردم‌شناسی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۱۰ شهریور ۱۳۹۵ش.
*«عروسک‌های تاجمیری/ تصاویر»، وب‌سایت عصر هامون، تاریخ درج مطلب: 12 اسفند 1396ش.
* «عروسک دوتوک جان بی‌بی تاجمیر ۱۸»، وب‌سایت روستاتیش، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ش.
*«فصل کوچ عروسک‌های تاجمیر»، وب‌سایت پیشخوان، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.
* «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط، تاریخ بارگذاری: ۸ اسفند ۱۳۹۶ش.
* «عروسک‌های تاجمیری/ تصاویر»، وب‌سایت عصر هامون، تاریخ درج مطلب: ۱۲ اسفند ۱۳۹۶ش.
* «فصل کوچ عروسک‌های تاجمیر»، وب‌سایت پیشخوان، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ش.
{{پایان منابع}}
 
<!-- WikiSEO -->
 
{{خراسان جنوبی-افقی}}
{{صنایع دستی-افقی}}
 
[[رده:آثار فرهنگی ملموس]]
[[رده:آثار ملی ایران]]
[[رده:عروسک‌های سنتی]]
[[رده:میراث فرهنگی ایران]]
[[رده:نمادهای فرهنگی ایران]]
[[رده:صنایع دستی]]

نسخهٔ کنونی تا ۱۹ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۶:۰۷

عروسک تاجمیر
تصویری از عروسک تاجمیر

عروسک تاجمیر؛ از عروسک‌های بومی و ملی شده در استان خراسان جنوبی.

عروسک تاجمیر اثری منحصربه‌فرد از فرهنگ ایرانی هستند که ریشه در روستای تاجمیر و هنر بانوان آن دارد. هر عروسک، حامل داستانی از زندگی روستایی و عشایری منطقه است که گنجینه‌ای از دانش بومی محسوب می‌شود. این عروسک‌ها، نه تنها ابزاری برای حفظ و انتقال فرهنگ منطقه‌ای هستند، بلکه با ترویج آنها، بستر روایت و ماندگاری میراث فرهنگی ایران نیز فراهم می‌آید. عروسک‌های تاجمیر، پس از ثبت ملی، در آستانه ثبت جهانی در فهرست یونسکو قرار دارند.

پیشینه عروسک تاجمیر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گل‌بی‌بی، ساخت عروسک‌های تاجمیر را که از جمله هنرهای دستی و بومی منطقه بوده و از قدمتی بسیار برخودار هستند، در یک دههٔ اخیر آغاز کرده و با احیای این عروسک‌های بومی، به ایجاد معیشت مکمل پایدار کمک کرده و کسب‌وکار روستایی را رونق بخشیده است. تاجمیر، پس از احیای این عروسک‌های زیبا و بومی، از روستایی ناشناخته به قطب تولید عروسک‌های سنتی تبدیل شده و هرساله، گردشگران زیادی را برای بازدید به خود جذب می‌کند. این عروسک‌ها، در منطقهٔ تاجمیر خراسان جنوبی به «دوتوک» یا «دُهتوک» معروف بوده و با همین نام نیز ثبت ملی شده‌اند.[۱]

برخی بر این باورند که «زربخت» پیرزن ۸۰ سالهٔ روستای عشایری تاجمیر که نابینا بوده بر مرحله به مرحلهٔ ساخت عروسک‌ها توسط دختر خود گل‌بی‌بی نظارت داشته و او را راهنمایی می‌کرده است. امروزه، پروژهٔ ساخت عروسک‌های تاجمیر در این روستا توسط زنان روستایی، در سطح ۲۲۵ هزار هکتار و در فاز ۴۰ روستای محروم با قدرت به فعالیت خود ادامه می‌دهد[۲] و علاوه بر خراسان جنوبی در قزوین، قشم، اصفهان و ورامین نیز ساخت این عروسک‌ها جریان دارد.[۳]

نام‌گذاری عروسک تاجمیر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
عروسک تاجمیر
کودکان عروسک به دست روستای تاجمیر

عروسک تاجمیر یا عروسک دست‌ساز بومی دوتوک جان‌بی‌بی تاجمیر، از جمله عروسک‌های بومی ایرانی است که توسط فردی به‌نام «گل بی‌بی» از زنان توانمند روستای تاجمیر ساخته شد. نام عروسک برگرفته از نام روستای تولید شده در آن یعنی تاجمیر است. این روستا در شهرستان سربیشه از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی قرار دارد[۴] و در حوالی مرز ماهیرود و در فاصلهٔ حدود ۹۰ کیلومتری از مرز افغانستان واقع شده است.[۵] این روستا به روستای عروسک‌های افسانه‌ای نیز معروف است.[۶]

قصه عروسک‌های تاجمیر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بانوان روستای تاجمیر، برای هر کدام از این عروسک‌ها، قصه‌ای گفته و این قصه‌ها، یادآور لالایی‌ها، شعرهای قدیمی و خاطرات زندگی روستایی و عشایری هستند که دانش بومی ارزشمندی در آنها نهفته است.[۷] هر عروسک، قصه‌ای منحصر به فرد دارد؛ داستانی که تکرار نمی‌شود. این عروسک‌ها هم زندگی پرطاقت زنان روستایی را بازگو می‌کنند و هم گوشه‌ای از فرهنگ و آداب و رسوم پنهان این منطقه را نمایان می‌سازند.[۸]

ویژگی‌های عروسک تاجمیر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. عروسک تاجمیر، از جمله عروسک‌های بومی سازگار با محیط‌زیست است؛ زیرا از تکه‌پارچه‌های اضافی تهیه می‌شود. برای ساخت این عروسک، از یک تکه‌چوب برای بدن، تکه‌پارچه‌های زیبای سنتی برای لباس، یک دکمهٔ کوچک و دو کوک برای چشم و دهان استفاده می‌شود. این عروسک‌ها، حتی در صورت دور انداختن نیز ظرف مدت سه ماه دوباره به طبیعت برمی‌گردند و هیچ آلودگی برای محیط‌زیست به‌همراه ندارند.
  2. عروسک تاجمیر، از جمله عروسک‌های شناسنامه‌دار است. این عروسک‌ها که در سایزهای خیلی کوچک تا بزرگ ساخته می‌شوند، دارای شناسنامه یا داستانی هستند که بر پشت آنها بر روی شنلی، نوشته می‌شود. دست‌نوشته‌های حک شده بر روی عروسک‌ها، توسط فرزندانِ زنانی که به تولید عروسک‌های تاجمیر می‌پردازند، صورت گرفته است.[۹]
  3. هنر عروسک‌سازی در جهان، همواره به‌عنوان مسیری برای انتقال فرهنگ غنی کشورها مورد استفاده بوده و امروزه، عروسک‌های تاجمیر، به نمادی از فرهنگ غنی منطقهٔ سربیشهٔ نهبندان استان خراسان جنوبی تبدیل شده است. ساخت عروسک‌های تاجمیر تنها به‌منظور بازی کردن تولید نشده، بلکه فرهنگ جامعهٔ محلی را بازنمایی می‌کند و پوشاک، آرایه‌ها، داستان‌ها و دیگر آداب‌ورسوم منطقه‌ای و بومی را به نمایش می‌گذارد.
  4. سازندگان اصلی این عروسک‌ها، بانوان روستای تاجمیر هستند؛ اما سایر اعضای خانواده نیز در ساخت آنها مشارکت دارند.[۱۰]

فواید عروسک تاجمیر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ساخت عروسک تاجمیر
زن روستای تاجمیر درحال ساخت عروسک معروف تاجمیر

از جمله مزایای ساخت این عروسک‌ها، علاوه بر افزایش کسب‌وکار و درآمد، می‌توان به تقویت حس زندگی، تقویت حس خلاقیت، ایجاد همبستگی در میان خانواده و اعضای آن، افزایش اعتماد به نفس و نیز افزایش امید به زندگی مردم منطقه اشاره کرد.[۱۱] از دیگر فواید این عروسک‌ها برای مردم روستای تاجمیر، تسویهٔ بدهکاری‌های مردم محل به صندوق‌های محلی، رونق کشاورزی و ماندگار شدن آنها در روستای تاجمیر است.[۱۲]

رقابت عروسک‌های تاجمیر و باربی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه، عروسک‌های بسیاری در ویترین فروشگاه‌های اسباب‌بازی در سراسر ایران به چشم می‌خورد. عروسک باربی که نمایندهٔ فرهنگ غربی است، جهانی شدن و فروپاشی مرزها را بازنمایی می‌کند. این عروسک که وطن مشخصی ندارد، از هویت ملی معینی نیز برخودار نیست.[۱۳]

برخی بر این باورند که این عروسک‌ها، در اصل آمریکایی بوده، اما چرخهٔ تولید آنها که سنی بیش از ۴۰ سال دارند، از عربستان آغاز شده است. این در حالی است که عروسک‌های تاجمیر، از جمله عروسک‌های باهویت و بومی ایرانی هستند که بر خلاف باربی‌ها، شبیه به‌هم نبوده و تکنولوژی پیشرفته‌ای نیز ندارند. این عروسک‌های زیبای بومی، از فرهنگ و دیاری مشخص سر برآورده و با محیط‌زیست سازگاری عمیقی دارند.[۱۴]

ثبت عروسک تاجمیر در فهرست آثار ملی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عروسک‌های بومی-محلی منطقه خراسان جنوبی که پیش از این در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند، اکنون مراحل ثبت جهانی در سازمان یونسکو را نیز طی می‌کنند.[۱۵]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ «عروسک دوتوک جان بی‌بی تاجمیر 18»، وب‌سایت روستاتیش.
  2. ↑ «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی.
  3. ↑ صالح‌نژاد، «عروسک‌های بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردم‌شناسی»، وب‌سایت کجارو.
  4. ↑ «تاجمیر؛ روستای عروسک‌های افسانه‌ای»، خبرگزاری ایسنا.
  5. ↑ «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.
  6. ↑ «تاجمیر؛ روستای عروسک‌های افسانه‌ای»، خبرگزاری ایسنا.
  7. ↑ «تاجمیر زادگاه عروسک جهانی دوتوک/ عروسک‌های بومی خاوران در چمدان خارجی‌ها + تصاویر»، خبرگزاری تسنیم.
  8. ↑ صالح‌نژاد، «عروسک‌های بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردم‌شناسی»، وب‌سایت کجارو.
  9. ↑ «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی.
  10. ↑ «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.
  11. ↑ «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.
  12. ↑ «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی.
  13. ↑ ایل‌بیگی، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربی‌ها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.
  14. ↑ ایل‌بیگی، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربی‌ها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.
  15. ↑ «عروسک‌های تاجمیری/ تصاویر»، وب‌سایت عصر هامون.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • ایل‌بیگی، سعید، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربی‌ها»، مجلهٔ فرهنگی وبلایت، تاریخ بارگذاری: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
  • «تاجمیر؛ روستای عروسک‌های افسانه‌ای»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ش.
  • «تاجمیر زادگاه عروسک جهانی دوتوک/ عروسک‌های بومی خاوران در چمدان خارجی‌ها + تصاویر»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۴۰۲ش.
  • «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وب‌سایت هنرچی، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ش.
  • صالح‌نژاد، زهرا، «عروسک‌های بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردم‌شناسی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۱۰ شهریور ۱۳۹۵ش.
  • «عروسک دوتوک جان بی‌بی تاجمیر ۱۸»، وب‌سایت روستاتیش، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ش.
  • «عروسک‌های تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط، تاریخ بارگذاری: ۸ اسفند ۱۳۹۶ش.
  • «عروسک‌های تاجمیری/ تصاویر»، وب‌سایت عصر هامون، تاریخ درج مطلب: ۱۲ اسفند ۱۳۹۶ش.
  • «فصل کوچ عروسک‌های تاجمیر»، وب‌سایت پیشخوان، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:عروسک_تاجمیر&oldid=42746»