پیش‌نویس:جنسیت در مکان‌های آموزشی: تفاوت میان نسخه‌ها
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) ابرابزار |
imported>علیرضا محمددوست بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''جنسیت در مکان‌های آموزشی'''}}؛ نقش جنسیت در گروه‌بندی افراد و معماری مراکز آموزشی. | {{جعبه اطلاعات مفهوم | ||
| تصویر =جنسیت در مکان‌های آموزشی.jpg | |||
| زیرنویس تصویر =نمایی از کلاس درسی از یکی از دانشگاه‌های ایران | |||
| فایل پادکست =نمایی از کلاس درسی از یکی از دانشگاه‌های ایران | |||
| حجم فایلپادکست = | |||
| تاریخ پادکست = | |||
| زیرنویس عنوان = | |||
| عنوان اصلی = جنسیت در مکان‌های آموزشی | |||
| عنوان انگلیسی = | |||
| عنوان عربی = | |||
| عنوان علمی = | |||
| شاخه علمی = [[مطالعات جنسیت]] | |||
| نوع مفهوم = مفهوم آموزشی ـ اجتماعی | |||
| معنای اصطلاحی = نقش جنسیت در گروه‌بندی افراد و معماری مراکز آموزشی | |||
| حوزه کاربرد = [[نظام آموزشی]]، مطالعات جنسیت، [[سیاست‌گذاری آموزشی]] | |||
| گستره جغرافیایی = | |||
| منشأ تاریخی = | |||
| نخستین کاربرد = | |||
| ریشه واژه = | |||
| مرتبط با = [[آموزش تک‌جنسیتی]]، [[تفکیک جنسیتی]] | |||
| اهمیت = تأثیر جنسیت بر الگوهای آموزشی، تربیتی و معماری مراکز آموزشی | |||
| مبدع = | |||
| مروج = | |||
| مقدس برای = | |||
| مورد احترام = [[فمینیست]]ها و جریان‌های حامی آموزش [[تک‌جنسیتی]] | |||
| آثار مرتبط = | |||
}} | |||
{{درشت|'''جنسیت در مکان‌های آموزشی'''}}؛ نقش جنسیت در گروه‌بندی افراد و معماری مراکز آموزشی. | |||
نقش [[جنسیت]] در مکان‌های آموزشی بیشتر ناظر به آموزش مختلط یا مجزای زنان و مردان بوده و به‌تبع آن موضوع تأثیر جنسیت در معماری ساختمان‌های مراکز آموزشی نیز مطرح می‌شود. هرچند الگوی غالب در دنیای مدرن، آموزش مختلط است؛ اما توجه اندیشمندان به تفاوت‌های جنسی و جنسیتی موجب شده است که الگوی آموزش و پرورش تک‌جنسیتی نیز در جهان تقویت شود. | |||
== مفهوم‌شناسی == | ==مفهوم‌شناسی== | ||
مراد از مکان‌های آموزشی؛ | مراد از مکان‌های آموزشی؛ [[مدرسه|مدارس]]، دانشگاه‌ها و دیگر محل‌های آموزشی است که به دو شکل منفک و مختلط وجود دارند؛ مدرسهٔ منفک، اشاره به مدرسه‌ای دارد که در آن دانش‌آموزان منحصراً [[پسر]] یا [[دانش‌آموزان دختر|دختر]] هستند. در مدرسهٔ مختلط، دانش‌آموزان دختر و پسر با هم در یک مدرسه و در یک کلاس درس می‌خوانند.<ref>[https://erj.khu.ac.ir/article-1-40-fa.html خانی و محمدی، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، 1394ش، ص106.]</ref> هرکدام از این سیستم‌های آموزشی دارای مبانی، پیش‌فرض‌ها و برنامه‌های متفاوت و بعضاً متضادی هستند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص33-32.]</ref> هدف مدارس منفک، تعقیب فرایند آموزشی بر مبنای جنسیت است؛ افراد در فرایند آموزشی؛ ارزش‌ها، انگیزه‌ها، و رفتارهایی را که در یک فرهنگ، ویژهٔ پسر یا دختر تلقی می‌شوند؛ کسب می‌کنند.<ref>[https://jria.iust.ac.ir/article-1-1548-fa.pdf یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص109.]</ref> آموزش منفک یا مختلط شامل تمام دوره‌های آموزشی از [[مهد کودک|مهدکودک]] تا دانشگاه می‌شود.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص33.]</ref> | ||
== مدارس تک‌جنسیتی در جهان == | ==مدارس تک‌جنسیتی در جهان== | ||
[[پرونده:جنسیت در مکان‌های آموزشی5.jpg|جایگزین=کلاس درس، مدرسه دخترانه «آلبیون استریت»، راترهیت، لندن|بندانگشتی|صحنه‌ای از کلاس درس، مدرسه دخترانه «آلبیون استریت»، راترهیت، لندن، سال ۱۹۰۸]] | |||
هرچند آموزش و پرورش مختلط در دهه‌های زیادی، در کشورهای غربی و بسیاری از کشورهای دیگر، به‌عنوان هنجار پذیرفته شدهٔ در نظام آموزشی مطرح بوده است؛ اما سابقه طولانی مدارس تک‌جنسیتی در آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی حاکی از وجوه تاریخی و بین‌المللی این موضوع است. در فرایند تحولات اجتماعی؛ نگرانی از افت تحصیلی دانش‌آموزان و نتایج آزمون‌های بین‌المللی، زمینه‌های قانونی گسترش مدارس تک‌جنسیتی در این کشورها را فراهم کرد.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص50.]</ref> | هرچند آموزش و پرورش مختلط در دهه‌های زیادی، در کشورهای غربی و بسیاری از کشورهای دیگر، به‌عنوان هنجار پذیرفته شدهٔ در نظام آموزشی مطرح بوده است؛ اما سابقه طولانی مدارس تک‌جنسیتی در آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی حاکی از وجوه تاریخی و بین‌المللی این موضوع است. در فرایند تحولات اجتماعی؛ نگرانی از افت تحصیلی دانش‌آموزان و نتایج آزمون‌های بین‌المللی، زمینه‌های قانونی گسترش مدارس تک‌جنسیتی در این کشورها را فراهم کرد.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص50.]</ref> | ||
در کانون دفاعیات حامیان مدارس تک‌جنسیتی این دیدگاه وجود دارد که چنین مدارسی نقش مؤثری در افزایش [[عدالت جنسیتی|عدالت‌جنسیتی]] یعنی بهره‌مندی زنان از آموزش، تجربه‌های دانشگاهی و رشد سلامت روحی آنها دارد.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص50.]</ref> امروزه برخی کشورها در حال افزایش دادن مدارس غیر مختلط هستند. در کشورهایی نظیر آمریکا و انگلیس، تعداد این مدارس و کلاس‌های تفکیک‌شده رو به افزایش بوده و دلیل آن ارتقای کیفیت آموزشی برای دانش‌آموزان بیان می‌شود.<ref>[https://erj.khu.ac.ir/article-1-40-fa.html خانی و محمدی، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، 1394ش، ص106.]</ref> | در کانون دفاعیات حامیان مدارس تک‌جنسیتی این دیدگاه وجود دارد که چنین مدارسی نقش مؤثری در افزایش [[عدالت جنسیتی|عدالت‌جنسیتی]] یعنی بهره‌مندی زنان از آموزش، تجربه‌های دانشگاهی و رشد سلامت روحی آنها دارد.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص50.]</ref> امروزه برخی کشورها در حال افزایش دادن مدارس غیر مختلط هستند. در کشورهایی نظیر آمریکا و انگلیس، تعداد این مدارس و کلاس‌های تفکیک‌شده رو به افزایش بوده و دلیل آن ارتقای کیفیت آموزشی برای دانش‌آموزان بیان می‌شود.<ref>[https://erj.khu.ac.ir/article-1-40-fa.html خانی و محمدی، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، 1394ش، ص106.]</ref> | ||
== مراکز آموزش‌عالی تک‌جنسیتی در جهان == | ==مراکز آموزش‌عالی تک‌جنسیتی در جهان== | ||
مدافعان [[تفکیک جنسیتی|تفکیک جنسیت]] در حوزه آموزش، این ایده را در سطح آموزش عالی نیز دنبال کرده‌اند؛ برخی [[فمینیسم|فمینیست‌ها]] تأسیس دانشگاه‌های تک‌جنسیتی را یک راه‌حل موقت برای جبران نابرابری آموزشی میان مردان و زنان در آموزش عالی دانسته و معتقدند؛ در دانشگاه‌های تک‌جنسیتی زنان فرصت تحصیل در تمام رشته‌ها را پیدا می‌کنند؛ برای زنان [[الگوی مصرف زنانه|الگوهای زنانه]] ارائه شده و موجب توسعه دوستی میان زنان می‌شود. زنان در این محیط کمتر اسیر [[کلیشه‌های جنسیتی]] می‌شوند و محیط تحصیلی برای آنها راحت‌تر است.<ref>[https://www.isih.ir/article_462_c0419702c94883e570d0dab56f9984f8.pdf پورخزایی و دیگران، «مناسبات نظام آموزش عالی و جنسیت: تجربه زیسته در دانشگاه تک جنسیتی الزهرا»، 1402ش، ص149-147.]</ref> | مدافعان [[تفکیک جنسیتی|تفکیک جنسیت]] در حوزه آموزش، این ایده را در سطح آموزش عالی نیز دنبال کرده‌اند؛ برخی [[فمینیسم|فمینیست‌ها]] تأسیس دانشگاه‌های تک‌جنسیتی را یک راه‌حل موقت برای جبران نابرابری آموزشی میان مردان و زنان در آموزش عالی دانسته و معتقدند؛ در دانشگاه‌های تک‌جنسیتی زنان فرصت تحصیل در تمام رشته‌ها را پیدا می‌کنند؛ برای زنان [[الگوی مصرف زنانه|الگوهای زنانه]] ارائه شده و موجب توسعه دوستی میان زنان می‌شود. زنان در این محیط کمتر اسیر [[کلیشه‌های جنسیتی]] می‌شوند و محیط تحصیلی برای آنها راحت‌تر است.<ref>[https://www.isih.ir/article_462_c0419702c94883e570d0dab56f9984f8.pdf پورخزایی و دیگران، «مناسبات نظام آموزش عالی و جنسیت: تجربه زیسته در دانشگاه تک جنسیتی الزهرا»، 1402ش، ص149-147.]</ref> | ||
امروزه دانشگاه‌های تک‌جنسیتی زیادی در قاره‌های آفریقا، آسیا، اقیانوسیه، اروپا و آمریکا فعال هستند.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/25008/دانشگاه-ها-و-کالج-های-تک-جنسیتی-دنیا «دانشگاه‌ها و کالج‌های تک‌جنسیتی دنیا»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref> کشور آمریکا دارای قدیمی‌ترین کالج‌های مخصوص زنان است که در ابتدای قرن ۱۹ و با هدف پاسخ گویی به نیاز آموزش بین زنان به‌ویژه در سطح آموزش عالی تأسیس شده‌اند.<ref>[https://www.isih.ir/article_462_c0419702c94883e570d0dab56f9984f8.pdf پورخزایی و دیگران، «مناسبات نظام آموزش عالی و جنسیت: تجربه زیسته در دانشگاه تک جنسیتی الزهرا»، 1402ش، ص150-149.]</ref> | امروزه دانشگاه‌های تک‌جنسیتی زیادی در قاره‌های آفریقا، آسیا، اقیانوسیه، اروپا و آمریکا فعال هستند.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/25008/دانشگاه-ها-و-کالج-های-تک-جنسیتی-دنیا «دانشگاه‌ها و کالج‌های تک‌جنسیتی دنیا»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref> کشور آمریکا دارای قدیمی‌ترین کالج‌های مخصوص زنان است که در ابتدای قرن ۱۹ و با هدف پاسخ گویی به نیاز آموزش بین زنان به‌ویژه در سطح آموزش عالی تأسیس شده‌اند.<ref>[https://www.isih.ir/article_462_c0419702c94883e570d0dab56f9984f8.pdf پورخزایی و دیگران، «مناسبات نظام آموزش عالی و جنسیت: تجربه زیسته در دانشگاه تک جنسیتی الزهرا»، 1402ش، ص150-149.]</ref> | ||
== مراکز تک جنسیتی در جهان اسلام == | ==مراکز تک جنسیتی در جهان اسلام== | ||
در تاریخ جهان | [[پرونده:جنسیت در مکان‌های آموزشی۱.jpg|جایگزین=مکتب‌خانه‌ای در مصر|بندانگشتی|مکتب‌خانه‌ای در مصر]] | ||
در تاریخ [[جهان اسلام]]؛ هرگز آموزش مختلط در شکل کنونی آن سابقه نداشته و این‌گونه آموزش، منحصر در آموزش خردسالان بوده و آموزش بزرگسالان به وسیلهٔ معلم غیرهمجنس یعنی آموزش زنان توسط [[معلم مرد]] و آموزش مردان توسط [[معلم زن]] بوده است.<ref>[https://soci.rihu.ac.ir/article_1010_ed4ed84b4e1e0c8577a981921764a1da.pdf بستان (نجفی)، «جنسیت در آموزش و پرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی»، 1392ش، ص77.]</ref> | |||
== آموزش تک‌جنسیتی در ایران == | ==آموزش تک‌جنسیتی در ایران== | ||
سیستم آموزشی جمهوری اسلامی ایران، در سطح آموزش عمومی تک‌جنسیتی است.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص33.]</ref> در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (۱۳۹۰ش) بر ایجاد و متناسب‌سازی فضاهای تربیتی با ویژگی‌های جنسیتی، نیازهای ویژهٔ دانش‌آموزان و رعایت الگوی معماری اسلامی ایرانی و شرایط اقلیمی، فرهنگی و جغرافیایی تأکید شده است.<ref>[https://jria.iust.ac.ir/article-1-1548-fa.pdf یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص106.]</ref> | سیستم آموزشی جمهوری اسلامی ایران، در سطح آموزش عمومی تک‌جنسیتی است.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص33.]</ref> در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (۱۳۹۰ش) بر ایجاد و متناسب‌سازی فضاهای تربیتی با ویژگی‌های جنسیتی، نیازهای ویژهٔ دانش‌آموزان و رعایت الگوی معماری اسلامی ایرانی و شرایط اقلیمی، فرهنگی و جغرافیایی تأکید شده است.<ref>[https://jria.iust.ac.ir/article-1-1548-fa.pdf یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص106.]</ref> | ||
[[پرونده:جنسیت در مکان‌های آموزشی۲.jpg|جایگزین=کلاس درس در دانشگاه تک‌جنسیتی الزهرا|بندانگشتی|نمایی از کلاس درس در دانشگاه تک‌جنسیتی الزهرا]] | |||
در سطح آموزش‌عالی هرچند الگوی مختلط، رایج است؛ اما در عین‌حال الگوی تک‌جنسیتی نیز تعقیب می‌شود؛ در شرایط فعلی، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی زیادی در استان‌های مختلف [[ایران]] وجود دارند که تک‌جنسیتی بوده و منحصراً به [[دانشجو|دانشجویان]] [[پسر]] یا [[دختر]]، خدمات آموزشی ارائه می‌کنند؛ البته بیشترین آنها مربوط به دختران می‌شود.<ref>[https://snn.ir/fa/news/257502/معرفی-دانشگاه-های-تک-جنسیتی-کشور-جدول «معرفی دانشگاه‌های تک‌جنسیتی کشور»، وب‌سایت خبرگزاری دانشجو.]</ref> برخی مراکز آموزش‌عالی هرچند تک‌جنسیتی نیستند؛ اما تفکیک [[جنسیت]] در آنها اعمال شده و کلاس‌های درس برای دختران و پسران، جداگانه برگزار می‌شوند.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/55041/چه-دانشگاه-هايي-تفکيک-جنسيتي-مي-شوند افتخاری، «چه دانشگاه‌هایی تفکیک جنسیتی می‌شوند؟»، وب‌سایت مشرق نیوز.]</ref> | |||
==دیدگاه‌های نظری== | |||
===مدافعان آموزش مختلط=== | |||
== دیدگاه‌های نظری == | الگوی غالب در فرهنگ مدرن، آموزش مختلط دختران و پسران است. جریان اصلی فمینیسم از مدافعان مهم و برجستهٔ آن به‌شمار می‌آید و آن را شیوهٔ مناسب برای دستیابی زنان و دختران به امکانات و فرصت‌های آموزشی برابر و نزدیک به [[عدالت جنسیتی|عدالت‌جنسیتی]] می‌دانند.<ref>[https://soci.rihu.ac.ir/article_1010_ed4ed84b4e1e0c8577a981921764a1da.pdf بستان (نجفی)، «جنسیت در آموزش و پرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی»، 1392ش، ص76.]</ref> فمینیست‌ها با انکار تفاوت‌های طبیعی میان دختران و پسران، از آموزش مختلط آنها دفاع کرده و معتقدند؛ دو [[جنس]] باید تحت آموزش یکسان قرار گیرند، تا یکسان عمل کنند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/304989/آیا-باید-جنسیت-در-آموزش-رسمی-لحاظ-شود جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.]</ref> از دیدگاه آنها؛ محیط مدارس تک‌جنسیتی، مصنوعی بوده و دانش‌آموزان را برای [[زندگی]] در اجتماع آماده نمی‌سازد.<ref>[https://erj.khu.ac.ir/article-1-40-fa.html خانی و محمدی، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، 1394ش، ص106.]</ref> به اعتقاد مدافعان آموزش مختلط؛ مدارس تک‌جنسیتی، به کلیشه‌سازی‌های جنسیتی منفی در جامعه دامن می‌زنند.<ref>[http://old.oerp.ir/article/3536/آموزش-تک-جنسیتی-و-تاثیر-آن-بر-فرایند-آموزش سعیدی، «آموزش تک‌جنسیتی و تأثیر آن بر فرایند آموزش»، وب‌سایت سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.]</ref> | ||
=== مدافعان آموزش مختلط === | |||
الگوی غالب در فرهنگ مدرن، آموزش مختلط دختران و پسران است. جریان اصلی | |||
=== موافقان آموزش تک‌جنسیتی === | ===موافقان آموزش تک‌جنسیتی=== | ||
طیف‌های متفاوتی از اندیشمندان با آموزش و پرورش تک‌جنسیتی موافق‌اند؛ برخی فمینیست‌ها با استناد به پژوهش‌های انجام شده، الگوی آموزش مختلط را مردانه و به زیان دختران دانسته‌اند. آنان به مزایای نظام آموزش غیر مختلط به‌طور خاص در دبیرستان‌ها و برنامه‌های خاص دختران به‌ویژه در ریاضیات و علوم تأکید کرده‌اند که در آنها سطح پیشرفت دختران در مقایسه با پسران پایین‌تر است. به‌نظر آنان؛ دلیل حفظ مدارس مختلط در جوامع مردسالار امتیازهایی است که برای پسران به همراه دارند. نقش دختران در این مدارس تقویت تصویر مثبت پسران از خویش است و در واقع مدارس مختلط مدارس پسرانه است که دختران اجازهٔ ورود به آنها را یافته‌اند؛ اما در مدارس غیر مختلط، دختران آزادی داشته و مجبور نیستند که همواره تسلیم پسران بوده و ناتوان‌تر از آنها به‌نظر آیند.<ref>[https://soci.rihu.ac.ir/article_1010_ed4ed84b4e1e0c8577a981921764a1da.pdf بستان (نجفی)، «جنسیت در آموزش و پرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی»، 1392ش، ص77-76.]</ref> | [[پرونده:جنسیت در مکان‌های آموزشی۴.jpg|جایگزین=خانم کلیا راجرز، معلم ریاضیات- دبیرستان تک‌جنسیتی دخترانه پورتسموث - لندن|بندانگشتی|خانم کلیا راجرز، معلم ریاضیات در حال تدریس در دبیرستان تک‌جنسیتی دخترانه پورتسموث در لندن]] | ||
طیف‌های متفاوتی از اندیشمندان با آموزش و پرورش تک‌جنسیتی موافق‌اند؛ برخی فمینیست‌ها با استناد به پژوهش‌های انجام شده، الگوی آموزش مختلط را مردانه و به زیان دختران دانسته‌اند. آنان به مزایای نظام آموزش غیر مختلط به‌طور خاص در دبیرستان‌ها و برنامه‌های خاص دختران به‌ویژه در ریاضیات و علوم تأکید کرده‌اند که در آنها سطح پیشرفت دختران در مقایسه با پسران پایین‌تر است. به‌نظر آنان؛ دلیل حفظ مدارس مختلط در جوامع [[مردسالاری|مردسالار]] امتیازهایی است که برای پسران به همراه دارند. نقش دختران در این مدارس تقویت تصویر مثبت پسران از خویش است و در واقع مدارس مختلط مدارس پسرانه است که دختران اجازهٔ ورود به آنها را یافته‌اند؛ اما در مدارس غیر مختلط، دختران آزادی داشته و مجبور نیستند که همواره تسلیم پسران بوده و ناتوان‌تر از آنها به‌نظر آیند.<ref>[https://soci.rihu.ac.ir/article_1010_ed4ed84b4e1e0c8577a981921764a1da.pdf بستان (نجفی)، «جنسیت در آموزش و پرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی»، 1392ش، ص77-76.]</ref> | |||
برخی موافقان با استناد به [[تفاوت‌های جسمی زن و مرد|تفاوت‌های طبیعی زنان و مردان]] بر آموزش تک‌جنسیتی تأکید داشته و معتقدند؛ دختران و پسران، متفاوت یادمی‌گیرند و باید در محیط‌های آموزشی متفاوتی آموزش ببینند تا سطح مطلوب‌تری از منافع آموزشی برای آنها حاصل شود. پژوهش‌های علمی نیز نشاندهندهٔ پیشرفت تحصیلی بهتری دانش‌آموزان دختر و پسر در این‌گونه مدارس است و از منظر محققین؛ جنبه‌های زیست‌محیطی آموزش، عامل اصلی این موفقیت به‌شمار می‌آید.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص51.]</ref> | برخی موافقان با استناد به [[تفاوت‌های جسمی زن و مرد|تفاوت‌های طبیعی زنان و مردان]] بر آموزش تک‌جنسیتی تأکید داشته و معتقدند؛ دختران و پسران، متفاوت یادمی‌گیرند و باید در محیط‌های آموزشی متفاوتی آموزش ببینند تا سطح مطلوب‌تری از منافع آموزشی برای آنها حاصل شود. پژوهش‌های علمی نیز نشاندهندهٔ پیشرفت تحصیلی بهتری دانش‌آموزان دختر و پسر در این‌گونه مدارس است و از منظر محققین؛ جنبه‌های زیست‌محیطی آموزش، عامل اصلی این موفقیت به‌شمار می‌آید.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص51.]</ref> | ||
اندیشمندان غربی، عمدتاً آموزش تک‌جنسیتی را برمبنای اعتقاد به تشابه جنسیتی تعقیب می‌کنند و عدالت جنسیتی را در توزیع امکانات و فرصت‌های آموزشی یکسان دانسته و دغدغه آنها جبران محرومیت‌های آموزشی یک گروه جنسیتی که عموماً زنان و دختران را شامل می‌شود، از طریق ارائهٔ خدمات آموزشی اختصاصی در یک محیط تک‌جنسیتی است.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص48.]</ref> | اندیشمندان غربی، عمدتاً [[آموزش تک‌جنسیتی]] را برمبنای اعتقاد به تشابه جنسیتی تعقیب می‌کنند و عدالت جنسیتی را در توزیع امکانات و فرصت‌های آموزشی یکسان دانسته و دغدغه آنها جبران محرومیت‌های آموزشی یک گروه جنسیتی که عموماً زنان و دختران را شامل می‌شود، از طریق ارائهٔ خدمات آموزشی اختصاصی در یک محیط تک‌جنسیتی است.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص48.]</ref> | ||
=== تفکیک جنسیتی از دیدگاه فلاسفه غرب === | ===تفکیک جنسیتی از دیدگاه فلاسفه غرب=== | ||
ضرورت آموزش منفک، ناشی از تفاوت‌های طبیعی زنان و مردان است؛ از نظر | ضرورت آموزش منفک، ناشی از تفاوت‌های طبیعی زنان و مردان است؛ از نظر [[زن در اندیشه افلاطون|افلاطون]]؛ عقلانیت در مردان و احساس در زنان غالب است؛ [[زن در اندیشه ارسطو|ارسطو]]؛ مرد را منشأ روح و [[زن]] را منشأ جسم می‌داند؛ روسو؛ به قدرت استدلال، جسارت جنسی و گستاخی مرد اشاره کرده و تأکید بر سرشت فریبندگی، شرمساری و مقاومت زن دارد.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/304989/آیا-باید-جنسیت-در-آموزش-رسمی-لحاظ-شود جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.]</ref> | ||
=== تفکیک جنسیتی از دیدگاه زیست‌شناسی === | ===تفکیک جنسیتی از دیدگاه زیست‌شناسی=== | ||
زیست‌شناسی نیز تفاوت‌های جسمی فراوانی را میان زن و مرد اثبات می‌کند.<ref>'''.''' [http://mohsenzade.com/zm/ravanshenasi_3/ غلامی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده.]</ref> زنان و مردان به‌تبع تفاوت‌های فیزیکی دارای دستگاه‌های نسبتاً متفاوت روانی،<ref>مطهری، مجموعه آثار (نظام حقوق زن در اسلام)، 1377ش، ج19، ص184.</ref> ادراکی و [[هویت جنسیتی]] هستند؛<ref>محبی، «صورت‌بندی مفهوم جنسیت در انگاره اسلامی»، 1403ش، ص78.</ref> لذا آموزش تک‌جنسیتی ضروری دانسته می‌شود.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/304989/آیا-باید-جنسیت-در-آموزش-رسمی-لحاظ-شود جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.]</ref> | زیست‌شناسی نیز تفاوت‌های جسمی فراوانی را میان زن و مرد اثبات می‌کند.<ref>'''.''' [http://mohsenzade.com/zm/ravanshenasi_3/ غلامی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده.]</ref> زنان و مردان به‌تبع تفاوت‌های فیزیکی دارای دستگاه‌های نسبتاً متفاوت روانی،<ref>مطهری، مجموعه آثار (نظام حقوق زن در اسلام)، 1377ش، ج19، ص184.</ref> ادراکی و [[هویت جنسیتی]] هستند؛<ref>محبی، «صورت‌بندی مفهوم جنسیت در انگاره اسلامی»، 1403ش، ص78.</ref> لذا آموزش تک‌جنسیتی ضروری دانسته می‌شود.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/304989/آیا-باید-جنسیت-در-آموزش-رسمی-لحاظ-شود جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.]</ref> | ||
=== تفکیک جنسیتی از دیدگاه روان‌شناسی === | ===تفکیک جنسیتی از دیدگاه روان‌شناسی=== | ||
برخی به منظور رهایی دختران از سیطرهٔ نظام آموزشی مردانه، خواهان مکان‌های جداگانه آموزشی هستند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص48.]</ref> به اعتقاد محققین؛ جذابیت‌های فضای آموزشی نیز برای دختران و پسران متفاوت بوده و هرکدام به امور خاصی علاقه‌مند هستند؛ دختران بیشتر از پسران از رنگ‌ها استفاده می‌کنند. دختران به رنگ‌های گرم و پسران به رنگ‌های سرد گرایش بیشتری دارند. پسران رزمی و دختران بزمی بوده و حیاط مدرسه باید متناسب با نیازهای دخترانه و پسرانه طراحی شود.<ref>[https://jria.iust.ac.ir/article-1-1548-fa.pdf یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص115- 114.]</ref> | برخی به منظور رهایی دختران از سیطرهٔ نظام آموزشی مردانه، خواهان مکان‌های جداگانه آموزشی هستند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص48.]</ref> به اعتقاد محققین؛ جذابیت‌های فضای آموزشی نیز برای دختران و پسران متفاوت بوده و هرکدام به امور خاصی علاقه‌مند هستند؛ دختران بیشتر از پسران از رنگ‌ها استفاده می‌کنند. دختران به رنگ‌های گرم و پسران به رنگ‌های سرد گرایش بیشتری دارند. پسران رزمی و دختران بزمی بوده و [[حیاط]] [[مدرسه]] باید متناسب با نیازهای دخترانه و پسرانه طراحی شود.<ref>[https://jria.iust.ac.ir/article-1-1548-fa.pdf یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص115- 114.]</ref> | ||
=== تفکیک جنسیتی از دیدگاه جامعه‌شناسی === | ===تفکیک جنسیتی از دیدگاه جامعه‌شناسی=== | ||
نظریه کارکردگرایی هرچند اعتنایی به تفاوت‌های طبیعی زنان و مردان ندارد؛ اما [[نظریه‌های تقسیم کار جنسیتی|تقسیم‌جنسیتی کار]] را دارای مزایای جدی برای جامعه دانسته و از این منظر، آموزش تک‌جنسیتی را برای جامعه مفید می‌داند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/304989/آیا-باید-جنسیت-در-آموزش-رسمی-لحاظ-شود جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.]</ref> | نظریه کارکردگرایی هرچند اعتنایی به تفاوت‌های طبیعی زنان و مردان ندارد؛ اما [[نظریه‌های تقسیم کار جنسیتی|تقسیم‌جنسیتی کار]] را دارای مزایای جدی برای جامعه دانسته و از این منظر، آموزش تک‌جنسیتی را برای جامعه مفید می‌داند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/304989/آیا-باید-جنسیت-در-آموزش-رسمی-لحاظ-شود جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.]</ref> | ||
=== تفکیک جنسیتی از دیدگاه اسلام === | ===تفکیک جنسیتی از دیدگاه اسلام=== | ||
عنصر کانونی در نگاه | [[پرونده:جنسیت در مکان‌های آموزشی۳.jpg|جایگزین=جشن دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه الزهرا در سالن همایش های برج میلاد|بندانگشتی|جشن دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه الزهرا در سالن همایش های برج میلاد ۲۳دی ۱۳۹۴ش]] | ||
عنصر کانونی در نگاه [[اسلام]]؛ تفاوت زن و مرد در نحوهٔ آفرینش و وظایف طبیعی آنها است، بر همین مبنا؛ مدافع [[هویت جنسیتی|هویت]] نقش‌های جنسیتی بوده و به همان میزان که معترض [[تبعیض جنسیتی]] است، تشابه جنسیتی را نیز به ضرر زنان دانسته و [[عدالت آموزشی]] را در آموزش تک‌جنسیتی متناسب با ویژگی‌های زنانه و مردانه و معطوف به نقش‌های جنسیتی آنها می‌داند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/304989/آیا-باید-جنسیت-در-آموزش-رسمی-لحاظ-شود جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.]</ref> اسلام با تأیید این ضرورت‌ها، آموزش تک‌جنسیتی را برای تقویت [[اخلاق جنسی]] در [[جامعه]] مفید و لازم تلقی می‌کند؛ زیرا آزادی جنسی و از خودبیگانگی زنان با هویت [[زنانگی|زنانگی‌شان]] را دارای پیامدهای ویرانگر برای افراد، جامعه و به‌ویژه نهاد [[خانواده]] می‌داند.<ref>[https://alefbalib.com/index.aspx?pid=256&PdfID=910550 محبی، «مردمی‌شدن خانواده؛ فرایند آسیب‌دیدگی و بحران خانوادگی»، 1402ش، ص93.]</ref> | |||
== مزایای تفکیک جنسیتی در آموزش == | ==مزایای تفکیک جنسیتی در آموزش== | ||
آموزش تک‌جنسیتی از طریق تشویق دختران و پسران به انجام رفتارهای دخترانه و پسرانه، به استحکام جامعه کمک می‌کند.<ref>[https://jria.iust.ac.ir/article-1-1548-fa.pdf یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص107.]</ref> برخی با رویکرد آموزشی بر این نکته تأکید دارند که آموزش تک‌جنسیتی، عمدتاً به نفع دختران است و آنها در چنین محیطی جدی‌تر درس می‌خوانند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص51-50.]</ref> بر مبنای پژوهش خانی و محمدی؛ مدرسه تک‌جنسیتی، تأثیر معناداری در پیشرفت تحصیلی | [[آموزش تک‌جنسیتی]] از طریق تشویق دختران و پسران به انجام رفتارهای دخترانه و پسرانه، به استحکام جامعه کمک می‌کند.<ref>[https://jria.iust.ac.ir/article-1-1548-fa.pdf یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص107.]</ref> برخی با رویکرد آموزشی بر این نکته تأکید دارند که آموزش تک‌جنسیتی، عمدتاً به نفع دختران است و آنها در چنین محیطی جدی‌تر درس می‌خوانند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_689946_ae8b6dd72277f8ac30470fede4cd35b9.pdf خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص51-50.]</ref> بر مبنای پژوهش خانی و محمدی؛ مدرسه تک‌جنسیتی، تأثیر معناداری در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دارد. همچنین، این پژوهش نشان‌داد که دختران نسبت به پسران، به شکلی معنادار، معدل بیشتری کسب می‌کنند.<ref>[https://erj.khu.ac.ir/article-1-40-fa.html خانی و محمدی، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، 1394ش، ص114-113.]</ref> | ||
به اعتقاد برخی محققین؛ مدارس دخترانه؛ گفتمان تازه‌ای را پدیدآورده‌اند؛ چون این مدارس جایی برای شنیده شدن صدای دختران و مکانی است که زنان در همهٔ جنبه‌های زندگی دخیل بوده و الگویی از جهانی است که دختران خواهان و سزاوار آن هستند. این مدارس در راستای جامعه‌ای معتدل و متوازن از زنان و مردان عمل می‌کنند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/110692/رویکرد-دوباره-به-فضاهای-تک-جنسیتی-در-حوزه-آموزش مصباحی، «رویکرد دوباره به فضاهای تک جنسیتی در حوزه آموزش»، 1385ش، بی‌ص.]</ref> | به اعتقاد برخی محققین؛ مدارس دخترانه؛ گفتمان تازه‌ای را پدیدآورده‌اند؛ چون این مدارس جایی برای شنیده شدن صدای دختران و مکانی است که زنان در همهٔ جنبه‌های [[زندگی]] دخیل بوده و الگویی از جهانی است که دختران خواهان و سزاوار آن هستند. این مدارس در راستای جامعه‌ای معتدل و متوازن از زنان و مردان عمل می‌کنند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/110692/رویکرد-دوباره-به-فضاهای-تک-جنسیتی-در-حوزه-آموزش مصباحی، «رویکرد دوباره به فضاهای تک جنسیتی در حوزه آموزش»، 1385ش، بی‌ص.]</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{آغاز منابع}} | {{آغاز منابع}} | ||
* افتخاری، لاله، «چه دانشگاه‌هایی تفکیک جنسیتی می‌شوند؟»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۲ تیر ۱۳۹۰ش. | * افتخاری، لاله، «چه دانشگاه‌هایی تفکیک جنسیتی می‌شوند؟»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۲ تیر ۱۳۹۰ش. | ||
| خط ۸۱: | خط ۱۱۵: | ||
|description= معرفی مکان‌های آموزشی تک جنسیتی - معرفی مدافعان و مخالفان تفکیک جنسیتی در مراکز آموزشی - ویکی جنسیت | |description= معرفی مکان‌های آموزشی تک جنسیتی - معرفی مدافعان و مخالفان تفکیک جنسیتی در مراکز آموزشی - ویکی جنسیت | ||
}} | }} | ||
{{جنسیت-افقی}} | |||
[[رده:جامعه‌شناسی آموزش و پرورش]] | |||
[[رده:مطالعات جنسیت]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۰۸
 نمایی از کلاس درسی از یکی از دانشگاه‌های ایران | |
|
| |
| عنوان اصلی | جنسیت در مکان‌های آموزشی |
|---|---|
| شاخه علمی | مطالعات جنسیت |
| نوع مفهوم | مفهوم آموزشی ـ اجتماعی |
| معنای اصطلاحی | نقش جنسیت در گروه‌بندی افراد و معماری مراکز آموزشی |
| حوزه کاربرد | نظام آموزشی، مطالعات جنسیت، سیاست‌گذاری آموزشی |
| مرتبط با | آموزش تک‌جنسیتی، تفکیک جنسیتی |
| اهمیت | تأثیر جنسیت بر الگوهای آموزشی، تربیتی و معماری مراکز آموزشی |
| مورد احترام | فمینیست‌ها و جریان‌های حامی آموزش تک‌جنسیتی |
جنسیت در مکان‌های آموزشی؛ نقش جنسیت در گروه‌بندی افراد و معماری مراکز آموزشی.
نقش جنسیت در مکان‌های آموزشی بیشتر ناظر به آموزش مختلط یا مجزای زنان و مردان بوده و به‌تبع آن موضوع تأثیر جنسیت در معماری ساختمان‌های مراکز آموزشی نیز مطرح می‌شود. هرچند الگوی غالب در دنیای مدرن، آموزش مختلط است؛ اما توجه اندیشمندان به تفاوت‌های جنسی و جنسیتی موجب شده است که الگوی آموزش و پرورش تک‌جنسیتی نیز در جهان تقویت شود.
مفهوم‌شناسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مراد از مکان‌های آموزشی؛ مدارس، دانشگاه‌ها و دیگر محل‌های آموزشی است که به دو شکل منفک و مختلط وجود دارند؛ مدرسهٔ منفک، اشاره به مدرسه‌ای دارد که در آن دانش‌آموزان منحصراً پسر یا دختر هستند. در مدرسهٔ مختلط، دانش‌آموزان دختر و پسر با هم در یک مدرسه و در یک کلاس درس می‌خوانند.[۱] هرکدام از این سیستم‌های آموزشی دارای مبانی، پیش‌فرض‌ها و برنامه‌های متفاوت و بعضاً متضادی هستند.[۲] هدف مدارس منفک، تعقیب فرایند آموزشی بر مبنای جنسیت است؛ افراد در فرایند آموزشی؛ ارزش‌ها، انگیزه‌ها، و رفتارهایی را که در یک فرهنگ، ویژهٔ پسر یا دختر تلقی می‌شوند؛ کسب می‌کنند.[۳] آموزش منفک یا مختلط شامل تمام دوره‌های آموزشی از مهدکودک تا دانشگاه می‌شود.[۴]
مدارس تک‌جنسیتی در جهان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
هرچند آموزش و پرورش مختلط در دهه‌های زیادی، در کشورهای غربی و بسیاری از کشورهای دیگر، به‌عنوان هنجار پذیرفته شدهٔ در نظام آموزشی مطرح بوده است؛ اما سابقه طولانی مدارس تک‌جنسیتی در آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی حاکی از وجوه تاریخی و بین‌المللی این موضوع است. در فرایند تحولات اجتماعی؛ نگرانی از افت تحصیلی دانش‌آموزان و نتایج آزمون‌های بین‌المللی، زمینه‌های قانونی گسترش مدارس تک‌جنسیتی در این کشورها را فراهم کرد.[۵]
در کانون دفاعیات حامیان مدارس تک‌جنسیتی این دیدگاه وجود دارد که چنین مدارسی نقش مؤثری در افزایش عدالت‌جنسیتی یعنی بهره‌مندی زنان از آموزش، تجربه‌های دانشگاهی و رشد سلامت روحی آنها دارد.[۶] امروزه برخی کشورها در حال افزایش دادن مدارس غیر مختلط هستند. در کشورهایی نظیر آمریکا و انگلیس، تعداد این مدارس و کلاس‌های تفکیک‌شده رو به افزایش بوده و دلیل آن ارتقای کیفیت آموزشی برای دانش‌آموزان بیان می‌شود.[۷]
مراکز آموزش‌عالی تک‌جنسیتی در جهان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مدافعان تفکیک جنسیت در حوزه آموزش، این ایده را در سطح آموزش عالی نیز دنبال کرده‌اند؛ برخی فمینیست‌ها تأسیس دانشگاه‌های تک‌جنسیتی را یک راه‌حل موقت برای جبران نابرابری آموزشی میان مردان و زنان در آموزش عالی دانسته و معتقدند؛ در دانشگاه‌های تک‌جنسیتی زنان فرصت تحصیل در تمام رشته‌ها را پیدا می‌کنند؛ برای زنان الگوهای زنانه ارائه شده و موجب توسعه دوستی میان زنان می‌شود. زنان در این محیط کمتر اسیر کلیشه‌های جنسیتی می‌شوند و محیط تحصیلی برای آنها راحت‌تر است.[۸]
امروزه دانشگاه‌های تک‌جنسیتی زیادی در قاره‌های آفریقا، آسیا، اقیانوسیه، اروپا و آمریکا فعال هستند.[۹] کشور آمریکا دارای قدیمی‌ترین کالج‌های مخصوص زنان است که در ابتدای قرن ۱۹ و با هدف پاسخ گویی به نیاز آموزش بین زنان به‌ویژه در سطح آموزش عالی تأسیس شده‌اند.[۱۰]
مراکز تک جنسیتی در جهان اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در تاریخ جهان اسلام؛ هرگز آموزش مختلط در شکل کنونی آن سابقه نداشته و این‌گونه آموزش، منحصر در آموزش خردسالان بوده و آموزش بزرگسالان به وسیلهٔ معلم غیرهمجنس یعنی آموزش زنان توسط معلم مرد و آموزش مردان توسط معلم زن بوده است.[۱۱]
آموزش تک‌جنسیتی در ایران
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سیستم آموزشی جمهوری اسلامی ایران، در سطح آموزش عمومی تک‌جنسیتی است.[۱۲] در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (۱۳۹۰ش) بر ایجاد و متناسب‌سازی فضاهای تربیتی با ویژگی‌های جنسیتی، نیازهای ویژهٔ دانش‌آموزان و رعایت الگوی معماری اسلامی ایرانی و شرایط اقلیمی، فرهنگی و جغرافیایی تأکید شده است.[۱۳]
در سطح آموزش‌عالی هرچند الگوی مختلط، رایج است؛ اما در عین‌حال الگوی تک‌جنسیتی نیز تعقیب می‌شود؛ در شرایط فعلی، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی زیادی در استان‌های مختلف ایران وجود دارند که تک‌جنسیتی بوده و منحصراً به دانشجویان پسر یا دختر، خدمات آموزشی ارائه می‌کنند؛ البته بیشترین آنها مربوط به دختران می‌شود.[۱۴] برخی مراکز آموزش‌عالی هرچند تک‌جنسیتی نیستند؛ اما تفکیک جنسیت در آنها اعمال شده و کلاس‌های درس برای دختران و پسران، جداگانه برگزار می‌شوند.[۱۵]
دیدگاه‌های نظری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مدافعان آموزش مختلط
[ویرایش | ویرایش مبدأ]الگوی غالب در فرهنگ مدرن، آموزش مختلط دختران و پسران است. جریان اصلی فمینیسم از مدافعان مهم و برجستهٔ آن به‌شمار می‌آید و آن را شیوهٔ مناسب برای دستیابی زنان و دختران به امکانات و فرصت‌های آموزشی برابر و نزدیک به عدالت‌جنسیتی می‌دانند.[۱۶] فمینیست‌ها با انکار تفاوت‌های طبیعی میان دختران و پسران، از آموزش مختلط آنها دفاع کرده و معتقدند؛ دو جنس باید تحت آموزش یکسان قرار گیرند، تا یکسان عمل کنند.[۱۷] از دیدگاه آنها؛ محیط مدارس تک‌جنسیتی، مصنوعی بوده و دانش‌آموزان را برای زندگی در اجتماع آماده نمی‌سازد.[۱۸] به اعتقاد مدافعان آموزش مختلط؛ مدارس تک‌جنسیتی، به کلیشه‌سازی‌های جنسیتی منفی در جامعه دامن می‌زنند.[۱۹]
موافقان آموزش تک‌جنسیتی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
طیف‌های متفاوتی از اندیشمندان با آموزش و پرورش تک‌جنسیتی موافق‌اند؛ برخی فمینیست‌ها با استناد به پژوهش‌های انجام شده، الگوی آموزش مختلط را مردانه و به زیان دختران دانسته‌اند. آنان به مزایای نظام آموزش غیر مختلط به‌طور خاص در دبیرستان‌ها و برنامه‌های خاص دختران به‌ویژه در ریاضیات و علوم تأکید کرده‌اند که در آنها سطح پیشرفت دختران در مقایسه با پسران پایین‌تر است. به‌نظر آنان؛ دلیل حفظ مدارس مختلط در جوامع مردسالار امتیازهایی است که برای پسران به همراه دارند. نقش دختران در این مدارس تقویت تصویر مثبت پسران از خویش است و در واقع مدارس مختلط مدارس پسرانه است که دختران اجازهٔ ورود به آنها را یافته‌اند؛ اما در مدارس غیر مختلط، دختران آزادی داشته و مجبور نیستند که همواره تسلیم پسران بوده و ناتوان‌تر از آنها به‌نظر آیند.[۲۰]
برخی موافقان با استناد به تفاوت‌های طبیعی زنان و مردان بر آموزش تک‌جنسیتی تأکید داشته و معتقدند؛ دختران و پسران، متفاوت یادمی‌گیرند و باید در محیط‌های آموزشی متفاوتی آموزش ببینند تا سطح مطلوب‌تری از منافع آموزشی برای آنها حاصل شود. پژوهش‌های علمی نیز نشاندهندهٔ پیشرفت تحصیلی بهتری دانش‌آموزان دختر و پسر در این‌گونه مدارس است و از منظر محققین؛ جنبه‌های زیست‌محیطی آموزش، عامل اصلی این موفقیت به‌شمار می‌آید.[۲۱]
اندیشمندان غربی، عمدتاً آموزش تک‌جنسیتی را برمبنای اعتقاد به تشابه جنسیتی تعقیب می‌کنند و عدالت جنسیتی را در توزیع امکانات و فرصت‌های آموزشی یکسان دانسته و دغدغه آنها جبران محرومیت‌های آموزشی یک گروه جنسیتی که عموماً زنان و دختران را شامل می‌شود، از طریق ارائهٔ خدمات آموزشی اختصاصی در یک محیط تک‌جنسیتی است.[۲۲]
تفکیک جنسیتی از دیدگاه فلاسفه غرب
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ضرورت آموزش منفک، ناشی از تفاوت‌های طبیعی زنان و مردان است؛ از نظر افلاطون؛ عقلانیت در مردان و احساس در زنان غالب است؛ ارسطو؛ مرد را منشأ روح و زن را منشأ جسم می‌داند؛ روسو؛ به قدرت استدلال، جسارت جنسی و گستاخی مرد اشاره کرده و تأکید بر سرشت فریبندگی، شرمساری و مقاومت زن دارد.[۲۳]
تفکیک جنسیتی از دیدگاه زیست‌شناسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]زیست‌شناسی نیز تفاوت‌های جسمی فراوانی را میان زن و مرد اثبات می‌کند.[۲۴] زنان و مردان به‌تبع تفاوت‌های فیزیکی دارای دستگاه‌های نسبتاً متفاوت روانی،[۲۵] ادراکی و هویت جنسیتی هستند؛[۲۶] لذا آموزش تک‌جنسیتی ضروری دانسته می‌شود.[۲۷]
تفکیک جنسیتی از دیدگاه روان‌شناسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برخی به منظور رهایی دختران از سیطرهٔ نظام آموزشی مردانه، خواهان مکان‌های جداگانه آموزشی هستند.[۲۸] به اعتقاد محققین؛ جذابیت‌های فضای آموزشی نیز برای دختران و پسران متفاوت بوده و هرکدام به امور خاصی علاقه‌مند هستند؛ دختران بیشتر از پسران از رنگ‌ها استفاده می‌کنند. دختران به رنگ‌های گرم و پسران به رنگ‌های سرد گرایش بیشتری دارند. پسران رزمی و دختران بزمی بوده و حیاط مدرسه باید متناسب با نیازهای دخترانه و پسرانه طراحی شود.[۲۹]
تفکیک جنسیتی از دیدگاه جامعه‌شناسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نظریه کارکردگرایی هرچند اعتنایی به تفاوت‌های طبیعی زنان و مردان ندارد؛ اما تقسیم‌جنسیتی کار را دارای مزایای جدی برای جامعه دانسته و از این منظر، آموزش تک‌جنسیتی را برای جامعه مفید می‌داند.[۳۰]
تفکیک جنسیتی از دیدگاه اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
عنصر کانونی در نگاه اسلام؛ تفاوت زن و مرد در نحوهٔ آفرینش و وظایف طبیعی آنها است، بر همین مبنا؛ مدافع هویت نقش‌های جنسیتی بوده و به همان میزان که معترض تبعیض جنسیتی است، تشابه جنسیتی را نیز به ضرر زنان دانسته و عدالت آموزشی را در آموزش تک‌جنسیتی متناسب با ویژگی‌های زنانه و مردانه و معطوف به نقش‌های جنسیتی آنها می‌داند.[۳۱] اسلام با تأیید این ضرورت‌ها، آموزش تک‌جنسیتی را برای تقویت اخلاق جنسی در جامعه مفید و لازم تلقی می‌کند؛ زیرا آزادی جنسی و از خودبیگانگی زنان با هویت زنانگی‌شان را دارای پیامدهای ویرانگر برای افراد، جامعه و به‌ویژه نهاد خانواده می‌داند.[۳۲]
مزایای تفکیک جنسیتی در آموزش
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آموزش تک‌جنسیتی از طریق تشویق دختران و پسران به انجام رفتارهای دخترانه و پسرانه، به استحکام جامعه کمک می‌کند.[۳۳] برخی با رویکرد آموزشی بر این نکته تأکید دارند که آموزش تک‌جنسیتی، عمدتاً به نفع دختران است و آنها در چنین محیطی جدی‌تر درس می‌خوانند.[۳۴] بر مبنای پژوهش خانی و محمدی؛ مدرسه تک‌جنسیتی، تأثیر معناداری در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دارد. همچنین، این پژوهش نشان‌داد که دختران نسبت به پسران، به شکلی معنادار، معدل بیشتری کسب می‌کنند.[۳۵]
به اعتقاد برخی محققین؛ مدارس دخترانه؛ گفتمان تازه‌ای را پدیدآورده‌اند؛ چون این مدارس جایی برای شنیده شدن صدای دختران و مکانی است که زنان در همهٔ جنبه‌های زندگی دخیل بوده و الگویی از جهانی است که دختران خواهان و سزاوار آن هستند. این مدارس در راستای جامعه‌ای معتدل و متوازن از زنان و مردان عمل می‌کنند.[۳۶]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ خانی و محمدی، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، 1394ش، ص106.
- ↑ خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص33-32.
- ↑ یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص109.
- ↑ خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص33.
- ↑ خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص50.
- ↑ خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص50.
- ↑ خانی و محمدی، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، 1394ش، ص106.
- ↑ پورخزایی و دیگران، «مناسبات نظام آموزش عالی و جنسیت: تجربه زیسته در دانشگاه تک جنسیتی الزهرا»، 1402ش، ص149-147.
- ↑ «دانشگاه‌ها و کالج‌های تک‌جنسیتی دنیا»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.
- ↑ پورخزایی و دیگران، «مناسبات نظام آموزش عالی و جنسیت: تجربه زیسته در دانشگاه تک جنسیتی الزهرا»، 1402ش، ص150-149.
- ↑ بستان (نجفی)، «جنسیت در آموزش و پرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی»، 1392ش، ص77.
- ↑ خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص33.
- ↑ یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص106.
- ↑ «معرفی دانشگاه‌های تک‌جنسیتی کشور»، وب‌سایت خبرگزاری دانشجو.
- ↑ افتخاری، «چه دانشگاه‌هایی تفکیک جنسیتی می‌شوند؟»، وب‌سایت مشرق نیوز.
- ↑ بستان (نجفی)، «جنسیت در آموزش و پرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی»، 1392ش، ص76.
- ↑ جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ خانی و محمدی، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، 1394ش، ص106.
- ↑ سعیدی، «آموزش تک‌جنسیتی و تأثیر آن بر فرایند آموزش»، وب‌سایت سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
- ↑ بستان (نجفی)، «جنسیت در آموزش و پرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی»، 1392ش، ص77-76.
- ↑ خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص51.
- ↑ خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص48.
- ↑ جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ . غلامی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار (نظام حقوق زن در اسلام)، 1377ش، ج19، ص184.
- ↑ محبی، «صورت‌بندی مفهوم جنسیت در انگاره اسلامی»، 1403ش، ص78.
- ↑ جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص48.
- ↑ یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص115- 114.
- ↑ جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ جیریایی، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ محبی، «مردمی‌شدن خانواده؛ فرایند آسیب‌دیدگی و بحران خانوادگی»، 1402ش، ص93.
- ↑ یگانه و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی«، 1400ش، ص107.
- ↑ خاکسار و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، 1400ش، ص51-50.
- ↑ خانی و محمدی، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، 1394ش، ص114-113.
- ↑ مصباحی، «رویکرد دوباره به فضاهای تک جنسیتی در حوزه آموزش»، 1385ش، بی‌ص.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- افتخاری، لاله، «چه دانشگاه‌هایی تفکیک جنسیتی می‌شوند؟»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۲ تیر ۱۳۹۰ش.
- بستان (نجفی)، حسین، «جنسیت در آموزش و پرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی»، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، سال پنجم، شماره ۱۰، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ش.
- پورخزایی، سعیده و دیگران، «مناسبات نظام آموزش عالی و جنسیت: تجربه زیسته در دانشگاه تک‌جنسیتی الزهرا»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، شماره ۶۰، پاییز ۱۴۰۲ش.
- جیریایی، معصومه، «آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: ۶ اسفند ۱۳۹۱ش.
- خاکسار، زینب و دیگران، «جنسیت و آموزش، رویکرد نظام‌های آموزش عمومی به موضوع جنسیت»، فصلنامه مطالعات میان‌فرهنگی، سال شانزدهم، شمارهٔ ۴۸، پاییز ۱۴۰۰ش.
- خانی، محمدحسین و محمدی، محسن، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، پژوهش‌های تربیتی، شمارهٔ سی‌ام، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش.
- «دانشگاه‌ها و کالج‌های تک‌جنسیتی دنیا»، پایگاه خبری تحلیلی صراط، تاریخ درج مطلب: ۱۵ تیر ۱۳۹۰ش.
- سعیدی، سیران، «آموزش تک‌جنسیتی و تأثیر آن بر فرایند آموزش»، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تاریخ درج مطلب: ۶ شهریور ۱۳۹۵ش.
- غلامی، علی، «زن، مرد؛ تفاوت‌ها»، وب‌سایت حجت‌الاسلام محسن‌زاده، تاریخ بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۳ش.
- محبی، محمدعارف، «صورت‌بندی مفهوم جنسیت در انگاره اسلامی»، معرفت‌فرهنگی، شمارهٔ ۶۱، زمستان ۱۴۰۳ش.
- محبی، محمدعارف، «مردمی شدن خانواده؛ فرایند آسیب‌دیدگی و بحران خانوادگی»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال پانزدهم، شماره اول، زمستان ۱۴۰۲ش.
- مصباحی، نسرین، «رویکرد دوباره به فضاهای تک‌جنسیتی در حوزه آموزش»، حوراء، شماره ۲۲، سال ۱۳۸۵ش.
- «معرفی دانشگاه‌های تک‌جنسیتی کشور»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۲۶ مرداد ۱۳۹۲ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری (نظام حقوق زن در اسلام)، تهران- قم، صدرا، ۱۳۷۷ش.
- یگانه، ریحانه‌سادات طباطبایی و دیگران، «تأثیر جنسیت کودکان بر طراحی فضای باز مهدکودک و پیش‌دبستانی براساس آموزه‌های اسلامی»، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره ۳۵، پاییز ۱۴۰۰ش.
| اصطلاحات جنسی | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| اخلاق جنسی | |||||||
| جنسیت در فرهنگ و مذهب | |||||||
| مطالعات جنسیت |
| ||||||
| صنعت سکس | |||||||
| آلات جنسی | |||||||
| حقوق | |||||||
| آثار جنسی |
| ||||||
| انحرافات جنسی | |||||||
| موارد مرتبط | |||||||
