پرش به محتوا

پیش‌نویس:اشتغال زنان افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>محمدمهدی محمدی
لینک داخلی
 
(۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''اشتغال زنان افغانستان؛'''</big> مشارکت زنان در فعالیت‌های اقتصادی افغانستان.
{{درشت|'''اشتغال زنان افغانستان؛'''}} مشارکت زنان در فعالیت‌های اقتصادی افغانستان.


اشتغال زنان در افغانستان، فراز و فرودهای زیادی داشته است. در مقاطعی از تاریخ، زنان به کارهای داخل خانه محدود شده‌اند و در برهه‌هایی نیز فرصت اشتغال در بیرون از خانه را داشته‌اند. چالش‌ها و پیامدهای مثبت و منفی اشتغال زنان، سبب طرح رویکردهای موافق و مخالف نسبت به آن شده است.  
اشتغال زنان در افغانستان به‌عنوان مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی، همواره در تقابل میان سنت‌های محافظه‌کار و الگوهای مدرن در نوسان بوده است. این مشارکت امروزه نه تنها یک حق، بلکه ضرورتی اساسی برای کاهش فقر، ثبات ملی و توسعه پایدار تلقی می‌شود. با وجود تضمین‌های حقوقی در قوانین اساسی مختلف، موانع ساختاری شدیدی از جمله فرهنگ [[مردسالاری|مردسالار]] قبیله‌ای، تفاسیر افراطی مذهبی و محدودیت‌های جغرافیایی، حضور زنان در عرصهٔ عمومی را محدود کرده است.
==مفهوم‌شناسی==
اشتغال در لغت به‌معنای پرداختن به کار و کسب<ref>[https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ اشتغال.] </ref>  و در اصطلاح به‌معنای فعالیت‌های اقتصادی  است که به‌منظور کسب درآمد نقدی یا غیر نقدی در راستای تولید کالا یا ارائه خدمات انجام می‌شود. ‌قید «کسب درآمد»، کارهایی مانند رسیدگی به فرزندان، پخت‌و‌پز و پذیرایی از مهمان را از تعریف اشتغال، خارج می‌کند.<ref>[https://snn.ir/fa/news/349381/%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A8%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C «تعریف اشتغال و بی‌کاری»، خبرگزاری دانشجو]</ref> 
==اهمیت==
افغانستان یک کشور فقیر و جنگ‌زده است و به فعالیت‌های نیروی بشری در بخش‌های مختلف از جمله اقتصاد نیاز دارد. زنان می‌توانند در رشد و تقویت اقتصاد [[خانواده]]، تولید سرمایه و توسعۀ اقتصاد ملی نقش اساسی داشته باشند. در گذشته نیز زنان با انجام فعالیت‌های افتصادی در عرصه اقتصاد خانگی و مشاغل جدید در عرصۀ خصوصی نفش مهمی را ایفا نموده‌اند.<ref>[http://www.dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=151586 میری، «زنان  افغانستان و اقتصاد کارآفرینی»، وبسایت روزنامۀ افغانستان ما.] </ref>  از جانب دیگر در جامعۀ افغانستان طیف‌های از زنان در عرصه اشتغال به معنای مدرن آن از سوی هر نظام با انواع محرومیت، محدودیت، مانع و خشونت خاص خود رو رو‌به‌رو بوده‌اند و اختصاص به دورۀ خاصی ندارد؛ منتها نوعیت و گسترۀ آن متفاوت است. اشتغال زنان با تعدیل قدرت اجتماعی به‌نفع زنان ارتباط داشته و دارد.<ref>زعفرانچی، اشتغال زنان، مجموعه مقالات و گفت‌وگوها، 1388ش، ص22-23.</ref>


==تاریخچه==
سیر تاریخی اشتغال زنان فراز و نشیب‌های زیادی را از دورهٔ اصلاحات امان‌الله خان تا حاکمیت طالبان نشان می‌دهد. اگرچه در دورهٔ جمهوری اسلامی (۲۰۰۱–۲۰۲۱) پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینهٔ مشارکت اقتصادی زنان حاصل شد، اما بازگشت طالبان در ۱۴۰۰ش بار دیگر محدودیت‌های گسترده‌ای را بر سر راه اشتغال زنان ایجاد کرد. تفاوت‌های جغرافیایی، قومیتی و مذهبی نیز الگوهای متنوعی از مشارکت اقتصادی زنان را در مناطق مختلف کشور شکل داده است.
حق زنان افغانستان برای انتخاب شغل همواره متأثر از حق حضور اجتماعی بوده است.<ref>[https://economic-seminars.blogsky.com/1393/05/17/post-192/%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%da%86%d9%87-%d8%a7%d8%b4%d8%aa%d8%ba%d8%a7%d9%84-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%da%af%d8%b0%d8%b4%d8%aa%d9%87-%d8%aa%d8%a7-%d8%a7%d9%85%d8%b1%d9%88%d8%b2 امان‌الله، «تاریخچۀ اشتغال زنان از گذشته تا امروز»، وبلاگ سمینارهای  اقتصادی برای دانشجویان.]</ref>  زنان افغانستان در تمام دوره‌ها، نیروی تولیدکننده در خانواده و نه اجتماع، بوده‌اند.<ref>کاظم، زنان افغانستان زیر فشار عنعنه و تجدد، 2004م، ص13-14.</ref>  در دوره‌هایی که برخی مناطق و قومیت‌های خاص زیر بار سنگین مالیات حکومتی قرار داشتند،<ref>موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص181-184.</ref>  زنان بخش عمدۀ آن را به‌دوش می‌کشیدند.<ref>موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص181-184.</ref>


با روی‌کار آمدن امان‌الله در 1298ش و تصویب قانون ‌اساسی، زنان حق انتخاب شغل بیرون از منزل را به‌دست آوردند و تعدادی از آنها در مدارس زنانه، رسانه‌های مربوط به زنان و بخش صحت (بهداشت)، صاحب شغل شدند.<ref>[https://economic-seminars.blogsky.com/1393/05/17/post-192/%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%da%86%d9%87-%d8%a7%d8%b4%d8%aa%d8%ba%d8%a7%d9%84-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%da%af%d8%b0%d8%b4%d8%aa%d9%87-%d8%aa%d8%a7-%d8%a7%d9%85%d8%b1%d9%88%d8%b2 امان‌الله، «تاریخچۀ از گذشته تا امروز»، وبلاگ سمینارهای  اقتصادی برای دانشجویان.]</ref>  در همین دوره، مکتب صنایع اناثیه تأسیس شد،<ref>کاظم، زنان افغانستان زیر فشار عنعنه و تجدد، 2004م، ص146.</ref>  اما با سقوط نظام امانی و الغای اصلاحات و قانون اساسی امانی، زنان فرصت به‌وجود آمده را از دست دادند و این وضعیت در دورۀ نادرشاه نیز ادامه یافت.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص387 و 406-407.</ref>  
==مفهوم‌شناسی {{درشت|اشتغال زنان افغانستان}}==
اشتغال در لغت به‌معنای پرداختن به کار و کسب<ref>[https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ اشتغال.]</ref> و در اصطلاح به‌معنای فعالیت‌های اقتصادی است که به‌منظور کسب درآمد نقدی یا غیر نقدی در راستای تولید کالا یا ارائه خدمات انجام می‌شود. قید «کسب درآمد»، کارهایی مانند رسیدگی به فرزندان، پخت‌وپز و پذیرایی از [[مهمان نوازی|مهمان]] را از تعریف [[اشتغال زن|اشتغال]]، خارج می‌کند.<ref>[https://snn.ir/fa/news/349381/%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A8%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C «تعریف اشتغال و بی‌کاری»، خبرگزاری دانشجو]</ref>


در زمان نخست‌وزیری محمدداود، دومین جنبش زنان افغانستان در 1959م، آغاز شد.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص467.</ref>  با تصویب قانون اساسی، زنان فرصت اشتغال در بخش‌های معارف، صحت، رادیو، مؤسسات خیریه و صنایع را به‌دست آوردند. بعد از سقوط نظام شاهی و روی‌کار آمدن نظام جمهوری، تغییر خاصی در وضعیت زنان به‌وجود نیامد.<ref>کاظم، زنان افغانستان زیر فشار عنعنه و تجدد، 2004م، ص259 و 305.</ref> 
اشتغال زنان افغانستان نیز به فعالیت‌های اقتصادی هدفمند تعریف می‌شود که به‌منظور کسب درآمد (نقدی یا غیرنقدی) از طریق تولید کالا یا ارائه خدمات انجام می‌گیرد. این نوع مشارکت، با وجود فراز و فرودهای تاریخی ناشی از کشمکش‌های سنت و مدرنیته، به‌عنوان یک ضرورت معیشتی و موتور محرک توسعه برای کاهش فقر خانوار، افزایش تولید ناخالص داخلی و توانمندسازی فردی و اجتماعی زنان در جامعه عمل می‌کند، هرچند که همواره با محدودیت‌های شدید فرهنگی، مذهبی (قرائت‌های خاص از مذهب) و جغرافیایی مواجه بوده است.<ref>[https://www.etilaatroz.com/192915/%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86/ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref>
با روی‌کار آمدن حکومت حزب خلق و پرچم، بر تساوی مرد و زن در تمام امور تأکید شد و به‌دنبال آن حضور زنان در سازمان‌های دولتی و خصوصی به‌ویژه صحت و آموزش، افزایش یافت. در دوران مجاهدین، به‌دلیل قدرت‌گرفتن سازمان‌های بنیادگرا<ref>کاظم، زنان افغانستان زیر فشار عنعنه و تجدد، 2004م، ص346، 359 و 391-394.</ref>  و جنگ و درگیری، حضور زنان در عرصۀ اجتماعی و به‌خصوص فعالیت‌های اقتصادی کم‌رنگ شد.<ref> [https://www.sid.ir/paper/247584/fa مقصودی و غله‌دار، «مشارکت سیاسی زنان افغانستان در ساختار جدید قدرت پس از حادثۀ 11 سپتامبر»، 1390ش، ص188.]</ref>  پس از حاکمیت گروه طالبان، با توجه به قرائتی که از آموزه‌های دینی داشتند، قلمرو کار زن را محدود به خانه دانسته و حضور آنها در اجتماع را موجب فساد اخلاقی می‌انگاشتند؛<ref> [https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص48.]</ref> در این دوره، زنان به‌صورت کامل از عرصۀ عمومی حذف شدند.<ref>[https://peace-ipsc.org/fa/%d9%88%d8%b6%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d9%81%d8%ba%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%aa%d8%ad%d9%88%d9%84%d8%a7%d8%aa-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%a8-2/. سعیدی، «وضعیت زنان افغانستان در تحولات سیاسی–بخش نخست»، وبسایت مرکز بینالمللی مطالعات صلح.]</ref>
 
پس از سقوط طالبان و روی‌کار آمدن نظام جدید، با تصویب قانون اساسی راه برای حضور اجتماعی زنان هموار شد.<ref>ا[http://ensani.ir/fa/article/447199/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 حمدی، «بررسی وضعیت مشارکت سیاسی- اجتماعی زنان در کشور افغانستان»، 1399ش، ص108.]</ref> براساس حمایت کشورها و سازمان‌های بین‌المللی از زنان، آنها توانستند از مرحلۀ آغازین روند جدید، حضور فعال خود را در عرصه‌های عمومی و به‌خصوص ادارات دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و مؤسسات ملی و بین‌المللی و عرصۀ تجارت، ثابت کنند. <ref>[https://nimrokhmedia.com/2020/05/09/%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86/ رامزی، «مشارکت اجتماعی زنان»، وب‌سایت نیمرخ.]</ref>  
==تاریخچه {{درشت|اشتغال زنان افغانستان}}==
===عصر امان‌الله خان: شکستن چارچوب‌های سنتی زندگی===
دوران حکومت [[امان‌الله]] خان، آغازگر یک جنبش مدرنیزاسیون فرهنگی بود که با هدف رهایی جامعه از عقب‌ماندگی، به نقد ساختارهای سنتی پرداخت. در این دوره، تلاش شد تا با تصویب قانون اساسی، زنان از چارچوب‌های زندگی قبیله‌ای و محدود به [[خانه]] خارج و به‌عنوان شهروندانی با حقوق برابر شناخته شوند.<ref>[https://8am.media/fa/part-2-cultural-barriers-to-womens-employment/ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref>
 
تأسیس اولین [[مدرسه|مدارس]] دخترانه، لغو [[چندهمسری مرد|چندهمسری]] و [[ازدواج]] کودکان، و برگزاری جلساتی برای مقابله با آداب و رسوم غلط، همگی نشان‌دهندهٔ یک تلاش آگاهانه برای تغییر سبک زندگی زنان از حالت انزوا و سنتی به سمت یک نقش فعال و اجتماعی بود. ملکه ثریا حتی پا را فراتر نهاد و [[چادر]] را مانع اصلی عقب‌ماندگی زنان خواند. این اصلاحات، اگرچه از سوی نخبگان و روشنفکران حمایت می‌شد، اما به‌دلیل تقلیدگرایی از سبک زندگی غربی با مخالفت‌های شدید گروه‌های مذهبی و سنتی مواجه شد که در نهایت منجر به سقوط دولت امانی شد.<ref>[https://8am.media/fa/part-2-cultural-barriers-to-womens-employment/ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref>
 
===دوران افول: بازگشت به سنت و انزوای اجتماعی===
پس از سقوط دولت امانی، حاکمیت‌های حبیب‌الله کلکانی و نادرخان با رویکردی محافظه‌کارانه، به بازگرداندن ارزش‌های سنتی و مذهبی اقدام کردند. در این دوره، زنان از حق آموزش و مشارکت در حوزه‌های عمومی محروم شدند و فضای اجتماعی برای اشتغال آنان محدود شد. بسته‌شدن مدارس [[دختر|دخترانه]] و نشریات مربوط به زنان، نشانگر بازگشت به سبک زندگی‌ای بود که در آن، زنان تنها در حوزهٔ خصوصی تعریف می‌شدند.<ref>[https://8am.media/fa/part-2-cultural-barriers-to-womens-employment/ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref>
 
===عصر تدریجی بازگشایی: گام‌های آهسته به‌سوی مشارکت===
در دوران ظاهرشاه، فضای اجتماعی به تدریج برای زنان باز شد و مدارس دخترانه در سراسر کشور تأسیس شد. زنان به مشاغلی مانند معلمی روی آوردند و توانستند در کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی شرکت کنند. این دوره، گام‌های آرامی به سوی تغییر سبک زندگی زنان برداشت، اما همچنان با احتیاط و در چارچوب‌های محافظه‌کارانه حرکت می‌کرد. در دوران داوودخان نیز، حقوق زنان در قانون اساسی تقویت و زمینه برای [[تحصیل زن|تحصیل]] و [[اشتغال زن|اشتغال]] آنان بهتر شد، هرچند که تغییرات در عمل به کندی صورت می‌گرفت.<ref>[https://8am.media/fa/part-2-cultural-barriers-to-womens-employment/ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref>
 
===تحولات معاصر: فراز و فرود در سبک زندگی===
با روی‌کارآمدن حکومت حزب خلق و پرچم، تلاش برای برابری زن و مرد با شدت بیشتری دنبال شد. اگرچه این رویکرد به افزایش حضور زنان در سازمان‌های دولتی، به‌ویژه در بخش‌های آموزش و صحت منجر شد، اما این تغییرات به‌طور عمده در شهرهای بزرگ و برای طیف خاصی از زنان بود. در مقابل، در دورهٔ دولت اسلامی و مجاهدین، به‌دلیل [[جنگ]] و ناامنی، حضور زنان در موقعیت‌های اجتماعی و اقتصادی کمرنگ شد.<ref>[https://8am.media/fa/part-2-cultural-barriers-to-womens-employment/ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref>
 
در مرحلهٔ اول حکومت طالبان، زنان به‌طور کامل از عرصه عمومی و اجتماعی حذف شدند، زیرا این گروه کار زنان را محدود به [[خانه]] می‌دانست. این دوران، یک عقب‌گرد کامل در سبک زندگی زنان بود که آنها را به انزوای اجباری در خانه وادار کرد.<ref>[https://8am.media/fa/part-2-cultural-barriers-to-womens-employment/ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref>
 
پس از سقوط طالبان و روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی، با تصویب قانون اساسی، زنان توانستند دوباره حضور فعالی در عرصه‌های عمومی، ادارات دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و تجارت داشته باشند. این دوره، فرصتی برای زنان فراهم آورد تا سبک زندگی مدرن و فعال اجتماعی را تجربه کنند. با این حال، با قدرت‌یابی مجدد طالبان در [[تابستان]] ۱۴۰۰ش، زنان دوباره با محدودیت‌های شدید در حضور اجتماعی و اشتغال مواجه شدند.<ref>[https://8am.media/fa/part-2-cultural-barriers-to-womens-employment/ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref>
 
==اهمیت {{درشت|اشتغال زنان افغانستان}}==
پژوهشگران اهمیت اشتغال زنان در افغانستان را در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و توسعه‌ای تحلیل کرده‌اند. آنها با توجه به شرایط خاص افغانستان، مشارکت اقتصادی زنان را تنها یک مسئلهٔ حقوق بشری نمی‌دانند بلکه یک ضرورت بنیادین برای ثبات، بازسازی و کاهش فقر مزمن در کشور ارزیابی می‌کنند:<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/547101 «نگاه طالبانی به زنان، منظر اسلامی یا فرهنگ پشتون‌والی؟ / وضعیت اسف­بار و محرومیت زنان در دوره دوم امارت طالبان»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>
 
===اهمیت اقتصادی و کاهش فقر===
*کاهش فقر خانوار: مشارکت زنان، به‌ویژه در شرایطی که مردان به‌دلیل جنگ، [[مهاجرت]]، یا معلولیت قادر به تأمین معاش نیستند ([[زن سرپرست خانوار|زنان سرپرست خانوار]])، درآمد حیاتی را به [[خانواده]] تزریق می‌کند. در یک اقتصاد شکننده، درآمد زن نه یک حق، بلکه یک ضرورت معیشتی است که خانواده‌ها را از فقر مطلق نجات می‌دهد.<ref>[https://www.magiran.com/article/1287192 «وضعیت اشتغال زنان در افغانستان:فرصت‌های شغلی در افغانستان در اختیار مردان است»، وب‌سایت رزونامۀ سرمایه.]</ref>
*توسعهٔ تولید ناخالص داخلی (GDP): حذف نیمی از نیروی کار جامعه از چرخهٔ رسمی اقتصاد، به‌طور مستقیم منجر به کاهش شدید تولید ناخالص داخلی می‌شود. سازمان‌های بین‌المللی تخمین زده‌اند که محدودیت‌های کار زنان، اقتصاد افغانستان را با زیان‌های کلان مواجه کرده است.<ref>[http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=155957 «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان.]</ref>
*افزایش بهره‌وری و تنوع اقتصادی: حضور زنان افغانستان در بخش‌هایی مانند [[آموزش و پرورش در افغانستان]]، [[تحصیلات عالی افغانستان]]، بهداشت و تندرستی و خدمات که بیشتر با کمبود نیروی کار متخصص زن مواجه هستند، کیفیت خدمات را افزایش می‌دهد. علاوه‌بر این، زنان در حوزه‌های سنتی مانند [[صنایع دستی]] و [[قالی بافی|قالی‌بافی]]، ظرفیت‌های صادراتی مهمی را به اقتصاد غیررسمی اضافه می‌کنند.<ref>[http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=155957 «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان.]</ref>
 
===اهمیت اجتماعی و فرهنگی===
*توانمندسازی فردی: کار و استقلال مالی، قدرت چانه‌زنی زنان افغانستان را در [[خانواده]] و جامعهٔ [[مردسالاری|مردسالار]] این کشور افزایش می‌دهد. این امر به زنان امکان می‌دهد تا در مورد [[ازدواج]]، آموزش فرزندان و مدیریت منابع مالی تصمیم بگیرند که یک عامل حیاتی برای کاهش خشونت خانگی نیز محسوب می‌شود.<ref>[http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=155957 «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.]</ref>
*بهبود سلامت و آموزش: زنان شاغل و تحصیل‌کرده به‌طور عموم آگاهی بیشتری در مورد بهداشت و تغذیه دارند و تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری بر آموزش دختران خود نشان می‌دهند. این الگو، چرخهٔ فقر و محرومیت را در نسل‌های بعدی متوقف می‌کند.<ref>[http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=155957 «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.]</ref>
*الگوسازی اجتماعی: حضور زنان متخصص و موفق در جامعهٔ افغانستان که چندین سال در جنگ و ناامنی بوده است، برای نسل جوان دختران الگوهای مثبت خلق می‌کند و هنجارهای اجتماعی را به‌سوی پذیرش نقش‌های فعال‌تر زنان در فضای عمومی تغییر می‌دهد.<ref>[http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=155957 «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان.]</ref>
 
===اهمیت توسعه‌ای و سیاسی===
*توسعهٔ پایدار: تجربهٔ جهانی نشان می‌دهد که هیچ کشوری بدون مشارکت کامل نیمی از جمعیت خود نمی‌تواند به توسعهٔ پایدار دست یابد. سازمان‌های بین‌المللی تأکید دارند که سرمایه‌گذاری در آموزش و اشتغال زنان افغانستان، یکی از مؤثرترین راه‌های دستیابی به اهداف توسعه در این کشور است.<ref>[https://iraf.ir/36453/economy/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%9B-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D9%88-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA/ «اشتغال زنان افغان؛ عامل رشد و توسعه افغانستان، وب‌سایت ایراف، تاریخ.]</ref>
*پاسخگویی اجتماعی در بخش سلامت و آموزش: در افغانستان که بر اساس اقتضائات فرهنگی و اجتماعی تفکیک جنسیتی شدید در حوزه‌های عمومی حاکم است، وجود معلمان زن برای آموزش دختران و پزشکان زن برای ارائهٔ خدمات بهداشتی به زنان، یک ضرورت عملی است. اگر زنان شاغل نباشند، دختران از آموزش و زنان از خدمات سلامت محروم خواهند ماند.<ref>[http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=155957 «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.]</ref>
*ظرفیت‌سازی برای بازسازی: به نظر کارشناسان زنان نقش حیاتی در آشتی ملی، ایجاد صلح محلی و بازسازی جامعه در افغانستان دارند. اشتغال زنان در نهادهای مدنی، سازمان‌های غیردولتی و دولت، صدای آسیب‌دیدگان را تقویت کرده و به ایجاد حکومتی فراگیرتر و پاسخگوتر کمک می‌کند.<ref>[http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=155957 «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.]</ref>
 
==اشتغال زنان در قوانین اساسی افغانستان==
بنیادهای حقوقی [[اشتغال زنان]] در افغانستان، در متن قوانین اساسی مدرن و دموکراتیک (مانند ۱۳۰۲، ۱۳۴۳، ۱۳۵۵ و به‌ویژه ۱۳۸۲ش)، بر پایهٔ اصول برابری جنسیتی، حق انتخاب شغل آزاد، اهلیت‌محوری در استخدام و حمایت‌های دولتی استوار بوده است. در مقابل، قوانین اساسی متأثر از رویکردهای محافظه‌کارانه (مانند ۱۳۱۰ و ۱۳۷۲ش)، این حقوق را در عمل یا در متن قانون به شدت محدود کرده‌اند که نشان‌دهندهٔ تضاد عمیق میان آرمان‌های حقوقی مدرن و واقعیت‌های اجتماعی-سیاسی سنتی در افغانستان است.<ref>[https://www.etilaatroz.com/192915/%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86/ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref>
 
===تضمین برابری و حقوق شهروندی (قوانین اساسی ۱۳۰۲، ۱۳۴۳، ۱۳۵۵ و ۱۳۸۲)===
این قوانین اساسی، مبانی حقوقی اصلی برای مشارکت زنان در نیروی کار را فراهم کردند:
 
===برابری و شمولیت بدون تبعیض===
*قانون اساسی ۱۳۰۲ش (عصر امانی): برای اولین‌بار شهروندان افغانستان بدون در نظرداشت جنسیت، مساوی اعلام شدند (مادهٔ ۳)؛
*قانون اساسی ۱۳۴۳ش (عصر ظاهرشاه): به حقوق و وظایف مساوی افراد اشاره شد (مادهٔ ۲۵)؛
*قانون اساسی ۱۳۵۵ش (عصر داوودخان): حقوق و وجایب مساوی شهروندان بدون تبعیض و امتیاز تسجیل یافت (مادهٔ ۲۷)؛
*قانون اساسی ۱۳۸۲ش (قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان): برابری کامل شهروندان در حقوق و وظایف تأکید شد و تمهیداتی مانند سهمیه‌بندی جنسیتی برای تضمین حضور زنان در پارلمان و ادارات دولتی وضع شد (مواد ۸۳، ۸۴، ۵۰).<ref>[https://www.etilaatroz.com/192915/%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86/ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref>
 
===حق کار و انتخاب شغل آزاد بدون تبعیض جنسیتی===
*قانون اساسی ۱۳۰۲ش: اشتراک شهروندان در تجارت، صنعت و زراعت درج شد (مادهٔ ۱۲).
*قانون اساسی ۱۳۴۳ش: حق کار برای هر شهروندی که قدرت اجرای آن را داشته باشد، آزادی در انتخاب شغل و حرفه در محدودهٔ قانون و منع تحمیل کار اجباری گنجانده شد (مادهٔ ۳۷).
*قانون اساسی ۱۳۵۵ش: حق کار و آزادی در انتخاب شغل و حرفه تأیید شد (مادهٔ ۴۱).
*قانون اساسی ۱۳۸۲ش: حق کار، انتخاب شغل و حرفه و عدم تحمیل کار اجباری به رسمیت شناخته شد (مواد ۴۸ و ۴۹).<ref>[https://www.etilaatroz.com/192915/%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86/ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref>
 
===استخدام بر اساس اهلیت===
*قانون اساسی ۱۳۰۲ش: استخدام شهروندان به اندازهٔ قابلیت و اهلیت‌شان در مأموریت‌ها مورد تأکید قرار گرفت (مادهٔ ۱۷).
*قانون اساسی ۱۳۸۲ش: استخدام در دولت بر اساس اهلیت و بدون هیچ‌گونه تبعیض تسجیل شد (مادهٔ ۵۰).<ref>[https://www.etilaatroz.com/192915/%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86/ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref>
 
===تسهیلات دولتی و حقوق حمایتی (عصر کمونیستی و دوران جمهوری اسلامی افغانستان):===
*قوانین اساسی ۱۳۵۹ش و ۱۳۶۶ش: دولت مکلف به ایجاد شرایط وسیع برای زنان در تحصیل، کسب مسلک و تدارک کار شد (مادهٔ ۲۶ قانون ۱۳۵۹ش). همچنین بر حق کار و مسئولیت دولت جهت فراهم‌سازی اسباب استفاده از این حق و از بین‌بردن تبعیض در قسمت دریافت معاشات تأکید شد (مواد ۵۳ و ۵۴ قانون ۱۳۶۶).
*قانون منع [[خشونت علیه زن|خشونت علیه زنان]] (مصوب در دوران قانون اساسی ۱۳۸۲ش): ممانعت زن از اشتغال جرم پنداشته شد (مادهٔ ۳۵)، که خود پشتوانه‌ای قانونی برای حق اشتغال فراهم کرد.<ref>[https://www.etilaatroz.com/192915/%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86/ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref>
 
===محدودیت‌های فرهنگی و سنتی (قوانین اساسی ۱۳۱۰ش و ۱۳۷۲ش)===
این قوانین، به‌دلیل نفوذ قشر مذهبی تندرو و سنتی، محدودیت‌هایی را بر حقوق زنان اعمال کردند:
*قانون اساسی ۱۳۱۰ش (عصر نادرشاه): با وجود تسجیل مواد مشابه قانون ۱۳۰۲ش در مورد برابری و حق کار (مواد ۳، ۱۲، ۱۳، ۱۴)، اما در عمل، رویکرد حاکمیت منفی و زن‌ستیزانه بود که به انسداد مکاتب دخترانه و ممنوعیت فعالیت‌های زنان منجر شد. در این قانون، هیچ تضمینی برای حمایت زنان در مقابل قدرت مطلق قوای مجریه وجود نداشت.<ref>[https://www.etilaatroz.com/192915/%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86/ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref>
*قانون اساسی ۱۳۷۲ش (عصر دولت اسلامی مجاهدین): حق کار و مشارکت، منوط و محدود به چوکات شریعت اسلامی شد (مادهٔ ۳۷). همچنین، مردبودن شرط ریاست دولت و ریاست حکومت تعیین شد (مواد ۵۲ و ۶۲) که به‌طور رسمی نقش زنان در رده‌های بالای حکومتی را محدود کرد و حضور زنان در ادارات دولتی و رسانه‌ها ممنوع اعلام شد.<ref>[https://www.etilaatroz.com/192915/%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86/ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.]</ref>
 
==تفاوت‌های اشتغال زنان در افغانستان==
تفاوت‌های اشتغال زنان در افغانستان به‌طور عمده تابعی از تقابل میان مناطق شهری و روستایی و همچنین پویایی‌های قومی و مذهبی است:
 
===تفاوت‌های جغرافیایی<ref>[http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2017215/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86 «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعه افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی.]</ref>===
{| class="wikitable"
|بُعد جغرافیایی
|ویژگی‌های اشتغال زنان
|عوامل مؤثر جامعه‌شناختی و فرهنگی
|-
|شهری (به‌ویژه کابل، هرات، مزار و بامیان)
|بالاترین نرخ مشارکت در بخش‌های رسمی (دولتی، خصوصی، آموزش، سلامت و رسانه). حضور در مشاغل یقه سفید و سطوح مدیریتی (به‌ویژه پیش از ۲۰۲۱م).
|دسترسی به آموزش و تحصیلات عالی، نفوذ کمتر هنجارهای قبیله‌ای، وجود زیرساخت‌ها و بازار کار مدرن، و تماس با تأثیرات جهانی.
|-
|روستایی و مناطق دورافتاده
|نرخ مشارکت بالا، اما به‌طور عمده در اقتصاد غیررسمی، کار کشاورزی، دامداری، صنایع دستی و قالی‌بافی (کار خانگی).
|تسلط اقتصاد معیشتی، غلبه سنت‌های قبیله‌ای (مانند ''پشتونوالی'' در برخی مناطق پشتون‌نشین) که بر تفکیک جنسیتی تأکید دارند، و دسترسی محدود به آموزش.
|}
 
===تفاوت‌های قومیتی (هنجارهای فرهنگی)===
*[[قوم پشتون|پشتون‌ها]] (به‌ویژه در جنوب و شرق): در بسیاری از مناطق پشتون‌نشین، به‌ویژه در مناطق روستایی، سنت‌های قوی [[پدرسالاری]] قبیله‌ای و [[قوم پشتون|پشتونوالی]]، اشتغال زنان در فضای عمومی را به‌شدت محدود می‌کند. نقش اصلی زن در این جوامع، حفظ حریم خانواده (پردگی) و کار در داخل خانه (کشاورزی غیرمستقیم و [[صنایع دستی]]) تعریف می‌شود.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/547101 «نگاه طالبانی به زنان، منظر اسلامی یا فرهنگ پشتون‌والی؟ / وضعیت اسف­بار و محرومیت زنان در دوره دوم امارت طالبان»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>
*[[قوم هزاره|هزاره‌ها]] (در مرکز و شهرهای مختلف): به‌دلیل سال‌ها فشار اجتماعی و اقتصادی و تمرکز تاریخی بر تحصیل به‌عنوان ابزار ارتقای طبقاتی، زنان هزاره اغلب نرخ مشارکت بالاتری در تحصیلات و مشاغل رسمی (پیش از ۲۰۲۱م) داشته‌اند، به‌خصوص در بخش‌های خدمات و آموزشی.<ref>[https://8am.media/fa/hazara-female-teacher-in-kabul-save-me-before-its-too-late/ «آموزگار زن هزاره در کابل: نجاتم دهید پیش از آن‌که دیر شود»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref>
*[[تاجیک‌های افغانستان|تاجیک‌ها]] و [[قوم ازبک|ازبک‌ها]] (در شمال و شمال‌شرق): این اقوام، به‌ویژه در شهرها و مناطق شمالی، به‌طور معمول در هنجارهای اجتماعی انعطاف‌پذیری زیادی دارد که به مشارکت بالاتر زنان در بازارهای محلی، آموزش و خدمات عمومی کمک کرده است.<ref>[http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2017215/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86 «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعه افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی]</ref>
 
===تفاوت‌های مذهبی===
تأثیر مذهب اسلام بر اشتغال زنان در افغانستان تحت تأثیر قرائت‌ها و تفسیرهای فقهی مذاهب اسلامی قرار دارد:
*فقه حنفی (مذهب اکثریت سنی): قرائت‌های سنتی و محافظه‌کارانه از فقه حنفی، به‌ویژه در محیط‌های روستایی، بیشتر بر اولویت [[نقش مادری]] و [[خانه‌داری]] تأکید دارند و خروج زن برای کار را منوط به نیاز شدید اقتصادی و رعایت کامل حجاب شرعی (مانند برقع) می‌دانند. این قرائت‌ها توسط روحانیون محلی تقویت می‌شوند.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/213341/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-(1)/ «بررسی تطبیقی نظرات شیعه و اهل سنت در مورد اشتغال بانوان (1)»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
*فقه جعفری (مذهب هزاره‌ها): در مقایسه، قرائت‌های فقه [[شیعه]] که در جوامع هزاره بیشتر رایج است، گاهی اوقات تأکید بیشتری بر عقلانیت و تحصیل دارد که به‌طور ضمنی راه را برای مشارکت اجتماعی زنان در چارچوب‌های مذهبی بازتر می‌کند (البته همچنان با حفظ اصول شرعی).<ref>[https://fa.abna24.com/news/1729803/%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%B1%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C «علمای شیعه افغانستان: اشتغال زنان با رعایت موازین شرعی اشکالی ندارد»، خبرگزاری ابنا.]</ref>
*تفسیرهای رادیکال (مانند طالبان): در دوره‌های حاکمیت طالبان، تفسیری افراطی از شریعت (که بسیاری آن را بیشتر عرف قبیله‌ای پشتون‌محور می‌دانند تا فقه سنتی) اشتغال زنان را به‌صورت تقریبی از تمام بخش‌های عمومی به‌جز بخش‌های ضروری مانند بهداشت، حذف کرد. به نظر بسیاری از کارشناسان این محدودیت‌ها به‌طور عموم با هدف پنهان‌سازی زن از فضای عمومی انجام می‌شود.<ref>[https://www.iess.ir/fa/analysis/3728/ «دورنمای جایگاه زنان افغانستان بر مبنای اصول فکری قاضی‌القضات طالبان»، وب‌سایت موسسۀ مطالعات راهبردی شرق.]</ref>
 
===تفاوت‌های طبقات اجتماعی===
*طبقهٔ بالا و نخبگان شهری: زنانی که به شبکه‌های سیاسی و اقتصادی نخبگان دسترسی دارند، حتی در شرایط سخت‌تر، امکان فعالیت در بخش‌های محدود (مانند سازمان‌های غیردولتی، تجارت‌های کوچک خصوصی یا بخش‌های حمایتی) را دارا بوده‌اند. این زنان از سرمایهٔ فرهنگی (تحصیلات) و سرمایهٔ اجتماعی (ارتباطات) بیشتری برخوردارند.<ref>[http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2017215/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86 «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعه افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی.]</ref>
*طبقهٔ متوسط شهری (تحصیل‌کرده): این قشر، بیشترین تأثیر را از ممنوعیت‌های شغلی (مانند حاکمیت دوم طالبان) دید. این زنان بخشی از نیروی کار ماهر جامعه بودند که به‌طور مستقیم از مشاغل رسمی اخراج شدند و به سرعت به طبقهٔ «زنان بی‌کار تحصیل‌کرده» تبدیل شدند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/6334651/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D9%82-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF «طالبان: زنان حق کار در سازمان‌های غیر دولتی را ندارند»، خبرگزاری مهر.]</ref>
*طبقهٔ پایین و روستایی: مشارکت اقتصادی این زنان، در قالب «اشتغال رسمی» تعریف نشده است. کار آنان در بخش کشاورزی و تولیدات دستی، عمومی، مستمر اما نامرئی بوده و بیشتر فاقد حمایت‌های حقوقی و اجتماعی کارگران رسمی است. این کار معیشتی، نه یک انتخاب حرفه‌ای، بلکه یک ضرورت بقا برای [[خانواده]] محسوب می‌شود.<ref>[http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2017215/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86 «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعه افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی.]</ref>


پس از قدرت‌یابی مجدد طالبان در 1400ش، زنان پس از دو دهه فعالیت، دوباره با محدودیت شدید در حضور اجتماعی رو‌به‌رو شدند.<ref> [http://irdiplomacy.ir/fa/news/2017215/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86 باقری، «نگاهی جامعه‌شناختی به‌جایگاه زنان در جامعۀ افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی.]</ref> 
==زمینه‌های اشتغال زنان افغانستان در دو دهۀ گذشته==
# حمایت دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، مشروط به رعایت حقوق و اشتغال زنان شد.<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص56-57].</ref> 
# حضور و مشارکت فعال زنان در بخش‌های مختلف نظام جدید افغانستان؛<ref>کاظم، زنان افغانستان زیر فشار عنعنه و تجدد، 2004م، ص525 – 527.</ref> 
# تصریح قانون اساسی بر ‌تساوی همگان در برابر قانون، تفاوت نداشتن زن و مرد در استخدام<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، 1382ش.</ref>  و الزام دولت به ‌رعایت منشور سازمان ‌ملل متحد، اعلامیۀ جهانی حقوق بشر، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، میثاق بین‌المللی حقوق فرهنگی و اقتصادی و کنوانسیون رفع کلیۀ اشکال تبعیض علیه زنان؛<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص48.]</ref>  همچنین قانون‌ کار<ref>قانون کار جمهوری اسلامی افغانستان، 1385ش، فقرۀ 2 مادۀ 3.</ref>  و قانون کارکنان خدمات ملکی<ref>قانون خدمات ملکی جمهوری اسلامی افغانستان، 1387ش، فقرۀ 2 مادۀ2.</ref>  جمهوری اسلامی افغانستان بدون تبعیض از حق اشتغال زنان در ادارات دولتی و خصوصی حمایت کرده است. قانون محو خشونت علیه ‌زنان (2007م)، ممانعت از حق‌ کار را جرم دانسته است.<ref>قانون محو خشونت علیه‌زنان، 2007م، مادۀ 5.</ref>  همچنین به منظور بهبود وضعیت کاری زنان و ایجاد فرصت‌های مناسب برای آنها، شورای وزیران در 1387ش، پلان کاری ملی برای زنان را به تصویب رساند.<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص62.]</ref> 
# وزارت امور زنان به‌منظور تطبیق تعهدات دولت در راستای بهبود وضعیت زنان، توانمندسازی زنان در ابعاد مختلف، هماهنگی برای افزایش کارمندان زن در بخش‌های مختلف، تأسیس شد. کمیسیون مستقل حقوق بشر، وزارت‌های ارشاد، حج و اوقاف، اطلاعات و فرهنگ، تحصیلات عالی، صحت‌عامه، معارف، عدلیه، تجارت و صنایع، اتاق‌های تجارت، در این راستا با وزارت امور زنان همکار بودند.<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص61-64.]</ref>
==عرصه‌های اشتغال زنان افغانستان==
==عرصه‌های اشتغال زنان افغانستان==
===الف) تولید===
زنان در افغانستان در عرصه‌های مختلف در کارهای خانگی و بیرون از خانه اشتغال داشته‌اند و در مواد زیاد بار اقتصاد خانواده به دوش زنان بوده است که در موارد زیر عرصه‌های آن اشاره شده است:
# صنایع دستی؛ بسیاری از زنان افغانستان از گذشته‌های دور به تولید خورجین، بَرَگ، نمد، فرش‌های سنتی، شال‌گردن، دستکش، جوراب (مناطق مرکزی)،<ref>موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص145.</ref> کلاه پوستی (قره‌قل) و سراجی (ولایت هرات)، قالین، گلیم، قرص‌دوزی، خامک‌دوزی، گل‌دوزی، چرمه‌دوزی، یخن‌دوزی، شال‌بافی، خیاطی (مناطق مرکزی و شمال) می‌پرداختند.<ref>[https://www.payam-aftab.com/fa/news/48249/%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 «صنایع دستی افغانستان و نقش آن در اقتصاد خانواده‌های افغان»، خبرگزاری پیام آفتاب.] </ref>  از سال 2001م با تشکیل نظام جدید و آغاز فعالیت اتاق‌ تجارت و صنایع زنان، تعداد زیادی از زنان توانستند که به‌عنوان سرمایه‌گذار در بخش صنایع وارد بازارکار شوند و حوزۀ کاری زنان را از منزل به بازار انتقال دهند.<ref> [http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=148574 محمدی، «سنگینی توسعۀ اقتصادی بر دوش زنان افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.]</ref> طبق گزارش اتاق تجارت و صنایع زنان در 2018م، تعداد 850 زن تجارت‌پیشه برای 45 هزار نفر فرصت کاری ایجاد کردند.<ref>[https://farsi.alarabiya.net/afghanistan/2018/04/19/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%B5%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی.]</ref>
 
# کشاورزی و دام‌داری؛ در روستاهای افغانستان بخش عمدۀ فعالیت دام‌داری بر ‌عهدۀ زنان است. در نظام جمهوری اسلامی افغانستان، زنان در تولید [[زعفران]]، زنبورداری، مرغ‌داری، باغ‌داری و لبنیات، سرمایه‌گذاری کردند و فرصت‌های شغلی برای زنان کارگر فراهم شد.<ref>[http://www.dailyafghanistan.com/national_detail.php?post_id=147356 بهزاد، «مشارکت اقتصادی زنان؛ کلید انکشاف اقتصادی»، وبسایت روزنامۀ افغانستان ما.] </ref>
===بخش تولید (اقتصاد سنتی و غیررسمی)===
===ب) خدمات===
در بخش تولید، فعالیت زنان بیشتر ریشه در مهارت‌های سنتی و معیشتی دارد و به‌ویژه در مناطق روستایی و اقتصاد غیررسمی خانوار نقش حیاتی ایفا می‌کند:
زنان افغانستان در دورۀ جدید، در ادارات دولتی در سطوح مختلف ملکی، نظامی، عدلی و قضائی،<ref> [https://peace-ipsc.org/fa/%d9%88%d8%b6%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d9%81%d8%ba%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%aa%d8%ad%d9%88%d9%84%d8%a7%d8%aa-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%a8-2/ طالبی، «وضعیت زنان افغانستان»، وبسایت مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.]</ref>   صحت، آموزش و پرورش<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص64-65.]</ref> و هم‌چنین بخش خصوصی و مؤسسات بین‌المللی حضور یافتند.<ref>[https://peace-ipsc.org/fa/%d9%88%d8%b6%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d9%81%d8%ba%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%aa%d8%ad%d9%88%d9%84%d8%a7%d8%aa-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%a8-2/ طالبی، «وضعیت زنان افغانستان»، وبسایت مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.]</ref> این حضور بر اساس عرف و سنت‌ها در ولایت‌ها و گروه‌های قومی، متفاوت بود.<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/190537/78-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF «78درصد معلمان مدارس افغانستان زنان هستند»، خبرگزاری میزان.]  </ref>  همچنین فعالیت زنان در ایجاد مؤسسات آموزشی چون موسسۀ تحصیلات عالی گوهرشاد، موسسۀ تحصیلات عالی رابعۀ بلخی، موسسۀ تحصیلات عالی مریم، مجتمع تحصیلی و تعلیمی مورا، صنعت رستورانت‌داری و خدمات مسافرتی، چشمگیر بود.<ref>[https://farsi.alarabiya.net/afghanistan/2018/04/19/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%B5%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی.]</ref>  
*صنایع دستی: این حوزه وسیع‌ترین و سنتی‌ترین زمینهٔ کار زنان است که از گذشته‌های دور شامل خورجین، بَرَگ، نمد، فرش‌های سنتی، شال‌گردن، دستکش، جوراب (مناطق مرکزی)،<ref>موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص145.</ref> تولید قالی، گلیم، انواع خیاطی و دوخت‌های سنتی (مانند خامک‌دوزی، گل‌دوزی و یخن‌دوزی) می‌شود. این فعالیت‌ها به‌طور عمده در محیط [[خانه]] انجام شده، اما از ۲۰۰۱م به بعد، با تأسیس نهادهایی چون اتاق تجارت و صنایع زنان، فرصت‌هایی برای انتقال کار از منزل به بازار و ورود زنان به‌عنوان سرمایه‌گذار در این بخش‌ها فراهم شد.<ref>[http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=148574 محمدی، «سنگینی توسعۀ اقتصادی بر دوش زنان افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.]</ref>
==پیامدهای اشتغال زنان==
*کشاورزی و دامداری: بخش عمده‌ای از فعالیت‌های دامداری (پرورش حیوانات، شیردوشی و تهیه لبنیات)<ref>[https://farsi.alarabiya.net/afghanistan/2018/04/19/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%B5%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی.]</ref> و کشاورزی (به‌ویژه درو و جمع‌آوری محصولات) در مناطق روستایی بر عهده زنان است. در دوران جمهوری اسلامی، زنان در تولید محصولاتی مانند [[زعفران]]، زنبورداری و مرغداری نیز سرمایه‌گذاری کردند. این مشاغل، ستون فقرات اقتصاد معیشتی خانوار را تشکیل می‌دهند.<ref>[http://www.dailyafghanistan.com/national_detail.php?post_id=147356 بهزاد، «مشارکت اقتصادی زنان؛ کلید انکشاف اقتصادی»، وبسایت روزنامۀ افغانستان ما.]</ref>
از نظر برخی کارشناسان اشتغال زنان در رشد اقتصاد خانواده و اقتصاد ملی،<ref>[http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=148574 محمدی، «سنگینی توسعۀ اقتصادی بر دوش زنان افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.]</ref>  کاهش خشونت‌های خانوادگی و تبعیض جنسیتی، مؤثر است و سبب خودکفایی زنان می‌شود؛<ref>[https://farsi.alarabiya.net/afghanistan/2018/04/19/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%B5%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی.]</ref>  اما برخی معتقدند که اشتغال زنان در بیرون از منزل، افزایش سن [[ازدواج]]، فشار مضاعف کاری، گسستگی خانواده، تمایل به بی‌فرزندی یا کم‌فرزندی، سردی رابطۀ مادر و فرزند و افزایش آسیب‌های اجتماعی را در پی دارد. <ref>زعفرانچی، اشتغال زنان، مجموعه مقالات و گفت‌وگوها، 1388ش، ص42-59.</ref>
 
==چالش‌های اشتغال زنان افغانستان==
===بخش خدمات (اقتصاد رسمی و مدرن)===
فرهنگ سنتی و قبیله‌ای مردسالار، قرائت افراطی از آموزه‌های دینی،<ref> [https://peace-ipsc.org/fa/%d9%88%d8%b6%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d9%81%d8%ba%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%aa%d8%ad%d9%88%d9%84%d8%a7%d8%aa-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%a8-2/ طالبی، «وضعیت زنان افغانستان»، وبسایت مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.]</ref> ستیز با فرهنگ بیگانه، تقابل دو گروه سنت‌گرا و تجددخواه افراطی،<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2019/09/4.pdf عارفی و حمیدی، «نقش فرهنگ سیاسی در مشارکت سیاسی افغانستان (1380-1395ش)»، 1397ش، ص106.]</ref>  بی‌سوادی و عدم آگاهی مردان و زنان از حقوق هم‌دیگر،<ref> [https://peace-ipsc.org/fa/%d9%88%d8%b6%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d9%81%d8%ba%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%aa%d8%ad%d9%88%d9%84%d8%a7%d8%aa-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%a8-2/ سعیدی، «وضعیت زنان افغانستان در تحولات سیاسی –بخش نخست»، وبسایت مرکز بینالمللی مطالعات صلح.]</ref>  جنگ و ناامنی،<ref>[https://peace-ipsc.org/fa/%d9%88%d8%b6%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d9%81%d8%ba%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%aa%d8%ad%d9%88%d9%84%d8%a7%d8%aa-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%a8-2/ طالبی، «وضعیت زنان افغانستان»، وبسایت مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.]</ref>  کمبود فرصت‌های شغلی، کمبود تجارب کاری و مزد ناچیز،<ref>گنیش و دیگران، توانمندسازی اقتصادی زنان افغانستان 2002 – 2012م، (گزارش تحقیقی)، 1392ش.</ref>  چالش‌های عمدۀ اشتغال زنان در افغانستان به‌شمار می‌رود.
این بخش به‌طور عمده در دوره‌های بازگشایی سیاسی و به‌ویژه در دوران جمهوری اسلامی (۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱م) در شهرهای بزرگ گسترش یافت و شامل حوزه‌های تخصصی است:
*خدمات دولتی، عمومی و خصوصی: زنان توانستند در سطوح مختلف ملکی، نظامی، عدلی و قضائی<ref>[https://peace-ipsc.org/fa/%d9%88%d8%b6%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d9%81%d8%ba%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%aa%d8%ad%d9%88%d9%84%d8%a7%d8%aa-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%a8-2/ طالبی، «وضعیت زنان افغانستان»، وبسایت مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.]</ref> در ادارات دولتی، بخش خصوصی و مؤسسات ملی و بین‌المللی حضور یابند. این حضور بر اساس عرف و سنت‌ها در ولایت‌ها و اقوام مختلف، متفاوت بود.<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/190537/78-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF «78درصد معلمان مدارس افغانستان زنان هستند»، خبرگزاری میزان.]</ref>
*آموزش و پرورش: بعد از اصلاحات امانی به‌ویژه در زمان حاکمیت نظام جمهوری اسلامی زنان افغانستان به‌عنوان معلم نقش حیاتی ایفا کرده‌اند و حضور حرفه‌ای آنان تضمین‌کنندهٔ دسترسی دختران به آموزش در جامعهٔ مبتنی بر تفکیک جنسیتی بوده است.<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص64-65.]</ref>
*صحت (بهداشت و درمان): بسیاری از زنان تحصیل‌کرده در قالب [[پزشکی زنان|پزشک]]، پرستار و ماما به ارائه خدمات درمانی پرداخته‌اند و حضور آنان امکان دسترسی زنان به مراقبت‌های بهداشتی را فراهم ساخته است.<ref>[https://farsi.alarabiya.net/afghanistan/2018/04/19/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%B5%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی.]</ref>
*نهادهای مدنی و تجاری: زنان در تأسیس و مدیریت مؤسسات آموزشی عالی خصوصی (مانند گوهرشاد و [[رابعه بلخی|رابعهٔ بلخی]])، و همچنین ورود به صنایع خدماتی مانند رستوران‌داری و تجارت نقش داشته‌اند.<ref>[https://farsi.alarabiya.net/afghanistan/2018/04/19/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%B5%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی.]</ref>
 
==زمینه‌های اشتغال زنان در نظام جمهوری اسلامی افغانستان==
#حمایت جریان‌ها و رهبران سیاسی افغانستانی که بنیان‌گذاران نظام جمهوری اسلامی بودند، از حقوق زنان؛ به‌خصوص حق اشتغال مطابق شرایط فرهنگی افغانستان؛<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص56-57].</ref>
#حضور و مشارکت فعال زنان در بخش‌های مختلف نظام جدید افغانستان؛<ref>کاظم، زنان افغانستان زیر فشار عنعنه و تجدد، 2004م، ص525 – 527.</ref>
#تصریح قانون اساسی بر تساوی همگان در برابر قانون، تفاوت نداشتن زن و مرد در استخدام<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، 1382ش.</ref> و الزام دولت به رعایت منشور سازمان ملل متحد، اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، میثاق بین‌المللی حقوق فرهنگی و اقتصادی و کنوانسیون رفع کلیهٔ اشکال تبعیض علیه زنان؛<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص48.]</ref> همچنین قانون کار<ref>قانون کار جمهوری اسلامی افغانستان، 1385ش، فقرهٔ 2 مادهٔ 3.</ref> و قانون کارکنان خدمات ملکی<ref>قانون خدمات ملکی جمهوری اسلامی افغانستان، 1387ش، فقرهٔ 2 مادهٔ 2.</ref> جمهوری اسلامی افغانستان بدون تبعیض از حق [[اشتغال زن|اشتغال زنان]] در ادارات دولتی و خصوصی حمایت کرده است. قانون محو [[خشونت علیه زن|خشونت علیه زنان]] (2007م)، ممانعت از حق کار را جرم دانسته است.<ref>قانون محو خشونت علیه‌زنان، 2007م، مادهٔ 5.</ref> همچنین به‌منظور بهبود وضعیت کاری زنان و ایجاد فرصت‌های مناسب برای آنها، شورای وزیران در 1387ش، پلان کاری ملی برای زنان را به تصویب رساند.<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص62.]</ref>
#وزارت امور زنان به‌منظور تطبیق تعهدات دولت در راستای بهبود وضعیت زنان، توانمندسازی زنان در ابعاد مختلف، هماهنگی برای افزایش کارمندان زن در بخش‌های مختلف، تأسیس شد. کمیسیون مستقل حقوق بشر، وزارت‌های ارشاد، حج و اوقاف، اطلاعات و فرهنگ، تحصیلات عالی، صحت‌عامه، معارف، عدلیه، تجارت و صنایع، اتاق‌های تجارت، در این راستا با وزارت امور زنان همکار بودند.<ref>[https://research.kateb.edu.af/dari/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/3.pdf نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص61-64.]</ref>
 
==موانع اشتغال زنان افغانستان==
===موانع اجتماعی و فرهنگی===
این دسته از موانع ریشه در ساختارهای سنتی جامعه دارد. دیدگاه‌های غالب، کار زنان در بیرون از خانه را نامناسب می‌دانند و این امر منجر به ایجاد محدودیت‌های سخت‌گیرانه می‌شود. یکی از بارزترین این موانع، نیاز به همراهی یک مرد (محرم) برای هرگونه تردد یا فعالیت شغلی در خارج از منزل است.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/547101 «نگاه طالبانی به زنان، منظر اسلامی یا فرهنگ پشتون‌والی؟ / وضعیت اسف­بار و محرومیت زنان در دوره دوم امارت طالبان»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>
 
این مسئله به شدت استقلال و آزادی عمل زنان را در انتخاب شغل و رفت‌وآمد محدود می‌کند. همچنین، برخی هنجارها، زنان را از تعامل مستقیم با مردان در محیط‌های کاری بازمی‌دارند که این خود مانع بزرگی برای استخدام در بسیاری از مشاغل محسوب می‌شود.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/547101 «نگاه طالبانی به زنان، منظر اسلامی یا فرهنگ پشتون‌والی؟ / وضعیت اسف­بار و محرومیت زنان در دوره دوم امارت طالبان»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>
 
===موانع آموزشی و مهارتی===
با وجود تلاش‌های برخی نهادها برای آموزش زنان، هنوز هم محدودیت‌های سنتی در زمینه آموزش، به‌ویژه در مناطق روستایی، وجود دارد. این محدودیت‌ها باعث می‌شود زنان از آموزش‌های تخصصی و مهارتی که برای ورود به بازار کار ضروری است، محروم بمانند.<ref>[https://www.magiran.com/article/1287192 «وضعیت اشتغال زنان در افغانستان:فرصت‌های شغلی در افغانستان در اختیار مردان است»، وب‌سایت رزونامۀ سرمایه.]</ref>
 
حتی زنانی که آموزش دیده‌اند، به‌دلیل موانع اجتماعی، نمی‌توانند به‌طور کامل از مهارت‌های خود بهره ببرند و به مشاغلی که با نیازهای فرهنگی جامعه سازگار باشد، روی می‌آورند، مانند کارهای مرتبط با [[صنایع دستی]] و بهداشت که اغلب درآمد کمتری دارند.<ref>[https://www.magiran.com/article/1287192 «وضعیت اشتغال زنان در افغانستان:فرصت‌های شغلی در افغانستان در اختیار مردان است»، وب‌سایت رزونامۀ سرمایه.]</ref>
 
===موانع اقتصادی و زیرساختی===
محدودیت‌های اجتماعی به‌طور مستقیم بر موانع اقتصادی نیز تأثیر می‌گذارند. عدم دسترسی به منابع مالی و تولیدی، زنان را از راه‌اندازی کسب‌وکارهای مستقل بازمی‌دارد. بسیاری از زنان به‌دلیل سنت‌ها و عدم مالکیت، سرمایه‌ای برای شروع کار ندارند. علاوه‌بر این، نبود حمایت‌های دولتی و سازمانی از کارآفرینی و آموزش حرفه‌ای زنان، این مشکلات را تشدید می‌کند.<ref>[https://www.magiran.com/article/1287192 «وضعیت اشتغال زنان در افغانستان:فرصت‌های شغلی در افغانستان در اختیار مردان است»، وب‌سایت رزونامۀ سرمایه.]</ref>
 
==اشتغال زنان افغانستان در حاکمیت طالبان==
بر اساس گزارش «بررسی اجتماعی و اقتصادی افغانستان» از برنامهٔ توسعه‌ای سازمان ملل متحد (UNDP) در آوریل ۲۰۲۴م، وضعیت اشتغال و امنیت معیشتی زنان تحت حاکمیت طالبان با چالش‌های ساختاری عمیقی رو به رو است:
 
===تأثیر محدودیت‌ها بر الگوی اشتغال و زیان اقتصادی===
محدودیت‌های اعمال شده بر اشتغال و آموزش زنان، منجر به بازتعریف رادیکال نقش‌های جنسیتی در حوزهٔ عمومی شده است. این سیاست‌ها، به‌طور سیستماتیک، زنان را به حوزهٔ خصوصی (خانه) سوق داده و آنها را از بازار کار کنار گذاشته است. آمارها حاکی از آن است که تنها ۷درصد از زنان در ۲۰۲۴ش در خارج از خانه کار کرده‌اند.  این گزارش تأکید می‌کند که محدودیت‌های جاری، تا ۲۰۲۶م می‌تواند نزدیک به ۹۲۰میلیون دلار به اقتصاد افغانستان زیان وارد کند.<ref>[https://iraf.ir/62538/social/%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7/ «نگرانی سازمان ملل از وضعیت اقتصادی زنان افغانستان: تنها ۷ درصد زنان شاغل هستند»، وب‌سایت ایراف.]</ref>
 
===فرسایش امنیت و تشدید ناامنی معیشتی===
کاهش چشمگیر احساس امنیت در محیط زندگی برای زنان و دختران (افت از ۷۲درصد در ۲۰۲۲ به ۵۶درصد در ۲۰۲۴)، نشان‌دهندهٔ فرسایش سرمایهٔ اجتماعی و اعتماد عمومی در سطح خانوار است. این آمار نشان می‌دهد که محیط‌های خانگی، که انتظار می‌رود امن‌ترین مکان‌ها باشند، تحت فشار اجتماعی، اقتصادی و محدودیت‌های بیرونی، احساس آسیب‌پذیری زنان را افزایش داده است.<ref>[https://iraf.ir/62538/social/%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7/ «نگرانی سازمان ملل از وضعیت اقتصادی زنان افغانستان: تنها ۷ درصد زنان شاغل هستند»، وب‌سایت ایراف.]</ref>
 
در عین حال، بحران اقتصادی عمومی تشدید شده است؛ به‌طوری‌که ۷۵درصد خانوارها با ناامنی معیشتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این ناامنی، خانوارهای زن‌سرپرست را در کانون آسیب قرار داده است؛ جایی که ۹۷درصد آنها در معرض شوک‌های اقتصادی قرار گرفته‌اند. این آمار، گویای آن است که محدودیت‌های اعمال‌شده بر [[اشتغال زن|اشتغال زنان]]، به‌طور مستقیم به تعمیق فقر جنسیتی و افزایش آسیب‌پذیری معیشتی در میان آسیب‌پذیرترین گروه‌های جامعه منجر شده است.<ref>[https://iraf.ir/62538/social/%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7/ «نگرانی سازمان ملل از وضعیت اقتصادی زنان افغانستان: تنها ۷ درصد زنان شاغل هستند»، وب‌سایت ایراف.]</ref>
 
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
{{پانویس پیش‌نویس}}


==منابع==
==منابع==
* احمدی، فاطمه، «بررسی وضعیت مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان در کشور افغانستان»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های اسلامی جنسیت و خانواده، سال سوم، شمارۀ چهارم، بهار و تابستان 1399ش.
{{آغاز منابع}}
* امان‌الله، «تاریخچۀ اشتغال زنان از گذشته تا امروز»، وبلاگ سمینارهای اقتصادی برای دانشجویان، تاریخ بازدید: 30 اردیبهشت 1402ش.
* «آموزگار زن هزاره در کابل: نجاتم دهید پیش از آن‌که دیر شود»، وب‌سایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۲۸ تیر ۱۴۰۴ش.
* باقری، اسماعیل، «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعۀ افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1401ش.
* احمدی، فاطمه، «بررسی وضعیت مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان در کشور افغانستان»، فصل‌نامهٔ پژوهش‌های اسلامی جنسیت و خانواده، سال سوم، شمارهٔ چهارم، بهار و تابستان 1399ش.
* بهزاد، امین، «مشارکت اقتصادی زنان؛ کلید انکشاف اقتصادی»، وبسایت روزنامۀ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 4 فروردین 1398.
* «اشتغال زنان افغان؛ عامل رشد و توسعه افغانستان، وب‌سایت ایراف، تاریخ درج مطلب: ۱۰ مهر ۱۴۰۳ش.
* «تعریف اشتغال و بیکاری»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1393ش.  
* امامی، زهرا و دیگران، «الگوی اشتغال بانوان در گفتمان انقلاب اسلامی: بررسی و ترسیم هسته‌های گفتمانی از منظر آیت‌الله خامنه‌ای»، در مجله نشریه راهبرد، شمارهٔ ۴، زمستان ۱۴۰۰ش.
* دهخدا، علی‌اکبر لغت‌نامه، وب‌سایت مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، بازدید: 20 اردیبهشت 1402.
* امان‌الله، «تاریخچهٔ اشتغال زنان از گذشته تا امروز»، وبلاگ سمینارهای اقتصادی برای دانشجویان، تاریخ بازدید: 30 اردیبهشت 1402ش.
* باقری، اسماعیل، «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعهٔ افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1401ش.
* «بررسی تطبیقی نظرات شیعه و اهل سنت در مورد اشتغال بانوان (1)»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۱۳ خرداد ۱۳۹۱ش.
* بهزاد، امین، «مشارکت اقتصادی زنان؛ کلید انکشاف اقتصادی»، وبسایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 4 فروردین 1398.
* «تعریف اشتغال و بیکاری»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1393ش.
* حسین‌خانی، نورالله، سرمایه‌های فکری، معنوی و انسانی در اندیشه‌های دفاعی امام خامنه‌ای، تهران، یاران شاهد، ۱۳۹۲ش.
* «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰–۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامهٔ اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: ۵ اسفند ۱۴۰۲ش.
* «دورنمای جایگاه زنان افغانستان بر مبنای اصول فکری قاضی‌القضات طالبان»، وب‌سایت موسسهٔ مطالعات راهبردی شرق، تاریخ درج مطلب: ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
* دهخدا، علی‌اکبر لغت‌نامه، وب‌سایت مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، بازدید: 20 اردیبهشت 1402.
* «روز جهانی زنان روستایی؛ «زنان روستایی افغانستان در اقتصاد خانواده‌ها چه نقشی دارند؟» / گزارش شفقنا افغانستان»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: مهر ۱۴۰۴ش.
* زعفرانچی، لیلاسادات، اشتغال زنان، مجموعه مقالات و گفت‌وگوها، تهران، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1388ش.
* زعفرانچی، لیلاسادات، اشتغال زنان، مجموعه مقالات و گفت‌وگوها، تهران، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1388ش.
* «زنان روستایی و زنان پروژه‌ای؛ دو جهان از هم جدا»، وب‌سایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۱۷ اسفند ۱۴۰۳ش.
* سعیدی، گل‌ناز، «وضعیت زنان افغانستان در تحولات سیاسی – بخش نخست»، وب‌سایت مرکز بین‌المللی صلح، تاریخ درج مطلب: 25 ستامبر 2021م.
* سعیدی، گل‌ناز، «وضعیت زنان افغانستان در تحولات سیاسی – بخش نخست»، وب‌سایت مرکز بین‌المللی صلح، تاریخ درج مطلب: 25 ستامبر 2021م.
* «صنایع دستی افغانستان و نقش آن در اقتصاد خانواده‌های افغان»، وب‌سایت خبرگزاری پیام آفتاب، 20 خرداد 1391ش.
* «صنایع دستی افغانستان و نقش آن در اقتصاد خانواده‌های افغان»، وب‌سایت خبرگزاری پیام آفتاب، 20 خرداد 1391ش.
* «طالبان: زنان حق کار در سازمان‌های غیر دولتی را ندارند»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب:۱۳ دی ۱۴۰۳ش.
* طالبی، معصومه، «وضعیت امنیتی افغانستان پس از سال 2014»، وب‌سایت مرکز بین‌المللی مطالعات صلح، تاریخ درج مطلب: 24 اپریل 2013م.
* طالبی، معصومه، «وضعیت امنیتی افغانستان پس از سال 2014»، وب‌سایت مرکز بین‌المللی مطالعات صلح، تاریخ درج مطلب: 24 اپریل 2013م.
* عارفی، محمداکرم و حمیدی، روبینه، نقش فرهنگ سیاسی در مشارکت سیاسی افغانستان (1380-1395ش)، فصل‌نامۀ کاتب علمی و پژوهشی، سال پنجم، شمارۀ 11، زمستان 1397ش.
* عارفی، محمداکرم و حمیدی، روبینه، نقش فرهنگ سیاسی در مشارکت سیاسی افغانستان (1380-1395ش)، فصل‌نامهٔ کاتب علمی و پژوهشی، سال پنجم، شمارهٔ 11، زمستان 1397ش.
* فرهنگ، میرمحمد‌صدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ویرجینیا، امریکن سپیدی، قوس (آذر) 1367ش.
* «علمای شیعه افغانستان: اشتغال زنان با رعایت موازین شرعی اشکالی ندارد»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ش.
* فرهنگ، میرمحمدصدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ویرجینیا، امریکن سپیدی، قوس (آذر) 1367ش.
* قانون‌اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، 1382ش.
* قانون‌اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، 1382ش.
* قانون کار جمهوری اسلامی افغانستان، 1385ش.
* قانون کار جمهوری اسلامی افغانستان، 1385ش.
* قانون کار‌کنان خدمات ملکی جمهوری اسلامی افغانستان، 1384ش.
* قانون کارکنان خدمات ملکی جمهوری اسلامی افغانستان، 1384ش.
* قانون محو خشونت علیه‌ زنان جمهوری اسلامی افغانستان، 2007م.
* قانون محو خشونت علیه زنان جمهوری اسلامی افغانستان، 2007م.
* کاظم، عبدالله، زنان افغانستان زیر فشار عنعنه و تجدد، کالفرنیا، میوند، نوامبر 2004م.
* «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آبان ۱۳۹۹ش.
* گنیش و دیگران، توانمندسازی اقتصادی زنان افغانستان 2002 – 2012م، (گزارش تحقیقی، ادارۀ سازمان‌ملل‌متحد برای تساوی جنسیت و توانمندسازی زنان دفتر افغانستان)، آبان 1392ش.
* کاظم، عبدالله، زنان افغانستان زیر فشار عنعنه و تجدد، کالفرنیا، میوند، نوامبر 2004م.
* محمدی، محمدداوود، «سنگینی توسعۀ اقتصادی بر دوش زنان افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 28 تیر 1398ش.
* گنیش و دیگران، توانمندسازی اقتصادی زنان افغانستان 2002 – 2012م، (گزارش تحقیقی، ادارهٔ سازمان‌ملل‌متحد برای تساوی جنسیت و توانمندسازی زنان دفتر افغانستان)، آبان 1392ش.
* موسوی، عسکر، هزاره‌های افغانستان، ترجمۀ اسدالله شفایی، تهران، مؤسسۀ فرهنگی هنری نقش سیمرغ، 1379ش.
* محمدی، محمدداوود، «سنگینی توسعهٔ اقتصادی بر دوش زنان افغانستان»، وب‌سایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 28 تیر 1398ش.
* میری، زینب، «زنان افغانستان و اقتصاد کارآفرینی»، وبسایت روزنامۀ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 28دی 1398ش.
* موسوی، عسکر، هزاره‌های افغانستان، ترجمهٔ اسدالله شفایی، تهران، مؤسسهٔ فرهنگی هنری نقش سیمرغ، 1379ش.
* نجفی، خدیجه و اسلامی، روح‌الله، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، فصل‌نامۀ کاتب، علمی و پژوهشی، سال ششم، شمارۀ 15، زمستان 1389ش.
* میری، زینب، «زنان افغانستان و اقتصاد کارآفرینی»، وبسایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 28دی 1398ش.
* نجفی، خدیجه و اسلامی، روح‌الله، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، فصل‌نامهٔ کاتب، علمی و پژوهشی، سال ششم، شمارهٔ 15، زمستان 1389ش.
* «نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی، تاریخ درج مطلب: 19 آوریل 2019م.
* «نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی، تاریخ درج مطلب: 19 آوریل 2019م.
* «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامهٔ افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۳ فروردین ۱۴۰۰ش.
* «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعه افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۲ بهمن ۱۴۰۱ش.
* «نگاه طالبانی به زنان، منظر اسلامی یا فرهنگ پشتون‌والی؟ / وضعیت اسفبار و محرومیت زنان در دوره دوم امارت طالبان»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱ دی ۱۴۰۱ش.
* «وضعیت اشتغال زنان در افغانستان: فرصت‌های شغلی در افغانستان در اختیار مردان است»، وب‌سایت رزونامهٔ سرمایه، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آذر ۱۳۸۵ش.
* یزدانی، عنایت‌الله، «مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان؛ ضرورت‌ها و راه‌بردها»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: اسفند 1375ش.
* یزدانی، عنایت‌الله، «مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان؛ ضرورت‌ها و راه‌بردها»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: اسفند 1375ش.
* «78 درصد معلمان مدارس افغانستان زنان هستند»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 7 تیر 1395ش.
* «78 درصد معلمان مدارس افغانستان زنان هستند»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 7 تیر 1395ش.
[[رده:ویکی‌زندگی]]
{{پایان منابع}}
[[رده:مناسبات اجتماعی]]
[[رده:زنان]]
[[رده:افغانستان]]

نسخهٔ کنونی تا ۳ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۰۱:۳۰

اشتغال زنان افغانستان؛ مشارکت زنان در فعالیت‌های اقتصادی افغانستان.

اشتغال زنان در افغانستان به‌عنوان مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی، همواره در تقابل میان سنت‌های محافظه‌کار و الگوهای مدرن در نوسان بوده است. این مشارکت امروزه نه تنها یک حق، بلکه ضرورتی اساسی برای کاهش فقر، ثبات ملی و توسعه پایدار تلقی می‌شود. با وجود تضمین‌های حقوقی در قوانین اساسی مختلف، موانع ساختاری شدیدی از جمله فرهنگ مردسالار قبیله‌ای، تفاسیر افراطی مذهبی و محدودیت‌های جغرافیایی، حضور زنان در عرصهٔ عمومی را محدود کرده است.

سیر تاریخی اشتغال زنان فراز و نشیب‌های زیادی را از دورهٔ اصلاحات امان‌الله خان تا حاکمیت طالبان نشان می‌دهد. اگرچه در دورهٔ جمهوری اسلامی (۲۰۰۱–۲۰۲۱) پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینهٔ مشارکت اقتصادی زنان حاصل شد، اما بازگشت طالبان در ۱۴۰۰ش بار دیگر محدودیت‌های گسترده‌ای را بر سر راه اشتغال زنان ایجاد کرد. تفاوت‌های جغرافیایی، قومیتی و مذهبی نیز الگوهای متنوعی از مشارکت اقتصادی زنان را در مناطق مختلف کشور شکل داده است.

مفهوم‌شناسی اشتغال زنان افغانستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اشتغال در لغت به‌معنای پرداختن به کار و کسب[۱] و در اصطلاح به‌معنای فعالیت‌های اقتصادی است که به‌منظور کسب درآمد نقدی یا غیر نقدی در راستای تولید کالا یا ارائه خدمات انجام می‌شود. قید «کسب درآمد»، کارهایی مانند رسیدگی به فرزندان، پخت‌وپز و پذیرایی از مهمان را از تعریف اشتغال، خارج می‌کند.[۲]

اشتغال زنان افغانستان نیز به فعالیت‌های اقتصادی هدفمند تعریف می‌شود که به‌منظور کسب درآمد (نقدی یا غیرنقدی) از طریق تولید کالا یا ارائه خدمات انجام می‌گیرد. این نوع مشارکت، با وجود فراز و فرودهای تاریخی ناشی از کشمکش‌های سنت و مدرنیته، به‌عنوان یک ضرورت معیشتی و موتور محرک توسعه برای کاهش فقر خانوار، افزایش تولید ناخالص داخلی و توانمندسازی فردی و اجتماعی زنان در جامعه عمل می‌کند، هرچند که همواره با محدودیت‌های شدید فرهنگی، مذهبی (قرائت‌های خاص از مذهب) و جغرافیایی مواجه بوده است.[۳]

تاریخچه اشتغال زنان افغانستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عصر امان‌الله خان: شکستن چارچوب‌های سنتی زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دوران حکومت امان‌الله خان، آغازگر یک جنبش مدرنیزاسیون فرهنگی بود که با هدف رهایی جامعه از عقب‌ماندگی، به نقد ساختارهای سنتی پرداخت. در این دوره، تلاش شد تا با تصویب قانون اساسی، زنان از چارچوب‌های زندگی قبیله‌ای و محدود به خانه خارج و به‌عنوان شهروندانی با حقوق برابر شناخته شوند.[۴]

تأسیس اولین مدارس دخترانه، لغو چندهمسری و ازدواج کودکان، و برگزاری جلساتی برای مقابله با آداب و رسوم غلط، همگی نشان‌دهندهٔ یک تلاش آگاهانه برای تغییر سبک زندگی زنان از حالت انزوا و سنتی به سمت یک نقش فعال و اجتماعی بود. ملکه ثریا حتی پا را فراتر نهاد و چادر را مانع اصلی عقب‌ماندگی زنان خواند. این اصلاحات، اگرچه از سوی نخبگان و روشنفکران حمایت می‌شد، اما به‌دلیل تقلیدگرایی از سبک زندگی غربی با مخالفت‌های شدید گروه‌های مذهبی و سنتی مواجه شد که در نهایت منجر به سقوط دولت امانی شد.[۵]

دوران افول: بازگشت به سنت و انزوای اجتماعی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پس از سقوط دولت امانی، حاکمیت‌های حبیب‌الله کلکانی و نادرخان با رویکردی محافظه‌کارانه، به بازگرداندن ارزش‌های سنتی و مذهبی اقدام کردند. در این دوره، زنان از حق آموزش و مشارکت در حوزه‌های عمومی محروم شدند و فضای اجتماعی برای اشتغال آنان محدود شد. بسته‌شدن مدارس دخترانه و نشریات مربوط به زنان، نشانگر بازگشت به سبک زندگی‌ای بود که در آن، زنان تنها در حوزهٔ خصوصی تعریف می‌شدند.[۶]

عصر تدریجی بازگشایی: گام‌های آهسته به‌سوی مشارکت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوران ظاهرشاه، فضای اجتماعی به تدریج برای زنان باز شد و مدارس دخترانه در سراسر کشور تأسیس شد. زنان به مشاغلی مانند معلمی روی آوردند و توانستند در کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی شرکت کنند. این دوره، گام‌های آرامی به سوی تغییر سبک زندگی زنان برداشت، اما همچنان با احتیاط و در چارچوب‌های محافظه‌کارانه حرکت می‌کرد. در دوران داوودخان نیز، حقوق زنان در قانون اساسی تقویت و زمینه برای تحصیل و اشتغال آنان بهتر شد، هرچند که تغییرات در عمل به کندی صورت می‌گرفت.[۷]

تحولات معاصر: فراز و فرود در سبک زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با روی‌کارآمدن حکومت حزب خلق و پرچم، تلاش برای برابری زن و مرد با شدت بیشتری دنبال شد. اگرچه این رویکرد به افزایش حضور زنان در سازمان‌های دولتی، به‌ویژه در بخش‌های آموزش و صحت منجر شد، اما این تغییرات به‌طور عمده در شهرهای بزرگ و برای طیف خاصی از زنان بود. در مقابل، در دورهٔ دولت اسلامی و مجاهدین، به‌دلیل جنگ و ناامنی، حضور زنان در موقعیت‌های اجتماعی و اقتصادی کمرنگ شد.[۸]

در مرحلهٔ اول حکومت طالبان، زنان به‌طور کامل از عرصه عمومی و اجتماعی حذف شدند، زیرا این گروه کار زنان را محدود به خانه می‌دانست. این دوران، یک عقب‌گرد کامل در سبک زندگی زنان بود که آنها را به انزوای اجباری در خانه وادار کرد.[۹]

پس از سقوط طالبان و روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی، با تصویب قانون اساسی، زنان توانستند دوباره حضور فعالی در عرصه‌های عمومی، ادارات دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و تجارت داشته باشند. این دوره، فرصتی برای زنان فراهم آورد تا سبک زندگی مدرن و فعال اجتماعی را تجربه کنند. با این حال، با قدرت‌یابی مجدد طالبان در تابستان ۱۴۰۰ش، زنان دوباره با محدودیت‌های شدید در حضور اجتماعی و اشتغال مواجه شدند.[۱۰]

اهمیت اشتغال زنان افغانستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پژوهشگران اهمیت اشتغال زنان در افغانستان را در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و توسعه‌ای تحلیل کرده‌اند. آنها با توجه به شرایط خاص افغانستان، مشارکت اقتصادی زنان را تنها یک مسئلهٔ حقوق بشری نمی‌دانند بلکه یک ضرورت بنیادین برای ثبات، بازسازی و کاهش فقر مزمن در کشور ارزیابی می‌کنند:[۱۱]

اهمیت اقتصادی و کاهش فقر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • کاهش فقر خانوار: مشارکت زنان، به‌ویژه در شرایطی که مردان به‌دلیل جنگ، مهاجرت، یا معلولیت قادر به تأمین معاش نیستند (زنان سرپرست خانوار)، درآمد حیاتی را به خانواده تزریق می‌کند. در یک اقتصاد شکننده، درآمد زن نه یک حق، بلکه یک ضرورت معیشتی است که خانواده‌ها را از فقر مطلق نجات می‌دهد.[۱۲]
  • توسعهٔ تولید ناخالص داخلی (GDP): حذف نیمی از نیروی کار جامعه از چرخهٔ رسمی اقتصاد، به‌طور مستقیم منجر به کاهش شدید تولید ناخالص داخلی می‌شود. سازمان‌های بین‌المللی تخمین زده‌اند که محدودیت‌های کار زنان، اقتصاد افغانستان را با زیان‌های کلان مواجه کرده است.[۱۳]
  • افزایش بهره‌وری و تنوع اقتصادی: حضور زنان افغانستان در بخش‌هایی مانند آموزش و پرورش در افغانستان، تحصیلات عالی افغانستان، بهداشت و تندرستی و خدمات که بیشتر با کمبود نیروی کار متخصص زن مواجه هستند، کیفیت خدمات را افزایش می‌دهد. علاوه‌بر این، زنان در حوزه‌های سنتی مانند صنایع دستی و قالی‌بافی، ظرفیت‌های صادراتی مهمی را به اقتصاد غیررسمی اضافه می‌کنند.[۱۴]

اهمیت اجتماعی و فرهنگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • توانمندسازی فردی: کار و استقلال مالی، قدرت چانه‌زنی زنان افغانستان را در خانواده و جامعهٔ مردسالار این کشور افزایش می‌دهد. این امر به زنان امکان می‌دهد تا در مورد ازدواج، آموزش فرزندان و مدیریت منابع مالی تصمیم بگیرند که یک عامل حیاتی برای کاهش خشونت خانگی نیز محسوب می‌شود.[۱۵]
  • بهبود سلامت و آموزش: زنان شاغل و تحصیل‌کرده به‌طور عموم آگاهی بیشتری در مورد بهداشت و تغذیه دارند و تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری بر آموزش دختران خود نشان می‌دهند. این الگو، چرخهٔ فقر و محرومیت را در نسل‌های بعدی متوقف می‌کند.[۱۶]
  • الگوسازی اجتماعی: حضور زنان متخصص و موفق در جامعهٔ افغانستان که چندین سال در جنگ و ناامنی بوده است، برای نسل جوان دختران الگوهای مثبت خلق می‌کند و هنجارهای اجتماعی را به‌سوی پذیرش نقش‌های فعال‌تر زنان در فضای عمومی تغییر می‌دهد.[۱۷]

اهمیت توسعه‌ای و سیاسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • توسعهٔ پایدار: تجربهٔ جهانی نشان می‌دهد که هیچ کشوری بدون مشارکت کامل نیمی از جمعیت خود نمی‌تواند به توسعهٔ پایدار دست یابد. سازمان‌های بین‌المللی تأکید دارند که سرمایه‌گذاری در آموزش و اشتغال زنان افغانستان، یکی از مؤثرترین راه‌های دستیابی به اهداف توسعه در این کشور است.[۱۸]
  • پاسخگویی اجتماعی در بخش سلامت و آموزش: در افغانستان که بر اساس اقتضائات فرهنگی و اجتماعی تفکیک جنسیتی شدید در حوزه‌های عمومی حاکم است، وجود معلمان زن برای آموزش دختران و پزشکان زن برای ارائهٔ خدمات بهداشتی به زنان، یک ضرورت عملی است. اگر زنان شاغل نباشند، دختران از آموزش و زنان از خدمات سلامت محروم خواهند ماند.[۱۹]
  • ظرفیت‌سازی برای بازسازی: به نظر کارشناسان زنان نقش حیاتی در آشتی ملی، ایجاد صلح محلی و بازسازی جامعه در افغانستان دارند. اشتغال زنان در نهادهای مدنی، سازمان‌های غیردولتی و دولت، صدای آسیب‌دیدگان را تقویت کرده و به ایجاد حکومتی فراگیرتر و پاسخگوتر کمک می‌کند.[۲۰]

اشتغال زنان در قوانین اساسی افغانستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنیادهای حقوقی اشتغال زنان در افغانستان، در متن قوانین اساسی مدرن و دموکراتیک (مانند ۱۳۰۲، ۱۳۴۳، ۱۳۵۵ و به‌ویژه ۱۳۸۲ش)، بر پایهٔ اصول برابری جنسیتی، حق انتخاب شغل آزاد، اهلیت‌محوری در استخدام و حمایت‌های دولتی استوار بوده است. در مقابل، قوانین اساسی متأثر از رویکردهای محافظه‌کارانه (مانند ۱۳۱۰ و ۱۳۷۲ش)، این حقوق را در عمل یا در متن قانون به شدت محدود کرده‌اند که نشان‌دهندهٔ تضاد عمیق میان آرمان‌های حقوقی مدرن و واقعیت‌های اجتماعی-سیاسی سنتی در افغانستان است.[۲۱]

تضمین برابری و حقوق شهروندی (قوانین اساسی ۱۳۰۲، ۱۳۴۳، ۱۳۵۵ و ۱۳۸۲)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این قوانین اساسی، مبانی حقوقی اصلی برای مشارکت زنان در نیروی کار را فراهم کردند:

برابری و شمولیت بدون تبعیض

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قانون اساسی ۱۳۰۲ش (عصر امانی): برای اولین‌بار شهروندان افغانستان بدون در نظرداشت جنسیت، مساوی اعلام شدند (مادهٔ ۳)؛
  • قانون اساسی ۱۳۴۳ش (عصر ظاهرشاه): به حقوق و وظایف مساوی افراد اشاره شد (مادهٔ ۲۵)؛
  • قانون اساسی ۱۳۵۵ش (عصر داوودخان): حقوق و وجایب مساوی شهروندان بدون تبعیض و امتیاز تسجیل یافت (مادهٔ ۲۷)؛
  • قانون اساسی ۱۳۸۲ش (قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان): برابری کامل شهروندان در حقوق و وظایف تأکید شد و تمهیداتی مانند سهمیه‌بندی جنسیتی برای تضمین حضور زنان در پارلمان و ادارات دولتی وضع شد (مواد ۸۳، ۸۴، ۵۰).[۲۲]

حق کار و انتخاب شغل آزاد بدون تبعیض جنسیتی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قانون اساسی ۱۳۰۲ش: اشتراک شهروندان در تجارت، صنعت و زراعت درج شد (مادهٔ ۱۲).
  • قانون اساسی ۱۳۴۳ش: حق کار برای هر شهروندی که قدرت اجرای آن را داشته باشد، آزادی در انتخاب شغل و حرفه در محدودهٔ قانون و منع تحمیل کار اجباری گنجانده شد (مادهٔ ۳۷).
  • قانون اساسی ۱۳۵۵ش: حق کار و آزادی در انتخاب شغل و حرفه تأیید شد (مادهٔ ۴۱).
  • قانون اساسی ۱۳۸۲ش: حق کار، انتخاب شغل و حرفه و عدم تحمیل کار اجباری به رسمیت شناخته شد (مواد ۴۸ و ۴۹).[۲۳]

استخدام بر اساس اهلیت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قانون اساسی ۱۳۰۲ش: استخدام شهروندان به اندازهٔ قابلیت و اهلیت‌شان در مأموریت‌ها مورد تأکید قرار گرفت (مادهٔ ۱۷).
  • قانون اساسی ۱۳۸۲ش: استخدام در دولت بر اساس اهلیت و بدون هیچ‌گونه تبعیض تسجیل شد (مادهٔ ۵۰).[۲۴]

تسهیلات دولتی و حقوق حمایتی (عصر کمونیستی و دوران جمهوری اسلامی افغانستان):

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قوانین اساسی ۱۳۵۹ش و ۱۳۶۶ش: دولت مکلف به ایجاد شرایط وسیع برای زنان در تحصیل، کسب مسلک و تدارک کار شد (مادهٔ ۲۶ قانون ۱۳۵۹ش). همچنین بر حق کار و مسئولیت دولت جهت فراهم‌سازی اسباب استفاده از این حق و از بین‌بردن تبعیض در قسمت دریافت معاشات تأکید شد (مواد ۵۳ و ۵۴ قانون ۱۳۶۶).
  • قانون منع خشونت علیه زنان (مصوب در دوران قانون اساسی ۱۳۸۲ش): ممانعت زن از اشتغال جرم پنداشته شد (مادهٔ ۳۵)، که خود پشتوانه‌ای قانونی برای حق اشتغال فراهم کرد.[۲۵]

محدودیت‌های فرهنگی و سنتی (قوانین اساسی ۱۳۱۰ش و ۱۳۷۲ش)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این قوانین، به‌دلیل نفوذ قشر مذهبی تندرو و سنتی، محدودیت‌هایی را بر حقوق زنان اعمال کردند:

  • قانون اساسی ۱۳۱۰ش (عصر نادرشاه): با وجود تسجیل مواد مشابه قانون ۱۳۰۲ش در مورد برابری و حق کار (مواد ۳، ۱۲، ۱۳، ۱۴)، اما در عمل، رویکرد حاکمیت منفی و زن‌ستیزانه بود که به انسداد مکاتب دخترانه و ممنوعیت فعالیت‌های زنان منجر شد. در این قانون، هیچ تضمینی برای حمایت زنان در مقابل قدرت مطلق قوای مجریه وجود نداشت.[۲۶]
  • قانون اساسی ۱۳۷۲ش (عصر دولت اسلامی مجاهدین): حق کار و مشارکت، منوط و محدود به چوکات شریعت اسلامی شد (مادهٔ ۳۷). همچنین، مردبودن شرط ریاست دولت و ریاست حکومت تعیین شد (مواد ۵۲ و ۶۲) که به‌طور رسمی نقش زنان در رده‌های بالای حکومتی را محدود کرد و حضور زنان در ادارات دولتی و رسانه‌ها ممنوع اعلام شد.[۲۷]

تفاوت‌های اشتغال زنان در افغانستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تفاوت‌های اشتغال زنان در افغانستان به‌طور عمده تابعی از تقابل میان مناطق شهری و روستایی و همچنین پویایی‌های قومی و مذهبی است:

تفاوت‌های جغرافیایی[۲۸]

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بُعد جغرافیایی ویژگی‌های اشتغال زنان عوامل مؤثر جامعه‌شناختی و فرهنگی
شهری (به‌ویژه کابل، هرات، مزار و بامیان) بالاترین نرخ مشارکت در بخش‌های رسمی (دولتی، خصوصی، آموزش، سلامت و رسانه). حضور در مشاغل یقه سفید و سطوح مدیریتی (به‌ویژه پیش از ۲۰۲۱م). دسترسی به آموزش و تحصیلات عالی، نفوذ کمتر هنجارهای قبیله‌ای، وجود زیرساخت‌ها و بازار کار مدرن، و تماس با تأثیرات جهانی.
روستایی و مناطق دورافتاده نرخ مشارکت بالا، اما به‌طور عمده در اقتصاد غیررسمی، کار کشاورزی، دامداری، صنایع دستی و قالی‌بافی (کار خانگی). تسلط اقتصاد معیشتی، غلبه سنت‌های قبیله‌ای (مانند پشتونوالی در برخی مناطق پشتون‌نشین) که بر تفکیک جنسیتی تأکید دارند، و دسترسی محدود به آموزش.

تفاوت‌های قومیتی (هنجارهای فرهنگی)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • پشتون‌ها (به‌ویژه در جنوب و شرق): در بسیاری از مناطق پشتون‌نشین، به‌ویژه در مناطق روستایی، سنت‌های قوی پدرسالاری قبیله‌ای و پشتونوالی، اشتغال زنان در فضای عمومی را به‌شدت محدود می‌کند. نقش اصلی زن در این جوامع، حفظ حریم خانواده (پردگی) و کار در داخل خانه (کشاورزی غیرمستقیم و صنایع دستی) تعریف می‌شود.[۲۹]
  • هزاره‌ها (در مرکز و شهرهای مختلف): به‌دلیل سال‌ها فشار اجتماعی و اقتصادی و تمرکز تاریخی بر تحصیل به‌عنوان ابزار ارتقای طبقاتی، زنان هزاره اغلب نرخ مشارکت بالاتری در تحصیلات و مشاغل رسمی (پیش از ۲۰۲۱م) داشته‌اند، به‌خصوص در بخش‌های خدمات و آموزشی.[۳۰]
  • تاجیک‌ها و ازبک‌ها (در شمال و شمال‌شرق): این اقوام، به‌ویژه در شهرها و مناطق شمالی، به‌طور معمول در هنجارهای اجتماعی انعطاف‌پذیری زیادی دارد که به مشارکت بالاتر زنان در بازارهای محلی، آموزش و خدمات عمومی کمک کرده است.[۳۱]

تفاوت‌های مذهبی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تأثیر مذهب اسلام بر اشتغال زنان در افغانستان تحت تأثیر قرائت‌ها و تفسیرهای فقهی مذاهب اسلامی قرار دارد:

  • فقه حنفی (مذهب اکثریت سنی): قرائت‌های سنتی و محافظه‌کارانه از فقه حنفی، به‌ویژه در محیط‌های روستایی، بیشتر بر اولویت نقش مادری و خانه‌داری تأکید دارند و خروج زن برای کار را منوط به نیاز شدید اقتصادی و رعایت کامل حجاب شرعی (مانند برقع) می‌دانند. این قرائت‌ها توسط روحانیون محلی تقویت می‌شوند.[۳۲]
  • فقه جعفری (مذهب هزاره‌ها): در مقایسه، قرائت‌های فقه شیعه که در جوامع هزاره بیشتر رایج است، گاهی اوقات تأکید بیشتری بر عقلانیت و تحصیل دارد که به‌طور ضمنی راه را برای مشارکت اجتماعی زنان در چارچوب‌های مذهبی بازتر می‌کند (البته همچنان با حفظ اصول شرعی).[۳۳]
  • تفسیرهای رادیکال (مانند طالبان): در دوره‌های حاکمیت طالبان، تفسیری افراطی از شریعت (که بسیاری آن را بیشتر عرف قبیله‌ای پشتون‌محور می‌دانند تا فقه سنتی) اشتغال زنان را به‌صورت تقریبی از تمام بخش‌های عمومی به‌جز بخش‌های ضروری مانند بهداشت، حذف کرد. به نظر بسیاری از کارشناسان این محدودیت‌ها به‌طور عموم با هدف پنهان‌سازی زن از فضای عمومی انجام می‌شود.[۳۴]

تفاوت‌های طبقات اجتماعی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • طبقهٔ بالا و نخبگان شهری: زنانی که به شبکه‌های سیاسی و اقتصادی نخبگان دسترسی دارند، حتی در شرایط سخت‌تر، امکان فعالیت در بخش‌های محدود (مانند سازمان‌های غیردولتی، تجارت‌های کوچک خصوصی یا بخش‌های حمایتی) را دارا بوده‌اند. این زنان از سرمایهٔ فرهنگی (تحصیلات) و سرمایهٔ اجتماعی (ارتباطات) بیشتری برخوردارند.[۳۵]
  • طبقهٔ متوسط شهری (تحصیل‌کرده): این قشر، بیشترین تأثیر را از ممنوعیت‌های شغلی (مانند حاکمیت دوم طالبان) دید. این زنان بخشی از نیروی کار ماهر جامعه بودند که به‌طور مستقیم از مشاغل رسمی اخراج شدند و به سرعت به طبقهٔ «زنان بی‌کار تحصیل‌کرده» تبدیل شدند.[۳۶]
  • طبقهٔ پایین و روستایی: مشارکت اقتصادی این زنان، در قالب «اشتغال رسمی» تعریف نشده است. کار آنان در بخش کشاورزی و تولیدات دستی، عمومی، مستمر اما نامرئی بوده و بیشتر فاقد حمایت‌های حقوقی و اجتماعی کارگران رسمی است. این کار معیشتی، نه یک انتخاب حرفه‌ای، بلکه یک ضرورت بقا برای خانواده محسوب می‌شود.[۳۷]

عرصه‌های اشتغال زنان افغانستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زنان در افغانستان در عرصه‌های مختلف در کارهای خانگی و بیرون از خانه اشتغال داشته‌اند و در مواد زیاد بار اقتصاد خانواده به دوش زنان بوده است که در موارد زیر عرصه‌های آن اشاره شده است:

بخش تولید (اقتصاد سنتی و غیررسمی)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در بخش تولید، فعالیت زنان بیشتر ریشه در مهارت‌های سنتی و معیشتی دارد و به‌ویژه در مناطق روستایی و اقتصاد غیررسمی خانوار نقش حیاتی ایفا می‌کند:

  • صنایع دستی: این حوزه وسیع‌ترین و سنتی‌ترین زمینهٔ کار زنان است که از گذشته‌های دور شامل خورجین، بَرَگ، نمد، فرش‌های سنتی، شال‌گردن، دستکش، جوراب (مناطق مرکزی)،[۳۸] تولید قالی، گلیم، انواع خیاطی و دوخت‌های سنتی (مانند خامک‌دوزی، گل‌دوزی و یخن‌دوزی) می‌شود. این فعالیت‌ها به‌طور عمده در محیط خانه انجام شده، اما از ۲۰۰۱م به بعد، با تأسیس نهادهایی چون اتاق تجارت و صنایع زنان، فرصت‌هایی برای انتقال کار از منزل به بازار و ورود زنان به‌عنوان سرمایه‌گذار در این بخش‌ها فراهم شد.[۳۹]
  • کشاورزی و دامداری: بخش عمده‌ای از فعالیت‌های دامداری (پرورش حیوانات، شیردوشی و تهیه لبنیات)[۴۰] و کشاورزی (به‌ویژه درو و جمع‌آوری محصولات) در مناطق روستایی بر عهده زنان است. در دوران جمهوری اسلامی، زنان در تولید محصولاتی مانند زعفران، زنبورداری و مرغداری نیز سرمایه‌گذاری کردند. این مشاغل، ستون فقرات اقتصاد معیشتی خانوار را تشکیل می‌دهند.[۴۱]

بخش خدمات (اقتصاد رسمی و مدرن)

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این بخش به‌طور عمده در دوره‌های بازگشایی سیاسی و به‌ویژه در دوران جمهوری اسلامی (۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱م) در شهرهای بزرگ گسترش یافت و شامل حوزه‌های تخصصی است:

  • خدمات دولتی، عمومی و خصوصی: زنان توانستند در سطوح مختلف ملکی، نظامی، عدلی و قضائی[۴۲] در ادارات دولتی، بخش خصوصی و مؤسسات ملی و بین‌المللی حضور یابند. این حضور بر اساس عرف و سنت‌ها در ولایت‌ها و اقوام مختلف، متفاوت بود.[۴۳]
  • آموزش و پرورش: بعد از اصلاحات امانی به‌ویژه در زمان حاکمیت نظام جمهوری اسلامی زنان افغانستان به‌عنوان معلم نقش حیاتی ایفا کرده‌اند و حضور حرفه‌ای آنان تضمین‌کنندهٔ دسترسی دختران به آموزش در جامعهٔ مبتنی بر تفکیک جنسیتی بوده است.[۴۴]
  • صحت (بهداشت و درمان): بسیاری از زنان تحصیل‌کرده در قالب پزشک، پرستار و ماما به ارائه خدمات درمانی پرداخته‌اند و حضور آنان امکان دسترسی زنان به مراقبت‌های بهداشتی را فراهم ساخته است.[۴۵]
  • نهادهای مدنی و تجاری: زنان در تأسیس و مدیریت مؤسسات آموزشی عالی خصوصی (مانند گوهرشاد و رابعهٔ بلخی)، و همچنین ورود به صنایع خدماتی مانند رستوران‌داری و تجارت نقش داشته‌اند.[۴۶]

زمینه‌های اشتغال زنان در نظام جمهوری اسلامی افغانستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. حمایت جریان‌ها و رهبران سیاسی افغانستانی که بنیان‌گذاران نظام جمهوری اسلامی بودند، از حقوق زنان؛ به‌خصوص حق اشتغال مطابق شرایط فرهنگی افغانستان؛[۴۷]
  2. حضور و مشارکت فعال زنان در بخش‌های مختلف نظام جدید افغانستان؛[۴۸]
  3. تصریح قانون اساسی بر تساوی همگان در برابر قانون، تفاوت نداشتن زن و مرد در استخدام[۴۹] و الزام دولت به رعایت منشور سازمان ملل متحد، اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، میثاق بین‌المللی حقوق فرهنگی و اقتصادی و کنوانسیون رفع کلیهٔ اشکال تبعیض علیه زنان؛[۵۰] همچنین قانون کار[۵۱] و قانون کارکنان خدمات ملکی[۵۲] جمهوری اسلامی افغانستان بدون تبعیض از حق اشتغال زنان در ادارات دولتی و خصوصی حمایت کرده است. قانون محو خشونت علیه زنان (2007م)، ممانعت از حق کار را جرم دانسته است.[۵۳] همچنین به‌منظور بهبود وضعیت کاری زنان و ایجاد فرصت‌های مناسب برای آنها، شورای وزیران در 1387ش، پلان کاری ملی برای زنان را به تصویب رساند.[۵۴]
  4. وزارت امور زنان به‌منظور تطبیق تعهدات دولت در راستای بهبود وضعیت زنان، توانمندسازی زنان در ابعاد مختلف، هماهنگی برای افزایش کارمندان زن در بخش‌های مختلف، تأسیس شد. کمیسیون مستقل حقوق بشر، وزارت‌های ارشاد، حج و اوقاف، اطلاعات و فرهنگ، تحصیلات عالی، صحت‌عامه، معارف، عدلیه، تجارت و صنایع، اتاق‌های تجارت، در این راستا با وزارت امور زنان همکار بودند.[۵۵]

موانع اشتغال زنان افغانستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

موانع اجتماعی و فرهنگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این دسته از موانع ریشه در ساختارهای سنتی جامعه دارد. دیدگاه‌های غالب، کار زنان در بیرون از خانه را نامناسب می‌دانند و این امر منجر به ایجاد محدودیت‌های سخت‌گیرانه می‌شود. یکی از بارزترین این موانع، نیاز به همراهی یک مرد (محرم) برای هرگونه تردد یا فعالیت شغلی در خارج از منزل است.[۵۶]

این مسئله به شدت استقلال و آزادی عمل زنان را در انتخاب شغل و رفت‌وآمد محدود می‌کند. همچنین، برخی هنجارها، زنان را از تعامل مستقیم با مردان در محیط‌های کاری بازمی‌دارند که این خود مانع بزرگی برای استخدام در بسیاری از مشاغل محسوب می‌شود.[۵۷]

موانع آموزشی و مهارتی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با وجود تلاش‌های برخی نهادها برای آموزش زنان، هنوز هم محدودیت‌های سنتی در زمینه آموزش، به‌ویژه در مناطق روستایی، وجود دارد. این محدودیت‌ها باعث می‌شود زنان از آموزش‌های تخصصی و مهارتی که برای ورود به بازار کار ضروری است، محروم بمانند.[۵۸]

حتی زنانی که آموزش دیده‌اند، به‌دلیل موانع اجتماعی، نمی‌توانند به‌طور کامل از مهارت‌های خود بهره ببرند و به مشاغلی که با نیازهای فرهنگی جامعه سازگار باشد، روی می‌آورند، مانند کارهای مرتبط با صنایع دستی و بهداشت که اغلب درآمد کمتری دارند.[۵۹]

موانع اقتصادی و زیرساختی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محدودیت‌های اجتماعی به‌طور مستقیم بر موانع اقتصادی نیز تأثیر می‌گذارند. عدم دسترسی به منابع مالی و تولیدی، زنان را از راه‌اندازی کسب‌وکارهای مستقل بازمی‌دارد. بسیاری از زنان به‌دلیل سنت‌ها و عدم مالکیت، سرمایه‌ای برای شروع کار ندارند. علاوه‌بر این، نبود حمایت‌های دولتی و سازمانی از کارآفرینی و آموزش حرفه‌ای زنان، این مشکلات را تشدید می‌کند.[۶۰]

اشتغال زنان افغانستان در حاکمیت طالبان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر اساس گزارش «بررسی اجتماعی و اقتصادی افغانستان» از برنامهٔ توسعه‌ای سازمان ملل متحد (UNDP) در آوریل ۲۰۲۴م، وضعیت اشتغال و امنیت معیشتی زنان تحت حاکمیت طالبان با چالش‌های ساختاری عمیقی رو به رو است:

تأثیر محدودیت‌ها بر الگوی اشتغال و زیان اقتصادی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محدودیت‌های اعمال شده بر اشتغال و آموزش زنان، منجر به بازتعریف رادیکال نقش‌های جنسیتی در حوزهٔ عمومی شده است. این سیاست‌ها، به‌طور سیستماتیک، زنان را به حوزهٔ خصوصی (خانه) سوق داده و آنها را از بازار کار کنار گذاشته است. آمارها حاکی از آن است که تنها ۷درصد از زنان در ۲۰۲۴ش در خارج از خانه کار کرده‌اند. این گزارش تأکید می‌کند که محدودیت‌های جاری، تا ۲۰۲۶م می‌تواند نزدیک به ۹۲۰میلیون دلار به اقتصاد افغانستان زیان وارد کند.[۶۱]

فرسایش امنیت و تشدید ناامنی معیشتی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کاهش چشمگیر احساس امنیت در محیط زندگی برای زنان و دختران (افت از ۷۲درصد در ۲۰۲۲ به ۵۶درصد در ۲۰۲۴)، نشان‌دهندهٔ فرسایش سرمایهٔ اجتماعی و اعتماد عمومی در سطح خانوار است. این آمار نشان می‌دهد که محیط‌های خانگی، که انتظار می‌رود امن‌ترین مکان‌ها باشند، تحت فشار اجتماعی، اقتصادی و محدودیت‌های بیرونی، احساس آسیب‌پذیری زنان را افزایش داده است.[۶۲]

در عین حال، بحران اقتصادی عمومی تشدید شده است؛ به‌طوری‌که ۷۵درصد خانوارها با ناامنی معیشتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این ناامنی، خانوارهای زن‌سرپرست را در کانون آسیب قرار داده است؛ جایی که ۹۷درصد آنها در معرض شوک‌های اقتصادی قرار گرفته‌اند. این آمار، گویای آن است که محدودیت‌های اعمال‌شده بر اشتغال زنان، به‌طور مستقیم به تعمیق فقر جنسیتی و افزایش آسیب‌پذیری معیشتی در میان آسیب‌پذیرترین گروه‌های جامعه منجر شده است.[۶۳]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ اشتغال.
  2. ↑ «تعریف اشتغال و بی‌کاری»، خبرگزاری دانشجو
  3. ↑ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.
  4. ↑ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.
  5. ↑ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.
  6. ↑ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.
  7. ↑ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.
  8. ↑ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.
  9. ↑ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.
  10. ↑ «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.
  11. ↑ «نگاه طالبانی به زنان، منظر اسلامی یا فرهنگ پشتون‌والی؟ / وضعیت اسف­بار و محرومیت زنان در دوره دوم امارت طالبان»، خبرگزاری شفقنا.
  12. ↑ «وضعیت اشتغال زنان در افغانستان:فرصت‌های شغلی در افغانستان در اختیار مردان است»، وب‌سایت رزونامۀ سرمایه.
  13. ↑ «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان.
  14. ↑ «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان.
  15. ↑ «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.
  16. ↑ «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.
  17. ↑ «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان.
  18. ↑ «اشتغال زنان افغان؛ عامل رشد و توسعه افغانستان، وب‌سایت ایراف، تاریخ.
  19. ↑ «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.
  20. ↑ «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.
  21. ↑ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.
  22. ↑ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.
  23. ↑ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.
  24. ↑ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.
  25. ↑ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.
  26. ↑ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.
  27. ↑ «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰-۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.
  28. ↑ «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعه افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی.
  29. ↑ «نگاه طالبانی به زنان، منظر اسلامی یا فرهنگ پشتون‌والی؟ / وضعیت اسف­بار و محرومیت زنان در دوره دوم امارت طالبان»، خبرگزاری شفقنا.
  30. ↑ «آموزگار زن هزاره در کابل: نجاتم دهید پیش از آن‌که دیر شود»، وب‌سایت روزنامۀ ۸ صبح.
  31. ↑ «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعه افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی
  32. ↑ «بررسی تطبیقی نظرات شیعه و اهل سنت در مورد اشتغال بانوان (1)»، وب‌سایت راسخون.
  33. ↑ «علمای شیعه افغانستان: اشتغال زنان با رعایت موازین شرعی اشکالی ندارد»، خبرگزاری ابنا.
  34. ↑ «دورنمای جایگاه زنان افغانستان بر مبنای اصول فکری قاضی‌القضات طالبان»، وب‌سایت موسسۀ مطالعات راهبردی شرق.
  35. ↑ «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعه افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی.
  36. ↑ «طالبان: زنان حق کار در سازمان‌های غیر دولتی را ندارند»، خبرگزاری مهر.
  37. ↑ «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعه افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی.
  38. ↑ موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص145.
  39. ↑ محمدی، «سنگینی توسعۀ اقتصادی بر دوش زنان افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.
  40. ↑ نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی.
  41. ↑ بهزاد، «مشارکت اقتصادی زنان؛ کلید انکشاف اقتصادی»، وبسایت روزنامۀ افغانستان ما.
  42. ↑ طالبی، «وضعیت زنان افغانستان»، وبسایت مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.
  43. ↑ «78درصد معلمان مدارس افغانستان زنان هستند»، خبرگزاری میزان.
  44. ↑ نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص64-65.
  45. ↑ نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی.
  46. ↑ نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی.
  47. ↑ نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص56-57.
  48. ↑ کاظم، زنان افغانستان زیر فشار عنعنه و تجدد، 2004م، ص525 – 527.
  49. ↑ قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، 1382ش.
  50. ↑ نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص48.
  51. ↑ قانون کار جمهوری اسلامی افغانستان، 1385ش، فقرهٔ 2 مادهٔ 3.
  52. ↑ قانون خدمات ملکی جمهوری اسلامی افغانستان، 1387ش، فقرهٔ 2 مادهٔ 2.
  53. ↑ قانون محو خشونت علیه‌زنان، 2007م، مادهٔ 5.
  54. ↑ نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص62.
  55. ↑ نجفی و اسلامی، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، 1389ش، ص61-64.
  56. ↑ «نگاه طالبانی به زنان، منظر اسلامی یا فرهنگ پشتون‌والی؟ / وضعیت اسف­بار و محرومیت زنان در دوره دوم امارت طالبان»، خبرگزاری شفقنا.
  57. ↑ «نگاه طالبانی به زنان، منظر اسلامی یا فرهنگ پشتون‌والی؟ / وضعیت اسف­بار و محرومیت زنان در دوره دوم امارت طالبان»، خبرگزاری شفقنا.
  58. ↑ «وضعیت اشتغال زنان در افغانستان:فرصت‌های شغلی در افغانستان در اختیار مردان است»، وب‌سایت رزونامۀ سرمایه.
  59. ↑ «وضعیت اشتغال زنان در افغانستان:فرصت‌های شغلی در افغانستان در اختیار مردان است»، وب‌سایت رزونامۀ سرمایه.
  60. ↑ «وضعیت اشتغال زنان در افغانستان:فرصت‌های شغلی در افغانستان در اختیار مردان است»، وب‌سایت رزونامۀ سرمایه.
  61. ↑ «نگرانی سازمان ملل از وضعیت اقتصادی زنان افغانستان: تنها ۷ درصد زنان شاغل هستند»، وب‌سایت ایراف.
  62. ↑ «نگرانی سازمان ملل از وضعیت اقتصادی زنان افغانستان: تنها ۷ درصد زنان شاغل هستند»، وب‌سایت ایراف.
  63. ↑ «نگرانی سازمان ملل از وضعیت اقتصادی زنان افغانستان: تنها ۷ درصد زنان شاغل هستند»، وب‌سایت ایراف.
دیدگاه‌های ارزیابان

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • «آموزگار زن هزاره در کابل: نجاتم دهید پیش از آن‌که دیر شود»، وب‌سایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۲۸ تیر ۱۴۰۴ش.
  • احمدی، فاطمه، «بررسی وضعیت مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان در کشور افغانستان»، فصل‌نامهٔ پژوهش‌های اسلامی جنسیت و خانواده، سال سوم، شمارهٔ چهارم، بهار و تابستان 1399ش.
  • «اشتغال زنان افغان؛ عامل رشد و توسعه افغانستان، وب‌سایت ایراف، تاریخ درج مطلب: ۱۰ مهر ۱۴۰۳ش.
  • امامی، زهرا و دیگران، «الگوی اشتغال بانوان در گفتمان انقلاب اسلامی: بررسی و ترسیم هسته‌های گفتمانی از منظر آیت‌الله خامنه‌ای»، در مجله نشریه راهبرد، شمارهٔ ۴، زمستان ۱۴۰۰ش.
  • امان‌الله، «تاریخچهٔ اشتغال زنان از گذشته تا امروز»، وبلاگ سمینارهای اقتصادی برای دانشجویان، تاریخ بازدید: 30 اردیبهشت 1402ش.
  • باقری، اسماعیل، «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعهٔ افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1401ش.
  • «بررسی تطبیقی نظرات شیعه و اهل سنت در مورد اشتغال بانوان (1)»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۱۳ خرداد ۱۳۹۱ش.
  • بهزاد، امین، «مشارکت اقتصادی زنان؛ کلید انکشاف اقتصادی»، وبسایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 4 فروردین 1398.
  • «تعریف اشتغال و بیکاری»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1393ش.
  • حسین‌خانی، نورالله، سرمایه‌های فکری، معنوی و انسانی در اندیشه‌های دفاعی امام خامنه‌ای، تهران، یاران شاهد، ۱۳۹۲ش.
  • «حق اشتغال زنان در قانون‌های‌اساسی افغانستان (۱۳۰۰–۱۴۰۰ خورشیدی)»، وب‌سایت روزنامهٔ اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: ۵ اسفند ۱۴۰۲ش.
  • «دورنمای جایگاه زنان افغانستان بر مبنای اصول فکری قاضی‌القضات طالبان»، وب‌سایت موسسهٔ مطالعات راهبردی شرق، تاریخ درج مطلب: ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر لغت‌نامه، وب‌سایت مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، بازدید: 20 اردیبهشت 1402.
  • «روز جهانی زنان روستایی؛ «زنان روستایی افغانستان در اقتصاد خانواده‌ها چه نقشی دارند؟» / گزارش شفقنا افغانستان»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: مهر ۱۴۰۴ش.
  • زعفرانچی، لیلاسادات، اشتغال زنان، مجموعه مقالات و گفت‌وگوها، تهران، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1388ش.
  • «زنان روستایی و زنان پروژه‌ای؛ دو جهان از هم جدا»، وب‌سایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۱۷ اسفند ۱۴۰۳ش.
  • سعیدی، گل‌ناز، «وضعیت زنان افغانستان در تحولات سیاسی – بخش نخست»، وب‌سایت مرکز بین‌المللی صلح، تاریخ درج مطلب: 25 ستامبر 2021م.
  • «صنایع دستی افغانستان و نقش آن در اقتصاد خانواده‌های افغان»، وب‌سایت خبرگزاری پیام آفتاب، 20 خرداد 1391ش.
  • «طالبان: زنان حق کار در سازمان‌های غیر دولتی را ندارند»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب:۱۳ دی ۱۴۰۳ش.
  • طالبی، معصومه، «وضعیت امنیتی افغانستان پس از سال 2014»، وب‌سایت مرکز بین‌المللی مطالعات صلح، تاریخ درج مطلب: 24 اپریل 2013م.
  • عارفی، محمداکرم و حمیدی، روبینه، نقش فرهنگ سیاسی در مشارکت سیاسی افغانستان (1380-1395ش)، فصل‌نامهٔ کاتب علمی و پژوهشی، سال پنجم، شمارهٔ 11، زمستان 1397ش.
  • «علمای شیعه افغانستان: اشتغال زنان با رعایت موازین شرعی اشکالی ندارد»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ش.
  • فرهنگ، میرمحمدصدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ویرجینیا، امریکن سپیدی، قوس (آذر) 1367ش.
  • قانون‌اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، 1382ش.
  • قانون کار جمهوری اسلامی افغانستان، 1385ش.
  • قانون کارکنان خدمات ملکی جمهوری اسلامی افغانستان، 1384ش.
  • قانون محو خشونت علیه زنان جمهوری اسلامی افغانستان، 2007م.
  • «قسمت دوم: موانع فرهنگی اشتغال زنان»، وب‌سایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آبان ۱۳۹۹ش.
  • کاظم، عبدالله، زنان افغانستان زیر فشار عنعنه و تجدد، کالفرنیا، میوند، نوامبر 2004م.
  • گنیش و دیگران، توانمندسازی اقتصادی زنان افغانستان 2002 – 2012م، (گزارش تحقیقی، ادارهٔ سازمان‌ملل‌متحد برای تساوی جنسیت و توانمندسازی زنان دفتر افغانستان)، آبان 1392ش.
  • محمدی، محمدداوود، «سنگینی توسعهٔ اقتصادی بر دوش زنان افغانستان»، وب‌سایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 28 تیر 1398ش.
  • موسوی، عسکر، هزاره‌های افغانستان، ترجمهٔ اسدالله شفایی، تهران، مؤسسهٔ فرهنگی هنری نقش سیمرغ، 1379ش.
  • میری، زینب، «زنان افغانستان و اقتصاد کارآفرینی»، وبسایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 28دی 1398ش.
  • نجفی، خدیجه و اسلامی، روح‌الله، «چرخه و مبانی سیستمی سیاست‌گذاری امور زنان در افغانستان 2001-2019م»، فصل‌نامهٔ کاتب، علمی و پژوهشی، سال ششم، شمارهٔ 15، زمستان 1389ش.
  • «نقش تجارتی زنان در رشد اقتصاد افغانستان»، وب‌سایت العربیه فارسی، تاریخ درج مطلب: 19 آوریل 2019م.
  • «نقش زنان در شکوفایی اقتصاد»، وب‌سایت روزنامهٔ افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۳ فروردین ۱۴۰۰ش.
  • «نگاهی جامعه‌شناختی به جایگاه زنان در جامعه افغانستان در حکومت دوم طالبان»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۲ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • «نگاه طالبانی به زنان، منظر اسلامی یا فرهنگ پشتون‌والی؟ / وضعیت اسفبار و محرومیت زنان در دوره دوم امارت طالبان»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱ دی ۱۴۰۱ش.
  • «وضعیت اشتغال زنان در افغانستان: فرصت‌های شغلی در افغانستان در اختیار مردان است»، وب‌سایت رزونامهٔ سرمایه، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آذر ۱۳۸۵ش.
  • یزدانی، عنایت‌الله، «مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان؛ ضرورت‌ها و راه‌بردها»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: اسفند 1375ش.
  • «78 درصد معلمان مدارس افغانستان زنان هستند»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 7 تیر 1395ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:اشتغال_زنان_افغانستان&oldid=41335»