پرش به محتوا

پیش‌نویس:قاشق‌زنی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>افشان بستاکچی
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''قاشق‌زنی؛'''</big> از رسوم کهن ایرانی در چهارشنبه آخر سال.
[[پرونده:آیین قاشق زنی.jpg|جایگزین=آیین قاشق‌زنی در قزوین|بندانگشتی|[https://www.isna.ir/photo/97122815065/%D9%82%D8%A7%D8%B4%D9%82-%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86 آیین قاشق‌زنی در قزوین؛ اسفند ۱۳۹۷ش]]]
{{درشت|'''قاشق‌زنی؛'''}} از رسوم کهن ایرانی در چهارشنبه آخر سال.
 
قاشق‌زنی از جمله رسوم اصیل و کهن ایرانی است که به‌عنوان یکی از آیین‌های [[چهارشنبه سوری]] برگزار می‌شود. این مراسم در برخی مناطق کشور مرسوم بوده است. در این مراسم افراد به‌صورت ناشناس به خانهٔ اهالی محلهٔ خود رفته و با دریافت هدیه، به افراد نیازمند کمک می‌کنند. دیدوبازدید و جمع‌آوری غذا و پول برای مستمندان از اهداف این مراسم بوده است.


قاشق‌زنی از جمله رسوم اصیل و کهن ایرانی است که به‌عنوان یکی از آیین‌های چهارشنبه سوری برگزار می‌شود. این مراسم در برخی مناطق کشور مرسوم بوده است. در این مراسم افراد به‌صورت ناشناس به خانۀ اهالی محلۀ خود رفته و با دریافت هدیه، به افراد نیازمند کمک می‌کنند. دید‌و‌بازدید و جمع‌آوری غذا و پول برای مستمندان از اهداف این مراسم بوده است.
==تاریخچه==
==تاریخچه==
قاشق‌زنی، عمل زنان قدیم در شب چهارشنبه سوری برای گرفتن مراد و رسیدن به مقصود به‌طور ناشناس بوده است. آنها به درخانه‌ها رفته و با زدن قاشق بر کاسه و یا بر در خانه، اهل‌خانه را از آمدن قاشق‌زن با‌خبر می‌کردند. <ref> [https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D9%82%D8%A7%D8%B4%D9%82+%D8%B2%D9%86%DB%8C . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه قاشق‌زنی.]</ref> برخی معتقدند سنت قاشق‌زنی نشأت گرفته از باور‌های زرتشتیان است. در زند اوستا تبیین شده است که در رستاخیز آخر سال ارواح با پوشاندن صورت خود به میان زنده‌‌ها باز‌گشته و بازماندگان به آن‌ها هدیه‌ای می‌دهند.<ref> [https://www.plaza.ir/140012/235014/chaharshanbe-suri-traditions/ . زارع، «آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف؛ از قاشق‌زنی تا کوزه‌شکنی»، وب‌سایت پلازا.]</ref>
قاشق‌زنی، عمل زنان قدیم در شب [[چهارشنبه سوری]] برای گرفتن مراد و رسیدن به مقصود به‌طور ناشناس بوده است. آنها به درخانه‌ها رفته و با زدن قاشق بر کاسه یا بر در خانه، اهل‌خانه را از آمدن قاشق‌زن باخبر می‌کردند.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قاشق+زنی . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه قاشق‌زنی.]</ref> برخی معتقدند سنت قاشق‌زنی نشأت گرفته از باورهای زرتشتیان است. در زند اوستا تبیین شده است که در رستاخیز آخر سال ارواح با پوشاندن صورت خود به میان زنده‌ها بازگشته و بازماندگان به آن‌ها هدیه‌ای می‌دهند.<ref>[https://www.plaza.ir/140012/235014/chaharshanbe-suri-traditions/ . زارع، «آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف؛ از قاشق‌زنی تا کوزه‌شکنی»، وب‌سایت پلازا.]</ref>


==شیوۀ برگزاری مراسم قاشق‌زنی==
==شیوهٔ برگزاری مراسم قاشق‌زنی==
در این مراسم، افراد در سنین مختلف به در خانۀ همسایه‌ها رفته و بدون معرفی‌کردن خود<ref>  [https://www.farsnews.ir/photo/14011223000870/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D9%82%D8%A7%D8%B4%D9%82-%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86 . کلوندی، «مراسم سنتی قاشق‌زنی در همدان»، وب‌سایت فارس نیوز.]</ref> یا صحبت‌کردن، هدیه‌ای دریافت می‌کنند. همچنین این افراد هنگام تردد در محله به شکل ممتد با قاشق روی کاسه یا دیگ فلزی که در دست دارند، ضربه می‌زنند. فرد قاشق‌زن با تولید صدا به صاحب خانه می‌فهماند که هدیه او را آماده کند. از جمله هدایایی که توسط صاحب خانه به قاشق‌زن داده می‌شود برای کودکان شامل تنقلات، شکلات و اسباب بازی و برای بزرگسالان پول و آجیل است.<ref> [https://www.isna.ir/photo/1400122419657/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D9%82%D8%A7%D8%B4%D9%82-%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86 . پاکیزه، «آیین سنتی چهارشنبه سوری و قاشق‌زنی – همدان»،  خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.]</ref>
[[پرونده:قاشق زنی۱.jpg|جایگزین=مراسم قاشق‌زنی چهارشنبه سوری در قزوین|بندانگشتی|[https://eghtesaad24.ir/fa/news/290790/%D8%AD%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D9%82%D8%A7%D8%B4%D9%82%E2%80%8C%D8%B2%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86 حال و هوای مراسم قاشق‌زنی چهارشنبه سوری در قزوین]]]
در این مراسم، افراد در سنین مختلف به در خانهٔ همسایه‌ها رفته و بدون معرفی‌کردن خود<ref>[https://www.farsnews.ir/photo/14011223000870/مراسم-سنتی-قاشق-زنی-در-همدان . کلوندی، «مراسم سنتی قاشق‌زنی در همدان»، وب‌سایت فارس نیوز.]</ref> یا صحبت‌کردن، هدیه‌ای دریافت می‌کنند. همچنین این افراد هنگام تردد در محله به شکل ممتد با قاشق روی کاسه یا دیگ فلزی که در دست دارند، ضربه می‌زنند. فرد قاشق‌زن با تولید صدا به صاحب خانه می‌فهماند که هدیه او را آماده کند. از جمله هدایایی که توسط صاحب خانه به قاشق‌زن داده می‌شود برای کودکان شامل تنقلات، شکلات و اسباب بازی و برای بزرگسالان پول و آجیل است.<ref>[https://www.isna.ir/photo/1400122419657/آیین-سنتی-چهارشنبه-سوری-و-قاشق-زنی-همدان . پاکیزه، «آیین سنتی چهارشنبه سوری و قاشق‌زنی – همدان»،  خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.]</ref>


==شهرهای میزبان مراسم قاشق‌زنی==
==شهرهای میزبان مراسم قاشق‌زنی==
مراسم قاشق‌زنی در شهر‌های مختلف به‌گونه‌های متفاوتی برگزار می‌شود. سنت قاشق‌زنى براى اغلب مردم تهران آشنا و ملموس است.<ref> . [https://www.beytoote.com/art/city-country/spoon-from-system.html «قاشق‌زنی از یادها رفت!»، وب‌سایت بیتوته.]</ref> از جمله مناطقی که میزبان مراسم قاشق‌زنی بوده، مازندران است. اهالی این منطقه در این مراسم علاوه بر کوبیدن قاشق به کاسه، عبارت «ای اهل محل، اهل در این منزل شگون امشب است، هدیه بریزید داخل پیمانه و کاسه» را نیز زمزمه می‌کنند.<ref> [https://article.tebyan.net/354105/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 . «آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان.]</ref> همچنین در همدان نیز آیین قاشق‌زنی مرسوم بوده؛ اما افراد بدون صحبت‌کردن و فقط با ضربه‌زدن قاشق به کاسه به اجرای این مراسم می‌پردازند.<ref> [https://www.isna.ir/photo/1400122419657/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D9%82%D8%A7%D8%B4%D9%82-%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86 . پاکیزه، «آیین سنتی چهارشنبه سوری و قاشق‌زنی – همدان»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.]</ref>
مراسم قاشق‌زنی در شهرهای مختلف به‌گونه‌های متفاوتی برگزار می‌شود. سنت قاشق‌زنی برای اغلب مردم [[تهران]] آشنا و ملموس است.<ref>. [https://www.beytoote.com/art/city-country/spoon-from-system.html «قاشق‌زنی از یادها رفت!»، وب‌سایت بیتوته.]</ref> از جمله مناطقی که میزبان مراسم قاشق‌زنی بوده، [[مازندران]] است. اهالی این منطقه در این مراسم علاوه بر کوبیدن قاشق به کاسه، عبارت «ای اهل محل، اهل در این منزل شگون امشب است، هدیه بریزید داخل پیمانه و کاسه» را نیز زمزمه می‌کنند.<ref>[https://article.tebyan.net/354105/آیین-های-چهارشنبه-سوری-در-شهرهای-مختلف-ایران . «آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان.]</ref> همچنین در همدان نیز آیین قاشق‌زنی مرسوم بوده؛ اما افراد بدون صحبت‌کردن و فقط با ضربه‌زدن قاشق به کاسه به اجرای این مراسم می‌پردازند.<ref>[https://www.isna.ir/photo/1400122419657/آیین-سنتی-چهارشنبه-سوری-و-قاشق-زنی-همدان . پاکیزه، «آیین سنتی چهارشنبه سوری و قاشق‌زنی – همدان»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.]</ref>


==فلسفۀ مراسم قاشق‌زنی==
==فلسفهٔ مراسم قاشق‌زنی==
کارشناسان معتقدند در گذشته مهم‌ترین علت پدید‌آمدن قاشق‌زنى، كمك به فقرا و نیازمندان به‌صورت نا‌شناس بوده است. در روز‌هاى نزدیك نوروز بسیاری از افراد نیازمند چیزى براى گستراندن سفره و برگزاری جشن نوروز نداشتند، به‌همین منظور افراد به شكل خود‌جوش با برگزاری مراسم قاشق‌زنى براى یكسان‌شدن سفره‌های شب عید تلاش می‌کردند. همچنین در گذر زمان اعتقاداتى نیز در مراسم قاشق‌زنی میان مردم پدیدار شد. افرادی که به انعام و اطعام قاشق‌زن‌ها می‌پرداختند، نذر مى‌كردند تا حاجت‌شان برآورده شود.<ref> [https://www.beytoote.com/art/city-country/spoon-from-system.html . «قاشق‌زنی از یادها رفت!»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>
[[پرونده:قاشق زنی۲.jpg|جایگزین=مراسم قاشق‌زنی چهارشنبه سوری در قزوین|بندانگشتی|[https://eghtesaad24.ir/fa/news/290790/%D8%AD%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D9%82%D8%A7%D8%B4%D9%82%E2%80%8C%D8%B2%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86 مراسم قاشق‌زنی چهارشنبه سوری در قزوین]]]
کارشناسان معتقدند در گذشته مهم‌ترین علت پدیدآمدن قاشق‌زنی، کمک به فقرا و نیازمندان به‌صورت ناشناس بوده است. در روزهای نزدیک نوروز بسیاری از افراد نیازمند چیزی برای گستراندن سفره و برگزاری جشن [[نوروز]] نداشتند، به‌همین منظور افراد به شکل خودجوش با برگزاری مراسم قاشق‌زنی برای یکسان‌شدن سفره‌های شب عید تلاش می‌کردند. همچنین در گذر زمان اعتقاداتی نیز در مراسم قاشق‌زنی میان مردم پدیدار شد. افرادی که به انعام و اطعام قاشق‌زن‌ها می‌پرداختند، نذر می‌کردند تا حاجت‌شان برآورده شود.<ref>[https://www.beytoote.com/art/city-country/spoon-from-system.html . «قاشق‌زنی از یادها رفت!»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>


==کارکرد==
==کارکرد==
کارشناسان با تکیه بر یافته‌های پژوهشی معتقدند تمامی آیین‌ها و یادمان‌هایی که مردم در شرایط گوناگون برپا داشته‌اند و امروزه نیز بخشی از آنها همچنان در فرهنگ مردم باقی است با منش، اخلاق و خِرد نیاکان ما آمیخته بوده است.<ref> [https://article.tebyan.net/354105/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 . «آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان.]</ref> مراسم قاشق‌زنی به‌عنوان یکی از رسوم اصیل ایرانی به‌گونه‌ای است که در آن افراد با رفتن به در خانۀ یکدیگر علاوه بر شادی به ترویج صله رحم، کمک به دیگران و دست‌گیری از نیازمندان می‌پرداختند.<ref> [https://www.beytoote.com/art/city-country/wednesday-spoon2-fire.html . «چهارشنبه سوری از قاشق‌زنی تا آتش سوزی»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>
کارشناسان با تکیه بر یافته‌های پژوهشی معتقدند تمامی آیین‌ها و یادمان‌هایی که مردم در شرایط گوناگون برپا داشته‌اند و امروزه نیز بخشی از آنها همچنان در فرهنگ مردم باقی است با منش، اخلاق و خِرد نیاکان ما آمیخته بوده است.<ref>[https://article.tebyan.net/354105/آیین-های-چهارشنبه-سوری-در-شهرهای-مختلف-ایران . «آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان.]</ref> مراسم قاشق‌زنی به‌عنوان یکی از رسوم اصیل ایرانی به‌گونه‌ای است که در آن افراد با رفتن به در خانهٔ یکدیگر علاوه بر شادی به ترویج [[صله رحم]]، کمک به دیگران و دست‌گیری از نیازمندان می‌پرداختند.<ref>[https://www.beytoote.com/art/city-country/wednesday-spoon2-fire.html . «چهارشنبه سوری از قاشق‌زنی تا آتش‌سوزی»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>


==جایگاه امروزی مراسم قاشق‌زنی==  
==جایگاه امروزی مراسم قاشق‌زنی==
کارشناسان معتقدند قاشق‌زنى به‌دلیل محتوای کمک‌رسانی و جمع‌آورى كمك براى نيازمندان بسیار ارزشمند بوده و نیازمند احیایی دوباره در میان مردم است.<ref> [https://web.archive.org/web/20070402032925/http:/www.alef.ir/content/view/5299/ . طلایی، «مراسم قاشق‌زنی را احیا می‌کنیم»، وب‌سایت آرشیو.]</ref> امروزه در مراسم چهارشنبه سوری بسیاری از مراسم‌های سنتی و کهن تحریف شده و افراد به‌جای برگزاری جشن‌ها، رسوم کهن باستانی و احیای آنها؛ رفتار‌های مغایر با عرف و منش جامعه را اجرا می‌کنند. استفاده از مواد منفجره و آتش‌زا به‌جای رواج آیین اخلاقی، نوعی شادی و تفریح خطرناک و اضطراب‌آور را در جامعۀ ایرانی مرسوم کرده است.<ref> [https://article.tebyan.net/354105/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 . «آیین های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان.]</ref>
[[پرونده:قاشق زنی.jpg|جایگزین=قاشق زنی و پریدن از روی آتش در شب چهارشنبه سوری|بندانگشتی|[https://www.isna.ir/photo/97122815065/%D9%82%D8%A7%D8%B4%D9%82-%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86 قاشق زنی و پریدن از روی آتش در شب چهارشنبه سوری؛ یوسف آباد تهران] ]]
کارشناسان معتقدند قاشق‌زنی به‌دلیل محتوای کمک‌رسانی و جمع‌آوری کمک برای نیازمندان بسیار ارزشمند بوده و نیازمند احیایی دوباره در میان مردم است.<ref>[https://web.archive.org/web/20070402032925/http://www.alef.ir/content/view/5299/ . طلایی، «مراسم قاشق‌زنی را احیا می‌کنیم»، وب‌سایت آرشیو.]</ref> امروزه در مراسم [[چهارشنبه سوری]] بسیاری از مراسم‌های سنتی و کهن تحریف شده و افراد به‌جای برگزاری جشن‌ها، رسوم کهن باستانی و احیای آنها؛ رفتارهای مغایر با عرف و منش جامعه را اجرا می‌کنند. استفاده از مواد منفجره و آتش‌زا به‌جای رواج آیین اخلاقی، نوعی شادی و تفریح خطرناک و اضطراب‌آور را در جامعهٔ ایرانی مرسوم کرده است.<ref>[https://article.tebyan.net/354105/آیین-های-چهارشنبه-سوری-در-شهرهای-مختلف-ایران . «آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان.]</ref>


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
 
 
==منابع==
==منابع==
* «آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 24 اسفد 1395ش.
*«آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اسفد ۱۳۹۵ش.
* پاکیزه، پوریا، «آیین سنتی چهارشنبه سوری و قاشق‌زنی – همدان»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب: 23 اسفند 1400ش.
*پاکیزه، پوریا، «آیین سنتی چهارشنبه سوری و قاشق‌زنی – همدان»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۴۰۰ش.
* «چهارشنبه سوری از قاشق‌زنی تا آتش سوزی»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 17 فروردین 1402ش.
*«چهارشنبه سوری از قاشق‌زنی تا آتش‌سوزی»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ش.
* دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 17 فروردین 1402ش.
*دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ش.
* زارع، سارا، «آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف؛ از قاشق‌زنی تا کوزه‌شکنی»، وب‌سایت پلازا، تاریخ درج مطلب 24 اسفند 1400ش.
*زارع، سارا، «آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف؛ از قاشق‌زنی تا کوزه‌شکنی»، وب‌سایت پلازا، تاریخ درج مطلب ۲۴ اسفند ۱۴۰۰ش.
* طلایی، «مراسم قاشق‌زنی را احیا می‌کنیم»، وب‌سایت آرشیو، تاریخ درج مطلب: 28 بهمن 1385ش.
*طلایی، «مراسم قاشق‌زنی را احیا می‌کنیم»، وب‌سایت آرشیو، تاریخ درج مطلب: ۲۸ بهمن ۱۳۸۵ش.
* «قاشق‌زنی از یادها رفت!»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 17 فروردین 1402ش.
*«قاشق‌زنی از یادها رفت!»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ش.
* کلوندی، مهدی، «مراسم سنتی «قاشق‌زنی» در همدان»، وب‌سایت فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: 23 اسفند 1401ش.
*کلوندی، مهدی، «مراسم سنتی «قاشق‌زنی» در همدان»، وب‌سایت فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۴۰۱ش.
[[رده: ویکی‌زندگی]]
 
[[رده: گردشگری]]
[[رده:آداب و رسوم محلی در ایران]]
[[رده:آیین‌های ملی ایران]]
[[رده:آیین‌های نوروزی]]
[[رده:ویکی‌زندگی]]

نسخهٔ کنونی تا ۲۷ مرداد ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۲۶

آیین قاشق‌زنی در قزوین
آیین قاشق‌زنی در قزوین؛ اسفند ۱۳۹۷ش

قاشق‌زنی؛ از رسوم کهن ایرانی در چهارشنبه آخر سال.

قاشق‌زنی از جمله رسوم اصیل و کهن ایرانی است که به‌عنوان یکی از آیین‌های چهارشنبه سوری برگزار می‌شود. این مراسم در برخی مناطق کشور مرسوم بوده است. در این مراسم افراد به‌صورت ناشناس به خانهٔ اهالی محلهٔ خود رفته و با دریافت هدیه، به افراد نیازمند کمک می‌کنند. دیدوبازدید و جمع‌آوری غذا و پول برای مستمندان از اهداف این مراسم بوده است.

تاریخچه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قاشق‌زنی، عمل زنان قدیم در شب چهارشنبه سوری برای گرفتن مراد و رسیدن به مقصود به‌طور ناشناس بوده است. آنها به درخانه‌ها رفته و با زدن قاشق بر کاسه یا بر در خانه، اهل‌خانه را از آمدن قاشق‌زن باخبر می‌کردند.[۱] برخی معتقدند سنت قاشق‌زنی نشأت گرفته از باورهای زرتشتیان است. در زند اوستا تبیین شده است که در رستاخیز آخر سال ارواح با پوشاندن صورت خود به میان زنده‌ها بازگشته و بازماندگان به آن‌ها هدیه‌ای می‌دهند.[۲]

شیوهٔ برگزاری مراسم قاشق‌زنی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مراسم قاشق‌زنی چهارشنبه سوری در قزوین
حال و هوای مراسم قاشق‌زنی چهارشنبه سوری در قزوین

در این مراسم، افراد در سنین مختلف به در خانهٔ همسایه‌ها رفته و بدون معرفی‌کردن خود[۳] یا صحبت‌کردن، هدیه‌ای دریافت می‌کنند. همچنین این افراد هنگام تردد در محله به شکل ممتد با قاشق روی کاسه یا دیگ فلزی که در دست دارند، ضربه می‌زنند. فرد قاشق‌زن با تولید صدا به صاحب خانه می‌فهماند که هدیه او را آماده کند. از جمله هدایایی که توسط صاحب خانه به قاشق‌زن داده می‌شود برای کودکان شامل تنقلات، شکلات و اسباب بازی و برای بزرگسالان پول و آجیل است.[۴]

شهرهای میزبان مراسم قاشق‌زنی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مراسم قاشق‌زنی در شهرهای مختلف به‌گونه‌های متفاوتی برگزار می‌شود. سنت قاشق‌زنی برای اغلب مردم تهران آشنا و ملموس است.[۵] از جمله مناطقی که میزبان مراسم قاشق‌زنی بوده، مازندران است. اهالی این منطقه در این مراسم علاوه بر کوبیدن قاشق به کاسه، عبارت «ای اهل محل، اهل در این منزل شگون امشب است، هدیه بریزید داخل پیمانه و کاسه» را نیز زمزمه می‌کنند.[۶] همچنین در همدان نیز آیین قاشق‌زنی مرسوم بوده؛ اما افراد بدون صحبت‌کردن و فقط با ضربه‌زدن قاشق به کاسه به اجرای این مراسم می‌پردازند.[۷]

فلسفهٔ مراسم قاشق‌زنی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مراسم قاشق‌زنی چهارشنبه سوری در قزوین
مراسم قاشق‌زنی چهارشنبه سوری در قزوین

کارشناسان معتقدند در گذشته مهم‌ترین علت پدیدآمدن قاشق‌زنی، کمک به فقرا و نیازمندان به‌صورت ناشناس بوده است. در روزهای نزدیک نوروز بسیاری از افراد نیازمند چیزی برای گستراندن سفره و برگزاری جشن نوروز نداشتند، به‌همین منظور افراد به شکل خودجوش با برگزاری مراسم قاشق‌زنی برای یکسان‌شدن سفره‌های شب عید تلاش می‌کردند. همچنین در گذر زمان اعتقاداتی نیز در مراسم قاشق‌زنی میان مردم پدیدار شد. افرادی که به انعام و اطعام قاشق‌زن‌ها می‌پرداختند، نذر می‌کردند تا حاجت‌شان برآورده شود.[۸]

کارکرد

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کارشناسان با تکیه بر یافته‌های پژوهشی معتقدند تمامی آیین‌ها و یادمان‌هایی که مردم در شرایط گوناگون برپا داشته‌اند و امروزه نیز بخشی از آنها همچنان در فرهنگ مردم باقی است با منش، اخلاق و خِرد نیاکان ما آمیخته بوده است.[۹] مراسم قاشق‌زنی به‌عنوان یکی از رسوم اصیل ایرانی به‌گونه‌ای است که در آن افراد با رفتن به در خانهٔ یکدیگر علاوه بر شادی به ترویج صله رحم، کمک به دیگران و دست‌گیری از نیازمندان می‌پرداختند.[۱۰]

جایگاه امروزی مراسم قاشق‌زنی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
قاشق زنی و پریدن از روی آتش در شب چهارشنبه سوری
قاشق زنی و پریدن از روی آتش در شب چهارشنبه سوری؛ یوسف آباد تهران

کارشناسان معتقدند قاشق‌زنی به‌دلیل محتوای کمک‌رسانی و جمع‌آوری کمک برای نیازمندان بسیار ارزشمند بوده و نیازمند احیایی دوباره در میان مردم است.[۱۱] امروزه در مراسم چهارشنبه سوری بسیاری از مراسم‌های سنتی و کهن تحریف شده و افراد به‌جای برگزاری جشن‌ها، رسوم کهن باستانی و احیای آنها؛ رفتارهای مغایر با عرف و منش جامعه را اجرا می‌کنند. استفاده از مواد منفجره و آتش‌زا به‌جای رواج آیین اخلاقی، نوعی شادی و تفریح خطرناک و اضطراب‌آور را در جامعهٔ ایرانی مرسوم کرده است.[۱۲]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه قاشق‌زنی.
  2. ↑ . زارع، «آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف؛ از قاشق‌زنی تا کوزه‌شکنی»، وب‌سایت پلازا.
  3. ↑ . کلوندی، «مراسم سنتی قاشق‌زنی در همدان»، وب‌سایت فارس نیوز.
  4. ↑ . پاکیزه، «آیین سنتی چهارشنبه سوری و قاشق‌زنی – همدان»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.
  5. ↑ . «قاشق‌زنی از یادها رفت!»، وب‌سایت بیتوته.
  6. ↑ . «آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان.
  7. ↑ . پاکیزه، «آیین سنتی چهارشنبه سوری و قاشق‌زنی – همدان»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.
  8. ↑ . «قاشق‌زنی از یادها رفت!»، وب‌سایت بیتوته.
  9. ↑ . «آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان.
  10. ↑ . «چهارشنبه سوری از قاشق‌زنی تا آتش‌سوزی»، وب‌سایت بیتوته.
  11. ↑ . طلایی، «مراسم قاشق‌زنی را احیا می‌کنیم»، وب‌سایت آرشیو.
  12. ↑ . «آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • «آیین‌های چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اسفد ۱۳۹۵ش.
  • پاکیزه، پوریا، «آیین سنتی چهارشنبه سوری و قاشق‌زنی – همدان»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۴۰۰ش.
  • «چهارشنبه سوری از قاشق‌زنی تا آتش‌سوزی»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ش.
  • دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ش.
  • زارع، سارا، «آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف؛ از قاشق‌زنی تا کوزه‌شکنی»، وب‌سایت پلازا، تاریخ درج مطلب ۲۴ اسفند ۱۴۰۰ش.
  • طلایی، «مراسم قاشق‌زنی را احیا می‌کنیم»، وب‌سایت آرشیو، تاریخ درج مطلب: ۲۸ بهمن ۱۳۸۵ش.
  • «قاشق‌زنی از یادها رفت!»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ش.
  • کلوندی، مهدی، «مراسم سنتی «قاشق‌زنی» در همدان»، وب‌سایت فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۴۰۱ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:قاشق‌زنی&oldid=39268»