پیشنویس:تاجمحل: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:تاج-محل.jpg|300px|thumb|نمای بیرونی تاج محل|جایگزین=نمای بیرونی تاج محل]] | |||
{{درشت|'''تاجمحل،'''}} از مشهورترین بناهای جهان و آرامگاه «ارجمند بانو» همسر «شاهجهان» در هندوستان. | |||
تاجمحل، از بناهای پرآوازهٔ جهان و آرامگاه همسر شاهجهان، از سلاطین سلسلهٔ گورکانی مغول در [[هند]] است و یکی از عجایب هفتگانهٔ جدید محسوب میشود. این بنا که از آن بهعنوان سمبل عشق و وفاداری یاد میکنند، تلفیقی از معماری هندی و ایرانی بوده و در آن مجموعهای از مفاهیم بنیادین اسلامی نمادپردازی شده است. | |||
==نامگذاری تاج محل== | |||
نام این بنای معروف جهانی، از نام «ممتازمحل» تخلص ارجمندبانو، همسر شاهجهان گرفته شده و بهتدریج تغییر شکل یافته و به «تاجمحل» مشهور شده است. در گذشته نام «روضهٔ منوره» یا «روضهٔ مطهره» را نیز برای آن بهکار بردهاند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/225369/تاج-محل کریمی و افتخار، «تاجمحل»، وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> بهنظر برخی، تاجمحل مخفف ممتاز محل است.<ref>[https://www.imna.ir/news/27366/بنای-تاج-محل-سمبل-عشق-ابدی-و-وفای-به-همسر «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | |||
==معرفی تاج محل== | |||
تاجمحل، مجموعهای شامل یک باغ بزرگ، آرامگاه و بناهای فرعی در دو طرف آن، یک دروازهٔ اصلی و چند بنای الحاقی است. این مجموعه در محوطهای مستطیلشکل با محور شمالی جنوبی قرار دارد. آرامگاه تاجمحل با بلندی ۵۸ متر و عرض ۵۶ متر بر روی یک سکوی عظیم مربع، با تزئینات مرمرین ساخته شده است. اندازهٔ ضلعهای این سکو، صد متر است. زمینهٔ آرامگاه یک باغ پهناور ۱۸ هکتاری بوده که در مرکز آن یک نهر [[آب]] طولانی وجود دارد و بهشیوهٔ چهارباغهای ایرانی ساخته شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/kermanshah-610/تاج-محل-بنای-عشق-و-جاودانگی «تاجمحل؛ بنای عشق و جاودانگی»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> | |||
این بنای زیبا و باشکوه در نزدیکی شهر «اَگرا»، در ایالت «اوتار پرادش» و در ۲۰۰ کیلومتری جنوب «دهلی نو» پایتخت هند واقع شده است. تاجمحل بهدستور شاهجهان، پنجمین پادشاه سلسلهٔ «گورکانی» هند بهمنظور گرامیداشت همسر ایرانیتبار وی، «ممتاز محل» ساخته شده و بههمین دلیل بهعنوان سمبل عشق و [[وفاداری همسر|وفاداری]] شناخته میشود.<ref>[https://www.imna.ir/news/27366/بنای-تاج-محل-سمبل-عشق-ابدی-و-وفای-به-همسر «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | |||
==تاریخچه تاج محل== | |||
[[پرونده:تاج محل۲.jpg|جایگزین=نگارهای از ممتازمحل، همسر شاهجهان|بندانگشتی|نگارهای از ممتازمحل، همسر شاهجهان]] | |||
شاهجهان و ارجمند بانو، معروف به ممتازمحل، در سال ۱۶۱۲م [[ازدواج]] و هجدهسال با هم [[زندگی]] کردند و ثمرهٔ ازدواج آنها ۱۴ فرزند بود که هفت تن آنها زنده ماندند و بزرگ شدند. ممتازمحل در ۱۷ جون ۱۶۳۱م هنگام تولد چهاردهمین فرزند خود که [[دختر]] بود، درگذشت. وی هنگام درگذشت، ۳۹ سال داشت و از شوهر خود خواست که بعد از او، زنی نگیرد و آرامگاهی بر قبر او بسازد که نام وی ماندگار بماند. ساخت این بنا از ۱۶۳۲م آغاز و در ۱۶۴۷م تکمیل شد<ref>[https://www.irna.ir/news/84559705/مرد-هندی-تاج-محل-را-به-همسرش-هدیه-کرد «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> و خود شاهجهان نیز که سالها بعد، بهدست پسر خود «اورنگزیب» شکست خورد و مدتی در زندان «قلعهٔ سرخ» زندانی بود، پس از درگذشت کنار ممتازمحل زیر [[گنبد]] این آرامگاه بهخاک سپرده شد.<ref>[https://www.imna.ir/news/27366/بنای-تاج-محل-سمبل-عشق-ابدی-و-وفای-به-همسر «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | |||
==معماران تاجمحل== | ==معماران تاجمحل== | ||
سازندگان این بنای افسانهای از کشورهای مختلف اسلامی دعوت شدهاند. برای مثال، خطاطان و طراحان از | سازندگان این بنای افسانهای از کشورهای مختلف اسلامی دعوت شدهاند. برای مثال، خطاطان و طراحان از [[شیراز]]، کارگران سنگکار از [[قندهار]]، [[خاتمکاری|خاتمکاران]] و ظریفکاران از [[سمرقند]]، سنگتراشان از [[بخارا]]، کاشیکاران از بغداد، بناها از مولتان و دهلی و طراحان باغ و باغبانان این بنا از کشمیر بودهاند.<ref>[https://www.irna.ir/news/8363002/تاج-محل-نگین-آثار-باستانی-هند-شکوه-معماری-اسلامی «تاجمحل نگین آثار باستانی هند، شکوه معماری اسلامی»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | ||
==اهمیت و جایگاه== | |||
=== | ==اهمیت و جایگاه تاج محل== | ||
این بنا در سال ۱۹۸۳م بهعنوان «جواهر هنر اسلامی» در هند، در فهرست میراث جهانی یونسکو بهثبت رسید و بهعنوان نماد هنر دینی، از اهمیت ویژه در دنیای اسلام و جهان برخوردار است.<ref>[https://www.imna.ir/news/27366/ | ===جواهر هنر اسلامی=== | ||
=== | این بنا در سال ۱۹۸۳م بهعنوان «جواهر هنر اسلامی» در هند، در فهرست میراث جهانی [[یونسکو]] بهثبت رسید و بهعنوان نماد هنر دینی، از اهمیت ویژه در دنیای [[اسلام]] و جهان برخوردار است.<ref>[https://www.imna.ir/news/27366/بنای-تاج-محل-سمبل-عشق-ابدی-و-وفای-به-همسر «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
تاجمحل، از جاذبههای مهم گردشگری جهان محسوب میشود<ref>[https://www.isna.ir/news/98082214646/ | |||
===جاذبهٔ گردشگری مهم در جهان=== | |||
[[پرونده:تاج محل۱.jpg|جایگزین=بازدید گردشگران خارجی از تاج محل|بندانگشتی|بازدید گردشگران خارجی از تاج محل]] | |||
تاجمحل، از جاذبههای مهم [[گردشگری]] جهان محسوب میشود<ref>[https://www.isna.ir/news/98082214646/تاج-محل-از-عجایب-هفتگانه «تاجمحل از عجایب هفتگانه»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> که روزانه حدود ۷۰ هزار بازدیدکننده دارد و جلوههای معنوی [[هنر اسلامی]] را در کالبد معماری ایرانی-هندی بهنمایش میگذارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84559705/مرد-هندی-تاج-محل-را-به-همسرش-هدیه-کرد «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
===نماد وفا و عشق ابدی=== | |||
تاجمحل را نماد عشق و وفاداری همانند دوران بسیار دور مانند زمان «بختالنصر» دانستهاند که باغهای معلق بابل، یکی از عجایب هفتگانهٔ قدیم را به نشان وفاداری برای همسر خود ساخت؛ تاجمحل نیز یکی از عجایب جدید دنیا است که به نشان وفاداری به همسر ساخته شده است، که روزانه حدود ۷۰ هزار بازدیدکننده دارد و جلوههای معنوی هنر اسلامی را در کالبد معماری ایرانی-هندی بهنمایش میگذارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84559705/مرد-هندی-تاج-محل-را-به-همسرش-هدیه-کرد «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
==سبک معماری تاج محل== | |||
[[پرونده:تاج محل.jpg|جایگزین=گوشهای از کتیبههای ثلث تاج محل به خط امانتخان شیرازی|بندانگشتی|گوشهای از کتیبههای ثلث تاج محل به خط امانتخان شیرازی]] | |||
تاجمحل با سبک معماری مغول در [[هند]] شناخته میشود اما در معماری آن تلفیقی از [[معماری ایرانی]]، عثمانی، هندی و ترکی وجود دارد. طراحی گنبدیشکل این بنا و ورودیهای قوسدار آن که دارای طراحی ایوان هستند، از معماری ایرانی اقتباس شده است. تفاوت تاجمحل با دیگر آثار سبک مغولی در این است که در این اثر، از سنگ مرمر سفید استفاده شده است اما در معماری مغولی سنگ قرمز بهکار گرفته میشود.<ref>[https://www.irna.ir/news/84559705/مرد-هندی-تاج-محل-را-به-همسرش-هدیه-کرد «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
==تزئینات خارجی تاج محل== | |||
سطح خارجی بنای تاجمحل، با هنرهای تزیینی سبک مغولی و اسلامی تزئین شده است و بهدلیل اینکه در سبک معماری اسلامی، مجسمهٔ انسانی ممنوع است در این اثر از هنرهای انتزاعی یا نقاشی رویشی استفاده کردهاند. که روزانه حدود ۷۰ هزار بازدیدکننده دارد و جلوههای معنوی هنر اسلامی را در کالبد معماری ایرانی-هندی بهنمایش میگذارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84559705/مرد-هندی-تاج-محل-را-به-همسرش-هدیه-کرد «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
==تزئینات داخلی تاج محل== | |||
تزئینات داخلی این بنا دارای یک محفظهٔ هشتضلعی بسیار پیچیده است که در حدود سی سنگ بسیار قیمتی و نیمهقیمتی در طراحیهای سنگی آن بهکار رفته است. این محفظه دارای هشت اتاق کوچکتر بوده که در دو طبقه کار شده و در مجموع ۱۶ اتاق میشود. در داخل بنا نیز ترکیبی از هنرهای مینیاتوری و [[منبتکاری]] بهکار رفته است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84559705/مرد-هندی-تاج-محل-را-به-همسرش-هدیه-کرد «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
==قسمتهای مختلف تاج محل== | |||
===دروازهٔ اصلی=== | |||
مجموعهٔ تاجمحل، یک دروازهٔ اصلی دارد که در هریک از دو ضلع شمالی و جنوبی آن، پیشطاق بزرگی ساخته شده و بر بالای پیشانی هر یک از آنها از دو طرف، دو منارگونهٔ باریک قرار دارد.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
===چهارباغ=== | |||
باغ مجموعهٔ تاجمحل، مانند یک فرش سبز از دروازهٔ اصلی تا پای سکوی تاجمحل گسترده شده که از شیوهٔ چهارباغهای ایرانی تأثیر پذیرفته است؛ بدینترتیب که دو خیابان متقاطع اصلی، باغ را به چهار قسمت مربع تقسیم میکند و هریک از این چهار قسمت سه بار به چهار قسمت کوچکتر تقسیم میشود. در محل تقاطع دو خیابان اصلی، یک حوض مربع با پنج فواره بر روی سکویی ساختهاند. طول دو خیابان اصلی باغ به هفت بخش تقسیم شده و در وسط هر خیابان آبنما تعبیه کردهاند و در دو سوی آن پیادهرو سنگفرش باریکی کشیدهاند. در دو طرف این پیادهروها دو باغچهٔ چمنکاری شده وجود دارد که پهنای هرکدام به اندازهٔ پهنای آبنما است و یک ردیف کاج نیز در آنها کاشتهاند.<ref>[https://www.imna.ir/news/27366/بنای-تاج-محل-سمبل-عشق-ابدی-و-وفای-به-همسر «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | |||
===منارها=== | |||
در دو سوی ایوانهای اصلی آرامگاه و نیز در همهٔ زاویههای بنا، شانزده منارگونهٔ باریک دیده میشود که نوک آنها شبیه غنچهٔ نیلوفر آبی است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
===گنبد=== | |||
بر بالای قسمت مرکزی بنا، گنبد بزرگی با تلفیق معماری ایرانی و هندی ساخته شده که ارتفاع آن از سطح زمین حدود ۷۴ متر و از سطح سکوی مربع ۶۷ متر است. در چهار جانب [[گنبد]] بر روی بام، چارطاقیهای کوچکی با گنبدهای کلاهفرنگی قرار دارد که یادآور چهار گنبد کوچک در پیرامون مقبرهٔ امیراسماعیل سامانی در بخارا است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
===مسجد و مهمانخانه=== | |||
[[پرونده:تاج-محل1.jpg|300px|thumb|مدفن ممتازمحل و شاهجهان|جایگزین=مدفن ممتازمحل و شاهجهان]] | |||
در دو طرف آرامگاه و در کنارههای غربی و شرقی سکوی مستطیل، دو ساختمان متقارن، یکی [[مسجد]] و دیگری مهمانخانه، با سنگ قرمز ساختهاند. هریک از این دو بنا، سه گنبد با پوشش مرمر سفید دارند. مسجد که در غرب مزار واقع است، برخلاف مهمانخانه، [[محراب]] دارد و در کف آن با سنگهای سرخ پرچینکاری، جای [[نماز]] معین شده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84559705/مرد-هندی-تاج-محل-را-به-همسرش-هدیه-کرد «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
===مدفن ممتازمحل و شاهجهان=== | |||
در زیر فضای مرکزی و همسطح با زمین باغ، مدفن ممتازمحل و شاهجهان قرار دارد. در وسط فضای مرکزی دو سنگ بزرگ مرمرین و [[خاتمکاری]] شده بهصورت سنگ قبر نهادهاند که اطراف آنها را دیوارهای هشتضلعی به ارتفاع دو متر با مرمر مشبک بسیار زیبا احاطه کرده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
==بناهای مرتبط با تاج محل== | |||
===بازار و کاروانسراها=== | |||
در بیرون از فضای اصلی تاجمحل، محوطهٔ بیرونی وجود دارد که از دو «راستهبازار» متقاطع تشکیل شده و در امتداد هریک از آنها، چهار دروازهٔ ورودی وجود دارد. در چهار گوشهٔ این فضا، چهار کاروانسرا ساخته بودند و ورودی هریک از چهار سرا، در گوشهای که بهچهار سوق متصل بود، قرار داشت.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
===شهر ممتازآباد=== | |||
در نخستین سالهای اتمام بنای تاجمحل، مناطق اطراف بهصورت شهری بزرگ و منظم بهنام ممتازآباد درآمد که اکنون به «تجانجی» مشهور است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
==منابع تأمین بودجهٔ نگهداری تاجمحل== | |||
درآمد بازارها و کاروانسراها و همچنین درآمد سی روستا در حومهٔ آگره، بهدستور شاهجهان برای نگهداری و تعمیر مقبره وقف شده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
==نمادهای اسلامی در تاجمحل== | ==نمادهای اسلامی در تاجمحل== | ||
=== | ===نماد دنیا و آخرت=== | ||
در | در مجموعهٔ تاجمحل، حرکت بهسمت آرامگاه از [[بازار]] آغاز میشود که نماد دنیا و مزار تاجمحل، نماد آخرت خوانده شده است و میدان جلو آرامگاه، فضایی برزخگونه بین بازار و مزار (دنیا و آخرت) را ترسیم میکند. حضور مزار در وسط باغ را نیز استعارهای از حضور انسان در [[بهشت]] دانستهاند.<ref>[https://www.irna.ir/news/84559705/مرد-هندی-تاج-محل-را-به-همسرش-هدیه-کرد «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | ||
=== | |||
با توجه به | ===نماد بهشت=== | ||
=== | با توجه به کتیبههای زیادی از آیات قرآنی در قسمتهای مختلف آرامگاه که بهصورت عمده دربارهٔ بهشت و قیامت است، فضای سبز باغ و درختان انبوه آن را تمثیل جاودانگی دانسته و با الگوی بهشت انطباق دادهاند.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
=== | ===نماد معراج پیامبر اسلام=== | ||
دروازهٔ اصلی مجموعه را نماد مدخلی دانستهاند که [[حضرت محمد|پیامبر اسلام]] در معراج از طریق آن وارد بهشت شده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
=== | |||
ساختمان آرامگاه را با گنبدهای آن نماد | ===نماد حوض کوثر=== | ||
[[حوض]] مرمرین مرتفع وسط باغ را نماد حوض کوثر و نهرهای چهارگانهٔ چهار سوی آن را نماد چهار نهر جاری در بهشت شمردهاند.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/a2oba/ارگ-آگرا-و-تاج-محل، -مرواریدهای-هند بشنام، «ارگ آگرا و تاجمحل، مرواریدهای هند»، وبسایت ویستا.]</ref> | |||
===نماد عرش=== | |||
ساختمان آرامگاه را با گنبدهای آن نماد عرش دانستهاند که خداوند در روز رستاخیز بر آن به داوری مینشیند و چهار منارهٔ اطراف آن نیز، چهار رکن عرش قلمداد شده است.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/a2oba/ارگ-آگرا-و-تاج-محل، -مرواریدهای-هند بشنام، «ارگ آگرا و تاجمحل، مرواریدهای هند»، وبسایت ویستا.]</ref> | |||
===نماد هشت درب بهشت=== | |||
تشکیل بناهای اصلی داخل مزار از هشتضلعیها را میتوان نمادی از درهای هشتگانهٔ بهشت دانست.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
==اثرپذیری از معماری ایرانی و اسلامی== | ==اثرپذیری از معماری ایرانی و اسلامی== | ||
بنای تاجمحل، از معماری ایرانی و اسلامی تأثیر زیادی پذیرفته است. بهکار رفتن سنگهای یشم، عقیق، یاقوت و زمرد بر مرمر سفید پیش از آمدن [[مسلمانان]] به هند سابقه نداشته است و مسلمانان [[هند]] آن را در [[مسجد جامع]] احمدآباد و سپس در شهر ماندو در آرامگاه «هوشنگ غوری» بهکار بستهاند. بهتصریح برخی صاحبنظران، تاجمحل تقلیدی کامل از سبک معماری [[صفویه|صفوی]] است که با میراث معماری هندی ترکیب شده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
==اثرگذاریهای تاج محل== | |||
مجموعهٔ تاجمحل بهسرعت در هند مورد تقلید قرار گرفت. برای مثال مقبرهٔ «بیبیرابعهٔ دورانی» همسر اورنگزیب در «اورنگآباد دکن» و بنای «تاج» در «حسینآباد» لکهنو از جمله آثاری هستند که بهتقلید از تاجمحل ساخته شدهاند.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=7171 رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
==دیدگاهها دربارهٔ تاجمحل== | |||
بسیاری از جهانگردان که از این محل دیدن کردهاند، تحتتأثیر آن قرار گرفته و به توصیف آن پرداختهاند. از جمله «بِرنیِر» تاجمحل را شگفتانگیزتر از اهرام مصر خوانده و «تاوِرنِیَه» معتقد است که تمامی جهانیان باید شکوه آن را تحسین کنند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/225369/تاج-محل کریمی و افتخار، «تاجمحل»، وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس}} | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
* بشنام، | *بشنام، رؤیا، «ارگ آگرا و تاجمحل، مرواریدهای هند»، وبسایت ویستا، تاریخ بازدید: ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ش. | ||
* «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: | *«بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲ فروردین ۱۳۹۰ش. | ||
* «تاجمحل از عجایب هفتگانه»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش. | *«تاجمحل از عجایب هفتگانه»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش. | ||
* «تاجمحل؛ بنای عشق و جاودانگی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۸۸ش. | *«تاجمحل؛ بنای عشق و جاودانگی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۸۸ش. | ||
* «تاجمحل نگین آثار باستانی هند، شکوه معماری اسلامی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۳۸۳ش. | *«تاجمحل نگین آثار باستانی هند، شکوه معماری اسلامی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۳۸۳ش. | ||
* رودگر، قنبرعلی، «تاجمحل»، وبسایت | *رودگر، قنبرعلی، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامهٔ جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۳ش. | ||
* کریمی، فاطمه و افتخار، فریبا، «تاجمحل»، وبسایت مرکز | *کریمی، فاطمه و افتخار، فریبا، «تاجمحل»، وبسایت مرکز دائرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳ آبان ۱۳۹۸ش. | ||
* «مرد هندی تاجمحل» را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ آذر ۱۴۰۰ش. | *«مرد هندی تاجمحل» را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ آذر ۱۴۰۰ش. | ||
{{معماری ایرانی-افقی}} | |||
{{هند-افقی}} | |||
[[رده:بناهای تاریخی]] | |||
[[رده:جاذبههای گردشگری هند]] | |||
[[رده:معماری ایرانی]] | |||
[[رده:مقابر و آرامگاههای تاریخی]] | |||
[[رده:میراث تاریخی یونسکو]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۲۲
تاجمحل، از مشهورترین بناهای جهان و آرامگاه «ارجمند بانو» همسر «شاهجهان» در هندوستان.
تاجمحل، از بناهای پرآوازهٔ جهان و آرامگاه همسر شاهجهان، از سلاطین سلسلهٔ گورکانی مغول در هند است و یکی از عجایب هفتگانهٔ جدید محسوب میشود. این بنا که از آن بهعنوان سمبل عشق و وفاداری یاد میکنند، تلفیقی از معماری هندی و ایرانی بوده و در آن مجموعهای از مفاهیم بنیادین اسلامی نمادپردازی شده است.
نامگذاری تاج محل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نام این بنای معروف جهانی، از نام «ممتازمحل» تخلص ارجمندبانو، همسر شاهجهان گرفته شده و بهتدریج تغییر شکل یافته و به «تاجمحل» مشهور شده است. در گذشته نام «روضهٔ منوره» یا «روضهٔ مطهره» را نیز برای آن بهکار بردهاند.[۱] بهنظر برخی، تاجمحل مخفف ممتاز محل است.[۲]
معرفی تاج محل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تاجمحل، مجموعهای شامل یک باغ بزرگ، آرامگاه و بناهای فرعی در دو طرف آن، یک دروازهٔ اصلی و چند بنای الحاقی است. این مجموعه در محوطهای مستطیلشکل با محور شمالی جنوبی قرار دارد. آرامگاه تاجمحل با بلندی ۵۸ متر و عرض ۵۶ متر بر روی یک سکوی عظیم مربع، با تزئینات مرمرین ساخته شده است. اندازهٔ ضلعهای این سکو، صد متر است. زمینهٔ آرامگاه یک باغ پهناور ۱۸ هکتاری بوده که در مرکز آن یک نهر آب طولانی وجود دارد و بهشیوهٔ چهارباغهای ایرانی ساخته شده است.[۳]
این بنای زیبا و باشکوه در نزدیکی شهر «اَگرا»، در ایالت «اوتار پرادش» و در ۲۰۰ کیلومتری جنوب «دهلی نو» پایتخت هند واقع شده است. تاجمحل بهدستور شاهجهان، پنجمین پادشاه سلسلهٔ «گورکانی» هند بهمنظور گرامیداشت همسر ایرانیتبار وی، «ممتاز محل» ساخته شده و بههمین دلیل بهعنوان سمبل عشق و وفاداری شناخته میشود.[۴]
تاریخچه تاج محل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
شاهجهان و ارجمند بانو، معروف به ممتازمحل، در سال ۱۶۱۲م ازدواج و هجدهسال با هم زندگی کردند و ثمرهٔ ازدواج آنها ۱۴ فرزند بود که هفت تن آنها زنده ماندند و بزرگ شدند. ممتازمحل در ۱۷ جون ۱۶۳۱م هنگام تولد چهاردهمین فرزند خود که دختر بود، درگذشت. وی هنگام درگذشت، ۳۹ سال داشت و از شوهر خود خواست که بعد از او، زنی نگیرد و آرامگاهی بر قبر او بسازد که نام وی ماندگار بماند. ساخت این بنا از ۱۶۳۲م آغاز و در ۱۶۴۷م تکمیل شد[۵] و خود شاهجهان نیز که سالها بعد، بهدست پسر خود «اورنگزیب» شکست خورد و مدتی در زندان «قلعهٔ سرخ» زندانی بود، پس از درگذشت کنار ممتازمحل زیر گنبد این آرامگاه بهخاک سپرده شد.[۶]
معماران تاجمحل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سازندگان این بنای افسانهای از کشورهای مختلف اسلامی دعوت شدهاند. برای مثال، خطاطان و طراحان از شیراز، کارگران سنگکار از قندهار، خاتمکاران و ظریفکاران از سمرقند، سنگتراشان از بخارا، کاشیکاران از بغداد، بناها از مولتان و دهلی و طراحان باغ و باغبانان این بنا از کشمیر بودهاند.[۷]
اهمیت و جایگاه تاج محل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جواهر هنر اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این بنا در سال ۱۹۸۳م بهعنوان «جواهر هنر اسلامی» در هند، در فهرست میراث جهانی یونسکو بهثبت رسید و بهعنوان نماد هنر دینی، از اهمیت ویژه در دنیای اسلام و جهان برخوردار است.[۸]
جاذبهٔ گردشگری مهم در جهان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تاجمحل، از جاذبههای مهم گردشگری جهان محسوب میشود[۹] که روزانه حدود ۷۰ هزار بازدیدکننده دارد و جلوههای معنوی هنر اسلامی را در کالبد معماری ایرانی-هندی بهنمایش میگذارد.[۱۰]
نماد وفا و عشق ابدی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تاجمحل را نماد عشق و وفاداری همانند دوران بسیار دور مانند زمان «بختالنصر» دانستهاند که باغهای معلق بابل، یکی از عجایب هفتگانهٔ قدیم را به نشان وفاداری برای همسر خود ساخت؛ تاجمحل نیز یکی از عجایب جدید دنیا است که به نشان وفاداری به همسر ساخته شده است، که روزانه حدود ۷۰ هزار بازدیدکننده دارد و جلوههای معنوی هنر اسلامی را در کالبد معماری ایرانی-هندی بهنمایش میگذارد.[۱۱]
سبک معماری تاج محل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تاجمحل با سبک معماری مغول در هند شناخته میشود اما در معماری آن تلفیقی از معماری ایرانی، عثمانی، هندی و ترکی وجود دارد. طراحی گنبدیشکل این بنا و ورودیهای قوسدار آن که دارای طراحی ایوان هستند، از معماری ایرانی اقتباس شده است. تفاوت تاجمحل با دیگر آثار سبک مغولی در این است که در این اثر، از سنگ مرمر سفید استفاده شده است اما در معماری مغولی سنگ قرمز بهکار گرفته میشود.[۱۲]
تزئینات خارجی تاج محل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سطح خارجی بنای تاجمحل، با هنرهای تزیینی سبک مغولی و اسلامی تزئین شده است و بهدلیل اینکه در سبک معماری اسلامی، مجسمهٔ انسانی ممنوع است در این اثر از هنرهای انتزاعی یا نقاشی رویشی استفاده کردهاند. که روزانه حدود ۷۰ هزار بازدیدکننده دارد و جلوههای معنوی هنر اسلامی را در کالبد معماری ایرانی-هندی بهنمایش میگذارد.[۱۳]
تزئینات داخلی تاج محل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تزئینات داخلی این بنا دارای یک محفظهٔ هشتضلعی بسیار پیچیده است که در حدود سی سنگ بسیار قیمتی و نیمهقیمتی در طراحیهای سنگی آن بهکار رفته است. این محفظه دارای هشت اتاق کوچکتر بوده که در دو طبقه کار شده و در مجموع ۱۶ اتاق میشود. در داخل بنا نیز ترکیبی از هنرهای مینیاتوری و منبتکاری بهکار رفته است.[۱۴]
قسمتهای مختلف تاج محل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دروازهٔ اصلی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مجموعهٔ تاجمحل، یک دروازهٔ اصلی دارد که در هریک از دو ضلع شمالی و جنوبی آن، پیشطاق بزرگی ساخته شده و بر بالای پیشانی هر یک از آنها از دو طرف، دو منارگونهٔ باریک قرار دارد.[۱۵]
چهارباغ
[ویرایش | ویرایش مبدأ]باغ مجموعهٔ تاجمحل، مانند یک فرش سبز از دروازهٔ اصلی تا پای سکوی تاجمحل گسترده شده که از شیوهٔ چهارباغهای ایرانی تأثیر پذیرفته است؛ بدینترتیب که دو خیابان متقاطع اصلی، باغ را به چهار قسمت مربع تقسیم میکند و هریک از این چهار قسمت سه بار به چهار قسمت کوچکتر تقسیم میشود. در محل تقاطع دو خیابان اصلی، یک حوض مربع با پنج فواره بر روی سکویی ساختهاند. طول دو خیابان اصلی باغ به هفت بخش تقسیم شده و در وسط هر خیابان آبنما تعبیه کردهاند و در دو سوی آن پیادهرو سنگفرش باریکی کشیدهاند. در دو طرف این پیادهروها دو باغچهٔ چمنکاری شده وجود دارد که پهنای هرکدام به اندازهٔ پهنای آبنما است و یک ردیف کاج نیز در آنها کاشتهاند.[۱۶]
منارها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در دو سوی ایوانهای اصلی آرامگاه و نیز در همهٔ زاویههای بنا، شانزده منارگونهٔ باریک دیده میشود که نوک آنها شبیه غنچهٔ نیلوفر آبی است.[۱۷]
گنبد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بر بالای قسمت مرکزی بنا، گنبد بزرگی با تلفیق معماری ایرانی و هندی ساخته شده که ارتفاع آن از سطح زمین حدود ۷۴ متر و از سطح سکوی مربع ۶۷ متر است. در چهار جانب گنبد بر روی بام، چارطاقیهای کوچکی با گنبدهای کلاهفرنگی قرار دارد که یادآور چهار گنبد کوچک در پیرامون مقبرهٔ امیراسماعیل سامانی در بخارا است.[۱۸]
مسجد و مهمانخانه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در دو طرف آرامگاه و در کنارههای غربی و شرقی سکوی مستطیل، دو ساختمان متقارن، یکی مسجد و دیگری مهمانخانه، با سنگ قرمز ساختهاند. هریک از این دو بنا، سه گنبد با پوشش مرمر سفید دارند. مسجد که در غرب مزار واقع است، برخلاف مهمانخانه، محراب دارد و در کف آن با سنگهای سرخ پرچینکاری، جای نماز معین شده است.[۱۹]
مدفن ممتازمحل و شاهجهان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در زیر فضای مرکزی و همسطح با زمین باغ، مدفن ممتازمحل و شاهجهان قرار دارد. در وسط فضای مرکزی دو سنگ بزرگ مرمرین و خاتمکاری شده بهصورت سنگ قبر نهادهاند که اطراف آنها را دیوارهای هشتضلعی به ارتفاع دو متر با مرمر مشبک بسیار زیبا احاطه کرده است.[۲۰]
بناهای مرتبط با تاج محل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بازار و کاروانسراها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در بیرون از فضای اصلی تاجمحل، محوطهٔ بیرونی وجود دارد که از دو «راستهبازار» متقاطع تشکیل شده و در امتداد هریک از آنها، چهار دروازهٔ ورودی وجود دارد. در چهار گوشهٔ این فضا، چهار کاروانسرا ساخته بودند و ورودی هریک از چهار سرا، در گوشهای که بهچهار سوق متصل بود، قرار داشت.[۲۱]
شهر ممتازآباد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در نخستین سالهای اتمام بنای تاجمحل، مناطق اطراف بهصورت شهری بزرگ و منظم بهنام ممتازآباد درآمد که اکنون به «تجانجی» مشهور است.[۲۲]
منابع تأمین بودجهٔ نگهداری تاجمحل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]درآمد بازارها و کاروانسراها و همچنین درآمد سی روستا در حومهٔ آگره، بهدستور شاهجهان برای نگهداری و تعمیر مقبره وقف شده است.[۲۳]
نمادهای اسلامی در تاجمحل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نماد دنیا و آخرت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در مجموعهٔ تاجمحل، حرکت بهسمت آرامگاه از بازار آغاز میشود که نماد دنیا و مزار تاجمحل، نماد آخرت خوانده شده است و میدان جلو آرامگاه، فضایی برزخگونه بین بازار و مزار (دنیا و آخرت) را ترسیم میکند. حضور مزار در وسط باغ را نیز استعارهای از حضور انسان در بهشت دانستهاند.[۲۴]
نماد بهشت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]با توجه به کتیبههای زیادی از آیات قرآنی در قسمتهای مختلف آرامگاه که بهصورت عمده دربارهٔ بهشت و قیامت است، فضای سبز باغ و درختان انبوه آن را تمثیل جاودانگی دانسته و با الگوی بهشت انطباق دادهاند.[۲۵]
نماد معراج پیامبر اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دروازهٔ اصلی مجموعه را نماد مدخلی دانستهاند که پیامبر اسلام در معراج از طریق آن وارد بهشت شده است.[۲۶]
نماد حوض کوثر
[ویرایش | ویرایش مبدأ]حوض مرمرین مرتفع وسط باغ را نماد حوض کوثر و نهرهای چهارگانهٔ چهار سوی آن را نماد چهار نهر جاری در بهشت شمردهاند.[۲۷]
نماد عرش
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ساختمان آرامگاه را با گنبدهای آن نماد عرش دانستهاند که خداوند در روز رستاخیز بر آن به داوری مینشیند و چهار منارهٔ اطراف آن نیز، چهار رکن عرش قلمداد شده است.[۲۸]
نماد هشت درب بهشت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تشکیل بناهای اصلی داخل مزار از هشتضلعیها را میتوان نمادی از درهای هشتگانهٔ بهشت دانست.[۲۹]
اثرپذیری از معماری ایرانی و اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بنای تاجمحل، از معماری ایرانی و اسلامی تأثیر زیادی پذیرفته است. بهکار رفتن سنگهای یشم، عقیق، یاقوت و زمرد بر مرمر سفید پیش از آمدن مسلمانان به هند سابقه نداشته است و مسلمانان هند آن را در مسجد جامع احمدآباد و سپس در شهر ماندو در آرامگاه «هوشنگ غوری» بهکار بستهاند. بهتصریح برخی صاحبنظران، تاجمحل تقلیدی کامل از سبک معماری صفوی است که با میراث معماری هندی ترکیب شده است.[۳۰]
اثرگذاریهای تاج محل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مجموعهٔ تاجمحل بهسرعت در هند مورد تقلید قرار گرفت. برای مثال مقبرهٔ «بیبیرابعهٔ دورانی» همسر اورنگزیب در «اورنگآباد دکن» و بنای «تاج» در «حسینآباد» لکهنو از جمله آثاری هستند که بهتقلید از تاجمحل ساخته شدهاند.[۳۱]
دیدگاهها دربارهٔ تاجمحل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بسیاری از جهانگردان که از این محل دیدن کردهاند، تحتتأثیر آن قرار گرفته و به توصیف آن پرداختهاند. از جمله «بِرنیِر» تاجمحل را شگفتانگیزتر از اهرام مصر خوانده و «تاوِرنِیَه» معتقد است که تمامی جهانیان باید شکوه آن را تحسین کنند.[۳۲]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ کریمی و افتخار، «تاجمحل»، وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «تاجمحل؛ بنای عشق و جاودانگی»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «تاجمحل نگین آثار باستانی هند، شکوه معماری اسلامی»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «تاجمحل از عجایب هفتگانه»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «مرد هندی تاجمحل را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ -مرواریدهای-هند بشنام، «ارگ آگرا و تاجمحل، مرواریدهای هند»، وبسایت ویستا.
- ↑ -مرواریدهای-هند بشنام، «ارگ آگرا و تاجمحل، مرواریدهای هند»، وبسایت ویستا.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ رودگر، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ کریمی و افتخار، «تاجمحل»، وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- بشنام، رؤیا، «ارگ آگرا و تاجمحل، مرواریدهای هند»، وبسایت ویستا، تاریخ بازدید: ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ش.
- «بنای تاجمحل، سمبل عشق ابدی و وفای به همسر»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲ فروردین ۱۳۹۰ش.
- «تاجمحل از عجایب هفتگانه»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش.
- «تاجمحل؛ بنای عشق و جاودانگی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۸۸ش.
- «تاجمحل نگین آثار باستانی هند، شکوه معماری اسلامی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۳۸۳ش.
- رودگر، قنبرعلی، «تاجمحل»، وبسایت دانشنامهٔ جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۳ش.
- کریمی، فاطمه و افتخار، فریبا، «تاجمحل»، وبسایت مرکز دائرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳ آبان ۱۳۹۸ش.
- «مرد هندی تاجمحل» را به همسرش هدیه کرد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ آذر ۱۴۰۰ش.
| گردشگری | |||
|---|---|---|---|
| جامعه |
| ||