پیشنویس:حافظیه: تفاوت میان نسخهها
imported>علیرضا آزادوار بهینه سازی سئو |
|||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده: | [[پرونده:حافظیه۴.jpg|جایگزین=آرامگاه حافظ در شهرستان شیرازِ استان فارس|بندانگشتی|آرامگاه حافظ در شهرستان شیرازِ استان فارس؛ ساخته شده در ۱۳۱۴-۱۳۱۷ش]] | ||
{{درشت|'''حافظیه،'''}} آرامگاه حافظ شیرازی و از جاذبههای گردشگری در استان فارس. | |||
حافظیه، مجموعهٔ فرهنگی و گردشگری در شهر [[شیراز]] است که مقبرهٔ شاعر بزرگ [[زبان فارسی]]، [[حافظ]] شیرازی در آن قرار دارد و از مهمترین یادمانهای فرهنگی [[ایران]] و اولین مقصد [[گردشگری]] در [[استان فارس]] در طول سال بهویژه در ایام [[نوروز]] محسوب میشود. | |||
==نامگذاری حافظیه== | ==نامگذاری حافظیه== | ||
مقبرهٔ حافظ و اطراف آن، در زمان قدیم با نام «تِکْیَهٔ حافظ» شناخته میشد<ref>[https://nazemnews.ir/غزلی-بخوان-از-حافظ-برای-همه-ایران/ «غزلی بخوان از حافظ برای همه ایران»، وبسایت ناظم نیوز.]</ref> اما امروزه، این مکان بهدلیل قرار گرفتن آرامگاه حافظ، شاعر پر آوازهٔ زبان فارسی در آن، به «حافظیه» مشهور شده است.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/حافظیه-2 دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ حافظیه.]</ref> | |||
==معرفی حافظیه== | ==معرفی حافظیه== | ||
حافظیه در جنوب «[[دروازه قرآن]]» در | حافظیه در جنوب «[[دروازه قرآن]]» در حاشیهٔ شمالی شهر شیراز و در ابتدای خیابان گلستان که پیش از این به «خیابان خرابات» معروف بود، واقع شده است. این محل در موقعیتی قرار دارد که در قدیم به «گُلگَشتِ مُصَلّی» مشهور بوده و در اشعار حافظ نیز ذکر شده است. همچنین این مکان، یکی از مشهورترین قبرستانهای شیراز بهنام «خاکِ مصلّی» را در خود جای داده و حافظیه، محل [[خاکسپاری]] حافظ شیرازی نیز در آن قرار دارد. | ||
حافظیه که بر اساس طرح «آندره گُدار» مهندس فرانسوی طراحی و بازسازی شده<ref>[https://nazemnews.ir/ | حافظیه که بر اساس طرح «آندره گُدار» مهندس فرانسوی طراحی و بازسازی شده<ref>[https://nazemnews.ir/غزلی-بخوان-از-حافظ-برای-همه-ایران/ «غزلی بخوان از حافظ برای همه ایران»، وبسایت ناظم نیوز.]</ref> دارای دو صحن اصلی جنوبی و شمالی است و در زمینی بهمساحت دو هکتار ساخته شده است. صحنهای حافظیه، بهوسیلهٔ تالاری با ۲۰ ستون از یکدیگر جدا شدهاند. مجموعهٔ حافظیه چهار درب ورودی و خروجی دارد که درب اصلی در سمت جنوب، دو درب در سمت غرب و یک درب در سمت شمالشرق مجموعه قرار گرفته است. معماری این مجموعه، متأثر از معماری اسلامی دورهٔ زندیان است.<ref>[https://www.isna.ir/photo/98072216990/حافظیه درویش، «حافظیه»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> | ||
==تاریخچه حافظیه== | ==تاریخچه حافظیه== | ||
حافظ شیرازی | حافظ شیرازی در قبرستانی بهنام «مصلی» دفن شد<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=9348 مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> و تا ۶۵ سال، هیچ بنایی بر فراز مقبرهٔ وی ساخته نشده بود. در ۸۵۶ق «محمد معمایی»، وزیر «میرزا ابوالقاسم گورکانی»، بر آرامگاه حافظ گنبدی ساخت. در زمان «شاه عباس دوم» [[صفویه|صفوی]]، این بنا تعمیر و نزدیک قبر، باغ بزرگی با درختان نارنج احداث و در زمان «نادرشاه افشار» نیز بنای آرامگاه تعمیر شد. در ۱۱۸۷ق، بهدستور «کریمخان زند» تالاری با چهار ستون سنگی در این محل ساختند و سنگ بزرگ مرمر روی قبر گذاشتند.<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
در ۱۲۳۵ش «معتمدالدوله فرهاد میرزا»، استاندار فارس، حفاظ چوبی اطراف مزار را ساخت. در ۱۳۱۹ش نیز بهدستور «ملک منصور شعاعالسلطنه»، استاندار فارس، حفاظ آهنی روی مزار نهاده شد و در ۱۳۱۱ش، دوباره بنا را تعمیر کردند و در ۱۳۲۷ش بین مقبره [[سعدی]] و [[حافظ]] خیابان کشیدند. در ۱۳۱۵ش، بهدستور «علیاصغر حکمت»، رئیس فرهنگ وقت، طراحی و ساخت بنای جدید آرامگاه به سبک بناهای زندیان، بهدست آندره گدار، معمار فرانسوی آغاز شد و در ۱۳۱۷ش به پایان رسید.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=9348 مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | |||
===ایوان حافظیه=== | |||
===ایوان حافظیه=== | ایوان حافظیه به طول ۵۶ متر و عرض ۸ متر، در وسط مجموعه قرار دارد و دارای ۲۰ ستون سنگی به ارتفاع ۵ متر است که حافظیه را به دو محوطهٔ «صحن جنوبی» و «صحن شمالی» تقسیم میکند. این تالار با الهام از معماری دورههای [[هخامنشیان]] و زندیان ساخته شده و ارتفاع آن از تمام بخشهای دیگر حافظیه بیشتر است.<ref>[https://nazemnews.ir/غزلی-بخوان-از-حافظ-برای-همه-ایران/ «غزلی بخوان از حافظ برای همه ایران»، وبسایت ناظم نیوز.]</ref> امروزه در شرق و غرب تالار ۲ اتاق وجود دارد که متعلق به سازمان میراث فرهنگی و دفتر آرامگاه است. در قسمتهای مختلف تالار، اشعار حافظ بهچشم میخورد که توسط هنرمندان نوشته یا بر روی سنگ مرمر کندهکاری شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
ایوان حافظیه به طول | |||
===صحن جنوبی حافظیه=== | ===صحن جنوبی حافظیه=== | ||
صحن جنوبی که باغ ورودی | صحن جنوبی که باغ ورودی مجموعهٔ حافظیه محسوب میشود، با ابعاد ۸۰ متر در۱۵۰ متر، از کف تالار حدود چهار متر پایینتر است. دو حوض، هر کدام به ابعاد ۴ متر در ۳۲ متر، در وسط این صحن تعبیه شده است. دو نارنجستان، هر کدام به ابعاد ۳۵ متر در۷۰ متر، یکی در شرق و دیگری در طرف غرب این حیاط قرار دارد. صحن جنوبی با دیوارهای آجری احاطه شده و درب ورودی مجموعه، که با سه پله به خیابان گلستان وصل میشود، در میانهٔ دیوار جنوبی قرار دارد. بعد از پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، حدود چهارهزار مترمربع بهسمت غربی محوطهٔ حافظیه افزوده شده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=9348 مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
===صحن شمالی حافظیه=== | ===صحن شمالی حافظیه=== | ||
صحن شمالی دارای | صحن شمالی دارای ۶۰ متر طول و ۵۰ متر عرض است و قبر حافظ در آن قرار دارد. در شرق و غرب ضلع جنوبی این صحن، دو حوض بزرگ و مستطیلشکل وجود دارد که هر یک از آنها را دو باغچه با درختان نارنج احاطه کرده است. همچنین در میان این صحن باغچههای زیادی بهچشم میخورد که چمن و درختان کاج، [[سرو]] و نارنج در آن کاشته شده است. در این صحن، ساختمانهای حافظشناسی، [[کتابخانه]]، فروشگاه محصولات فرهنگی و چایخانه سنتی دیده میشود. همچنین در قسمت شمالی و در کنار مزار حافظ، قبور عارفان، سیاستمداران، عالمان و شاعران بزرگ شیرازی وجود دارد. قسمتهای مختلف صحن شمالی با اشعار حافظ و کتیبههای گوناگون به خط ثلث و نستعلیق تزیین شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
===مقبرهٔ حافظ=== | |||
=== | مقبرهٔ حافظ، یک متر بلندتر از سطح زمین قرار دارد که با عبور از پنج پلکان مدور در اطراف آن، دسترسی به قبر ممکن میشود. بر فراز مقبرهٔ حافظ، گنبدی زیبا ساخته شده که نمای خارجی آن با ورقهای مسی بهصورت ترکدار و مانند کلاه درویشان پوشیده شده است. سقف گنبد را با کاشیهای رنگی معرق، تزیین کردهاند. رنگ سبز گنبد که در نتیجهٔ ترکیب مس با اکسیژن و آب ایجاد شده، جلوهٔ ویژهای به آرامگاه داده است. این گنبد بر هشت ستون سنگی یکپارچه به ارتفاع ۵ متر قرار دارد. دور تا دور زیر سقف، هشت بیت غزل بر روی سنگهای یکپارچه با خط ثلث نوشته شده و با این مطلع آغاز میشود:<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> «حجاب چهرهٔ جان میشود غبار تنم/ خوشا دمی که از آن چهره پرده برفکنم» سنگ روی مزار حافظ به دوران کریمخان زند تعلق دارد و غزلهایی از حافظ به شیوهٔ نستعلیق روی آن نگاشته شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
سنگ روی مزار حافظ به | ===محوطهٔ غربی=== | ||
=== | در غرب صحن شمالی، فضای سبزی وجود دارد که یک حوض کوچک و نسبتاً عمیق در میان آن دیده میشود و امروزه به کلاسهای بخش آموزش مرکز حافظشناسی اختصاص یافته است. مقبرههای متعددی متعلق به بزرگان ادب، سیاست، هنر، فلسفه و عرفان در این قسمت دیده میشود.<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
در غرب صحن شمالی، فضای سبزی وجود دارد که یک حوض کوچک و | |||
=== | ===محوطهٔ شرقی=== | ||
در شرق مجموعه و در سمت راست حیاط شمالی، دیواری با ۱۴ طاقنما وجود دارد که بر روی آن دو غزل از حافظ با خط ثلث نوشته شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/ | در شرق مجموعه و در سمت راست حیاط شمالی، دیواری با ۱۴ طاقنما وجود دارد که بر روی آن دو غزل از حافظ با خط ثلث نوشته شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
==نمادهای فرهنگی و عرفانی در حافظیه== | ==نمادهای فرهنگی و عرفانی در حافظیه== | ||
[[پرونده:حافظیه۵.jpg|جایگزین=مقبرهٔ حافظ|بندانگشتی|مقبرهٔ حافظ]] | |||
حافظیهٔ بهگونهای ساخته شده که هربخشی از آن، نمادی از یک مفهوم در فرهنگ ایرانی و اسلامی است:<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | |||
===نماد اسارت=== | ===نماد اسارت=== | ||
آرامگاه حافظ در مقابل یکی از شلوغترین خیابانهای [[شیراز]] قرار دارد و این خیابان را | آرامگاه حافظ در مقابل یکی از شلوغترین خیابانهای [[شیراز]] قرار دارد و این خیابان را نماد «اسارت» در جهان صنعتی دانستهاند؛ زیرا که از میان آن نمیتوان آرامگاه حافظ را که نماد اندیشههای عرفانی دانسته میشود، تماشا کرد.<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
===نماد دنیای مادی=== | ===نماد دنیای مادی=== | ||
صحن جنوبی، نماد دنیای مادی است؛ زیرا، وقتی کسی وارد اینجا میشود، ظواهر آن مانند دنیای مادی پر زرقوبرق است. سپس وقتی از پلهها بالا میرود تا وارد تالار حافظیه شود، مثل این است که انسان از بند هواهای نفسانی آزاد میشود. میتوان بالارفتن از پلههای ایوان را | صحن جنوبی، نماد دنیای مادی است؛ زیرا، وقتی کسی وارد اینجا میشود، ظواهر آن مانند دنیای مادی پر زرقوبرق است. سپس وقتی از پلهها بالا میرود تا وارد تالار حافظیه شود، مثل این است که انسان از بند هواهای نفسانی آزاد میشود. میتوان بالارفتن از پلههای ایوان را بهمنزلهٔ معراج عرفانی و سیر و سلوک در دنیای ملکوت دانست.<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
===نماد عالم ملکوت=== | ===نماد عالم ملکوت=== | ||
تالار یا ایوان مجموعه، نماد عالم ملکوت است؛ زیرا در اینجا پردهها کنار میرود و | تالار یا ایوان مجموعه، نماد عالم ملکوت است؛ زیرا در اینجا پردهها کنار میرود و مقبرهٔ حافظ که نمادی از خورشید و حقیقت است، آشکار میشود. صحن شمالی را نیز نماد عالم ملکوت میدانند؛ چون در این قسمت به آرامگاه حافظ میرسیم که نماد دستیابی به حقایق و رمز و رازهای دنیا است. صحن شمالی، ۸ درب ورودی و خروجی دارد و آرامگاه نیز از ۸ ستون سنگی تشکیل یافته است. استفاده از عدد ۸ را نماد زمان حیات [[حافظ]] یعنی قرن هشتم و هشت درب [[بهشت]] میدانند.<ref>[https://www.imna.ir/news/322538/گشت-و-گذاری-در-حافظیه «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
===نماد خورشید و حقیقت=== | ===نماد خورشید و حقیقت=== | ||
آرامگاه، بهطور کلی نماد خورشید و حقیقت است، اما در بخشهای مختلف آن نمادهای دیگری نیز وجود دارند؛ نمای بیرونی گنبد مقبره، بهشکل کلاه درویشان است و آن را نماد آسمان میدانند. درون گنبد مجموعهای از رنگهای عرفانی وجود دارد که آبی و فیروزهای نماد بهشت، سرخ و ارغوانی نماد شراب ازلی، سیاه و سفید نماد شب و روز و قهوهای سوخته، نماد خاک است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=9348 مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | آرامگاه، بهطور کلی نماد خورشید و حقیقت است، اما در بخشهای مختلف آن نمادهای دیگری نیز وجود دارند؛ نمای بیرونی گنبد مقبره، بهشکل کلاه درویشان است و آن را نماد آسمان میدانند. درون گنبد مجموعهای از رنگهای عرفانی وجود دارد که آبی و فیروزهای نماد بهشت، سرخ و ارغوانی نماد شراب ازلی، سیاه و سفید نماد شب و روز و قهوهای سوخته، نماد خاک است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=9348 مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
==ثبت ملی حافظیه== | ==ثبت ملی حافظیه== | ||
حافظیه شیراز، در آذر ۱۳۵۴ش در فهرست آثار | [[حافظیه]] شیراز، در آذر ۱۳۵۴ش در فهرست [[آثار ملی ایران|آثار ملی]]، به ثبت رسید.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=9348 مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
==برترین مقصد گردشگری== | ==برترین مقصد گردشگری== | ||
آرامگاه حافظ، بهویژه در ایام [[نوروز]]، از برترین مقاصد گردشگری ایران<ref> [https://www.farsnews.ir/photo/14000102000014/ | [[پرونده:حافظیه۶.jpg|جایگزین=مسافران نوروزی در حافظیه|بندانگشتی|حافظیه در صدر بازدید مسافران نوروزی از اماکن تاریخی و فرهنگی استان فارس]] | ||
آرامگاه حافظ، بهویژه در ایام [[نوروز]]، از برترین مقاصد [[گردشگری]] [[ایران]]<ref>[https://www.farsnews.ir/photo/14000102000014/نوروز-400-حافظیه-شیراز- فربود، «نوروز ۱۴۰۰ حافظیۀ شیراز»، خبرگزاری فارس.]</ref> و پر بازدیدترین محل در [[استان فارس]] است. برای مثال در نوروز ۱۴۰۱ش، روزانه حدود ۳۲ هزار نفر از این مجموعه بازدید کردهاند.<ref>[https://www.isna.ir/news/1401010803356/اسکان-حدود-۲-میلیون-مسافر-در-فارس «اسکان حدود ۲ میلیون مسافر در فارس»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*«اسکان حدود ۲ میلیون مسافر در فارس»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۴۰۱ش. | *«اسکان حدود ۲ میلیون مسافر در فارس»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۴۰۱ش. | ||
*درویش، عبدالرضا، «حافظیه»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ مهر ۱۳۹۸ش. | *درویش، عبدالرضا، «حافظیه»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ مهر ۱۳۹۸ش. | ||
*دهخدا، علیاکبر، | *دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ش. | ||
*«غزلی بخوان از حافظ برای همه ایران»، | *«غزلی بخوان از حافظ برای همه ایران»، وبسایت ناظم نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آبان ۱۴۰۰ش. | ||
*فربود، محمدرضا، «نوروز ۱۴۰۰ حافظیه شیراز»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: | *فربود، محمدرضا، «نوروز ۱۴۰۰ حافظیه شیراز»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۲ فروردین ۱۴۰۰ش. | ||
*«گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ مهر ۱۳۹۶ش. | *«گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ مهر ۱۳۹۶ش. | ||
*مجتبایی، فتحالله و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت | *مجتبایی، فتحالله و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامهٔ جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۳ش. | ||
{{#seo: | |||
|title=حافظیه کجاست؟ آرامگاه حافظ شیرازی و جاذبه گردشگری - ویکی زندگی | |||
|title_mode=Replaced Title | |||
|keywords=حافظیه, آرامگاه حافظ, حافظ شیرازی, جاذبه های شیراز, گردشگری فارس, آثار تاریخی ایران | |||
|description=حافظیه کجاست و چه اهمیت فرهنگی دارد؟ معرفی کامل آرامگاه حافظ شیرازی - از معماری و تاریخچه تا جایگاه آن به عنوان مهمترین جاذبه گردشگری استان فارس - ویکی زندگی | |||
}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۴۲
حافظیه، آرامگاه حافظ شیرازی و از جاذبههای گردشگری در استان فارس.
حافظیه، مجموعهٔ فرهنگی و گردشگری در شهر شیراز است که مقبرهٔ شاعر بزرگ زبان فارسی، حافظ شیرازی در آن قرار دارد و از مهمترین یادمانهای فرهنگی ایران و اولین مقصد گردشگری در استان فارس در طول سال بهویژه در ایام نوروز محسوب میشود.
نامگذاری حافظیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مقبرهٔ حافظ و اطراف آن، در زمان قدیم با نام «تِکْیَهٔ حافظ» شناخته میشد[۱] اما امروزه، این مکان بهدلیل قرار گرفتن آرامگاه حافظ، شاعر پر آوازهٔ زبان فارسی در آن، به «حافظیه» مشهور شده است.[۲]
معرفی حافظیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]حافظیه در جنوب «دروازه قرآن» در حاشیهٔ شمالی شهر شیراز و در ابتدای خیابان گلستان که پیش از این به «خیابان خرابات» معروف بود، واقع شده است. این محل در موقعیتی قرار دارد که در قدیم به «گُلگَشتِ مُصَلّی» مشهور بوده و در اشعار حافظ نیز ذکر شده است. همچنین این مکان، یکی از مشهورترین قبرستانهای شیراز بهنام «خاکِ مصلّی» را در خود جای داده و حافظیه، محل خاکسپاری حافظ شیرازی نیز در آن قرار دارد.
حافظیه که بر اساس طرح «آندره گُدار» مهندس فرانسوی طراحی و بازسازی شده[۳] دارای دو صحن اصلی جنوبی و شمالی است و در زمینی بهمساحت دو هکتار ساخته شده است. صحنهای حافظیه، بهوسیلهٔ تالاری با ۲۰ ستون از یکدیگر جدا شدهاند. مجموعهٔ حافظیه چهار درب ورودی و خروجی دارد که درب اصلی در سمت جنوب، دو درب در سمت غرب و یک درب در سمت شمالشرق مجموعه قرار گرفته است. معماری این مجموعه، متأثر از معماری اسلامی دورهٔ زندیان است.[۴]
تاریخچه حافظیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]حافظ شیرازی در قبرستانی بهنام «مصلی» دفن شد[۵] و تا ۶۵ سال، هیچ بنایی بر فراز مقبرهٔ وی ساخته نشده بود. در ۸۵۶ق «محمد معمایی»، وزیر «میرزا ابوالقاسم گورکانی»، بر آرامگاه حافظ گنبدی ساخت. در زمان «شاه عباس دوم» صفوی، این بنا تعمیر و نزدیک قبر، باغ بزرگی با درختان نارنج احداث و در زمان «نادرشاه افشار» نیز بنای آرامگاه تعمیر شد. در ۱۱۸۷ق، بهدستور «کریمخان زند» تالاری با چهار ستون سنگی در این محل ساختند و سنگ بزرگ مرمر روی قبر گذاشتند.[۶]
در ۱۲۳۵ش «معتمدالدوله فرهاد میرزا»، استاندار فارس، حفاظ چوبی اطراف مزار را ساخت. در ۱۳۱۹ش نیز بهدستور «ملک منصور شعاعالسلطنه»، استاندار فارس، حفاظ آهنی روی مزار نهاده شد و در ۱۳۱۱ش، دوباره بنا را تعمیر کردند و در ۱۳۲۷ش بین مقبره سعدی و حافظ خیابان کشیدند. در ۱۳۱۵ش، بهدستور «علیاصغر حکمت»، رئیس فرهنگ وقت، طراحی و ساخت بنای جدید آرامگاه به سبک بناهای زندیان، بهدست آندره گدار، معمار فرانسوی آغاز شد و در ۱۳۱۷ش به پایان رسید.[۷]
ایوان حافظیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایوان حافظیه به طول ۵۶ متر و عرض ۸ متر، در وسط مجموعه قرار دارد و دارای ۲۰ ستون سنگی به ارتفاع ۵ متر است که حافظیه را به دو محوطهٔ «صحن جنوبی» و «صحن شمالی» تقسیم میکند. این تالار با الهام از معماری دورههای هخامنشیان و زندیان ساخته شده و ارتفاع آن از تمام بخشهای دیگر حافظیه بیشتر است.[۸] امروزه در شرق و غرب تالار ۲ اتاق وجود دارد که متعلق به سازمان میراث فرهنگی و دفتر آرامگاه است. در قسمتهای مختلف تالار، اشعار حافظ بهچشم میخورد که توسط هنرمندان نوشته یا بر روی سنگ مرمر کندهکاری شده است.[۹]
صحن جنوبی حافظیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]صحن جنوبی که باغ ورودی مجموعهٔ حافظیه محسوب میشود، با ابعاد ۸۰ متر در۱۵۰ متر، از کف تالار حدود چهار متر پایینتر است. دو حوض، هر کدام به ابعاد ۴ متر در ۳۲ متر، در وسط این صحن تعبیه شده است. دو نارنجستان، هر کدام به ابعاد ۳۵ متر در۷۰ متر، یکی در شرق و دیگری در طرف غرب این حیاط قرار دارد. صحن جنوبی با دیوارهای آجری احاطه شده و درب ورودی مجموعه، که با سه پله به خیابان گلستان وصل میشود، در میانهٔ دیوار جنوبی قرار دارد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، حدود چهارهزار مترمربع بهسمت غربی محوطهٔ حافظیه افزوده شده است.[۱۰]
صحن شمالی حافظیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]صحن شمالی دارای ۶۰ متر طول و ۵۰ متر عرض است و قبر حافظ در آن قرار دارد. در شرق و غرب ضلع جنوبی این صحن، دو حوض بزرگ و مستطیلشکل وجود دارد که هر یک از آنها را دو باغچه با درختان نارنج احاطه کرده است. همچنین در میان این صحن باغچههای زیادی بهچشم میخورد که چمن و درختان کاج، سرو و نارنج در آن کاشته شده است. در این صحن، ساختمانهای حافظشناسی، کتابخانه، فروشگاه محصولات فرهنگی و چایخانه سنتی دیده میشود. همچنین در قسمت شمالی و در کنار مزار حافظ، قبور عارفان، سیاستمداران، عالمان و شاعران بزرگ شیرازی وجود دارد. قسمتهای مختلف صحن شمالی با اشعار حافظ و کتیبههای گوناگون به خط ثلث و نستعلیق تزیین شده است.[۱۱]
مقبرهٔ حافظ
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مقبرهٔ حافظ، یک متر بلندتر از سطح زمین قرار دارد که با عبور از پنج پلکان مدور در اطراف آن، دسترسی به قبر ممکن میشود. بر فراز مقبرهٔ حافظ، گنبدی زیبا ساخته شده که نمای خارجی آن با ورقهای مسی بهصورت ترکدار و مانند کلاه درویشان پوشیده شده است. سقف گنبد را با کاشیهای رنگی معرق، تزیین کردهاند. رنگ سبز گنبد که در نتیجهٔ ترکیب مس با اکسیژن و آب ایجاد شده، جلوهٔ ویژهای به آرامگاه داده است. این گنبد بر هشت ستون سنگی یکپارچه به ارتفاع ۵ متر قرار دارد. دور تا دور زیر سقف، هشت بیت غزل بر روی سنگهای یکپارچه با خط ثلث نوشته شده و با این مطلع آغاز میشود:[۱۲] «حجاب چهرهٔ جان میشود غبار تنم/ خوشا دمی که از آن چهره پرده برفکنم» سنگ روی مزار حافظ به دوران کریمخان زند تعلق دارد و غزلهایی از حافظ به شیوهٔ نستعلیق روی آن نگاشته شده است.[۱۳]
محوطهٔ غربی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در غرب صحن شمالی، فضای سبزی وجود دارد که یک حوض کوچک و نسبتاً عمیق در میان آن دیده میشود و امروزه به کلاسهای بخش آموزش مرکز حافظشناسی اختصاص یافته است. مقبرههای متعددی متعلق به بزرگان ادب، سیاست، هنر، فلسفه و عرفان در این قسمت دیده میشود.[۱۴]
محوطهٔ شرقی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در شرق مجموعه و در سمت راست حیاط شمالی، دیواری با ۱۴ طاقنما وجود دارد که بر روی آن دو غزل از حافظ با خط ثلث نوشته شده است.[۱۵]
نمادهای فرهنگی و عرفانی در حافظیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حافظیهٔ بهگونهای ساخته شده که هربخشی از آن، نمادی از یک مفهوم در فرهنگ ایرانی و اسلامی است:[۱۶]
نماد اسارت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آرامگاه حافظ در مقابل یکی از شلوغترین خیابانهای شیراز قرار دارد و این خیابان را نماد «اسارت» در جهان صنعتی دانستهاند؛ زیرا که از میان آن نمیتوان آرامگاه حافظ را که نماد اندیشههای عرفانی دانسته میشود، تماشا کرد.[۱۷]
نماد دنیای مادی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]صحن جنوبی، نماد دنیای مادی است؛ زیرا، وقتی کسی وارد اینجا میشود، ظواهر آن مانند دنیای مادی پر زرقوبرق است. سپس وقتی از پلهها بالا میرود تا وارد تالار حافظیه شود، مثل این است که انسان از بند هواهای نفسانی آزاد میشود. میتوان بالارفتن از پلههای ایوان را بهمنزلهٔ معراج عرفانی و سیر و سلوک در دنیای ملکوت دانست.[۱۸]
نماد عالم ملکوت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تالار یا ایوان مجموعه، نماد عالم ملکوت است؛ زیرا در اینجا پردهها کنار میرود و مقبرهٔ حافظ که نمادی از خورشید و حقیقت است، آشکار میشود. صحن شمالی را نیز نماد عالم ملکوت میدانند؛ چون در این قسمت به آرامگاه حافظ میرسیم که نماد دستیابی به حقایق و رمز و رازهای دنیا است. صحن شمالی، ۸ درب ورودی و خروجی دارد و آرامگاه نیز از ۸ ستون سنگی تشکیل یافته است. استفاده از عدد ۸ را نماد زمان حیات حافظ یعنی قرن هشتم و هشت درب بهشت میدانند.[۱۹]
نماد خورشید و حقیقت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آرامگاه، بهطور کلی نماد خورشید و حقیقت است، اما در بخشهای مختلف آن نمادهای دیگری نیز وجود دارند؛ نمای بیرونی گنبد مقبره، بهشکل کلاه درویشان است و آن را نماد آسمان میدانند. درون گنبد مجموعهای از رنگهای عرفانی وجود دارد که آبی و فیروزهای نماد بهشت، سرخ و ارغوانی نماد شراب ازلی، سیاه و سفید نماد شب و روز و قهوهای سوخته، نماد خاک است.[۲۰]
ثبت ملی حافظیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]حافظیه شیراز، در آذر ۱۳۵۴ش در فهرست آثار ملی، به ثبت رسید.[۲۱]
برترین مقصد گردشگری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آرامگاه حافظ، بهویژه در ایام نوروز، از برترین مقاصد گردشگری ایران[۲۲] و پر بازدیدترین محل در استان فارس است. برای مثال در نوروز ۱۴۰۱ش، روزانه حدود ۳۲ هزار نفر از این مجموعه بازدید کردهاند.[۲۳]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ «غزلی بخوان از حافظ برای همه ایران»، وبسایت ناظم نیوز.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ حافظیه.
- ↑ «غزلی بخوان از حافظ برای همه ایران»، وبسایت ناظم نیوز.
- ↑ درویش، «حافظیه»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «غزلی بخوان از حافظ برای همه ایران»، وبسایت ناظم نیوز.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ مجتبایی و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ فربود، «نوروز ۱۴۰۰ حافظیۀ شیراز»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «اسکان حدود ۲ میلیون مسافر در فارس»، خبرگزاری ایسنا.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «اسکان حدود ۲ میلیون مسافر در فارس»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۴۰۱ش.
- درویش، عبدالرضا، «حافظیه»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ مهر ۱۳۹۸ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ش.
- «غزلی بخوان از حافظ برای همه ایران»، وبسایت ناظم نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آبان ۱۴۰۰ش.
- فربود، محمدرضا، «نوروز ۱۴۰۰ حافظیه شیراز»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۲ فروردین ۱۴۰۰ش.
- «گشت و گذاری در حافظیه»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ مهر ۱۳۹۶ش.
- مجتبایی، فتحالله و دیگران، «حافظ شمسالدین محمد»، وبسایت دانشنامهٔ جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۳ش.