پرش به محتوا

پیش‌نویس:اقبال لاهوری: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:اقبال1.jpg|300px|thumb|left|اقبال لاهوری]]
[[پرونده:اقبال1.jpg|300px|thumb|اقبال لاهوری|جایگزین=اقبال لاهوری]]
<big>'''اقبال لاهوری،'''</big> شاعر پرآوازۀ زبان فارسی و متفکر مسلمان پاکستانی.
{{درشت|'''اقبال لاهوری،'''}} شاعر پرآوازهٔ زبان فارسی و متفکر مسلمان پاکستانی.


اقبال لاهوری، شاعر، اندیشمند، عارف وسیاست‌مدار پاکستانی است که به‌دلیل تولید آثار برجسته و مبارزات سیاسی و آزادی‌خواهی شهرت جهانی دارد. اقبال تحت‌تأثیر اندیشه و آثار بزرگان ادبیات فارسی مانند فردوسی و مولانا، اشعار زیادی با مضامین عرفانی، سیاسی و اجتماعی سرود و در گسترش زبان فارسی و فرهنگ اسلامی در شبه ‌قارۀ هند، نقش مؤثری داشت.  
اقبال لاهوری، شاعر، اندیشمند، عارف و سیاست‌مدار پاکستانی است که به‌دلیل تولید آثار برجسته و مبارزات سیاسی و آزادی‌خواهی شهرت جهانی دارد. اقبال تحت‌تأثیر اندیشه و آثار بزرگان [[ادبیات فارسی]] مانند [[فردوسی]] و [[مولانا]]، اشعار زیادی با مضامین عرفانی، سیاسی و اجتماعی سرود و در گسترش [[زبان فارسی]] و فرهنگ اسلامی در شبه قارهٔ هند، نقش مؤثری داشت.
==کودکی==
اقبال لاهوی، فرزند شیخ نورمحمد، در 9 نوامبر 1877م در شهر «سیالکوت» ایالت پَنجَاب واقع در شبه‌قاره هندوستان، در یک خانوادۀ مسلمان متولد شد.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ويژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوري»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>  او دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاه خود گذرانید<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>  و مقدمات علوم اسلامی و قرآن را به ‌تشویق پدر، در مسجد حسام‌الدین در سیالکوت به‌روش سنتی یاد گرفت و سپس وارد مدرسۀ ابتدایی شد.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ويژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوري»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>  او در سال 1892م دورۀ راهنمایی را با موفقیت تمام کرد و برای آموختن علوم جدید به ‌مدرسۀ «اسکاج میشن1» در زادگاه خود ثبت‌نام کرد. اقبال همزمان با تحصیل در این مدرسه، زبان فارسی و عربی را نیز آموخت.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ويژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوري»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref> 
==جوانی==
اقبال در 1895م به‌ دانشگاه لاهور رفت و در دورۀ کارشناسی، علاوه‌ بر زبان فارسی و عربی، ادبیات زبان انگلیسی و مقدمات فلسفۀ غرب را فرا گرفت<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>  و کارشناسی‌ارشد فلسفه را نیز در سال 1899م دریافت کرد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.]</ref>  او همزمان اصول علم اقتصاد و حقوق را نیز مطالعه می‌کرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>    اقبال بعد از فراغت از دانشگاه، به‌ تدریس زبان عربی، ادبیات انگلیسی، اقتصاد، تاریخ و فلسفه در همان دانشگاه مشغول شد. او از آغاز جوانی شعر می‌سرود و در بعضی از نشریات محلی اشعار او چاپ می‌شد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> 
==مأخذ فکری==
===1. خانواده===
پدر اقبال که با آثار و بزرگان اهل عرفان آشنا بود و کتاب‌های عرفانی را نگهداری و مطالعه می‌کرد، در سلوک عرفانی اقبال و آشنایی او با ادبیات و آموزه‌های عرفانی، نقش زیادی داشت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> 
===2. معلمان و استادان===
سید میرحسین، مشهور به «شمس‌العلما»، در آشنایی اقبال به‌ معارف اسلامی و استحکام مبانی فکری و اعتقادی و تحصیلات دوران دبیرستان تأثیر داشت. سرتوماس آرنولد، استاد دانشگاه لاهور، اقبال را با مبانی فکری و فلسفۀ غرب آشنا کرد و همچنین در تکوین شخصیت و افکار اقبال مؤثر بود.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ويژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوري»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref> 
===3. روحیۀ انقلابی واستقلال‌طلبی در هند===
روحیۀ استقلال‌طلبی و آزادی‌خواهی که در سال‌های اول قرن بیستم در هند به اوج خود رسیده بود، جوانان تحصیل‌کرده و روشن‌فکر مانند اقبال را به‌سمت خود می‌کشید.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> 
===4. سفر به اروپا===
اقبال در 1905م به اروپا سفر کرد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>  و در رشتۀ حقوق در دانشگاه کمبریج لندن تحصیل کرد و سپس وارد دانشگاه مونیخ آلمان شد. او رسالۀ دکترای خود را در این دانشگاه با عنوان «سیر فلسفه در ایران قبل و بعد از اسلام» تدوین کرد.<ref>[https://www.razavi.news/fa/report/63244/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D9%84%D8%AD-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 «اقبال لاهوری؛ مصلح فارسی‌گویِ جهان اسلام»، خبرگزاری رضوی.]</ref>  تحصیل در دانشگاه‌های معتبر اروپا، زمینۀ آشنایی او با فلسفۀ جدید، تمدن غرب و  فلسفۀ ایرانی و اسلامی را فراهم کرد. او در آنجا، با استادان بزرگی مانند «مک تگارت» فیلسوف انگلیسی، «وایتهد»، «ادوارد براون» و «نیکلسون» ارتباط نزدیکی داشت و با افکار فیلسوفان بزرگ غرب مانند هگل، نیچه و کانت آشنا شد که در تحول شخصیت و اندیشۀ اقبال نقش داشت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>


===5. آشنایی با زبان و بزرگان ادب فارسی===
==کودکی اقبال لاهوری==
اقبال از کودکی با زبان، ادبیات و بزرگان ادب فارسی مانند مولانا، سنایی و سعدی، آشنا شد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84303847/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4-%D9%88-%D8%B6%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1 «اقبال لاهوری؛ متفکری آزاداندیش و ضد استعمار»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> همچنین، اقبال بعد از بازگشت از اروپا، با افکار و آثار مولانا آشنایی بیشتری پیدا کرد و نظام فکری و اندیشۀ او دچار تحول اساسی شد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>  
اقبال لاهوی، فرزند شیخ نورمحمد، در ۹ نوامبر ۱۸۷۷م در شهر «سیالکوت» ایالت پَنجَاب واقع در شبه‌قاره هندوستان، در یک [[خانواده|خانوادهٔ]] [[مسلمان]] متولد شد.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref> او دوران [[کودک|کودکی]] و [[نوجوانی]] را در زادگاه خود گذرانید<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/اقبال-لاهوری مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> و مقدمات علوم اسلامی و [[قرآن]] را به تشویق [[پدر]]، در [[مسجد]] حسام‌الدین در سیالکوت به‌روش سنتی یادگرفت و سپس وارد [[مدرسه|مدرسهٔ]] ابتدایی شد.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref> او در سال ۱۸۹۲م دورهٔ راهنمایی را با موفقیت تمام کرد و برای آموختن علوم جدید به مدرسهٔ «اسکاج میشن۱» در زادگاه خود ثبت‌نام کرد. اقبال همزمان با تحصیل در این مدرسه، زبان فارسی و [[زبان عربی|عربی]] را نیز آموخت.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>
==سیرۀ اخلاقی==
پشتکار و سخت‌کوشی، عزت‌نفس، سحرخیزی، انس با قرآن، امیدواری، مردمی‌بودن، عشق به‌ آزادی، نفی بندگی غیرخدا، معنویت‌گرایی و تعصب اسلامی، در سیرۀ عملی و اخلاقی اقبال دیده شده ‌است.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ويژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوري»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>
==فعالیت‌های سیاسی==
اقبال در سال 1924م وارد دنیای سیاست شد و در 1973م به ‌مجلس قانونگذاری پنجاب راه پیدا کرد و به ‌ریاست حزب «مسلم‌لیگ» رسید. اقبال بعد از چندین دوره ریاست حزب مسلم‌لیگ، موضوع کشور مستقل برای مسلمانان هند و اسقلال پاکستان را برای اولین‌بار مطرح کرد.<ref>[https://www.imna.ir/news/488227/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%88-%D9%85%D8%B1%DA%AF «زندگی‌نامه اقبال لاهوری و سبک شعر و مرگ»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> 
==مسئولیت==
اقبال بعد از برگشت از اروپا، تا آخر عمر به ‌کار وکالت در پنجاب مشغول بود.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13920201000179/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AF-%D8%AA%D8%A7-%D9%85%D8%B1%DA%AF «اقبال لاهوری؛ از تولد تا مرگ»، خبرگزاری فارس.]</ref>   
==دیدگاه‌ها==
===1. لزوم بازسازی اندیشۀ دینی===
اقبال در آثار خود بر ضرورت احیاء و بازسازی اندیشۀ دینی مسلمانان بر اساس اقتضای شرایط زمان و مکان، تأ‌کید می‌کند و آن را تنها راه نجات و پیشرفت انسان و مسلمانان می‌داند.<ref> [https://smhi.ir/index.php/library/article/item/362-2013-12-08-15-23-49 ذاکر اصفهانی، «سيري در انديشۀ سياسي علامه محمداقبال لاهوري»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین.]</ref> 
===2. ضرورت ترکیب عشق و عقل===
اقبال مشکل اصلی دنیای غرب و شرق را در یک‌جانبه‌نگری آنها به ‌موضوعات علم و دین و عقل و عشق می‌داند. از نظر او، دنیای غرب به‌ عقل محض و دنیای شرق به عشق تنها تکیه کرده‌اند و راه‌حل این مشکل، تغییر اندیشه و لزوم ترکیب نگاه مادی و معنوی است.<ref> [https://smhi.ir/index.php/library/article/item/362-2013-12-08-15-23-49 ذاکر اصفهانی، «سيري در انديشۀ سياسي علامه محمداقبال لاهوري»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین.]</ref> 
===3. تمدن اسلامی منشأ پیشرفت غرب===
به‌نظر اقبال، منشأ شکوفایی و پیشرفت علوم و فنون و هنر در جهان غرب، فرهنگ و تمدن شرقی و اسلامی بوده است.<ref> [https://smhi.ir/index.php/library/article/item/362-2013-12-08-15-23-49 ذاکر اصفهانی، «سيري در انديشۀ سياسي علامه محمداقبال لاهوري»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین.]</ref> 
==آثار==
===الف) اُردو===
# ارمغان حجاز؛ 
#  بانگ‌ درا؛
#  بال جبریل؛
#  ضرب کلیم؛
#  علم اقتصاد؛ 
#  تاریخ هند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.]</ref>
===ب) انگلیسی===
# سیر فلسفه در ایران (رسالۀ دکترا) که به‌ زبان فارسی، اردو و فرانسه نیز ترجمه شده ‌است؛
# احیای افکار دین در اسلام؛
# خلافت اسلامی؛
#نگاهی به جامعۀ اسلامی.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.]</ref>


===ج) فارسی===
==جوانی اقبال لاهوری==
اقبال در ۱۸۹۵م به دانشگاه لاهور رفت و در دورهٔ کارشناسی، علاوه بر زبان فارسی و عربی، ادبیات [[زبان انگلیسی]] و مقدمات فلسفهٔ غرب را فرا گرفت<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/اقبال-لاهوری مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> و کارشناسی‌ارشد فلسفه را نیز در سال ۱۸۹۹م دریافت کرد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/اقبال_لاهوری «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.]</ref>  
# مثنوی اسرار خودی، دیدگاه او دربارۀ خویشتن خود است و صفاتی برای خلیفۀ خدا نیز بیان کرده‌ است؛ 
#  مثنوی رموز بی‌خودی که در تکمیل اسرار خودی نوشته شده و رابطۀ فرد و جامعه را بیان می‌کند؛   
# زبور عجم، شامل اشعار عرفانی او می‌شود؛ 
#  منظومۀ گلشن‌راز که به‌سبک گلشن‌راز شیخ محمود شبستری نوشته شده ‌است. اقبال در این اثر، سؤال و جواب‌های عرفانی را مطرح کرده ‌است؛ 
#  پیام مشرق که در جواب کتاب «دیوان غربی» گوته، شاعر آلمانی سروده شده‌ است؛ 
#  جاویدنامه، خطاب به‌ پسر او به‌نام جاوید؛ 
#  پس چه باید کرد ای اقوام شرق، کتابی برای بیداری و راهنمایی مردم شرق و مسلمانان؛ 
# مثنوی مسافر، بعد از سفر اقبال به‌ افغانستان نوشته شده‌ است؛ 
#  ارمغان حجاز، آخرین کتاب او به ‌زبان فارسی است که نظریات سیاسی، اجتماعی و دینی اقبال را منعکس می‌کند. قسمتی از این کتاب به‌ زبان اردو است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.]</ref>


==نوآوری==
او همزمان اصول علم اقتصاد و حقوق را نیز مطالعه می‌کرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/اقبال-لاهوری مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> اقبال بعد از فراغت از دانشگاه، به تدریس زبان عربی، ادبیات انگلیسی، اقتصاد، تاریخ و فلسفه در همان دانشگاه مشغول شد. او از آغاز جوانی شعر می‌سرود و در بعضی از نشریات محلی اشعار او چاپ می‌شد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/اقبال-لاهوری مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
اقبال لاهوری، با اینکه زبان عربی و اردو را می‌دانست و به این زبان‌ها شعر می‌سرود، اما زبان فارسی را برای بیان احساسات و اندیشۀ خود برگزید. اشعار او در زبان اردو و فارسی، از مفاهیم عالی عرفانی، فلسفی و انسانی برخودار است. او با استعداد ذاتی و تیزهوشی که داشت، سبک ویژۀ خود را در زبان فارسی به‌وجود آورد که به‌سبک اقبال لاهوری مشهور است. مضمون اشعار او به‌نظر محققان، چکیدۀ فرهنگ اسلامی است.<ref>[https://www.imna.ir/news/488227/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%88-%D9%85%D8%B1%DA%AF «زندگی‌نامۀ اقبال لاهوری و سبک شعر و مرگ»، خبرگزاری ایمنا.]</ref>  
 
==رونق دوبارۀ زبان فارسی در شبه‌قارۀ هند==
==مأخذ فکری اقبال لاهوری==
زبان و ادبیات فارسی، به‌تبع تحولات سیاسی و نظامی در شبه‌قارۀ هند، دچار فراز و فرود بوده است. در زمان حضور کمپانی هند شرقی در شبه‌قاره و رسمیت‌یافتن زبان اردو و انگلیسی، زبان فارسی از رواج افتاد؛ اما با ظهور اقبال و انتخاب زبان فارسی به‌عنوان زبان شعر و بیان اندیشۀ خود، ادبیات و زبان فارسی در آنجا دوباره رونق گرفت.<ref> [http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ويژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوري»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>  
===خانواده===
==نظر دیگران دربارۀ اقبال==
پدر اقبال که با آثار و بزرگان اهل عرفان آشنا بود و کتاب‌های عرفانی را نگهداری و مطالعه می‌کرد، در سلوک عرفانی اقبال و آشنایی او با ادبیات و آموزه‌های عرفانی، نقش زیادی داشت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/اقبال-لاهوری مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
# به‌نظر محمدعلی جناج، بنیان‌گذار پاکستان، اقبال نمایندۀ اندیشه و فرهنگ اسلام و شعرهای او منبع الهام و پیشرفت بوده‌ است؛  
 
# آیت‌الله خامنه‌ای، اقبال لاهوری را از شخصیت‌های برجستۀ تاریخ اسلام دانسته است؛  
===معلمان و استادان===
# به‌ باور سیدمحمد خاتمی، اقبال احیای تفکر اسلامی را مطرح کرد و مسلمانان را به تجدید پیمان با اسلام دعوت کرده‌ است؛
سید میرحسین، مشهور به «شمس‌العلما»، در آشنایی اقبال به معارف اسلامی و استحکام مبانی فکری و اعتقادی و تحصیلات دوران دبیرستان تأثیر داشت. سرتوماس آرنولد، استاد دانشگاه لاهور، اقبال را با مبانی فکری و فلسفهٔ غرب آشنا کرد و همچنین در تکوین شخصیت و افکار اقبال مؤثر بود.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>
# مرتضی مطهری، اقبال را قهرمان اصلاح در جهان می‌داند که شعر خود را وسیلۀ بیداری امت اسلامی قرار داده است؛  
 
# به‌نظر علی‌اکبر دهخدا،  اقبال، توجه جمعیت هندوستان را به ‌زبان فارسی و گویندگان بزرگ آن جلب و میان ایران و هندوستان پیوند استوار ایجاد کرده ‌است.<ref> [http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ويژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوري»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>  
===روحیهٔ انقلابی واستقلال‌طلبی در هند===
==در گذشت==
روحیهٔ استقلال‌طلبی و آزادی‌خواهی که در سال‌های اول قرن بیستم در [[هند]] به اوج خود رسیده بود، [[جوانی|جوانان]] تحصیل‌کرده و روشن‌فکر مانند اقبال را به‌سمت خود می‌کشید.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/اقبال-لاهوری مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
اقبال لاهوری در ده سال آخر عمر خود به بیماری‌های مختلفی مبتلا شد و در 21 آوریل 1938م درگذشت. پیکر او در جوار «مسجد پادشاهی لاهور» به‌ خاک سپرده شد.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13920201000179/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AF-%D8%AA%D8%A7-%D9%85%D8%B1%DA%AF «اقبال لاهوری؛ از تولد تا مرگ»، خبرگزاری فارس.]</ref>
 
==یادبود==
===سفر به اروپا===
===1. آرامگاه اقبال===
اقبال در ۱۹۰۵م به اروپا سفر کرد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/اقبال-لاهوری مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> و در رشتهٔ حقوق در دانشگاه کمبریج لندن تحصیل کرد و سپس وارد دانشگاه مونیخ آلمان شد. او رسالهٔ دکترای خود را در این دانشگاه با عنوان «سیر فلسفه در [[ایران]] قبل و بعد از [[اسلام]]» تدوین کرد.<ref>[https://www.razavi.news/fa/report/63244/اقبال-لاهوری-مصلح-فارسی-گوی-جهان-اسلام «اقبال لاهوری؛ مصلح فارسی‌گویِ جهان اسلام»، خبرگزاری رضوی.]</ref> تحصیل در دانشگاه‌های معتبر اروپا، زمینهٔ آشنایی او با فلسفهٔ جدید، تمدن غرب و فلسفهٔ ایرانی و اسلامی را فراهم کرد. او در آنجا، با استادان بزرگی مانند «مک تگارت» فیلسوف انگلیسی، «وایتهد»، «ادوارد براون» و «نیکلسون» ارتباط نزدیکی داشت و با افکار فیلسوفان بزرگ غرب مانند هگل، نیچه و کانت آشنا شد که در تحول شخصیت و اندیشهٔ اقبال نقش داشت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/اقبال-لاهوری مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
بر مزار اقبال، آرامگاهی ساخته‌اند که در حا‌ل‌حاضر، از معروف‌ترین دیدنی‌ها و جاذبۀ گردشگری در پاکستان است. این بنا، در شهر لاهور، بین مسجد پادشاهی و قلعۀ لاهور قرار دارد.<ref>[https://www.alaedin.travel/attractions/pakistan/lahore/tomb-of-allama-iqbal «مقبرۀ اقبال لاهوری در لاهور پاکستان»، وب‌سایت علاءالدین تراول.]</ref>
 
===2. شاعر ملی===
===آشنایی با زبان و بزرگان ادب فارسی===
اقبال در کشور پاکستان، به‌صورت رسمی، «شاعر ملی» خوانده می‌شود.<ref> [https://www.ibna.ir/fa/naghli/313792/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%AF «اقبال لاهوری در پاکستان به‌طور رسمی شاعر ملی خوانده می‌شود»، خبرگزاری ایبنا.]</ref>  
اقبال از کودکی با زبان، ادبیات و بزرگان ادب فارسی مانند [[مولانا]]، [[سنایی]] و [[سعدی]]، آشنا شد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84303847/اقبال-لاهوری-متفکری-آزاداندیش-و-ضد-استعمار «اقبال لاهوری؛ متفکری آزاداندیش و ضد استعمار»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> همچنین، اقبال بعد از بازگشت از اروپا، با افکار و آثار مولانا آشنایی بیشتری پیدا کرد و نظام فکری و اندیشهٔ او دچار تحول اساسی شد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240312/اقبال-لاهوری مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
===3. روز اقبال===
 
مردم پاکستان، نهم ماه نوامبر را که روز تولد این شاعر برجسته است، به‌نام «روز اقبال» می‌شناسند و تولد او را در این روز، جشن می‌گیرند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/08/18/1871653/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AA%D8%B3%D9%86%DB%8C%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AF-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «گزارش ویژه تسنیم از سال‌روز تولد علامه اقبال لاهوری»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>  
==سیرهٔ اخلاقی اقبال لاهوری==
===4. نام‌گذاری فرودگاه===
پشتکار و سخت‌کوشی، [[عزت نفس|عزت‌نفس]]، سحرخیزی، انس با [[قرآن]]، امیدواری، مردمی‌بودن، عشق به آزادی، نفی بندگی غیرخدا، [[معنویت|معنویت‌گرایی]] و تعصب اسلامی، در سیرهٔ عملی و [[زیست اخلاقی|اخلاقی]] اقبال دیده شده است.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>
به‌منظور بزرگداشت اقبال، فرودگان بین‌المللی لاهور، به‌نام او نام‌گذاری شده است.<ref>[https://www.eligasht.com/Blog/tourism/%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA/ فرودگاه‌هایی که به‌نام افراد مشهور ساخته شده‌اند»، وب‌سایت مجلۀ گردشگری الی گشت.]</ref>
 
===5. شعر اقبال، سرود صحبگاهی مدارس===
==فعالیت‌های سیاسی اقبال لاهوری==
شعری از اقبال به‌زبان اردو، به‌عنوان سرود صبح‌گاهی مدارس پاکستان انتخاب شده و خوانده می‌شود.<ref>«[https://pakistaninfo.com/fa/11714/%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AF-%D8%B5%D8%A8%D8%AD%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%BE%D8%A7/ شعر اقبال لاهوری سرود صبحگاهی مدارس پاکستان»، وب‌سایت pakistaninfo.]</ref>
اقبال در سال ۱۹۲۴م وارد دنیای سیاست شد و در ۱۹۷۳م به مجلس قانونگذاری پنجاب راه پیدا کرد و به ریاست حزب «مسلم‌لیگ» رسید. اقبال بعد از چندین دوره ریاست حزب مسلم‌لیگ، موضوع کشور مستقل برای [[مسلمانان]] هند و اسقلال پاکستان را برای اولین‌بار مطرح کرد.<ref>[https://www.imna.ir/news/488227/زندگینامه-اقبال-لاهوری-سبک-شعر-و-مرگ «زندگی‌نامه اقبال لاهوری و سبک شعر و مرگ»، خبرگزاری ایمنا.]</ref>
 
==مسئولیت اقبال لاهوری==
اقبال بعد از برگشت از اروپا، تا آخر عمر به کار وکالت در پنجاب مشغول بود.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13920201000179/اقبال-لاهوری-از-تولد-تا-مرگ «اقبال لاهوری؛ از تولد تا مرگ»، خبرگزاری فارس.]</ref>
 
==دیدگاه‌های اقبال لاهوری==
===لزوم بازسازی اندیشهٔ دینی===
اقبال در آثار خود بر ضرورت احیاء و بازسازی اندیشهٔ دینی مسلمانان بر اساس اقتضای شرایط زمان و مکان، تأکید می‌کند و آن را تنها راه نجات و پیشرفت انسان و مسلمانان می‌داند.<ref>[https://smhi.ir/index.php/library/article/item/362-2013-12-08-15-23-49 ذاکر اصفهانی، «سیری در اندیشۀ سیاسی علامه محمداقبال لاهوری»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین.]</ref>
 
===ضرورت ترکیب عشق و عقل===
اقبال مشکل اصلی دنیای غرب و شرق را در یک‌جانبه‌نگری آنها به موضوعات [[علم نافع|علم]] و [[دین]] و عقل و عشق می‌داند. از نظر او، دنیای غرب به عقل محض و دنیای شرق به عشق تنها تکیه کرده‌اند و راه‌حل این مشکل، تغییر اندیشه و لزوم ترکیب نگاه مادی و معنوی است.<ref>[https://smhi.ir/index.php/library/article/item/362-2013-12-08-15-23-49 ذاکر اصفهانی، «سیری در اندیشۀ سیاسی علامه محمداقبال لاهوری»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین.]</ref>
 
===تمدن اسلامی منشأ پیشرفت غرب===
به‌نظر اقبال، منشأ شکوفایی و پیشرفت علوم و فنون و هنر در جهان غرب، فرهنگ و تمدن شرقی و اسلامی بوده است.<ref>[https://smhi.ir/index.php/library/article/item/362-2013-12-08-15-23-49 ذاکر اصفهانی، «سیری در اندیشۀ سیاسی علامه محمداقبال لاهوری»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین.]</ref>
 
==آثار اقبال لاهوری==
===اُردو===
#ارمغان حجاز؛
#بانگ درا؛
#بال جبریل؛
#ضرب کلیم؛
#علم اقتصاد؛
#تاریخ هند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/اقبال_لاهوری «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.]</ref>
 
===انگلیسی===
#سیر فلسفه در ایران (رسالهٔ دکترا) که به [[زبان فارسی]]، اردو و فرانسه نیز ترجمه شده است؛
#احیای افکار [[دین]] در [[اسلام]]؛
#خلافت اسلامی؛
#نگاهی به جامعهٔ اسلامی.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/اقبال_لاهوری «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.]</ref>
 
===فارسی===
#مثنوی اسرار خودی، دیدگاه او دربارهٔ خویشتن خود است و صفاتی برای خلیفهٔ خدا نیز بیان کرده است؛
#[[مثنوی]] رموز بی‌خودی که در تکمیل اسرار خودی نوشته شده و رابطهٔ فرد و جامعه را بیان می‌کند؛
#زبور عجم، شامل اشعار عرفانی او می‌شود؛
#منظومهٔ [[گلشن راز|گلشن‌راز]] که به‌سبک گلشن‌راز شیخ محمود شبستری نوشته شده است. اقبال در این اثر، سؤال و جواب‌های عرفانی را مطرح کرده است؛
#پیام مشرق که در جواب کتاب «دیوان غربی» گوته، شاعر آلمانی سروده شده است؛
#جاویدنامه، خطاب به پسر او به‌نام جاوید؛
#پس چه باید کرد ای اقوام شرق، کتابی برای بیداری و راهنمایی مردم شرق و مسلمانان؛
#مثنوی مسافر، بعد از سفر اقبال به افغانستان نوشته شده است؛
#ارمغان حجاز، آخرین کتاب او به زبان فارسی است که نظریات سیاسی، اجتماعی و دینی اقبال را منعکس می‌کند. قسمتی از این کتاب به زبان اردو است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/اقبال_لاهوری «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.]</ref>
 
==نوآوری اقبال لاهوری==
اقبال لاهوری، با اینکه زبان عربی و اردو را می‌دانست و به این زبان‌ها شعر می‌سرود، اما زبان فارسی را برای بیان احساسات و اندیشهٔ خود برگزید. اشعار او در زبان اردو و فارسی، از مفاهیم عالی عرفانی، فلسفی و انسانی برخودار است. او با استعداد ذاتی و تیزهوشی که داشت، سبک ویژهٔ خود را در زبان فارسی به‌وجود آورد که به‌سبک [[اقبال لاهوری]] مشهور است. مضمون اشعار او به‌نظر محققان، چکیدهٔ فرهنگ اسلامی است.<ref>[https://www.imna.ir/news/488227/زندگینامه-اقبال-لاهوری-سبک-شعر-و-مرگ «زندگی‌نامۀ اقبال لاهوری و سبک شعر و مرگ»، خبرگزاری ایمنا.]</ref>
 
==رونق دوبارهٔ زبان فارسی در شبه‌قارهٔ هند==
زبان و ادبیات فارسی، به‌تبع تحولات سیاسی و نظامی در شبه‌قارهٔ هند، دچار فراز و فرود بوده است. در زمان حضور کمپانی هند شرقی در شبه‌قاره و رسمیت‌یافتن زبان اردو و انگلیسی، زبان فارسی از رواج افتاد؛ اما با ظهور اقبال و انتخاب زبان فارسی به‌عنوان زبان شعر و بیان اندیشهٔ خود، ادبیات و زبان فارسی در آنجا دوباره رونق گرفت.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>
 
==نظر دیگران دربارهٔ اقبال==
#به‌نظر محمدعلی جناج، بنیان‌گذار [[پاکستان]]، اقبال نمایندهٔ اندیشه و فرهنگ [[اسلام]] و شعرهای او منبع الهام و پیشرفت بوده است؛
#[[آیت‌الله خامنه‌ای]]، اقبال لاهوری را از شخصیت‌های برجستهٔ تاریخ [[اسلام]] دانسته است؛
#به باور سیدمحمد خاتمی، اقبال احیای تفکر اسلامی را مطرح کرد و مسلمانان را به تجدید پیمان با [[اسلام]] دعوت کرده است؛
#[[مرتضی مطهری]]، اقبال را قهرمان اصلاح در جهان می‌داند که شعر خود را وسیلهٔ بیداری امت اسلامی قرار داده است؛
#به‌نظر [[علی‌اکبر دهخدا]]، اقبال، توجه [[جمعیت]] هندوستان را به زبان فارسی و گویندگان بزرگ آن جلب و میان [[ایران]] و هندوستان پیوند استوار ایجاد کرده است.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>
 
==در گذشت اقبال لاهوری==
[[پرونده:اقبال لاهوری.jpg|جایگزین=آرامگاه اقبال لاهوری|بندانگشتی|آرامگاه اقبال لاهوری]]
اقبال لاهوری در ده سال آخر عمر خود به بیماری‌های مختلفی مبتلا شد و در ۲۱ آوریل ۱۹۳۸م درگذشت. پیکر او در جوار «مسجد پادشاهی لاهور» به خاک سپرده شد.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13920201000179/اقبال-لاهوری-از-تولد-تا-مرگ «اقبال لاهوری؛ از تولد تا مرگ»، خبرگزاری فارس.]</ref>
 
==یادبود از اقبال لاهوری==
===آرامگاه اقبال===
بر مزار اقبال، آرامگاهی ساخته‌اند که در حال‌حاضر، از معروف‌ترین دیدنی‌ها و جاذبهٔ [[گردشگری]] در پاکستان است. این بنا، در شهر لاهور، بین [[مسجد]] پادشاهی و قلعهٔ لاهور قرار دارد.<ref>[https://www.alaedin.travel/attractions/pakistan/lahore/tomb-of-allama-iqbal «مقبرۀ اقبال لاهوری در لاهور پاکستان»، وب‌سایت علاءالدین تراول.]</ref>
 
===شاعر ملی===
اقبال در کشور پاکستان، به‌صورت رسمی، «شاعر ملی» خوانده می‌شود.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/naghli/313792/اقبال-لاهوری-پاکستان-به-طور-رسمی-شاعر-ملی-خوانده-می-شود «اقبال لاهوری در پاکستان به‌طور رسمی شاعر ملی خوانده می‌شود»، خبرگزاری ایبنا.]</ref>
 
===روز اقبال===
مردم پاکستان، نهم ماه نوامبر را که روز تولد این شاعر برجسته است، به‌نام «روز اقبال» می‌شناسند و تولد او را در این روز، [[جشن]] می‌گیرند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/08/18/1871653/گزارش-ویژه-تسنیم-از-سالروز-تولد-علامه-اقبال-لاهوری-تصاویر «گزارش ویژه تسنیم از سال‌روز تولد علامه اقبال لاهوری»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>
 
===نام‌گذاری فرودگاه===
به‌منظور بزرگداشت اقبال، فرودگان بین‌المللی لاهور، به‌نام او نام‌گذاری شده است.<ref>[https://www.eligasht.com/Blog/tourism/فرودگاه-هایی-که-به-نام-افراد-مشهور-ساخت/ فرودگاه‌هایی که به‌نام افراد مشهور ساخته شده‌اند»، وب‌سایت مجلۀ گردشگری الی گشت.]</ref>
 
===شعر اقبال، سرود صحبگاهی مدارس===
شعری از اقبال به‌زبان اردو، به‌عنوان سرود صبح‌گاهی مدارس پاکستان انتخاب شده و خوانده می‌شود.<ref>«[https://pakistaninfo.com/fa/11714/شعر-اقبال-لاهوری-سرود-صبحگاهی-مدارس-پا/ شعر اقبال لاهوری سرود صبحگاهی مدارس پاکستان»، وب‌سایت pakistaninfo.]</ref>
 
==دیدگاه اقبال دربارهٔ ایران==
به‌نظر اقبال، ایران خاستگاه تمدن نوین اسلامی است. او در شعری که به‌زبان اردو سروده است، می‌گوید اگر «[[تهران]]» موقعیتی را می‌داشت که «ژنو» در غرب دارد، جهان اسلام، سرنوشت متفاوتی داشت.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/465411 «نقش اقبال در بیداری اسلامی غیرقابل انکار است»، خبرگزاری شبستان.]</ref>


==دیدگاه اقبال دربارۀ ایران==
به‌نظر اقبال، ایران خاستگاه تمدن نوین اسلامی است. او در شعری که به‌زبان اردو سروده ‌است، می‌گوید اگر «تهران» موقعیتی را می‌داشت که «ژنو» در غرب دارد، جهان اسلام، سرنوشت متفاوتی ‌داشت.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/465411 «نقش اقبال در بیداری اسلامی غیرقابل انكار است»، خبرگزاری شبستان.]</ref> 
==پیش‌بینی انقلاب اسلامی در شعر اقبال==
==پیش‌بینی انقلاب اسلامی در شعر اقبال==
اقبال در شعر «چون چراغ لاله سوزم در خیابان شما»، وقوع انقلاب اسلامی در ایران را پیش‌بینی کرده‌است:<ref> [https://www.irna.ir/amp/81831353/ «ديپلمات پاكستاني: علامه اقبال تهران را مركز مراوادات شرق مي‌دانست»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>  
اقبال در شعر «چون چراغ لاله سوزم در خیابان شما»، وقوع [[انقلاب اسلامی]] در ایران را پیش‌بینی کرده است:<ref>[https://www.irna.ir/amp/81831353/ «دیپلمات پاکستانی: علامه اقبال تهران را مرکز مراوادات شرق می‌دانست»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
خط ۹۱: خط ۱۱۶:
  {{ب|غوطه‌ها زد در ضمیر زندگی اندیشه‌ام|تا به دست آورده‌ام افکار پنهان شما}}
  {{ب|غوطه‌ها زد در ضمیر زندگی اندیشه‌ام|تا به دست آورده‌ام افکار پنهان شما}}
  {{ب|مهر و مه دیدم نگاهم برتر از پروین گذشت|ریختم طرح حرم در کافرستان شما}}
  {{ب|مهر و مه دیدم نگاهم برتر از پروین گذشت|ریختم طرح حرم در کافرستان شما}}
  {{ب|تا سنانش تیزتر گردد فرو پیچیدمش|شعله‌یی آشفته بود اندر بیابان شما}}
  {{ب|تا سنانش تیزتر گردد فرو پیچیدمش|شعله‌ای آشفته بود اندر بیابان شما}}
  {{ب|فکر رنگینم کند نذر تهی‌دستان شرق|پاره‌ای لعلی که دارم از بدخشان شما}}
  {{ب|فکر رنگینم کند نذر تهی‌دستان شرق|پاره‌ای لعلی که دارم از بدخشان شما}}
  {{ب|می‌رسد مردی که زنجیر غلامان بشکند|دیده‌ام از روزن دیوار زندان شما}}
  {{ب|می‌رسد مردی که زنجیر غلامان بشکند|دیده‌ام از روزن دیوار زندان شما}}
  {{ب|حلقه گرد من زنید ‌ای پیکران آب و گل|آتشی در سینه دارم از نیاکان شما. }}
  {{ب|حلقه گرد من زنید ای پیکران آب و گل|آتشی در سینه دارم از نیاکان شما.}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
==سفر به افغانستان==
 
اقبال در 1933م، به‌ دعوت محمد نادرشاه، پادشاه وقت افغانستان، برای تجدید سازمان و بنای دانشگاه کابل، به ‌این کشور سفر کرد. او به‌دلیل مبارزات ضد استعماری و اندیشۀ آزادی‌خواهی، در افغانستان محبوبیت داشت. بعد از درگذشت اقبال، دولت افغانستان به‌پاس خدمات فرهنگی او، سنگ قبر مرمرین به‌آرامگاه اقبال هدیه کرد که روی آن اشعار او حک شده است. این سنگ تا کنون بر مزار اقبال وجود دارد.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ويژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوري»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>
==جایگاه اقبال لاهوری در ایران==
==افغانستان از نظر اقبال==
[[پرونده:اقبال لاهوری۱.png|جایگزین=تصویری از بلوار اقبال لاهوری در مشهد|بندانگشتی|تصویری از بلوار اقبال لاهوری در مشهد]]
اقبال نگاه خود دربارۀ موقعیت و اهمیت افغانستان را در چند بیت در کتاب جاویدنامه بیان کرده‌ است:  
اقبال لاهوری در ایران بیش از آنکه به‌عنوان فیلسوف شناخته شود، به‌عنوان شاعر و نظریه‌پرداز انقلابی شناخته شده است؛ ازاین‌رو جنبه فلسفی اندیشه او کمتر مورد توجه قرار گرفته و آثارش در این زمینه ناشناخته مانده است. در حالی‌که آثار منثور او نشان از نبوغ فیلسوفی دارد که با شناخت عمیق از سنت فکری شرق و غرب، نظامی فکری نو و خلاقانه پدید آورده است. دشواری زبان، چندزبانه بودن آثار و پیچیدگی اندیشه‌اش از دلایل ناشناخته ماندن اوست.<ref>[https://urd.ac.ir/fa/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A8/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C/ «مرکز اقبال پژوهی»، وب‌سایت دانشگاه ادیان و مذاهب.]</ref>
 
==سفر اقبال لاهوری به افغانستان==
اقبال در ۱۹۳۳م، به دعوت محمد نادرشاه، پادشاه وقت افغانستان، برای تجدید سازمان و بنای دانشگاه [[کابل]]، به این کشور سفر کرد. او به‌دلیل مبارزات ضد استعماری و اندیشهٔ آزادی‌خواهی، در افغانستان محبوبیت داشت. بعد از درگذشت اقبال، دولت افغانستان به‌پاس خدمات فرهنگی او، سنگ قبر مرمرین به‌آرامگاه اقبال هدیه کرد که روی آن اشعار او حک شده است. این سنگ تا کنون بر مزار اقبال وجود دارد.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/875/order/7 احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.]</ref>
 
==افغانستان از نظر اقبال لاهوری==
اقبال نگاه خود دربارهٔ موقعیت و اهمیت [[افغانستان]] را در چند بیت در کتاب جاویدنامه بیان کرده است:
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
خط ۱۰۹: خط ۱۴۰:
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
* احمدپور، محمدنقی، «ستارۀ شرق، ويژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوري»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، تاریخ بازدید: 10 دی 1401ش.
{{آغاز منابع}}
* اقبال لاهوری، جاویدنامه، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 10 دی 1401ش.
* احمدپور، محمدنقی، «ستارهٔ شرق، ویژه‌نامهٔ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارهٔ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
* اقبال لاهوری، زبور عجم، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 10 دی 1401ش.
* اقبال لاهوری، جاویدنامه، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
* «اقبال لاهوری؛ از تولد تا مرگ»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 1 اردیبهشت 1392ش.
* اقبال لاهوری، زبور عجم، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
* «اقبال لاهوری در پاکستان به‌طور رسمی شاعر ملی خوانده می‌شود»، خبرگزاری ایبنا، 22 آبان 1400ش.
* «اقبال لاهوری؛ از تولد تا مرگ»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ش.
* «اقبال لاهوری در پاکستان به‌طور رسمی شاعر ملی خوانده می‌شود»، خبرگزاری ایبنا، ۲۲ آبان ۱۴۰۰ش.
* «اقبال لاهوری؛ متفکری آزاداندیش و ضد استعمار»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
* «اقبال لاهوری؛ متفکری آزاداندیش و ضد استعمار»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
* «اقبال لاهوری؛ مصلح فارسی‌گویِ جهان اسلام»، خبرگزاری رضوی، تاریخ درج مطلب: 20 آبان 1399ش.
* «اقبال لاهوری؛ مصلح فارسی‌گویِ جهان اسلام»، خبرگزاری رضوی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ آبان ۱۳۹۹ش.
* «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 10 دی 1401ش.
* «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
* «ديپلمات پاكستاني: علامه اقبال تهران را مركز مراودات شرق مي‌دانست»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 18 آبان 1394ش.
* «دیپلمات پاکستانی: علامه اقبال تهران را مرکز مراودات شرق می‌دانست»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آبان ۱۳۹۴ش.
* ذاکر اصفهانی، علی‌رضا، «سيري در انديشه سياسي علامه محمد اقبال لاهوري»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین، تاریخ بازدید: 10 دی 1401ش.
* ذاکر اصفهانی، علی‌رضا، «سیری در اندیشه سیاسی علامه محمد اقبال لاهوری»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
* «زندگی‌نامۀ اقبال لاهوری و سبک شعر و مرگ»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
* «زندگی‌نامهٔ اقبال لاهوری و سبک شعر و مرگ»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
* «شعر اقبال لاهوری سرود صبحگاهی مدارس پاکستان»، وب‌سایت Pakistaninfo، تاریخ درج مطلب: 3 فروردین 1401ش.
* «شعر اقبال لاهوری سرود صبحگاهی مدارس پاکستان»، وب‌سایت Pakistaninfo، تاریخ درج مطلب: ۳ فروردین ۱۴۰۱ش.
* «فرودگاه‌هایی که به‌نام افراد مشهور ساخته شده‌اند»، وب‌سایت مجلۀ گردشگری الی گشت، تاریخ درج مطلب: 30 خرداد 1400ش.
* «فرودگاه‌هایی که به‌نام افراد مشهور ساخته شده‌اند»، وب‌سایت مجلهٔ گردشگری الی گشت، تاریخ درج مطلب: ۳۰ خرداد ۱۴۰۰ش.
* «گزارش ویژۀ تسنیم از سال‌روز تولد علامه اقبال لاهوری»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 18 آبان 1397ش.
* «گزارش ویژهٔ تسنیم از سال‌روز تولد علامه اقبال لاهوری»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آبان ۱۳۹۷ش.
* مجتبایی، فتح‌الله، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 آبان 1400ش.
* مجتبایی، فتح‌الله، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ آبان ۱۴۰۰ش.
* «مقبرۀ اقبال لاهوری در لاهور پاکستان»، وب‌سایت علاءالدین تراول، تاریخ بازدید: 10 دی 1401ش.
* «مقبرهٔ اقبال لاهوری در لاهور پاکستان»، وب‌سایت علاءالدین تراول، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
* «نقش اقبال در بیداری اسلامی غیرقابل انكار است»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 25 خرداد 1394ش.
* «نقش اقبال در بیداری اسلامی غیرقابل انکار است»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: ۲۵ خرداد ۱۳۹۴ش.
[[رده:ویکی‌زندگی]]
{{پایان منابع}}
[[رده:شاعران]]
{{ادبیات فارسی-افقی}}
[[رده:پیشگامان]]
 
[[رده:ادبیات فارسی]]
[[رده:درگذشتگان ۱۳۱۷]]
[[رده:زادگان ۱۲۵۶]]
[[رده:شاعران اردو زبان]]
[[رده:شاعران اهل پاکستان]]
[[رده:شاعران فارسی‌زبان]]

نسخهٔ کنونی تا ۱۵ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۷:۰۱

اقبال لاهوری
اقبال لاهوری

اقبال لاهوری، شاعر پرآوازهٔ زبان فارسی و متفکر مسلمان پاکستانی.

اقبال لاهوری، شاعر، اندیشمند، عارف و سیاست‌مدار پاکستانی است که به‌دلیل تولید آثار برجسته و مبارزات سیاسی و آزادی‌خواهی شهرت جهانی دارد. اقبال تحت‌تأثیر اندیشه و آثار بزرگان ادبیات فارسی مانند فردوسی و مولانا، اشعار زیادی با مضامین عرفانی، سیاسی و اجتماعی سرود و در گسترش زبان فارسی و فرهنگ اسلامی در شبه قارهٔ هند، نقش مؤثری داشت.

کودکی اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال لاهوی، فرزند شیخ نورمحمد، در ۹ نوامبر ۱۸۷۷م در شهر «سیالکوت» ایالت پَنجَاب واقع در شبه‌قاره هندوستان، در یک خانوادهٔ مسلمان متولد شد.[۱] او دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاه خود گذرانید[۲] و مقدمات علوم اسلامی و قرآن را به تشویق پدر، در مسجد حسام‌الدین در سیالکوت به‌روش سنتی یادگرفت و سپس وارد مدرسهٔ ابتدایی شد.[۳] او در سال ۱۸۹۲م دورهٔ راهنمایی را با موفقیت تمام کرد و برای آموختن علوم جدید به مدرسهٔ «اسکاج میشن۱» در زادگاه خود ثبت‌نام کرد. اقبال همزمان با تحصیل در این مدرسه، زبان فارسی و عربی را نیز آموخت.[۴]

جوانی اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال در ۱۸۹۵م به دانشگاه لاهور رفت و در دورهٔ کارشناسی، علاوه بر زبان فارسی و عربی، ادبیات زبان انگلیسی و مقدمات فلسفهٔ غرب را فرا گرفت[۵] و کارشناسی‌ارشد فلسفه را نیز در سال ۱۸۹۹م دریافت کرد.[۶]

او همزمان اصول علم اقتصاد و حقوق را نیز مطالعه می‌کرد.[۷] اقبال بعد از فراغت از دانشگاه، به تدریس زبان عربی، ادبیات انگلیسی، اقتصاد، تاریخ و فلسفه در همان دانشگاه مشغول شد. او از آغاز جوانی شعر می‌سرود و در بعضی از نشریات محلی اشعار او چاپ می‌شد.[۸]

مأخذ فکری اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خانواده

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پدر اقبال که با آثار و بزرگان اهل عرفان آشنا بود و کتاب‌های عرفانی را نگهداری و مطالعه می‌کرد، در سلوک عرفانی اقبال و آشنایی او با ادبیات و آموزه‌های عرفانی، نقش زیادی داشت.[۹]

معلمان و استادان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سید میرحسین، مشهور به «شمس‌العلما»، در آشنایی اقبال به معارف اسلامی و استحکام مبانی فکری و اعتقادی و تحصیلات دوران دبیرستان تأثیر داشت. سرتوماس آرنولد، استاد دانشگاه لاهور، اقبال را با مبانی فکری و فلسفهٔ غرب آشنا کرد و همچنین در تکوین شخصیت و افکار اقبال مؤثر بود.[۱۰]

روحیهٔ انقلابی واستقلال‌طلبی در هند

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

روحیهٔ استقلال‌طلبی و آزادی‌خواهی که در سال‌های اول قرن بیستم در هند به اوج خود رسیده بود، جوانان تحصیل‌کرده و روشن‌فکر مانند اقبال را به‌سمت خود می‌کشید.[۱۱]

سفر به اروپا

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال در ۱۹۰۵م به اروپا سفر کرد[۱۲] و در رشتهٔ حقوق در دانشگاه کمبریج لندن تحصیل کرد و سپس وارد دانشگاه مونیخ آلمان شد. او رسالهٔ دکترای خود را در این دانشگاه با عنوان «سیر فلسفه در ایران قبل و بعد از اسلام» تدوین کرد.[۱۳] تحصیل در دانشگاه‌های معتبر اروپا، زمینهٔ آشنایی او با فلسفهٔ جدید، تمدن غرب و فلسفهٔ ایرانی و اسلامی را فراهم کرد. او در آنجا، با استادان بزرگی مانند «مک تگارت» فیلسوف انگلیسی، «وایتهد»، «ادوارد براون» و «نیکلسون» ارتباط نزدیکی داشت و با افکار فیلسوفان بزرگ غرب مانند هگل، نیچه و کانت آشنا شد که در تحول شخصیت و اندیشهٔ اقبال نقش داشت.[۱۴]

آشنایی با زبان و بزرگان ادب فارسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال از کودکی با زبان، ادبیات و بزرگان ادب فارسی مانند مولانا، سنایی و سعدی، آشنا شد.[۱۵] همچنین، اقبال بعد از بازگشت از اروپا، با افکار و آثار مولانا آشنایی بیشتری پیدا کرد و نظام فکری و اندیشهٔ او دچار تحول اساسی شد.[۱۶]

سیرهٔ اخلاقی اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پشتکار و سخت‌کوشی، عزت‌نفس، سحرخیزی، انس با قرآن، امیدواری، مردمی‌بودن، عشق به آزادی، نفی بندگی غیرخدا، معنویت‌گرایی و تعصب اسلامی، در سیرهٔ عملی و اخلاقی اقبال دیده شده است.[۱۷]

فعالیت‌های سیاسی اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال در سال ۱۹۲۴م وارد دنیای سیاست شد و در ۱۹۷۳م به مجلس قانونگذاری پنجاب راه پیدا کرد و به ریاست حزب «مسلم‌لیگ» رسید. اقبال بعد از چندین دوره ریاست حزب مسلم‌لیگ، موضوع کشور مستقل برای مسلمانان هند و اسقلال پاکستان را برای اولین‌بار مطرح کرد.[۱۸]

مسئولیت اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال بعد از برگشت از اروپا، تا آخر عمر به کار وکالت در پنجاب مشغول بود.[۱۹]

دیدگاه‌های اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

لزوم بازسازی اندیشهٔ دینی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال در آثار خود بر ضرورت احیاء و بازسازی اندیشهٔ دینی مسلمانان بر اساس اقتضای شرایط زمان و مکان، تأکید می‌کند و آن را تنها راه نجات و پیشرفت انسان و مسلمانان می‌داند.[۲۰]

ضرورت ترکیب عشق و عقل

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال مشکل اصلی دنیای غرب و شرق را در یک‌جانبه‌نگری آنها به موضوعات علم و دین و عقل و عشق می‌داند. از نظر او، دنیای غرب به عقل محض و دنیای شرق به عشق تنها تکیه کرده‌اند و راه‌حل این مشکل، تغییر اندیشه و لزوم ترکیب نگاه مادی و معنوی است.[۲۱]

تمدن اسلامی منشأ پیشرفت غرب

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به‌نظر اقبال، منشأ شکوفایی و پیشرفت علوم و فنون و هنر در جهان غرب، فرهنگ و تمدن شرقی و اسلامی بوده است.[۲۲]

آثار اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اُردو

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ارمغان حجاز؛
  2. بانگ درا؛
  3. بال جبریل؛
  4. ضرب کلیم؛
  5. علم اقتصاد؛
  6. تاریخ هند.[۲۳]

انگلیسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. سیر فلسفه در ایران (رسالهٔ دکترا) که به زبان فارسی، اردو و فرانسه نیز ترجمه شده است؛
  2. احیای افکار دین در اسلام؛
  3. خلافت اسلامی؛
  4. نگاهی به جامعهٔ اسلامی.[۲۴]

فارسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. مثنوی اسرار خودی، دیدگاه او دربارهٔ خویشتن خود است و صفاتی برای خلیفهٔ خدا نیز بیان کرده است؛
  2. مثنوی رموز بی‌خودی که در تکمیل اسرار خودی نوشته شده و رابطهٔ فرد و جامعه را بیان می‌کند؛
  3. زبور عجم، شامل اشعار عرفانی او می‌شود؛
  4. منظومهٔ گلشن‌راز که به‌سبک گلشن‌راز شیخ محمود شبستری نوشته شده است. اقبال در این اثر، سؤال و جواب‌های عرفانی را مطرح کرده است؛
  5. پیام مشرق که در جواب کتاب «دیوان غربی» گوته، شاعر آلمانی سروده شده است؛
  6. جاویدنامه، خطاب به پسر او به‌نام جاوید؛
  7. پس چه باید کرد ای اقوام شرق، کتابی برای بیداری و راهنمایی مردم شرق و مسلمانان؛
  8. مثنوی مسافر، بعد از سفر اقبال به افغانستان نوشته شده است؛
  9. ارمغان حجاز، آخرین کتاب او به زبان فارسی است که نظریات سیاسی، اجتماعی و دینی اقبال را منعکس می‌کند. قسمتی از این کتاب به زبان اردو است.[۲۵]

نوآوری اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال لاهوری، با اینکه زبان عربی و اردو را می‌دانست و به این زبان‌ها شعر می‌سرود، اما زبان فارسی را برای بیان احساسات و اندیشهٔ خود برگزید. اشعار او در زبان اردو و فارسی، از مفاهیم عالی عرفانی، فلسفی و انسانی برخودار است. او با استعداد ذاتی و تیزهوشی که داشت، سبک ویژهٔ خود را در زبان فارسی به‌وجود آورد که به‌سبک اقبال لاهوری مشهور است. مضمون اشعار او به‌نظر محققان، چکیدهٔ فرهنگ اسلامی است.[۲۶]

رونق دوبارهٔ زبان فارسی در شبه‌قارهٔ هند

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زبان و ادبیات فارسی، به‌تبع تحولات سیاسی و نظامی در شبه‌قارهٔ هند، دچار فراز و فرود بوده است. در زمان حضور کمپانی هند شرقی در شبه‌قاره و رسمیت‌یافتن زبان اردو و انگلیسی، زبان فارسی از رواج افتاد؛ اما با ظهور اقبال و انتخاب زبان فارسی به‌عنوان زبان شعر و بیان اندیشهٔ خود، ادبیات و زبان فارسی در آنجا دوباره رونق گرفت.[۲۷]

نظر دیگران دربارهٔ اقبال

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. به‌نظر محمدعلی جناج، بنیان‌گذار پاکستان، اقبال نمایندهٔ اندیشه و فرهنگ اسلام و شعرهای او منبع الهام و پیشرفت بوده است؛
  2. آیت‌الله خامنه‌ای، اقبال لاهوری را از شخصیت‌های برجستهٔ تاریخ اسلام دانسته است؛
  3. به باور سیدمحمد خاتمی، اقبال احیای تفکر اسلامی را مطرح کرد و مسلمانان را به تجدید پیمان با اسلام دعوت کرده است؛
  4. مرتضی مطهری، اقبال را قهرمان اصلاح در جهان می‌داند که شعر خود را وسیلهٔ بیداری امت اسلامی قرار داده است؛
  5. به‌نظر علی‌اکبر دهخدا، اقبال، توجه جمعیت هندوستان را به زبان فارسی و گویندگان بزرگ آن جلب و میان ایران و هندوستان پیوند استوار ایجاد کرده است.[۲۸]

در گذشت اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آرامگاه اقبال لاهوری
آرامگاه اقبال لاهوری

اقبال لاهوری در ده سال آخر عمر خود به بیماری‌های مختلفی مبتلا شد و در ۲۱ آوریل ۱۹۳۸م درگذشت. پیکر او در جوار «مسجد پادشاهی لاهور» به خاک سپرده شد.[۲۹]

یادبود از اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آرامگاه اقبال

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر مزار اقبال، آرامگاهی ساخته‌اند که در حال‌حاضر، از معروف‌ترین دیدنی‌ها و جاذبهٔ گردشگری در پاکستان است. این بنا، در شهر لاهور، بین مسجد پادشاهی و قلعهٔ لاهور قرار دارد.[۳۰]

شاعر ملی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال در کشور پاکستان، به‌صورت رسمی، «شاعر ملی» خوانده می‌شود.[۳۱]

روز اقبال

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مردم پاکستان، نهم ماه نوامبر را که روز تولد این شاعر برجسته است، به‌نام «روز اقبال» می‌شناسند و تولد او را در این روز، جشن می‌گیرند.[۳۲]

نام‌گذاری فرودگاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به‌منظور بزرگداشت اقبال، فرودگان بین‌المللی لاهور، به‌نام او نام‌گذاری شده است.[۳۳]

شعر اقبال، سرود صحبگاهی مدارس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شعری از اقبال به‌زبان اردو، به‌عنوان سرود صبح‌گاهی مدارس پاکستان انتخاب شده و خوانده می‌شود.[۳۴]

دیدگاه اقبال دربارهٔ ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به‌نظر اقبال، ایران خاستگاه تمدن نوین اسلامی است. او در شعری که به‌زبان اردو سروده است، می‌گوید اگر «تهران» موقعیتی را می‌داشت که «ژنو» در غرب دارد، جهان اسلام، سرنوشت متفاوتی داشت.[۳۵]

پیش‌بینی انقلاب اسلامی در شعر اقبال

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال در شعر «چون چراغ لاله سوزم در خیابان شما»، وقوع انقلاب اسلامی در ایران را پیش‌بینی کرده است:[۳۶] الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر 

الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:پایان شعر

الگو:پایان نستعلیق

جایگاه اقبال لاهوری در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تصویری از بلوار اقبال لاهوری در مشهد
تصویری از بلوار اقبال لاهوری در مشهد

اقبال لاهوری در ایران بیش از آنکه به‌عنوان فیلسوف شناخته شود، به‌عنوان شاعر و نظریه‌پرداز انقلابی شناخته شده است؛ ازاین‌رو جنبه فلسفی اندیشه او کمتر مورد توجه قرار گرفته و آثارش در این زمینه ناشناخته مانده است. در حالی‌که آثار منثور او نشان از نبوغ فیلسوفی دارد که با شناخت عمیق از سنت فکری شرق و غرب، نظامی فکری نو و خلاقانه پدید آورده است. دشواری زبان، چندزبانه بودن آثار و پیچیدگی اندیشه‌اش از دلایل ناشناخته ماندن اوست.[۳۷]

سفر اقبال لاهوری به افغانستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال در ۱۹۳۳م، به دعوت محمد نادرشاه، پادشاه وقت افغانستان، برای تجدید سازمان و بنای دانشگاه کابل، به این کشور سفر کرد. او به‌دلیل مبارزات ضد استعماری و اندیشهٔ آزادی‌خواهی، در افغانستان محبوبیت داشت. بعد از درگذشت اقبال، دولت افغانستان به‌پاس خدمات فرهنگی او، سنگ قبر مرمرین به‌آرامگاه اقبال هدیه کرد که روی آن اشعار او حک شده است. این سنگ تا کنون بر مزار اقبال وجود دارد.[۳۸]

افغانستان از نظر اقبال لاهوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اقبال نگاه خود دربارهٔ موقعیت و اهمیت افغانستان را در چند بیت در کتاب جاویدنامه بیان کرده است: الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر 

الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:پایان شعر

الگو:پایان نستعلیق

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.
  2. ↑ مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  3. ↑ احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.
  4. ↑ احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.
  5. ↑ مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  6. ↑ «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.
  7. ↑ مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  8. ↑ مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  9. ↑ مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  10. ↑ احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.
  11. ↑ مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  12. ↑ مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  13. ↑ «اقبال لاهوری؛ مصلح فارسی‌گویِ جهان اسلام»، خبرگزاری رضوی.
  14. ↑ مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  15. ↑ «اقبال لاهوری؛ متفکری آزاداندیش و ضد استعمار»، خبرگزاری ایرنا.
  16. ↑ مجتبایی، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  17. ↑ احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.
  18. ↑ «زندگی‌نامه اقبال لاهوری و سبک شعر و مرگ»، خبرگزاری ایمنا.
  19. ↑ «اقبال لاهوری؛ از تولد تا مرگ»، خبرگزاری فارس.
  20. ↑ ذاکر اصفهانی، «سیری در اندیشۀ سیاسی علامه محمداقبال لاهوری»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین.
  21. ↑ ذاکر اصفهانی، «سیری در اندیشۀ سیاسی علامه محمداقبال لاهوری»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین.
  22. ↑ ذاکر اصفهانی، «سیری در اندیشۀ سیاسی علامه محمداقبال لاهوری»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین.
  23. ↑ «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.
  24. ↑ «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.
  25. ↑ «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه.
  26. ↑ «زندگی‌نامۀ اقبال لاهوری و سبک شعر و مرگ»، خبرگزاری ایمنا.
  27. ↑ احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.
  28. ↑ احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.
  29. ↑ «اقبال لاهوری؛ از تولد تا مرگ»، خبرگزاری فارس.
  30. ↑ «مقبرۀ اقبال لاهوری در لاهور پاکستان»، وب‌سایت علاءالدین تراول.
  31. ↑ «اقبال لاهوری در پاکستان به‌طور رسمی شاعر ملی خوانده می‌شود»، خبرگزاری ایبنا.
  32. ↑ «گزارش ویژه تسنیم از سال‌روز تولد علامه اقبال لاهوری»، خبرگزاری تسنیم.
  33. ↑ فرودگاه‌هایی که به‌نام افراد مشهور ساخته شده‌اند»، وب‌سایت مجلۀ گردشگری الی گشت.
  34. ↑ «شعر اقبال لاهوری سرود صبحگاهی مدارس پاکستان»، وب‌سایت pakistaninfo.
  35. ↑ «نقش اقبال در بیداری اسلامی غیرقابل انکار است»، خبرگزاری شبستان.
  36. ↑ «دیپلمات پاکستانی: علامه اقبال تهران را مرکز مراوادات شرق می‌دانست»، خبرگزاری ایرنا.
  37. ↑ «مرکز اقبال پژوهی»، وب‌سایت دانشگاه ادیان و مذاهب.
  38. ↑ احمدپور، «ستارۀ شرق، ویژه‌نامۀ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • احمدپور، محمدنقی، «ستارهٔ شرق، ویژه‌نامهٔ بزرگداشت علامه اقبال لاهوری»، وب‌سایت ادارهٔ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
  • اقبال لاهوری، جاویدنامه، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
  • اقبال لاهوری، زبور عجم، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
  • «اقبال لاهوری؛ از تولد تا مرگ»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ش.
  • «اقبال لاهوری در پاکستان به‌طور رسمی شاعر ملی خوانده می‌شود»، خبرگزاری ایبنا، ۲۲ آبان ۱۴۰۰ش.
  • «اقبال لاهوری؛ متفکری آزاداندیش و ضد استعمار»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
  • «اقبال لاهوری؛ مصلح فارسی‌گویِ جهان اسلام»، خبرگزاری رضوی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ آبان ۱۳۹۹ش.
  • «اقبال لاهوری»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
  • «دیپلمات پاکستانی: علامه اقبال تهران را مرکز مراودات شرق می‌دانست»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آبان ۱۳۹۴ش.
  • ذاکر اصفهانی، علی‌رضا، «سیری در اندیشه سیاسی علامه محمد اقبال لاهوری»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی و مطالعاتی صراط مبین، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
  • «زندگی‌نامهٔ اقبال لاهوری و سبک شعر و مرگ»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
  • «شعر اقبال لاهوری سرود صبحگاهی مدارس پاکستان»، وب‌سایت Pakistaninfo، تاریخ درج مطلب: ۳ فروردین ۱۴۰۱ش.
  • «فرودگاه‌هایی که به‌نام افراد مشهور ساخته شده‌اند»، وب‌سایت مجلهٔ گردشگری الی گشت، تاریخ درج مطلب: ۳۰ خرداد ۱۴۰۰ش.
  • «گزارش ویژهٔ تسنیم از سال‌روز تولد علامه اقبال لاهوری»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آبان ۱۳۹۷ش.
  • مجتبایی، فتح‌الله، «اقبال لاهوری»، وب‌سایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ آبان ۱۴۰۰ش.
  • «مقبرهٔ اقبال لاهوری در لاهور پاکستان»، وب‌سایت علاءالدین تراول، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.
  • «نقش اقبال در بیداری اسلامی غیرقابل انکار است»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: ۲۵ خرداد ۱۳۹۴ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:اقبال_لاهوری&oldid=37234»