پیشنویس:ابراهیم گاو سوار: تفاوت میان نسخهها
حذف ردهها |
imported>محمدمهدی محمدی لینک داخلی |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''ابراهیم گاوسوار؛'''}} از پیشگامان نهضت دهقانی و ضد استبداد در افغانستان. | |||
ابراهیم گاوسوار بهعنوان نماد مبارزات ضد استبدادی [[قوم هزاره]] افغانستان، با رهبری قیامی علیه سیاستهای تبعیضآمیز مالیاتی، نقش محوری در احیای کنشگری سیاسی جامعهٔ [[قوم هزاره|هزاره]] و اقوام محروم کشور ایفا کرد. از منظر جامعهشناسی سیاسی، اقدامات او چرخهٔ انفعال ناشی از سرکوب تاریخی را شکست و زمینهساز بازتعریف هویت جمعی شد. | |||
پیامدهای عینی این مقاومت شامل لغو مالیاتهای ظالمانه و برکناری صدراعظم، نه تنها دستاورد عینی که تقویت سرمایهٔ روانی و اجتماعی برای مطالبهگری بود. تأسیس حزب ارشاد نمایانگر گذار از اعتراض خودانگیخته به نهادسازی سیاسی است که عاملیت جامعه را در ساختار قدرت بازسازی کرد. کنش متعهدانه او الهامبخش نسلهای بعدی مبارزان شد و گفتمان مقاومت را در بستر اجتماعی [[مدرسه دینی در هزارهجات|هزارهجات]] نهادینه ساخت. | |||
== | ==کودکی و نوجوانی ابراهیم گاوسوار== | ||
ابراهیم | محمدابراهیم، فرزند محمدموسی معروف به ابراهیم گاوسوار از [[قوم هزاره]]، در ۱۲۹۴ش، در قریهٔ برگر ولسوالی شهرستان ولایت [[دایکندی]] متولد شد. [[پدر]] او، از قوم «آخی» و از متنفذین منطقه بود.<ref>ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1390ش، ج3، ص93.</ref> پدربزرگ او، ارباب امیرداد، بر گاو زینشده سوار میشد، بههمین دلیل به او، گاوسوار و ابراهیمخان را بچهٔ گاوسوار یا ابراهیم گاوسوار میخواندند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/ محمد ابراهیم گاو سوار» ویکی شیعه]</ref> او، سواد خواندن و نوشتن را نزد [[ملا|ملای]] در [[مکتبخانه]] آموخت.<ref>توسلی، سیمای ارزگان، 1387ش، ص94.</ref> | ||
== | ==جوانی ابراهیم گاوسوار== | ||
با کشته شدن ارباب موسی در جنگ با [[کوچی|کوچی]]، مردم شهرستان، فرزند او، محمدابراهیم را بهعنوان ارباب انتخاب کردند.<ref>توسلی، سیمای ارزگان، 1387ش، ص94.</ref> دوران اربابی او با وضع مالیات روغن بر قوم هزاره مقارن بود. در آن زمان، حکومت کابل دستور داد که از تمامی حیوانات قوم هزاره، مالیات روغن گرفته شود. این مالیات، بر مردم فقیر هزاره سنگینی میکرد.<ref>ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج۳، ص۹۳.</ref> | |||
ابراهیم، این وضع را تحمل نکرد و چندین مرتبه به حکومت محلی در دایزنگی از توابع [[بامیان]] که ادارهٔ [[دایکندی]] را نیز بر عهده داشت، از فشار مالیات، فقر و نارضایتی مردم شکایت کرد. سید عباس لوگری حاکم محلی دایزنگی، نهتنها به درخواست او توجهی نکرد، بلکه او را به جرم اعتراض علیه فرمان حکومتی، در ۱۳۲۴ش، زندانی کرد. با درخواست بزرگان محلی هزاره، ابراهیم بعد از چهل روز، از زندان آزاد شده و به فعالیتهای خود ادامه داد.<ref>ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1390ش، ج3، ص95.</ref> | |||
== | ==جایگاه اجتماعی ابراهیم گاوسوار== | ||
ابراهیم گاوسوار، با قیام خود علیه حکومت [[کابل]]، شهرت و جایگاهی اجتماعی در میان مردم داشت. [[قوم هزاره]] و مردم دایکندی از او، بهعنوان قهرمان ضد ظلم و استبداد یاد میکنند. او، در نزد دولتمردان، روحانیون، خوانین، محاسن سفیدان، روشنفکران و عامهٔ مردم هزاره از جایگاه اجتماعی خاصی برخوردار است.<ref>ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج۳، ص۹۳.</ref> | |||
==درگذشت== | همین محبوبیت اجتماعی او، در میان مردم بود که در سالهای پسین زندگی، بهعنوان رئیس هیئت صلح میان دولت و گروهای اسلامی در هزارهجات انتخاب میشود تا به [[جنگ]] و خونریزی در کشور پایان دهد.<ref>[https://www.hazarainternational.com/fa/?p=15059 نبیزاده، «محمدابراهیم خان گاو سوار یکی از رهبران ماندگار قیام دهقانی افغانستان»، وبسایت هزاره اینترنشنال].</ref> زمانی که ابراهیم، وارد کابل میشود، مردم در کابل، برای دیدن بچهٔ گاوسوار به خیابانها آمدند تا رهبر قیام هزاره را از نزدیک ببینند.<ref>ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1390ش، ج3، ص96.</ref> | ||
گاو سوار بعد از آزاد شدن از زندان | |||
==سبک عملی – اخلاقی ابراهیم گاوسوار== | |||
ابراهیم گاوسوار بهعنوان چهرهای برجسته در تاریخ معاصر افغانستان، دارای سبک متشکل از ویژگیهای اخلاقی و عملی قابل توجه بود. وی با تکیه بر پایداری در برابر تبعیض، رهبری اعتراضات مردمی علیه سیاستهای مالیاتی ناعادلانه را بر عهده گرفت. [[مسئولیتپذیری]] اجتماعی او در دفاع از حقوق محرومان، منجر به سازماندهی قیامی شد که در نهایت به لغو مالیاتهای ظالمانه انجامید.<ref>ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج۳، ص۹۳.</ref> | |||
گاوسوار از مشورت با نخبگان فکری و مذهبی بهره میجست، چنانچه در فرآیند مذاکرات، نظر روحانیون و سران جامعه را محترم شمرد. وفاداری به آرمانهای جمعی وی در طول چهارده سال حبس بدون محاکمه، نشان از استواری در عقاید و اصول داشت. | |||
وی با تدبیر و درایت سیاسی، پس از آزادی از زندان، علیرغم تحت نظر بودن، به صورت غیرمستقیم بر بیداری سیاسی جامعه تأثیر گذاشت. سادهزیستی و پیوند با تودههای مردم از دیگر ویژگیهای برجسته او بود که در همراهی با دهقانان و فرودستان جامعه متجلی شد.<ref>ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج۳، ص۹۳.</ref> | |||
پایبندی به مبارزه قانونمند اگرچه با رویکردی اعتراضی، اما در چارچوب پیگیری خواستههای مشروع، از دیگر وجوه برجسته سیره عملی این شخصیت تاریخی به شمار میرود.<ref>[https://daikondi.blog.ir/ نبیزاده، «ابراهیم گاو سوار کی بود؟» پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی].</ref> | |||
==دیدگاههای ابراهیم گاوسوار== | |||
گاوسوار، حکومت شاهی در افغانستان را یک نظام قبیلهای میراثی و استبدادی میدانست و اولین کسی بود که با آن مبارزه کرد و طرح حکومت مردمی و نظام جمهوریت را که همهٔ مردم در آن سهیم باشند، در جامعهٔ آن روز افغانستان اعلام کرد. او، تنها راه پایاندادن به این نظام استبدادی را مبارزهٔ مسلحانه و براندازی حکومت میدانست.<ref>[https://daikondi.blog.ir/ نبیزاده، «ابراهیم گاو سوار کی بود؟» پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی].</ref> | |||
==فعالیتهای ابراهیم گاوسوار== | |||
===فعالیتهای سیاسی ابراهیم گاوسوار=== | |||
گاوسوار، با تعدادی از [[شیعه|شیعیان]] همچون [[سید اسماعیل بلخی|سیداسماعیل بلخی]]، سید اسماعیل لولنجی، خواجه محمدنعیم خان، محمدصفر خان، قرباننظر خان [[قوم ترکمن|ترکمن]]، عبدالغیاث خان و غلامحیدر خان، حزب اتحاد را در کابل تأسیس کرد. هدف از تشکیل حزب، مبارزه علیه حکومت شاهی و براندازی آن بود.<ref>کریمی، دانشنامة جهان اسلام،1377ش، ج۴، ص18.</ref> با افشا شدن راز حزب، همهٔ اعضای مهم که تعداد آنها به یازده نفر میرسید، از جمله ابراهیم گاوسوار دستگیر و به زندان دهمزنگ کابل فرستاده شدند. آنها از ۱۳۲۹ش تا ۱۳۴۳ش، بهمدت ۱۴ سال، در زندان محبوس بودند و تعداد زیادی از اعضای حزب در زندان بر اثر شکنجه کشته شدند.<ref>[https://daikondi.blog.ir/ نبیزاده، «ابراهیم گاو سوار کی بود؟» پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی].</ref> | |||
===فعالیتهای نظامی ابراهیم گاوسوار=== | |||
ابراهیم، بعد از آزاد شدن از زندان با تهیهکردن سلاحهای شکاری، با کمک تعدادی از دهقانان و مردم فقیر هزاره، به «اولقان» مرکز ولسوالی شهرستان حمله کردند و آن را تسخیر و سپس پنجاب را محاصره و درخواست لغو مالیات روغن از مردم هزاره را به حکومت محلی پنجاب ارائه کردند. این قیام تأثیر خود را گذاشت و بر اثر آن، شاه، مجبور شد که صدراعظم «محمدهاشم خان» را برکنار و مالیات روغن را از مردم هزاره بردارد. سرانجام، مالیات روغن در ۱۳۲۵ش، از آنها برداشته شد.<ref>[https://www.hazarainternational.com/fa/?p=15059 نبیزاده، «محمدابراهیم خان گاو سوار یکی از رهبران ماندگار قیام دهقانی افغانستان»، وبسایت هزاره اینترنشنال].</ref> | |||
==درگذشت ابراهیم گاوسوار== | |||
گاو سوار بعد از آزاد شدن از زندان [[کابل]]، بههمراه [[خانواده]]، بستگان و اقارب نزدیک، از ولسوالی شهرستان ولایت دایکندی، به شهر پلخمری ولایت بغلان، تبعید میشود. دولت تا آخر عمر فعالیتهای او را زیر نظر میگیرد<ref>[https://daikondi.blog.ir/ نبیزاده، «محمدابراهیم خان گاو سوار یکی از رهبران ماندگار قیام دهقانی افغانستان»، وبسایت هزاره اینترنشنال].</ref> و تمامی اموال و داراییهای او را مصادره میکند.<ref>دولتآبادی، هزارهها از قتلعام تا احیای هویت، 1385ش، ص257.</ref> ابراهیم، پس از یکعمر فعالیتهای سیاسی، نظامی، مبارزه با ظلم و بیعدالتی، شکنجه، زندان و تبعید، سرانجام ۱۴ آذر ۱۳۶۱ش، در شهر پلخمری درگذشت و همانجا دفن شد.<ref> [http://bonyadesaba.com/ نبیزاده، «ابراهیمخان گاو سوار، نمادی از مبارزات دادخواهانه بر ضد استبداد» سروش صبا،]</ref> | |||
==نقش ابراهیم گاوسوار در بیداری جامعه هزاره== | |||
===احیای کنشگری سیاسی و شکستن چرخه انفعال=== | |||
ابراهیم گاوسوار با رهبری قیام مسلحانه علیه سیاستهای تبعیضآمیز حکومت مرکزی، نقشی تحولساز در احیای کنشگری سیاسی جامعه هزاره و شیعه پس از دورهٔ سرکوب سیستماتیک دوران امیر عبدالرحمن ایفا کرد. از منظر جامعهشناسی سیاسی، کنش اعتراضی گاوسوار شکستن چرخهٔ انفعال ناشی از ترومای تاریخی نسلکشی را ممکن ساخت و فضایی برای بازتعریف هویت سیاسی فراهم آورد. پیامدهای عینی این مقاومت، شامل لغو مالیاتهای ظالمانه و برکناری صدراعظم وقت، نه تنها پیروزی عینی که تقویت روانی جمعی برای بازگشت به عرصه مطالبهگری بود.<ref>بهمنی قاجار، جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان، ۱۳۹۲ش، ص۲۹.</ref> | |||
===نهادسازی سیاسی: از اعتراض تا تشکیل حزب ارشاد=== | |||
تأسیس حزب ارشاد در ادامه این روند، نشاندهندل گذار از اعتراض به نهادسازی سیاسی بود که زمینه را برای تحرکات بعدی اجتماعی فراهم کرد. گاوسوار با تبدیل مقاومت محلی به پروژهای سیاسی، بستر بازسازی عاملیت جامعهٔ هزاره را در ساختار قدرت افغانستان مهیا ساخت. چنانچه سیداسماعیل بخلی با الهام از گاوسوار مبارزات سیاسی خود را آغاز کرد.<ref>بهمنی قاجار، جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان، ۱۳۹۲ش، ص۲۹.</ref> | |||
===الهامبخشی به نسلهای بعدی مبارزه=== | |||
بر اساس اسناد تاریخی و تحولات سیاسی افغانستان، قیام ابراهیم گاوسوار بهعنوان یک الگوی مبارزاتی ضد استبدادی، تأثیر مستقیمی بر شکلگیری گفتمان مقاومت در میان جامعه هزاره گذاشت. این کنش بهویژه در احیای روحیهٔ مبارزه و اثبات امکان مقابله با ساختارهای تبعیضآمیز حکومت مرکزی، نقش اساسی ایفا کرد. سیداسماعیل بلخی تحت تاثیر این واقعه، به فعالیتهای سیاسی روی آورد. | |||
[[عبدالعلی مزاری]] که در فضای انقلابی متأثر از مبارزات پیشینیان خود پرورش یافته بود، قیام گاوسوار را بهمثابه نمادی از توانایی بسیج مردمی و مقاومت سازمانیافته در نظر گرفت. این واقعه تاریخی به او نشان داد که مبارزهٔ ّ مسلحانه همراه با پایگاه مردمی میتواند حکومت را به عقبنشینی وادارد.<ref>[https://www.andisha.af/fa/martyrMazari/385/Mazari-biography آیتی، «زندگینامۀ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وبسایت بنیاد اندیشه.]</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۳۰: | خط ۵۸: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* توسلی، محمد، سیمای ارزگان، قم، آراسته، | {{آغاز منابع}} | ||
* دولتآبادی، بصیر احمد، هزارهها از قتلعام تا احیای هویت، قم، ابتکار دانش، | *آیتی، عبدالقیوم، «زندگینامهٔ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وبسایت بنیاد اندیشه، تاریخ درج مطلب: ۲۷ فروردین ۱۴۰۰ش. | ||
* کریمی، مهدی، «سید اسماعیل بلخی»، دانشنامة جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۷ش | *توسلی، محمد، سیمای ارزگان، قم، آراسته، چ۱، ۱۳۸۷ش. | ||
* ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، | *دولتآبادی، بصیر احمد، هزارهها از قتلعام تا احیای هویت، قم، ابتکار دانش، ۱۳۸۵ش. | ||
* نبیزاده، محمدعوض، «ابراهیمخان گاوسوار، نمادی از مبارزات دادخواهانه بر ضد استبداد» سروش صبا، تاریخ بازدید: | *کریمی، مهدی، «سید اسماعیل بلخی»، دانشنامة جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۷ش | ||
* نبیزاده، محمدعوض، «ابراهیم گاو سوار کی بود؟» پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی. تاریخبازدید: | *ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، المصطفی،چ۱، ۱۳۹۰ش. | ||
* نبیزاده، محمدعوض، «محمدابراهیم خان گاو سوار یکی از رهبران ماندگار قیام دهقانی افغانستان»، وبسایت هزاره اینترنشنال، تاریخبازدید: | *نبیزاده، محمدعوض، «ابراهیمخان گاوسوار، نمادی از مبارزات دادخواهانه بر ضد استبداد» سروش صبا، تاریخ بازدید:۱۰ آذر ۱۴۰۱ش. | ||
*نبیزاده، محمدعوض، «ابراهیم گاو سوار کی بود؟» پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی. تاریخبازدید:۱۰ آذر ۱۴۰۱ش. | |||
*نبیزاده، محمدعوض، «محمدابراهیم خان گاو سوار یکی از رهبران ماندگار قیام دهقانی افغانستان»، وبسایت هزاره اینترنشنال، تاریخبازدید:۱۰ آذر ۱۴۰۱ش. | |||
{{پایان منابع}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۱:۲۹
ابراهیم گاوسوار؛ از پیشگامان نهضت دهقانی و ضد استبداد در افغانستان.
ابراهیم گاوسوار بهعنوان نماد مبارزات ضد استبدادی قوم هزاره افغانستان، با رهبری قیامی علیه سیاستهای تبعیضآمیز مالیاتی، نقش محوری در احیای کنشگری سیاسی جامعهٔ هزاره و اقوام محروم کشور ایفا کرد. از منظر جامعهشناسی سیاسی، اقدامات او چرخهٔ انفعال ناشی از سرکوب تاریخی را شکست و زمینهساز بازتعریف هویت جمعی شد.
پیامدهای عینی این مقاومت شامل لغو مالیاتهای ظالمانه و برکناری صدراعظم، نه تنها دستاورد عینی که تقویت سرمایهٔ روانی و اجتماعی برای مطالبهگری بود. تأسیس حزب ارشاد نمایانگر گذار از اعتراض خودانگیخته به نهادسازی سیاسی است که عاملیت جامعه را در ساختار قدرت بازسازی کرد. کنش متعهدانه او الهامبخش نسلهای بعدی مبارزان شد و گفتمان مقاومت را در بستر اجتماعی هزارهجات نهادینه ساخت.
کودکی و نوجوانی ابراهیم گاوسوار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]محمدابراهیم، فرزند محمدموسی معروف به ابراهیم گاوسوار از قوم هزاره، در ۱۲۹۴ش، در قریهٔ برگر ولسوالی شهرستان ولایت دایکندی متولد شد. پدر او، از قوم «آخی» و از متنفذین منطقه بود.[۱] پدربزرگ او، ارباب امیرداد، بر گاو زینشده سوار میشد، بههمین دلیل به او، گاوسوار و ابراهیمخان را بچهٔ گاوسوار یا ابراهیم گاوسوار میخواندند.[۲] او، سواد خواندن و نوشتن را نزد ملای در مکتبخانه آموخت.[۳]
جوانی ابراهیم گاوسوار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]با کشته شدن ارباب موسی در جنگ با کوچی، مردم شهرستان، فرزند او، محمدابراهیم را بهعنوان ارباب انتخاب کردند.[۴] دوران اربابی او با وضع مالیات روغن بر قوم هزاره مقارن بود. در آن زمان، حکومت کابل دستور داد که از تمامی حیوانات قوم هزاره، مالیات روغن گرفته شود. این مالیات، بر مردم فقیر هزاره سنگینی میکرد.[۵]
ابراهیم، این وضع را تحمل نکرد و چندین مرتبه به حکومت محلی در دایزنگی از توابع بامیان که ادارهٔ دایکندی را نیز بر عهده داشت، از فشار مالیات، فقر و نارضایتی مردم شکایت کرد. سید عباس لوگری حاکم محلی دایزنگی، نهتنها به درخواست او توجهی نکرد، بلکه او را به جرم اعتراض علیه فرمان حکومتی، در ۱۳۲۴ش، زندانی کرد. با درخواست بزرگان محلی هزاره، ابراهیم بعد از چهل روز، از زندان آزاد شده و به فعالیتهای خود ادامه داد.[۶]
جایگاه اجتماعی ابراهیم گاوسوار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ابراهیم گاوسوار، با قیام خود علیه حکومت کابل، شهرت و جایگاهی اجتماعی در میان مردم داشت. قوم هزاره و مردم دایکندی از او، بهعنوان قهرمان ضد ظلم و استبداد یاد میکنند. او، در نزد دولتمردان، روحانیون، خوانین، محاسن سفیدان، روشنفکران و عامهٔ مردم هزاره از جایگاه اجتماعی خاصی برخوردار است.[۷]
همین محبوبیت اجتماعی او، در میان مردم بود که در سالهای پسین زندگی، بهعنوان رئیس هیئت صلح میان دولت و گروهای اسلامی در هزارهجات انتخاب میشود تا به جنگ و خونریزی در کشور پایان دهد.[۸] زمانی که ابراهیم، وارد کابل میشود، مردم در کابل، برای دیدن بچهٔ گاوسوار به خیابانها آمدند تا رهبر قیام هزاره را از نزدیک ببینند.[۹]
سبک عملی – اخلاقی ابراهیم گاوسوار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ابراهیم گاوسوار بهعنوان چهرهای برجسته در تاریخ معاصر افغانستان، دارای سبک متشکل از ویژگیهای اخلاقی و عملی قابل توجه بود. وی با تکیه بر پایداری در برابر تبعیض، رهبری اعتراضات مردمی علیه سیاستهای مالیاتی ناعادلانه را بر عهده گرفت. مسئولیتپذیری اجتماعی او در دفاع از حقوق محرومان، منجر به سازماندهی قیامی شد که در نهایت به لغو مالیاتهای ظالمانه انجامید.[۱۰]
گاوسوار از مشورت با نخبگان فکری و مذهبی بهره میجست، چنانچه در فرآیند مذاکرات، نظر روحانیون و سران جامعه را محترم شمرد. وفاداری به آرمانهای جمعی وی در طول چهارده سال حبس بدون محاکمه، نشان از استواری در عقاید و اصول داشت.
وی با تدبیر و درایت سیاسی، پس از آزادی از زندان، علیرغم تحت نظر بودن، به صورت غیرمستقیم بر بیداری سیاسی جامعه تأثیر گذاشت. سادهزیستی و پیوند با تودههای مردم از دیگر ویژگیهای برجسته او بود که در همراهی با دهقانان و فرودستان جامعه متجلی شد.[۱۱]
پایبندی به مبارزه قانونمند اگرچه با رویکردی اعتراضی، اما در چارچوب پیگیری خواستههای مشروع، از دیگر وجوه برجسته سیره عملی این شخصیت تاریخی به شمار میرود.[۱۲]
دیدگاههای ابراهیم گاوسوار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]گاوسوار، حکومت شاهی در افغانستان را یک نظام قبیلهای میراثی و استبدادی میدانست و اولین کسی بود که با آن مبارزه کرد و طرح حکومت مردمی و نظام جمهوریت را که همهٔ مردم در آن سهیم باشند، در جامعهٔ آن روز افغانستان اعلام کرد. او، تنها راه پایاندادن به این نظام استبدادی را مبارزهٔ مسلحانه و براندازی حکومت میدانست.[۱۳]
فعالیتهای ابراهیم گاوسوار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]فعالیتهای سیاسی ابراهیم گاوسوار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]گاوسوار، با تعدادی از شیعیان همچون سیداسماعیل بلخی، سید اسماعیل لولنجی، خواجه محمدنعیم خان، محمدصفر خان، قرباننظر خان ترکمن، عبدالغیاث خان و غلامحیدر خان، حزب اتحاد را در کابل تأسیس کرد. هدف از تشکیل حزب، مبارزه علیه حکومت شاهی و براندازی آن بود.[۱۴] با افشا شدن راز حزب، همهٔ اعضای مهم که تعداد آنها به یازده نفر میرسید، از جمله ابراهیم گاوسوار دستگیر و به زندان دهمزنگ کابل فرستاده شدند. آنها از ۱۳۲۹ش تا ۱۳۴۳ش، بهمدت ۱۴ سال، در زندان محبوس بودند و تعداد زیادی از اعضای حزب در زندان بر اثر شکنجه کشته شدند.[۱۵]
فعالیتهای نظامی ابراهیم گاوسوار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ابراهیم، بعد از آزاد شدن از زندان با تهیهکردن سلاحهای شکاری، با کمک تعدادی از دهقانان و مردم فقیر هزاره، به «اولقان» مرکز ولسوالی شهرستان حمله کردند و آن را تسخیر و سپس پنجاب را محاصره و درخواست لغو مالیات روغن از مردم هزاره را به حکومت محلی پنجاب ارائه کردند. این قیام تأثیر خود را گذاشت و بر اثر آن، شاه، مجبور شد که صدراعظم «محمدهاشم خان» را برکنار و مالیات روغن را از مردم هزاره بردارد. سرانجام، مالیات روغن در ۱۳۲۵ش، از آنها برداشته شد.[۱۶]
درگذشت ابراهیم گاوسوار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]گاو سوار بعد از آزاد شدن از زندان کابل، بههمراه خانواده، بستگان و اقارب نزدیک، از ولسوالی شهرستان ولایت دایکندی، به شهر پلخمری ولایت بغلان، تبعید میشود. دولت تا آخر عمر فعالیتهای او را زیر نظر میگیرد[۱۷] و تمامی اموال و داراییهای او را مصادره میکند.[۱۸] ابراهیم، پس از یکعمر فعالیتهای سیاسی، نظامی، مبارزه با ظلم و بیعدالتی، شکنجه، زندان و تبعید، سرانجام ۱۴ آذر ۱۳۶۱ش، در شهر پلخمری درگذشت و همانجا دفن شد.[۱۹]
نقش ابراهیم گاوسوار در بیداری جامعه هزاره
[ویرایش | ویرایش مبدأ]احیای کنشگری سیاسی و شکستن چرخه انفعال
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ابراهیم گاوسوار با رهبری قیام مسلحانه علیه سیاستهای تبعیضآمیز حکومت مرکزی، نقشی تحولساز در احیای کنشگری سیاسی جامعه هزاره و شیعه پس از دورهٔ سرکوب سیستماتیک دوران امیر عبدالرحمن ایفا کرد. از منظر جامعهشناسی سیاسی، کنش اعتراضی گاوسوار شکستن چرخهٔ انفعال ناشی از ترومای تاریخی نسلکشی را ممکن ساخت و فضایی برای بازتعریف هویت سیاسی فراهم آورد. پیامدهای عینی این مقاومت، شامل لغو مالیاتهای ظالمانه و برکناری صدراعظم وقت، نه تنها پیروزی عینی که تقویت روانی جمعی برای بازگشت به عرصه مطالبهگری بود.[۲۰]
نهادسازی سیاسی: از اعتراض تا تشکیل حزب ارشاد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تأسیس حزب ارشاد در ادامه این روند، نشاندهندل گذار از اعتراض به نهادسازی سیاسی بود که زمینه را برای تحرکات بعدی اجتماعی فراهم کرد. گاوسوار با تبدیل مقاومت محلی به پروژهای سیاسی، بستر بازسازی عاملیت جامعهٔ هزاره را در ساختار قدرت افغانستان مهیا ساخت. چنانچه سیداسماعیل بخلی با الهام از گاوسوار مبارزات سیاسی خود را آغاز کرد.[۲۱]
الهامبخشی به نسلهای بعدی مبارزه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بر اساس اسناد تاریخی و تحولات سیاسی افغانستان، قیام ابراهیم گاوسوار بهعنوان یک الگوی مبارزاتی ضد استبدادی، تأثیر مستقیمی بر شکلگیری گفتمان مقاومت در میان جامعه هزاره گذاشت. این کنش بهویژه در احیای روحیهٔ مبارزه و اثبات امکان مقابله با ساختارهای تبعیضآمیز حکومت مرکزی، نقش اساسی ایفا کرد. سیداسماعیل بلخی تحت تاثیر این واقعه، به فعالیتهای سیاسی روی آورد.
عبدالعلی مزاری که در فضای انقلابی متأثر از مبارزات پیشینیان خود پرورش یافته بود، قیام گاوسوار را بهمثابه نمادی از توانایی بسیج مردمی و مقاومت سازمانیافته در نظر گرفت. این واقعه تاریخی به او نشان داد که مبارزهٔ ّ مسلحانه همراه با پایگاه مردمی میتواند حکومت را به عقبنشینی وادارد.[۲۲]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1390ش، ج3، ص93.
- ↑ محمد ابراهیم گاو سوار» ویکی شیعه
- ↑ توسلی، سیمای ارزگان، 1387ش، ص94.
- ↑ توسلی، سیمای ارزگان، 1387ش، ص94.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج۳، ص۹۳.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1390ش، ج3، ص95.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج۳، ص۹۳.
- ↑ نبیزاده، «محمدابراهیم خان گاو سوار یکی از رهبران ماندگار قیام دهقانی افغانستان»، وبسایت هزاره اینترنشنال.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1390ش، ج3، ص96.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج۳، ص۹۳.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج۳، ص۹۳.
- ↑ نبیزاده، «ابراهیم گاو سوار کی بود؟» پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ نبیزاده، «ابراهیم گاو سوار کی بود؟» پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ کریمی، دانشنامة جهان اسلام،1377ش، ج۴، ص18.
- ↑ نبیزاده، «ابراهیم گاو سوار کی بود؟» پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ نبیزاده، «محمدابراهیم خان گاو سوار یکی از رهبران ماندگار قیام دهقانی افغانستان»، وبسایت هزاره اینترنشنال.
- ↑ نبیزاده، «محمدابراهیم خان گاو سوار یکی از رهبران ماندگار قیام دهقانی افغانستان»، وبسایت هزاره اینترنشنال.
- ↑ دولتآبادی، هزارهها از قتلعام تا احیای هویت، 1385ش، ص257.
- ↑ نبیزاده، «ابراهیمخان گاو سوار، نمادی از مبارزات دادخواهانه بر ضد استبداد» سروش صبا،
- ↑ بهمنی قاجار، جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان، ۱۳۹۲ش، ص۲۹.
- ↑ بهمنی قاجار، جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان، ۱۳۹۲ش، ص۲۹.
- ↑ آیتی، «زندگینامۀ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وبسایت بنیاد اندیشه.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- آیتی، عبدالقیوم، «زندگینامهٔ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وبسایت بنیاد اندیشه، تاریخ درج مطلب: ۲۷ فروردین ۱۴۰۰ش.
- توسلی، محمد، سیمای ارزگان، قم، آراسته، چ۱، ۱۳۸۷ش.
- دولتآبادی، بصیر احمد، هزارهها از قتلعام تا احیای هویت، قم، ابتکار دانش، ۱۳۸۵ش.
- کریمی، مهدی، «سید اسماعیل بلخی»، دانشنامة جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۷ش
- ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، المصطفی،چ۱، ۱۳۹۰ش.
- نبیزاده، محمدعوض، «ابراهیمخان گاوسوار، نمادی از مبارزات دادخواهانه بر ضد استبداد» سروش صبا، تاریخ بازدید:۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
- نبیزاده، محمدعوض، «ابراهیم گاو سوار کی بود؟» پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی. تاریخبازدید:۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
- نبیزاده، محمدعوض، «محمدابراهیم خان گاو سوار یکی از رهبران ماندگار قیام دهقانی افغانستان»، وبسایت هزاره اینترنشنال، تاریخبازدید:۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.