پیشنویس:سالمندی: تفاوت میان نسخهها
imported>شاهرودی ابرابزار |
|||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''سالمندی'''}}؛ دوران پیری و سالخوردگی انسان.{{سخ}}سالمندی به مرحلهای از زندگی اشاره دارد که فرد به سنین بالا میرسد و معمولاً با تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی همراه است. این دوره از زندگی معمولاً پس از ۶۰ یا ۶۵ سالگی شروع میشود و با چالشها و فرصتهای خاص خود همراه است. سالمندی میتواند شامل کاهش تواناییهای جسمی، تغییر در وضعیت سلامت، بازنشستگی و تغییر در نقشهای اجتماعی باشد، اما در عین حال میتواند دورهای از رشد شخصی، تجربهاندوزی و انتقال دانش به نسلهای بعدی نیز باشد. | |||
==تعریف سالمندی== | == تعریف سالمندی == | ||
سالمند، در لغت بهمعنای بزرگسال،<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/ | سالمند، در لغت بهمعنای بزرگسال،<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/سالمند دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ سالمند، وبسایت واژهیاب.]</ref> پیر و سالخورده<ref>[https://www.vajehyab.com/moein/سالمند معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ سالمند، وبسایت واژهیاب.]</ref> است. برخی سالمندی را از جنبههای مختلفی تعریف کردهاند: | ||
#سن زیستی: این جنبه از زندگی فردی، به کیفیت زندگی او بستگی داشته و با گذر زمان، بیماریها و انواع فشارهای روحی- روانی، کفایت زیستی فرد کاهش مییابد. | # سن زیستی: این جنبه از زندگی فردی، به کیفیت زندگی او بستگی داشته و با گذر زمان، بیماریها و انواع فشارهای روحی- روانی، کفایت زیستی فرد کاهش مییابد. | ||
#سن روانشناختی (ظرفیت سازگاری فرد با محیط): سن روانشناختی به وضعیت مغزی فرد مرتبط بوده اما وضعیت مغزی ارتباطی به سن ندارد. | # سن روانشناختی (ظرفیت سازگاری فرد با محیط): سن روانشناختی به وضعیت مغزی فرد مرتبط بوده اما وضعیت مغزی ارتباطی به سن ندارد. | ||
#سن عملکردی: ظرفیت فرد برای کار در جامعه نسبت به همسالان خود. | # سن عملکردی: ظرفیت فرد برای کار در جامعه نسبت به همسالان خود. | ||
#سن اجتماعی: رفتار اجتماعی فرد نسبت به سن تقویمی. | # سن اجتماعی: رفتار اجتماعی فرد نسبت به سن تقویمی. | ||
#سن تقویمی: بر اساس سن تقویمی، افراد بین | # سن تقویمی: بر اساس سن تقویمی، افراد بین ۴۵–۶۴ سال «میانسال»، ۶۵ تا ۷۴ سال «مسن یا سالمند جوان»، ۷۵–۸۴ سال «سالمند پیر سال» و ۸۵ سال به بالا «کهنسال» خوانده میشوند.<ref>[https://salmandiran.ir/سالمندی-چیست-؟-تعریف-سالمندی/ «سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وبسایت بنیاد فرهنگ سالمندی.]</ref> | ||
== نشانههای سالمندی == | == نشانههای سالمندی == | ||
سالمندی دورهای از زندگی افراد است که مانند سن [[بلوغ]] تغییرات زیادی را در افراد ایجاد میکند. عوامل متعددی در سرعت ایجاد سالمندی در انسان مؤثر است مانند ژنتیک، تغذیه و بهداشت. از جمله نشانههای مهم سالمندی، تغییرات جسمی مانند کاهش قدرت بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و کاهش قدرت بدنی است. کارشناسان معتقدند ظهور واکنشهای دیگری در افراد مانند | سالمندی دورهای از زندگی افراد است که مانند سن [[بلوغ]] تغییرات زیادی را در افراد ایجاد میکند. عوامل متعددی در سرعت ایجاد سالمندی در انسان مؤثر است مانند ژنتیک، تغذیه و بهداشت. از جمله نشانههای مهم سالمندی، تغییرات جسمی مانند کاهش قدرت بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و کاهش قدرت بدنی است. کارشناسان معتقدند ظهور واکنشهای دیگری در افراد مانند نازک و سفیدشدن موی سر، کاهش زمان خواب، حساسیت به دما، کاهش حجم چربی و عضله بدن و هویدا شدن چین و چروک از نشانههای ورود افراد به سن سالمندی است.<ref>[https://atefenurse.com/everything-about-the-older-adults/ . «همه چیز در مورد سالمندان (مشکلات و راهکارها)»، وبسایت عاطفه نرس]</ref> | ||
==چالش سالمندی== | == چالش سالمندی == | ||
سالمندی در فرهنگها و جوامع مختلف به شکلهای متفاوتی دیده میشود. در برخی جوامع، [[سالمندان]] به عنوان منبع خرد و تجربه مورد احترام قرار میگیرند، در حالی که در جوامع دیگر ممکن است با چالشهایی مانند انزوا یا کاهش توجه مواجه شوند. مراقبت از سالمندان، حفظ سلامت جسمی و روانی آنان و ایجاد محیطی حمایتکننده از جمله مسائلی است که در این مرحله از زندگی اهمیت زیادی دارد. سالمندی، فرآیندی است که تمامی موجودات از جمله انسان را | سالمندی در فرهنگها و جوامع مختلف به شکلهای متفاوتی دیده میشود. در برخی جوامع، [[سالمندان]] به عنوان منبع خرد و تجربه مورد احترام قرار میگیرند، در حالی که در جوامع دیگر ممکن است با چالشهایی مانند انزوا یا کاهش توجه مواجه شوند. مراقبت از سالمندان، حفظ سلامت جسمی و روانی آنان و ایجاد محیطی حمایتکننده از جمله مسائلی است که در این مرحله از زندگی اهمیت زیادی دارد. سالمندی، فرآیندی است که تمامی موجودات از جمله انسان را دربر گرفته و بهصورت سیری طبیعی در بدن، با تغییرات فیزیولوژیکی و روانی همراه است. جمعیتشناسان، شروع این دوره در زندگی انسان را از سن ۶۰ یا ۶۵ سالگی میدانند.<ref>Hosseini, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, 2016, V.1(2), P8-10.</ref> | ||
افراد سالمند، قابلیتهای تجدید قوای محدودی داشته و بیش از دیگران، در معرض بیماریها، سندرمها و کسالت قرار دارند؛ اما بهبود شرایط زندگی موجب افزایش طول عمر و امید به زندگی در انسانها شده و | افراد سالمند، قابلیتهای تجدید قوای محدودی داشته و بیش از دیگران، در معرض بیماریها، سندرمها و کسالت قرار دارند؛ اما بهبود شرایط زندگی موجب افزایش طول عمر و امید به زندگی در انسانها شده و پدیدهٔ «سالمندی» را در جهان گسترش داده است. این پدیده، در دنیای مدرن بهعنوان یک چالش شناخته میشود.<ref>[https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health World Health Organization. Ageing and health.]</ref> براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، تا سال ۲۰۵۰م جمعیت سالمندان جهان به ۲٫۱ میلیارد نفر خواهد رسید.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1777985 «بررسی وضعیت سالمندی در ایران آینده و چالشهای آن»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی].</ref> | ||
در ایران، سرشماری سال | در ایران، سرشماری سال ۱۳۹۵ش نشان داد که حدود ۷ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر از جمعیت ایران را سالمندان تشکیل میدهند.<ref>Mansouri, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, 2019-2020, V.4(2), P18-27.</ref> این آمار در سال ۱۳۹۹۸ش به ۸ میلیون و ۲۳۱ هزار نفر افزایش یافته که حدود ۱۰ درصد از کل جمعیت ایران را در بر میگیرد.<ref>[https://farsi.alarabiya.net/iran/2019/08/07/مدیر-دفتر-جمعیت-مرکز-آمار-ایران-جمعیت-سالمندان-3-برابر-رشد-جمعیت-افزایش-یافته-است «جمعیت سالمندان 3 برابر رشد جمعیت افزایش یافته است»، وبسایت فارسی العربیه.]</ref> براساس برآوردها، کشور ایران در سالهای آینده در اثر افزایش نسبت سالمندان، با [[پیری جمعیت ایران|بحران سالمندی جمعیت]] مواجه خواهد شد، بهطوری که در سال ۱۴۳۰ش، بیش از یکسوم جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1777985 «بررسی وضعیت سالمندی در ایران آینده و چالشهای آن»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی].</ref> | ||
==سالمندی سالم== | == سالمندی سالم == | ||
بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت<ref>WHO (world health organization).</ref> | بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت<ref>WHO (world health organization).</ref> سالمندی سالم بهمعنای فرایند توسعه و حفظ توانایی عملکردی فرد است که موجب بهزیستی در سالمندی میشود.<ref>Pac, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, 2019, V.23(9), P862-9.</ref> | ||
در فرهنگ ایرانیان نیز افراد پیر، همواره از نوعی قداست برخوردار بوده و حفظ جایگاه و ارزش آنها، سنتی نیکو | === عناصر === | ||
بر اساس همین دیدگاه، چهار عنصر سالمندی سالم معرفی شدهاند: | |||
# تواناییهای عملکردی: ویژگیهای مرتبط با سلامتی که به فرد امکان انجام هر آنچه که ارزشمند است، را بدهد. | |||
# ظرفیتهای ذاتی: تمام تواناییهای جسمی و روانی که فرد امکان دستیابی به آنها را دارد. | |||
# محیط: همهٔ عوامل موجود در دنیای بیرونی که شکلدهندهٔ زمینهٔ زندگی فرد هستند. | |||
# بهزیستی: خوشبختی، امنیت و تحقق خواستهها. | |||
=== عوامل === | |||
گروهی از محققان، عوامل مؤثر بر سالمندی سالم را بهصورت زیر دستهبندی کردهاند: | |||
# عوامل فیزیولوژیکی: مانند شاخص تودهٔ بدنی، ناتوانیهای جسمی، درد، سلامت دندان، اختلالات شنوایی و بینایی، کمخونی و عملکرد کلیه. | |||
# عوامل بیولوژیکی: عوامل بیوشیمیایی. | |||
# عوامل رونی: مانند [[استرس]]، [[افسردگی]]، الگوهای خواب، [[عزت نفس]]، [[رضایت از زندگی]]، عملکرد شناختی. | |||
# عوامل رفتاری: مانند فعالیتهای فیزیکی، [[ورزش]]، پیادهروی، مصرف الکل، سیگار و چند دارویی. | |||
# عوامل تغذیهای: مانند کمبود ویتامین D، ویتامین C و درجهٔ رژیم غذایی. | |||
# عوامل اجتماعی: مانند نظم زندگی، فعالیت اجتماعی، حمایت اجتماعی، بیمه درمانی، سطح تحصیلات، فعالیت اقتصادی، درآمد و مستمریهای ماهانه.<ref>شمسعلی نیا، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، 1399ش، ص27-34.</ref> | |||
=== سلامت روان === | |||
گروهی از متخصصان حوزهٔ [[روانشناسی]] بر این باورند که به موازات ورود انسان به دوران سالمندی، ظرفیتهای روانی انسان نیز بهصورت طبیعی، کاهش خواهد یافت. سالمند، در این دوره، در معرض انواع بیماریهای جسمی و روانی قرار میگیرد؛ بنابراین، باید با افراد سالمند بهگونهای رفتار شود که آنها احساس ارزشمندی را در خود حفظ کرده و خود را محور [[خانواده]] بدانند. استفاده از تجربه و خردمندی سالمندان نیز در سلامت روانی آنها تأثیرگذار است. بسیاری از آیات و روایات دین اسلام، سالمندان را منشأ خیر<ref>[https://lib.eshia.ir/10374/1/477/الخیر_مع پاینده، نهجالفصاحه، 1382ش، ص477].</ref> و [[برکت]]<ref>[https://lib.eshia.ir/10374/1/376/البرکة_فی پاینده، نهجالفصاحه، 1382ش، ص376].</ref> [[خانه]] و خانواده معرفی کرده و از این طریق، زمینه را برای توجه و احترام بیشتر و نیز تلاش در راستای تأمین نیازهای آنها فراهم کردهاند؛ برای مثال، در روایتی از [[حضرت محمد|پیامبر خدا]] آمده که او، احترام به [[سالمندان]] را بسیار سفارش کرده است و [[امام جعفر بن محمد|امام صادق]]، احترام به سالمند را همسان احترام به خدا معرفی کرده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/11005/2/658/ان_من_اجلال_الله کلینی، الکافی، 1407ق، ج2، ص658].</ref> | |||
در فرهنگ ایرانیان نیز افراد پیر، همواره از نوعی قداست برخوردار بوده و حفظ جایگاه و ارزش آنها، سنتی نیکو بهشمار رفته است. احترام به سالمندان، علاوه بر زنده نگه داشتن احساس خودارزشمندی و عزتنفس در افراد سالمند، زمینه را برای حضور مفید آنها در جامعه و بهرهمندی از تجربههای سودمند آنها فراهم میکند.<ref>فانی، «سالمندی و سلامت روان»، 1395ش، ص1-3.</ref> برخلاف فرهنگ غربی که نگرش منفی نسبت به پیری دارد، در فرهنگ ایرانی، جملهٔ «الهی پیر شوی» دعای خیر مردم در حق دیگران بوده است.<ref>خادم و عقدایی، پیرانه سری (نگاه روانشناختی سعدی و عنصرالمعالی به دوره کهنسالی)»، 1395ش، ص4.</ref> | |||
== تأثیر سالمندی بر اقتصاد == | |||
گسترش پدیدهٔ سالمندی، امروزه به یکی از معضلات مهم در جهان، تبدیل شده است. فشار ناشی از این [[پیری جمعیت ایران|پیری جمعیت]]، کشورها را مجبور به تجدیدنظر در برخی سیاستهای جمعیتی خود کرده است؛ برای مثال، کشور ژاپن که از محافظهکارترین کشورها در زمینهٔ جذب مهاجر شناخته میشود، در راستای جذب نیروی کار اقدام به اصلاح برخی از قوانین مهاجرتی خود کرده است. | |||
سالمندی، در کنار آثار جمعیتی، کشورها را با تبعات بلندمدت اقتصادی مواجه میکند. صندوقهای بازنشستگی و تأمین اجتماعی در سراسر جهان، تحت تأثیر مستقیم هزینههای ناشی از پیری جمعیت قرار میگیرند. علاوه بر آن، افزایش نسبت جمعیت کهنسال در اقتصاد با افزایش نرخ وابستگی (تکفل) تأثیرات منفی چشمگیری را بر اقتصاد میگذارد. | سالمندی، در کنار آثار جمعیتی، کشورها را با تبعات بلندمدت اقتصادی مواجه میکند. صندوقهای بازنشستگی و تأمین اجتماعی در سراسر جهان، تحت تأثیر مستقیم هزینههای ناشی از پیری جمعیت قرار میگیرند. علاوه بر آن، افزایش نسبت جمعیت کهنسال در اقتصاد با افزایش نرخ وابستگی (تکفل) تأثیرات منفی چشمگیری را بر اقتصاد میگذارد. | ||
کاهش | کاهش عرضهٔ نیروی کار، علاوه بر تأثیر منفی بر رشد اقتصادی کشورها، منجر به کاهش درآمدهای مالیاتی دولت و محدود شدن منابع بودجه میشود. از دیگر آثار اقتصادی سالمندی، تأثیر آن بر بازار سرمایه، سرمایهٔ انسانی، توازن بودجهٔ دولت و تغییر در نرخهای پسانداز و [[مصرف]] و نیز رشد اقتصادی در جوامع مختلف است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/394413/fa باسخا، «نگاهی بر آثار اقتصادی پدیدۀ سالمندی»، 1394ش.]</ref> | ||
==پانویس== | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | |||
*باسخا، مهدی و دیگران، «نگاهی بر آثار اقتصادی | == منابع == | ||
*«بررسی وضعیت سالمندی در ایران آینده و چالشهای آن»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تاریخ انتشار: | * باسخا، مهدی و دیگران، «نگاهی بر آثار اقتصادی پدیدهٔ سالمندی»، نشریهٔ سالمند، دوره ۱۰، شماره ۱، ۱۳۹۴ش. | ||
*پاینده، ابوالقاسم، نهجالفصاحة، تهران، دنیای دانش، | * «بررسی وضعیت سالمندی در ایران آینده و چالشهای آن»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تاریخ انتشار: ۱۲ تیر ۱۴۰۲ش. | ||
*«جمعیت سالمندان | * پاینده، ابوالقاسم، نهجالفصاحة، تهران، دنیای دانش، ۱۳۸۲ش. | ||
*دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، ذیل | * «جمعیت سالمندان ۳ برابر رشد جمعیت افزایش یافته است»، وبسایت فارسی العربیه، تاریخ بازدید: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش. | ||
*«سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وبسایت بنیاد فرهنگ سالمندی، تاریخ بازدید: | * خادم، هاجر و عقدایی، تورج، «پیرانه سری (نگاه روانشناختی سعدی و عنصرالمعالی به دوره کهنسالی)»، کنگره بینالمللی علوم اسلامی انسانی، ۱۳۹۵ش. | ||
*شمسعلی نیا، عباس و دیگران، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، دو | * دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، ذیل واژهٔ سالمند، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش. | ||
*فانی، مهدی، «سالمندی و سلامت روان»، | * «سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وبسایت بنیاد فرهنگ سالمندی، تاریخ بازدید: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش. | ||
*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، | * شمسعلی نیا، عباس و دیگران، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، دو فصلنامهٔ سلامت و سالمندی خزر، دانشکده پرستاری مامایی فاطمه زهرا، رامسر، دورهٔ ۵، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. | ||
*معین، محمد، فرهنگ فارسی، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: | * فانی، مهدی، «سالمندی و سلامت روان»، مجلهٔ پژوهش در دین و سلامت، دورهٔ ۲، شمارهٔ ۳، ۱۳۹۵ش. | ||
*«همه چیز در مورد سالمندان (مشکلات و راهکارها)»، وبسایت atefenurse. تاریخ بازدید: | * کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق. | ||
*Hosseini A, Mjdy A, Hassani GH, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, | * معین، محمد، فرهنگ فارسی، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش | ||
*Mansouri F, Pourghane p, Mansour Ghanaei R, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, | * «همه چیز در مورد سالمندان (مشکلات و راهکارها)»، وبسایت atefenurse. تاریخ بازدید: ۱۴ آذر ۱۴۰۱ش. | ||
*Pac A, Tobiasz-Adamczyk B, Błędowski P, Skalska A, Szybalska A, Zdrojewski T, et al, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, J Nutr Health Aging, 2019. | * Hosseini A, Mjdy A, Hassani GH, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, ۲۰۱۶. | ||
*World Health Organization. Ageing and health. | * Mansouri F, Pourghane p, Mansour Ghanaei R, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, ۲۰۱۹–۲۰۲۰. | ||
[[رده: | * Pac A, Tobiasz-Adamczyk B, Błędowski P, Skalska A, Szybalska A, Zdrojewski T, et al, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, J Nutr Health Aging, 2019. | ||
[[رده: روابط | * World Health Organization. Ageing and health. | ||
{{انسان-افقی}} | |||
{{زندگی-افقی}} | |||
[[رده:سالمندی| ]] | |||
[[رده:اصطلاحات زیستشناسی]] | |||
[[رده:روابط انسانی]] | |||
[[رده:عرفهای اجتماعی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۹:۰۱
سالمندی؛ دوران پیری و سالخوردگی انسان.
سالمندی به مرحلهای از زندگی اشاره دارد که فرد به سنین بالا میرسد و معمولاً با تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی همراه است. این دوره از زندگی معمولاً پس از ۶۰ یا ۶۵ سالگی شروع میشود و با چالشها و فرصتهای خاص خود همراه است. سالمندی میتواند شامل کاهش تواناییهای جسمی، تغییر در وضعیت سلامت، بازنشستگی و تغییر در نقشهای اجتماعی باشد، اما در عین حال میتواند دورهای از رشد شخصی، تجربهاندوزی و انتقال دانش به نسلهای بعدی نیز باشد.
تعریف سالمندی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سالمند، در لغت بهمعنای بزرگسال،[۱] پیر و سالخورده[۲] است. برخی سالمندی را از جنبههای مختلفی تعریف کردهاند:
- سن زیستی: این جنبه از زندگی فردی، به کیفیت زندگی او بستگی داشته و با گذر زمان، بیماریها و انواع فشارهای روحی- روانی، کفایت زیستی فرد کاهش مییابد.
- سن روانشناختی (ظرفیت سازگاری فرد با محیط): سن روانشناختی به وضعیت مغزی فرد مرتبط بوده اما وضعیت مغزی ارتباطی به سن ندارد.
- سن عملکردی: ظرفیت فرد برای کار در جامعه نسبت به همسالان خود.
- سن اجتماعی: رفتار اجتماعی فرد نسبت به سن تقویمی.
- سن تقویمی: بر اساس سن تقویمی، افراد بین ۴۵–۶۴ سال «میانسال»، ۶۵ تا ۷۴ سال «مسن یا سالمند جوان»، ۷۵–۸۴ سال «سالمند پیر سال» و ۸۵ سال به بالا «کهنسال» خوانده میشوند.[۳]
نشانههای سالمندی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سالمندی دورهای از زندگی افراد است که مانند سن بلوغ تغییرات زیادی را در افراد ایجاد میکند. عوامل متعددی در سرعت ایجاد سالمندی در انسان مؤثر است مانند ژنتیک، تغذیه و بهداشت. از جمله نشانههای مهم سالمندی، تغییرات جسمی مانند کاهش قدرت بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و کاهش قدرت بدنی است. کارشناسان معتقدند ظهور واکنشهای دیگری در افراد مانند نازک و سفیدشدن موی سر، کاهش زمان خواب، حساسیت به دما، کاهش حجم چربی و عضله بدن و هویدا شدن چین و چروک از نشانههای ورود افراد به سن سالمندی است.[۴]
چالش سالمندی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سالمندی در فرهنگها و جوامع مختلف به شکلهای متفاوتی دیده میشود. در برخی جوامع، سالمندان به عنوان منبع خرد و تجربه مورد احترام قرار میگیرند، در حالی که در جوامع دیگر ممکن است با چالشهایی مانند انزوا یا کاهش توجه مواجه شوند. مراقبت از سالمندان، حفظ سلامت جسمی و روانی آنان و ایجاد محیطی حمایتکننده از جمله مسائلی است که در این مرحله از زندگی اهمیت زیادی دارد. سالمندی، فرآیندی است که تمامی موجودات از جمله انسان را دربر گرفته و بهصورت سیری طبیعی در بدن، با تغییرات فیزیولوژیکی و روانی همراه است. جمعیتشناسان، شروع این دوره در زندگی انسان را از سن ۶۰ یا ۶۵ سالگی میدانند.[۵]
افراد سالمند، قابلیتهای تجدید قوای محدودی داشته و بیش از دیگران، در معرض بیماریها، سندرمها و کسالت قرار دارند؛ اما بهبود شرایط زندگی موجب افزایش طول عمر و امید به زندگی در انسانها شده و پدیدهٔ «سالمندی» را در جهان گسترش داده است. این پدیده، در دنیای مدرن بهعنوان یک چالش شناخته میشود.[۶] براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، تا سال ۲۰۵۰م جمعیت سالمندان جهان به ۲٫۱ میلیارد نفر خواهد رسید.[۷]
در ایران، سرشماری سال ۱۳۹۵ش نشان داد که حدود ۷ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر از جمعیت ایران را سالمندان تشکیل میدهند.[۸] این آمار در سال ۱۳۹۹۸ش به ۸ میلیون و ۲۳۱ هزار نفر افزایش یافته که حدود ۱۰ درصد از کل جمعیت ایران را در بر میگیرد.[۹] براساس برآوردها، کشور ایران در سالهای آینده در اثر افزایش نسبت سالمندان، با بحران سالمندی جمعیت مواجه خواهد شد، بهطوری که در سال ۱۴۳۰ش، بیش از یکسوم جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد.[۱۰]
سالمندی سالم
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت[۱۱] سالمندی سالم بهمعنای فرایند توسعه و حفظ توانایی عملکردی فرد است که موجب بهزیستی در سالمندی میشود.[۱۲]
عناصر
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بر اساس همین دیدگاه، چهار عنصر سالمندی سالم معرفی شدهاند:
- تواناییهای عملکردی: ویژگیهای مرتبط با سلامتی که به فرد امکان انجام هر آنچه که ارزشمند است، را بدهد.
- ظرفیتهای ذاتی: تمام تواناییهای جسمی و روانی که فرد امکان دستیابی به آنها را دارد.
- محیط: همهٔ عوامل موجود در دنیای بیرونی که شکلدهندهٔ زمینهٔ زندگی فرد هستند.
- بهزیستی: خوشبختی، امنیت و تحقق خواستهها.
عوامل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]گروهی از محققان، عوامل مؤثر بر سالمندی سالم را بهصورت زیر دستهبندی کردهاند:
- عوامل فیزیولوژیکی: مانند شاخص تودهٔ بدنی، ناتوانیهای جسمی، درد، سلامت دندان، اختلالات شنوایی و بینایی، کمخونی و عملکرد کلیه.
- عوامل بیولوژیکی: عوامل بیوشیمیایی.
- عوامل رونی: مانند استرس، افسردگی، الگوهای خواب، عزت نفس، رضایت از زندگی، عملکرد شناختی.
- عوامل رفتاری: مانند فعالیتهای فیزیکی، ورزش، پیادهروی، مصرف الکل، سیگار و چند دارویی.
- عوامل تغذیهای: مانند کمبود ویتامین D، ویتامین C و درجهٔ رژیم غذایی.
- عوامل اجتماعی: مانند نظم زندگی، فعالیت اجتماعی، حمایت اجتماعی، بیمه درمانی، سطح تحصیلات، فعالیت اقتصادی، درآمد و مستمریهای ماهانه.[۱۳]
سلامت روان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]گروهی از متخصصان حوزهٔ روانشناسی بر این باورند که به موازات ورود انسان به دوران سالمندی، ظرفیتهای روانی انسان نیز بهصورت طبیعی، کاهش خواهد یافت. سالمند، در این دوره، در معرض انواع بیماریهای جسمی و روانی قرار میگیرد؛ بنابراین، باید با افراد سالمند بهگونهای رفتار شود که آنها احساس ارزشمندی را در خود حفظ کرده و خود را محور خانواده بدانند. استفاده از تجربه و خردمندی سالمندان نیز در سلامت روانی آنها تأثیرگذار است. بسیاری از آیات و روایات دین اسلام، سالمندان را منشأ خیر[۱۴] و برکت[۱۵] خانه و خانواده معرفی کرده و از این طریق، زمینه را برای توجه و احترام بیشتر و نیز تلاش در راستای تأمین نیازهای آنها فراهم کردهاند؛ برای مثال، در روایتی از پیامبر خدا آمده که او، احترام به سالمندان را بسیار سفارش کرده است و امام صادق، احترام به سالمند را همسان احترام به خدا معرفی کرده است.[۱۶]
در فرهنگ ایرانیان نیز افراد پیر، همواره از نوعی قداست برخوردار بوده و حفظ جایگاه و ارزش آنها، سنتی نیکو بهشمار رفته است. احترام به سالمندان، علاوه بر زنده نگه داشتن احساس خودارزشمندی و عزتنفس در افراد سالمند، زمینه را برای حضور مفید آنها در جامعه و بهرهمندی از تجربههای سودمند آنها فراهم میکند.[۱۷] برخلاف فرهنگ غربی که نگرش منفی نسبت به پیری دارد، در فرهنگ ایرانی، جملهٔ «الهی پیر شوی» دعای خیر مردم در حق دیگران بوده است.[۱۸]
تأثیر سالمندی بر اقتصاد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]گسترش پدیدهٔ سالمندی، امروزه به یکی از معضلات مهم در جهان، تبدیل شده است. فشار ناشی از این پیری جمعیت، کشورها را مجبور به تجدیدنظر در برخی سیاستهای جمعیتی خود کرده است؛ برای مثال، کشور ژاپن که از محافظهکارترین کشورها در زمینهٔ جذب مهاجر شناخته میشود، در راستای جذب نیروی کار اقدام به اصلاح برخی از قوانین مهاجرتی خود کرده است.
سالمندی، در کنار آثار جمعیتی، کشورها را با تبعات بلندمدت اقتصادی مواجه میکند. صندوقهای بازنشستگی و تأمین اجتماعی در سراسر جهان، تحت تأثیر مستقیم هزینههای ناشی از پیری جمعیت قرار میگیرند. علاوه بر آن، افزایش نسبت جمعیت کهنسال در اقتصاد با افزایش نرخ وابستگی (تکفل) تأثیرات منفی چشمگیری را بر اقتصاد میگذارد.
کاهش عرضهٔ نیروی کار، علاوه بر تأثیر منفی بر رشد اقتصادی کشورها، منجر به کاهش درآمدهای مالیاتی دولت و محدود شدن منابع بودجه میشود. از دیگر آثار اقتصادی سالمندی، تأثیر آن بر بازار سرمایه، سرمایهٔ انسانی، توازن بودجهٔ دولت و تغییر در نرخهای پسانداز و مصرف و نیز رشد اقتصادی در جوامع مختلف است.[۱۹]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ سالمند، وبسایت واژهیاب.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ سالمند، وبسایت واژهیاب.
- ↑ «سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وبسایت بنیاد فرهنگ سالمندی.
- ↑ . «همه چیز در مورد سالمندان (مشکلات و راهکارها)»، وبسایت عاطفه نرس
- ↑ Hosseini, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, 2016, V.1(2), P8-10.
- ↑ World Health Organization. Ageing and health.
- ↑ «بررسی وضعیت سالمندی در ایران آینده و چالشهای آن»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ Mansouri, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, 2019-2020, V.4(2), P18-27.
- ↑ «جمعیت سالمندان 3 برابر رشد جمعیت افزایش یافته است»، وبسایت فارسی العربیه.
- ↑ «بررسی وضعیت سالمندی در ایران آینده و چالشهای آن»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ WHO (world health organization).
- ↑ Pac, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, 2019, V.23(9), P862-9.
- ↑ شمسعلی نیا، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، 1399ش، ص27-34.
- ↑ پاینده، نهجالفصاحه، 1382ش، ص477.
- ↑ پاینده، نهجالفصاحه، 1382ش، ص376.
- ↑ کلینی، الکافی، 1407ق، ج2، ص658.
- ↑ فانی، «سالمندی و سلامت روان»، 1395ش، ص1-3.
- ↑ خادم و عقدایی، پیرانه سری (نگاه روانشناختی سعدی و عنصرالمعالی به دوره کهنسالی)»، 1395ش، ص4.
- ↑ باسخا، «نگاهی بر آثار اقتصادی پدیدۀ سالمندی»، 1394ش.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- باسخا، مهدی و دیگران، «نگاهی بر آثار اقتصادی پدیدهٔ سالمندی»، نشریهٔ سالمند، دوره ۱۰، شماره ۱، ۱۳۹۴ش.
- «بررسی وضعیت سالمندی در ایران آینده و چالشهای آن»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تاریخ انتشار: ۱۲ تیر ۱۴۰۲ش.
- پاینده، ابوالقاسم، نهجالفصاحة، تهران، دنیای دانش، ۱۳۸۲ش.
- «جمعیت سالمندان ۳ برابر رشد جمعیت افزایش یافته است»، وبسایت فارسی العربیه، تاریخ بازدید: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش.
- خادم، هاجر و عقدایی، تورج، «پیرانه سری (نگاه روانشناختی سعدی و عنصرالمعالی به دوره کهنسالی)»، کنگره بینالمللی علوم اسلامی انسانی، ۱۳۹۵ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، ذیل واژهٔ سالمند، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش.
- «سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وبسایت بنیاد فرهنگ سالمندی، تاریخ بازدید: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش.
- شمسعلی نیا، عباس و دیگران، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، دو فصلنامهٔ سلامت و سالمندی خزر، دانشکده پرستاری مامایی فاطمه زهرا، رامسر، دورهٔ ۵، شماره ۱، ۱۳۹۹ش.
- فانی، مهدی، «سالمندی و سلامت روان»، مجلهٔ پژوهش در دین و سلامت، دورهٔ ۲، شمارهٔ ۳، ۱۳۹۵ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش
- «همه چیز در مورد سالمندان (مشکلات و راهکارها)»، وبسایت atefenurse. تاریخ بازدید: ۱۴ آذر ۱۴۰۱ش.
- Hosseini A, Mjdy A, Hassani GH, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, ۲۰۱۶.
- Mansouri F, Pourghane p, Mansour Ghanaei R, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, ۲۰۱۹–۲۰۲۰.
- Pac A, Tobiasz-Adamczyk B, Błędowski P, Skalska A, Szybalska A, Zdrojewski T, et al, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, J Nutr Health Aging, 2019.
- World Health Organization. Ageing and health.
انسان | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ردهبندی | |||||||
| روابط اجتماعی و فردی | |||||||
| بهداشت و تندرسی | |||||||
| انسانشناسی |
| ||||||
| کیفیت زندگی | |
|---|---|
| مفاهیم سبک زندگی | |
| مهارتهای زندگی | |
| مراحل زندگی | |
| فلسفه و معنای زندگی | |
| سبکهای فرهنگی و اجتماعی زندگی | |