پیشنویس:چمر: تفاوت میان نسخهها
imported>زینب غفاری |
imported>شاهرودی ابرابزار |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | [[پرونده:1401020214083180625185024.jpg|جایگزین=مراسم سنتی چمر - ایلام - ادیبهشت ۱۴۰۱|بندانگشتی|مراسم سنتی چمر - ایلام - ادیبهشت ۱۴۰۱]] | ||
'''{{درشت|چَمَر}}'''؛ آیینی در سوگ درگذشت مردان بزرگ در خردهفرهنگهای غرب ایران. | |||
چمر آیین سوگواری در مرگِ مردان بزرگِ قوم است که در میان مردم استانهای | چمر آیین سوگواری در مرگِ مردان بزرگِ قوم است که در میان مردم استانهای [[لرستان]]، [[کرمانشاه (استان)|کرمانشاه]] و [[ایلام]] اجرا میشد و هنوز هم در برخی مناطق، پابرجا است. مراسم سنتی چمر دارای مفاهیم ارزشی و اعتقادی فراوانی است و مجموعهای از ارزشهای انسانی و اسلامی را بازنمایی میکند. آیین چمر در ۲۵ شهریور ۱۳۹۷ش به نام کرمانشاه ثبت ملی شد. | ||
== | == مفهومشناسی چمر == | ||
چَمَر در فرهنگ لُری به معنای گریه و ماتم در مرگ کسی<ref>ایزدپناه، «عروسی و سوگواری در روستاهای لرستان و یاری و مددکاری همگان در این دو آیین»، ۱۳۵۶ش، ص46.</ref> و در فرهنگ کردستانی بهمعنای دایره، حلقه و [[دهل|دُهُل]] عزا است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240558/چمر باجلان فرخی، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران.]</ref> چَمَر یا چمری نوعی آیین سوگواری در مرگِ بزرگان یک قوم است.<ref>باجلان فرخی، «پیشینهٔ اسطورهای مراسم آیینی چمر در ایلام و لرستان»، ۱۳۸۸ش، ص145.</ref> این مراسم ویژه که در استانهای لرستان، کرمانشاه و ایلام اجرا میشود نوعی آیین سوگواریِ نمایشی است که برخی آن را زیرمجموعهٔ [[تعزیه]] دانستهاند.<ref>[https://www.magiran.com/article/2374283 خوشتراش، ««چمر» آیینی باستانی و...»، روزنامة شرق، ص13.]</ref> این آیین سنتی به مجموعهٔ ارزشهای انسانی و اسلامی اشاره دارد و با اجرای آن از شخصیت معنوی و حقوق عرفی درگذشتگان و انسانهای خداجو تقدیر میشود.<ref>[https://www.beytoote.com/art/city-country/ceremonial-chmr1-culture.html «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته.]</ref> | |||
== | == تاریخچه چمر == | ||
[[پرونده:Siyavash is Pulled from His Bed and Killed.jpg|جایگزین=شاهنامهٔ فردوسی- سوگ سیاوش|بندانگشتی|شاهنامهٔ فردوسی سوگ سیاوش]] | |||
آیین «چَمَر» از قدیمیترین آیینهای بهجامانده در [[ایران]] است که با [[افسانه]]های آغاز دوره نوسنگی ارتباط دارد. این مراسم را در [[ایران]]، فینیقیه و اسکندریه، هنگام خشک شدن گیاهان و برداشت گندم انجام میدادهاند.<ref>[https://www.magiran.com/article/2374283 خوشتراش، ««چمر» آیینی باستانی و...»، روزنامة شرق، ص13.]</ref> در [[شاهنامه|شاهنامهٔ]] [[فردوسی]] نیز در سوگ سیاوش به جلوههایی از این مراسم اشاره شده است.<ref>موزونی، «چمری نخستین سمفونی سوگ در تاریخ بشری» خبرگزاری کردپرس.</ref> برخی معتقدند آیین سنتی چمر، از لرستان به خردهفرهنگ کُردی وارد شده است. امروزه این مراسم، در میان جامعه عشایری غرب [[ایران]] بر اساس مفاهیم ارزشی و زیربنای اعتقادی برای تجلیل از شخصیتهای خداجو، مصلح و شجاع، بر پا میشود.<ref>[https://www.magiran.com/article/2374283 خوشتراش، ««چمر» آیینی باستانی و...»، روزنامة شرق، ص13.]</ref> | |||
== | == مراسم چمر == | ||
مراسم «چمر» نواختنِ نوای غمباری بهوسیلهٔ سازِ کرنا یا سرنا و دهل در فراق از دست دادن مردان بزرگِ طایفه است که در زمانهای نزاع، دفن و سوگواری انجام میگیرد.<ref>[https://www.magiran.com/article/2374283 خوشتراش، «چمر آیینی باستانی و ...»، روزنامة شرق، ص13.]</ref> کیفیت برگزاری این مراسم در هر طایفهای، متفاوت است.<ref>موزونی، «چمری نخستین سمفونی سوگ در تاریخ بشری»، خبرگزاری کردپرس.</ref> | |||
پس از شستن و کفن کردن میت، او را بین حصیر پیچانده و کنار قبرش در قبرستان میگذارند. سپس اسب سیاهی که یالش به پهلو شانه شده است را به میت نزدیک میکنند و در این هنگام مردم گریه و زاری میکنند. با بردن آرامآرام اسب، شدت گریه بیشتر میشود<ref>حصوری، «سیاوشان»، ۱۳۸۴ش، ص ۱۰۹-۱۱۰-۱۱۱.</ref> و همزمان با نوازندگان دُهُل و [[سرنا|سُرنا]]، دور میدان اشعار ویژهای در مدح ویژگیهای درگذشته خوانده میشود. | |||
زنان با پارچهٔ سیاه بلندی که در مقابل خود گرفتهاند و مردان با [[علم (نشان)|عَلَمهایی]] که اسامی امامان بر روی آن نوشته شده است، به شکل دایرهوار ایستاده و آنها را به فرد کناری خود میدهند. در وسط میدان، سکویی به نام کُتَل با تیرهای چوبیِ کوتاه نصب میکنند و لباسها، تفنگ و عکس درگذشته را در آن قرار میدهند. اسب او را با پارچه، تزئین کرده و تفنگش را روی زین قرار میدهند.<ref>[https://www.beytoote.com/art/city-country/ceremonial-chmr1-culture.html «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته.]</ref> در [[ایل بختیاری]]، این سوگواری به نام «چپی»<ref>موسوی، «سوگسرایی و سوگخوانی در لرستان»، ۱۳۸۰ش، ص 9.</ref> شناخته میشود. در این مراسم کُتل یا اسب سیاه پوشیده و تفنگ وارونه بر زین مرده را تا قبرستان همراهی میکنند. برخی پژوهشگران، چمر را منسجمترین و ماندگارترین رسوم [[عزاداری]] مردم ایل ملکشاهی دانستهاند که برای شخصیتهای مهم، برپا میشود.<ref>[https://elmnet.ir/article/410084006-12102/تاریخچه-و-پیشینۀ-سیاسی-و-اجتماعی-ایل-ملکشاهی اسدی، «تاریخچه و پیشینۀ سیاسی و اجتماعی ایل ملکشاه»، 1393ش، ص۵.]</ref> | |||
== | == مقدمات مراسم چمر == | ||
[[پرونده:1401020214083255625185024.jpg|جایگزین=مراسم سنتی چمر - ایلام - ادیبهشت ۱۴۰۱|بندانگشتی|مراسم سنتی چمر - ایلام - ادیبهشت ۱۴۰۱]] | |||
وقتی طایفه تصمیم به برگزاری مراسم چمر میگیرند، وسایل مورد نیاز آن را تدارک میبینند که در اصطلاح به آن «خرج چمر» میگویند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240558/چمر باجلان فرخی، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران.]</ref> سپس جایگاهی به نام «چمرگاه» برای اجرای مراسم انتخاب میشود که تعیین چمرگاهِ مناسب در برگزاری مراسم باشکوهتر نقش عمدهای دارد.<ref>[https://www.beytoote.com/art/city-country/ceremonial-chmr1-culture.html «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته.]</ref> بعد از انجام این مقدمات، افرادی به نام پیک، زمان انجام مراسم را به اطلاع طوایف و عشیرههای دور و نزدیک میرسانند.<ref>[https://www.beytoote.com/art/city-country/ceremonial-chmr1-culture.html «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته.]</ref> دعوتشدگان به مراسم با لباسهای سنتیِ تیره در جایگاه مخصوص خود قرار میگیرند که شامل صف مردان و زنان مویهخوان، نوازندگان ساز و دهل و گروه شاعران محلی است. هر گروهی تحفههایی مانند گوسفند، [[برنج]]، قند، روغن و حتی هیزم میآورند که با این کار در هزینه برگزاری مراسم به خانواده فوتشده کمک میشود.<ref>[https://www.beytoote.com/art/city-country/ceremonial-chmr1-culture.html «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته]؛ [https://www.cgie.org.ir/fa/article/240558/چمر باجلان فرخی، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران]؛ اسدی، تاریخچه و پیشینهٔ سیاسی و اجتماعی ایل ملکشاهی، 1393ش، ص۵.</ref> | |||
==پانویس== | == چمر در ادبیات کُردی == | ||
در ادبیات کُردی نیز به آیین چمر اشاره شده است، برای نمونه:جه ئامای نامهت چهمهریم بهرز بی شادیم شێویا، شینم سهد تهرز بی<ref>معدوم کُرد، عبدالرحیم بن سعید (مولوی کُرد)، ۱۳۸۹ش، ص۳۲۴.</ref> ترجمه: با آمدن نامهات چنان غصهدار شدم که گویی صدای مراسم چمر به هوا بلند شد و شادی مرا برهم زد و گریه و زاری به صد مقام آغاز شد. | |||
== موسیقی سوگ و مرثیه == | |||
اغلب نواها، گاهی با ساز سرنا یا [[کرنانوازی|کرنا]] و دُهُل و گاهی دیگر با سرنا یا کرنا بهتنهایی، در مراسم سوگواری نواخته میشود.<ref>سیفزاده، پیشینهٔ تاریخی موسیقی لرستان، ۱۳۷۷ش، ص 191و 201.</ref> | |||
== نواهای سوگ و مرثیه == | |||
[[پرونده:140102021408335625185024.jpg|جایگزین=مراسم سنتی چمر - ایلام - ادیبهشت ۱۴۰۱|بندانگشتی|مراسم سنتی چمر - ایلام - ادیبهشت ۱۴۰۱]] | |||
نواهایی که در سوگ [[مرثیه]] خوانده میشوند عبارتاند از: سحری، چمری، پاکُتلی، شیونی، یارهو، خریوی، یاری، هایدووِت، جاندووِت، کریمخانی، هانای مَمَدبگ، ظفرسلطانی، و رارا.<ref>سیفزاده، پیشینهٔ تاریخی موسیقی لرستان، ۱۳۷۷ش، ص191 و 201.</ref> | |||
از مرثیهها و نواهای سوگواری که در مراسم چمر در اقوام لر کوچک و بزرگ، پشتکوه و پیشکوه برگزار میگردد، عبارتاند از: | |||
* '''مویهگری:''' زنانی به نام «سرمویهآر» که در مجلس زنان شروع به مرثیهخوانی میکنند. | |||
[[پرونده:1401020214083161925185024.jpg|جایگزین=مراسم سنتی چمر - ایلام - ادیبهشت ۱۴۰۱|بندانگشتی|مراسم سنتی چمر - ایلام - ادیبهشت ۱۴۰۱]] | |||
* '''هوَهوَ:''' زنان در همراهی با سرمویهآر، آرام بر سینه میزنند که سوگآوایی شبیه نوای پاکُتلی است و دارای حرکت بالارونده در درآمد ماهور است. | |||
* '''مور:''' مور نوای غمگینی است که گاهی فرد غمگین میخواند که روشی برای تخلیهٔ روانی اوست. | |||
* '''نوای وشت:''' افراد شرکت کننده در مراسم و صاحبعزا هنگام رسیدن به یکدیگر این نوا را سر میدهند. که زنان با وِیوِی و تظاهر به کندن مو و خراش دادن صورت با آنان همراهی میکنند. | |||
* '''ساریخوانی:''' آهنگ غمانگیز لری که درآمد ماهور و با متر آزاد اجرا میشود و با نوای سرنا همراه است. | |||
* '''هور یا هوره:''' اشعار غمانگیزِ اقوام لک و کرد که فرد غمدیده با دستگاه ماهور و تحریرهای حلقی میخواند. | |||
* '''دُنگدال:''' مویهخوانی بختیاری، که بهصورت تکخوانی و همسرایی خوانده میشود و با دستگاه ماهور و با متر آزاد است. | |||
* '''گاگْریو:''' نوعی نوای غمزدگان و عزاداران بختیاری با خواندن سِرو (آوای غمبار) است که به معنای «بگو و گریهکن» است. | |||
* '''هَیرا هَیرا:''' آهنگی که مویهخوانان و همسرایان با اشعار خود در مراسم عزا همراهی میکنند. | |||
* '''تاز:''' سوگآوایِ مردان بختیاری تکخوان است که در دستگاه ماهور با متر آزاد اجرا میشود. | |||
* '''چپی:''' آهنگ و سوگآوایی بختیاری که در اکتاو بسیار بالا خوانده میشود و در دستگاه ماهور با متر آزاد اجرا میشود.<ref>موسوی، سوگسرایی و سوگخوانی در لرستان، ۱۳۸۰ش، ص26-36؛ اماناللهی، موسیقی در فرهنگ لرستان، ۱۳۸۴ش، ص۱۱۷–۱۱۹؛ [https://www.cgie.org.ir/fa/article/240558/چمر باجلان فرخی، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران.]</ref> | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
* اسدی، علیرضا، «تاریخچه و | {{آغاز منابع}} | ||
* اسدی، علیرضا، «تاریخچه و پیشینهٔ سیاسی و اجتماعی ایل ملکشاهی، بخش دوم» هفتهنامه نجوا، سال چهاردهم، شمارهٔ ۵۰۳، تاریخ انتشار: یکشنبه ۴ خرداد ۱۳۹۳. | |||
* اماناللهی بهاروند، سکندر، موسیقی در فرهنگ لرستان، تهران، افکار، سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۸۴ش. | * اماناللهی بهاروند، سکندر، موسیقی در فرهنگ لرستان، تهران، افکار، سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۸۴ش. | ||
* ایزدپناه، حمید، «عروسی و سوگواری در روستاهای لرستان و یاری و مددکاری همگان در این دو آیین» نشریه کاوه، تهران، سال ۱۵، شماره ۴، ۱۳۵۶ش. | * ایزدپناه، حمید، «عروسی و سوگواری در روستاهای لرستان و یاری و مددکاری همگان در این دو آیین» نشریه کاوه، تهران، سال ۱۵، شماره ۴، ۱۳۵۶ش. | ||
* باجلان فرخی، محمدحسین، | * باجلان فرخی، محمدحسین، پیشینهٔ اسطورهای مراسم آیینی چمر در ایلام و لرستان، در قلمرو انسانشناسی (مجموعه مقالات)، تهران، افکار، ۱۳۸۸ش. | ||
* باجلان فرخی، محمدحسین، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران، تاریخ انتشار: | * باجلان فرخی، محمدحسین، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران، تاریخ انتشار: ۱۳ بهمن ۱۳۹۸ش. | ||
* سیفزاده، سید محمد، | * سیفزاده، سید محمد، پیشینهٔ تاریخی موسیقی لرستان، خرمآباد، افلاک، ۱۳۷۷ش. | ||
* حصوری، علی، سیاوشان، تهران، چشمه، ۱۳۸۴ش. | * حصوری، علی، سیاوشان، تهران، چشمه، ۱۳۸۴ش. | ||
* حنیف، محمد، سور و سوگ در فرهنگ | * حنیف، محمد، سور و سوگ در فرهنگ عامهٔ لرستان و بختیاری، تهران، طرح آینده، ۱۳۸۶ش. | ||
* خوشتراش، علی، «چمر، آیینی باستانی و برآمده از تمدن عیلام» روزنامة شرق، | * خوشتراش، علی، «چمر، آیینی باستانی و برآمده از تمدن عیلام» روزنامة شرق، ۱۸ مهر ۱۳۹۰ش. | ||
* «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته، تاریخ بازدید: | * «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۲۴ آبان ۱۴۰۱ش. | ||
* معدوم کُرد، عبدالرحیم بن سعید، دیوان مولوی کُرد، سنندج، کُردستان، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. | * معدوم کُرد، عبدالرحیم بن سعید، دیوان مولوی کُرد، سنندج، کُردستان، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. | ||
* موزونی، رضا، «چمری نخستین سمفونی سوگ در تاریخ بشری»، خبرگزاری کردپرس، تاریخ انتشار: | * موزونی، رضا، «چمری نخستین سمفونی سوگ در تاریخ بشری»، خبرگزاری کردپرس، تاریخ انتشار: ۱۳ دی ۱۳۹۹ش. | ||
* موسوی، سیامک، سوگسرایی و سوگخوانی در لرستان، خرمآباد، ۱۳۸۰ش. | * موسوی، سیامک، سوگسرایی و سوگخوانی در لرستان، خرمآباد، ۱۳۸۰ش. | ||
{{پایان منابع}} | |||
{{#seo: | |||
|title=مراسم چمر چیست؟ آیین سوگواری باستانی در ایران - ویکی زندگی | |||
|title_mode=Replaced Title | |||
|keywords=چمر، مراسم چمر، چمری، موسیقی چمر، عزاداری لری، رسوم سوگواری در ایران | |||
|description=چمر یکی از کهنترین آیینهای سوگواری در ایران است که در میان اقوام لر و کرد اجرا میشود. با فلسفه، موسیقی و جزئیات برگزاری مراسم چمر بیشتر آشنا شوید - ویکی زندگی | |||
}} | |||
{{ایران-افقی}} | |||
[[رده:آیینهای سوگواری]] | |||
[[رده:آیینهای ملی ایران]] | |||
[[رده:عزاداریها]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۱۶
چَمَر؛ آیینی در سوگ درگذشت مردان بزرگ در خردهفرهنگهای غرب ایران.
چمر آیین سوگواری در مرگِ مردان بزرگِ قوم است که در میان مردم استانهای لرستان، کرمانشاه و ایلام اجرا میشد و هنوز هم در برخی مناطق، پابرجا است. مراسم سنتی چمر دارای مفاهیم ارزشی و اعتقادی فراوانی است و مجموعهای از ارزشهای انسانی و اسلامی را بازنمایی میکند. آیین چمر در ۲۵ شهریور ۱۳۹۷ش به نام کرمانشاه ثبت ملی شد.
مفهومشناسی چمر
[ویرایش | ویرایش مبدأ]چَمَر در فرهنگ لُری به معنای گریه و ماتم در مرگ کسی[۱] و در فرهنگ کردستانی بهمعنای دایره، حلقه و دُهُل عزا است.[۲] چَمَر یا چمری نوعی آیین سوگواری در مرگِ بزرگان یک قوم است.[۳] این مراسم ویژه که در استانهای لرستان، کرمانشاه و ایلام اجرا میشود نوعی آیین سوگواریِ نمایشی است که برخی آن را زیرمجموعهٔ تعزیه دانستهاند.[۴] این آیین سنتی به مجموعهٔ ارزشهای انسانی و اسلامی اشاره دارد و با اجرای آن از شخصیت معنوی و حقوق عرفی درگذشتگان و انسانهای خداجو تقدیر میشود.[۵]
تاریخچه چمر
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آیین «چَمَر» از قدیمیترین آیینهای بهجامانده در ایران است که با افسانههای آغاز دوره نوسنگی ارتباط دارد. این مراسم را در ایران، فینیقیه و اسکندریه، هنگام خشک شدن گیاهان و برداشت گندم انجام میدادهاند.[۶] در شاهنامهٔ فردوسی نیز در سوگ سیاوش به جلوههایی از این مراسم اشاره شده است.[۷] برخی معتقدند آیین سنتی چمر، از لرستان به خردهفرهنگ کُردی وارد شده است. امروزه این مراسم، در میان جامعه عشایری غرب ایران بر اساس مفاهیم ارزشی و زیربنای اعتقادی برای تجلیل از شخصیتهای خداجو، مصلح و شجاع، بر پا میشود.[۸]
مراسم چمر
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مراسم «چمر» نواختنِ نوای غمباری بهوسیلهٔ سازِ کرنا یا سرنا و دهل در فراق از دست دادن مردان بزرگِ طایفه است که در زمانهای نزاع، دفن و سوگواری انجام میگیرد.[۹] کیفیت برگزاری این مراسم در هر طایفهای، متفاوت است.[۱۰]
پس از شستن و کفن کردن میت، او را بین حصیر پیچانده و کنار قبرش در قبرستان میگذارند. سپس اسب سیاهی که یالش به پهلو شانه شده است را به میت نزدیک میکنند و در این هنگام مردم گریه و زاری میکنند. با بردن آرامآرام اسب، شدت گریه بیشتر میشود[۱۱] و همزمان با نوازندگان دُهُل و سُرنا، دور میدان اشعار ویژهای در مدح ویژگیهای درگذشته خوانده میشود.
زنان با پارچهٔ سیاه بلندی که در مقابل خود گرفتهاند و مردان با عَلَمهایی که اسامی امامان بر روی آن نوشته شده است، به شکل دایرهوار ایستاده و آنها را به فرد کناری خود میدهند. در وسط میدان، سکویی به نام کُتَل با تیرهای چوبیِ کوتاه نصب میکنند و لباسها، تفنگ و عکس درگذشته را در آن قرار میدهند. اسب او را با پارچه، تزئین کرده و تفنگش را روی زین قرار میدهند.[۱۲] در ایل بختیاری، این سوگواری به نام «چپی»[۱۳] شناخته میشود. در این مراسم کُتل یا اسب سیاه پوشیده و تفنگ وارونه بر زین مرده را تا قبرستان همراهی میکنند. برخی پژوهشگران، چمر را منسجمترین و ماندگارترین رسوم عزاداری مردم ایل ملکشاهی دانستهاند که برای شخصیتهای مهم، برپا میشود.[۱۴]
مقدمات مراسم چمر
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
وقتی طایفه تصمیم به برگزاری مراسم چمر میگیرند، وسایل مورد نیاز آن را تدارک میبینند که در اصطلاح به آن «خرج چمر» میگویند.[۱۵] سپس جایگاهی به نام «چمرگاه» برای اجرای مراسم انتخاب میشود که تعیین چمرگاهِ مناسب در برگزاری مراسم باشکوهتر نقش عمدهای دارد.[۱۶] بعد از انجام این مقدمات، افرادی به نام پیک، زمان انجام مراسم را به اطلاع طوایف و عشیرههای دور و نزدیک میرسانند.[۱۷] دعوتشدگان به مراسم با لباسهای سنتیِ تیره در جایگاه مخصوص خود قرار میگیرند که شامل صف مردان و زنان مویهخوان، نوازندگان ساز و دهل و گروه شاعران محلی است. هر گروهی تحفههایی مانند گوسفند، برنج، قند، روغن و حتی هیزم میآورند که با این کار در هزینه برگزاری مراسم به خانواده فوتشده کمک میشود.[۱۸]
چمر در ادبیات کُردی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در ادبیات کُردی نیز به آیین چمر اشاره شده است، برای نمونه:جه ئامای نامهت چهمهریم بهرز بی شادیم شێویا، شینم سهد تهرز بی[۱۹] ترجمه: با آمدن نامهات چنان غصهدار شدم که گویی صدای مراسم چمر به هوا بلند شد و شادی مرا برهم زد و گریه و زاری به صد مقام آغاز شد.
موسیقی سوگ و مرثیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اغلب نواها، گاهی با ساز سرنا یا کرنا و دُهُل و گاهی دیگر با سرنا یا کرنا بهتنهایی، در مراسم سوگواری نواخته میشود.[۲۰]
نواهای سوگ و مرثیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
نواهایی که در سوگ مرثیه خوانده میشوند عبارتاند از: سحری، چمری، پاکُتلی، شیونی، یارهو، خریوی، یاری، هایدووِت، جاندووِت، کریمخانی، هانای مَمَدبگ، ظفرسلطانی، و رارا.[۲۱]
از مرثیهها و نواهای سوگواری که در مراسم چمر در اقوام لر کوچک و بزرگ، پشتکوه و پیشکوه برگزار میگردد، عبارتاند از:
- مویهگری: زنانی به نام «سرمویهآر» که در مجلس زنان شروع به مرثیهخوانی میکنند.
- هوَهوَ: زنان در همراهی با سرمویهآر، آرام بر سینه میزنند که سوگآوایی شبیه نوای پاکُتلی است و دارای حرکت بالارونده در درآمد ماهور است.
- مور: مور نوای غمگینی است که گاهی فرد غمگین میخواند که روشی برای تخلیهٔ روانی اوست.
- نوای وشت: افراد شرکت کننده در مراسم و صاحبعزا هنگام رسیدن به یکدیگر این نوا را سر میدهند. که زنان با وِیوِی و تظاهر به کندن مو و خراش دادن صورت با آنان همراهی میکنند.
- ساریخوانی: آهنگ غمانگیز لری که درآمد ماهور و با متر آزاد اجرا میشود و با نوای سرنا همراه است.
- هور یا هوره: اشعار غمانگیزِ اقوام لک و کرد که فرد غمدیده با دستگاه ماهور و تحریرهای حلقی میخواند.
- دُنگدال: مویهخوانی بختیاری، که بهصورت تکخوانی و همسرایی خوانده میشود و با دستگاه ماهور و با متر آزاد است.
- گاگْریو: نوعی نوای غمزدگان و عزاداران بختیاری با خواندن سِرو (آوای غمبار) است که به معنای «بگو و گریهکن» است.
- هَیرا هَیرا: آهنگی که مویهخوانان و همسرایان با اشعار خود در مراسم عزا همراهی میکنند.
- تاز: سوگآوایِ مردان بختیاری تکخوان است که در دستگاه ماهور با متر آزاد اجرا میشود.
- چپی: آهنگ و سوگآوایی بختیاری که در اکتاو بسیار بالا خوانده میشود و در دستگاه ماهور با متر آزاد اجرا میشود.[۲۲]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ ایزدپناه، «عروسی و سوگواری در روستاهای لرستان و یاری و مددکاری همگان در این دو آیین»، ۱۳۵۶ش، ص46.
- ↑ باجلان فرخی، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران.
- ↑ باجلان فرخی، «پیشینهٔ اسطورهای مراسم آیینی چمر در ایلام و لرستان»، ۱۳۸۸ش، ص145.
- ↑ خوشتراش، ««چمر» آیینی باستانی و...»، روزنامة شرق، ص13.
- ↑ «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته.
- ↑ خوشتراش، ««چمر» آیینی باستانی و...»، روزنامة شرق، ص13.
- ↑ موزونی، «چمری نخستین سمفونی سوگ در تاریخ بشری» خبرگزاری کردپرس.
- ↑ خوشتراش، ««چمر» آیینی باستانی و...»، روزنامة شرق، ص13.
- ↑ خوشتراش، «چمر آیینی باستانی و ...»، روزنامة شرق، ص13.
- ↑ موزونی، «چمری نخستین سمفونی سوگ در تاریخ بشری»، خبرگزاری کردپرس.
- ↑ حصوری، «سیاوشان»، ۱۳۸۴ش، ص ۱۰۹-۱۱۰-۱۱۱.
- ↑ «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته.
- ↑ موسوی، «سوگسرایی و سوگخوانی در لرستان»، ۱۳۸۰ش، ص 9.
- ↑ اسدی، «تاریخچه و پیشینۀ سیاسی و اجتماعی ایل ملکشاه»، 1393ش، ص۵.
- ↑ باجلان فرخی، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران.
- ↑ «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته.
- ↑ «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته.
- ↑ «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته؛ باجلان فرخی، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران؛ اسدی، تاریخچه و پیشینهٔ سیاسی و اجتماعی ایل ملکشاهی، 1393ش، ص۵.
- ↑ معدوم کُرد، عبدالرحیم بن سعید (مولوی کُرد)، ۱۳۸۹ش، ص۳۲۴.
- ↑ سیفزاده، پیشینهٔ تاریخی موسیقی لرستان، ۱۳۷۷ش، ص 191و 201.
- ↑ سیفزاده، پیشینهٔ تاریخی موسیقی لرستان، ۱۳۷۷ش، ص191 و 201.
- ↑ موسوی، سوگسرایی و سوگخوانی در لرستان، ۱۳۸۰ش، ص26-36؛ اماناللهی، موسیقی در فرهنگ لرستان، ۱۳۸۴ش، ص۱۱۷–۱۱۹؛ باجلان فرخی، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- اسدی، علیرضا، «تاریخچه و پیشینهٔ سیاسی و اجتماعی ایل ملکشاهی، بخش دوم» هفتهنامه نجوا، سال چهاردهم، شمارهٔ ۵۰۳، تاریخ انتشار: یکشنبه ۴ خرداد ۱۳۹۳.
- اماناللهی بهاروند، سکندر، موسیقی در فرهنگ لرستان، تهران، افکار، سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۸۴ش.
- ایزدپناه، حمید، «عروسی و سوگواری در روستاهای لرستان و یاری و مددکاری همگان در این دو آیین» نشریه کاوه، تهران، سال ۱۵، شماره ۴، ۱۳۵۶ش.
- باجلان فرخی، محمدحسین، پیشینهٔ اسطورهای مراسم آیینی چمر در ایلام و لرستان، در قلمرو انسانشناسی (مجموعه مقالات)، تهران، افکار، ۱۳۸۸ش.
- باجلان فرخی، محمدحسین، «چمر»، وبسایت دانشنامه فرهنگ مردم ایران، تاریخ انتشار: ۱۳ بهمن ۱۳۹۸ش.
- سیفزاده، سید محمد، پیشینهٔ تاریخی موسیقی لرستان، خرمآباد، افلاک، ۱۳۷۷ش.
- حصوری، علی، سیاوشان، تهران، چشمه، ۱۳۸۴ش.
- حنیف، محمد، سور و سوگ در فرهنگ عامهٔ لرستان و بختیاری، تهران، طرح آینده، ۱۳۸۶ش.
- خوشتراش، علی، «چمر، آیینی باستانی و برآمده از تمدن عیلام» روزنامة شرق، ۱۸ مهر ۱۳۹۰ش.
- «مراسم سنتی چمر»، وبسایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۲۴ آبان ۱۴۰۱ش.
- معدوم کُرد، عبدالرحیم بن سعید، دیوان مولوی کُرد، سنندج، کُردستان، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
- موزونی، رضا، «چمری نخستین سمفونی سوگ در تاریخ بشری»، خبرگزاری کردپرس، تاریخ انتشار: ۱۳ دی ۱۳۹۹ش.
- موسوی، سیامک، سوگسرایی و سوگخوانی در لرستان، خرمآباد، ۱۳۸۰ش.
| گردشگری |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| طبیعت |
| ||||||||||
| شهرها | |||||||||||
| استانها | |||||||||||
| تاریخ |
| ||||||||||
| سیاست | |||||||||||
| جامعه و فرهنگ |
| ||||||||||
| هنر | |||||||||||
| خوارکیها | |||||||||||
