پیش‌نویس:چنگالی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ۱۰ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۲۹

چنگالی؛ از انواع دسر و شیرینی‌های سنتی و اصیل ایرانی.

چنگالی یا چنگ‌مالی، خوراکی ساده و مقوی است که به‌نام استان خراسان مشهور بوده اما در برخی از نقاط دیگر در ایران از جمله سیستان، کرمان و کرمانشاه نیز طبخ می‌شود. چنگالی، از جمله غذاهایی است که به سرعت آماده می‌شود. این خوراک، بیشتر به‌عنوان یک وعدهٔ صبحانه، عصرانه و گاهی نیز در برخی از مراسم‌های آیینی استفاده می‌شود.

مفهوم‌شناسی چنگالی

مشهدی‌ها، دلیل نام‌گذاری این خوراک به چنگالی را «چنگ‌مالی شدن» آن می‌دانند.^[۱] در دیوان بسحاق اطعمه از این خوراک با نام «چنگال» یاد شده است. بسحاق، چنگال را نانی معرفی کرده که در روغن خرد بشکنند و بمالند و قدری شیرینی به آن اضافه کنند.^[۲] او همچنین در چند بیت به این خوراک شیرین اشاره کرده است؛ مانند:^[۳]

الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

فرهنگ عمید نیز چنگالی را خوراکی معرفی کرده که از روغن، شکر، آب و نان خردشده تهیه می‌کنند.^[۴]

روش پخت چنگالی

طرز تهیهٔ چنگالی مشهدی

در مشهد، برای تهیهٔ چنگالی، ابتدا، نان بیات را خُرد کرده و در روغن داغ می‌ریزند. سپس، شکر، شیرهٔ نبات یا عسل را به آن اضافه کرده و مخلوط می‌کنند.^[۵]

طرز تهیهٔ چنگالی سیستانی

چنگالی یا حلوا مالیدهٔ بلوچی در سیستان و بلوچستان، دسر و شیرینی خوشمزه‌ای محسوب می‌شود که با چنگالی افغانستان نیز مشابهت دارد. برای تهیهٔ چنگالی سیستانی، مقداری نان سریک (نان مخصوص بلوچی که از آرد گندم تهیه می‌شود)، کره محلی (نیمک) و خرما لازم است. سپس، خرما را با نان سریک خردشده مخلوط کرده و با کره محلی آب‌شده ترکیب می‌کنند.^[۶]

طرز تهیهٔ چنگال در کرمانشاه

مردم کرمانشاه، این خوراک محلی را با استفاده از نان ساجی (یک نوع نان محلی کرمانشاه)، روغن حیوانی، شکر یا شهد و زعفران درست می‌کنند. برای تهیهٔ این خوراک، ابتدا، نان را با قیچی مخصوص یا دست به قطعات کوچک تقسیم کرده و سپس، روغن حیوانی گرم شده، شکر یا شهد و زعفران دم‌کرده را به آن اضافه کرده و مخلوط می‌کنند.^[۷]

طرز تهیهٔ چنگمال کرمان

در کرمان، چنگالی یا چنگمال را از خرمای بدون هسته، نان ریز خردشده، مغز گردو و روغن تهیه می‌کنند. برای این کار، ابتدا، نان‌های ریزشده را در مقداری روغن تفت‌داده و خرما را به آن اضافه می‌کنند. پس از داغ شدن خرما، دانه‌های روغنی مانند کنجد، سیاه‌دانه یا گلرنگ (گلخشت) را به‌همراه گردوهای خردشده به خوراک اضافه می‌کنند. در نهایت، مواد کاملاً مخلوط شده را پس از سرد شدن، با دست ورز داده و به‌صورت قطعات استوانه‌ای یا توپ‌های کوچک شکل می‌دهند.^[۸]

پانویس

منابع

«تهیهٔ چنگال کرمانشاهی»، وب‌سایت قندپهلو، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
«دستور تهیه چنگالی مشهد (عصرانه‌ای سالم)»، وب‌سایت راهنمای شهر مشهد، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
«طرز تهیهٔ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
«طرز تهیهٔ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.

[1] «طرز تهیۀ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو.

[2] «دستور تهیه چنگالی مشهد (عصرانه‌ای سالم)»، وب‌سایت راهنمای شهر مشهد.

[3] دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ چنگال، وب‌سایت واژه‌یاب.

[4] عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ چنگالی، وب‌سایت واژه‌یاب.

[5] «طرز تهیۀ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو.

[6] «طرز تهیۀ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران.

[7] «تهیۀ چنگال کرمانشاهی»، وب‌سایت قندپهلو.

[8] «طرز تهیۀ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 [[پرونده:چنگالی.jpg|300px|thumb|left|چنگالی سیستانی]]
-<big>'''چنگالی'''</big>؛ از انواع دسر و شیرینی‌های سنتی و اصیل ایرانی.<br>
+{{درشت|'''چنگالی'''}}؛ از انواع دسر و شیرینی‌های سنتی و اصیل ایرانی.
-چنگالی یا چنگ‌مالی، خوراکی ساده و مقوی است که به‌نام استان خراسان مشهور بوده اما در برخی از نقاط دیگر در ایران از جمله سیستان، کرمان و کرمانشاه نیز طبخ می‌شود. چنگالی، از جمله غذاهایی است که به سرعت آماده می‌شود. این خوراک، بیشتر به‌عنوان یک وعدۀ صبحانه، عصرانه و گاهی نیز در برخی از مراسم‌های آیینی استفاده می‌شود.
+چنگالی یا چنگ‌مالی، خوراکی ساده و مقوی است که به‌نام استان [[خراسان]] مشهور بوده اما در برخی از نقاط دیگر در [[ایران]] از جمله [[سیستان]]، [[کرمان]] و [[کرمانشاه]] نیز طبخ می‌شود. چنگالی، از جمله غذاهایی است که به سرعت آماده می‌شود. این [[خوراک]]، بیشتر به‌عنوان یک وعدهٔ صبحانه، عصرانه و گاهی نیز در برخی از مراسم‌های آیینی استفاده می‌شود.
-==مفهوم‌شناسی==
-مشهدی‌ها، دلیل نام‌گذاری این خوراک به چنگالی را «چنگ‌مالی شدن» آن می‌دانند.<ref>[https://ghandpahlu.com/%DA%86%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C.p67930 «طرز تهیۀ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو.]</ref>  در دیوان بسحاق اطعمه از این خوراک با نام «چنگال» یاد شده است. بسحاق، چنگال را نانی معرفی کرده که در روغن خرد بشکنند و بمالند و قدری شیرینی به آن اضافه کنند.<ref>[https://1mashhad.ir/494/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%DA%86%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C/ «دستور تهیه چنگالی مشهد (عصرانه‌ای سالم)»، وب‌سایت راهنمای شهر مشهد.]</ref>  او همچنین در چند بیت به این خوراک شیرین اشاره کرده است؛ مانند:<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%DA%86%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ چنگال، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref><br>
+==مفهوم‌شناسی چنگالی==
+مشهدی‌ها، دلیل نام‌گذاری این خوراک به چنگالی را «چنگ‌مالی شدن» آن می‌دانند.<ref>[https://ghandpahlu.com/چنگالی.p67930 «طرز تهیۀ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو.]</ref> در دیوان [[بسحاق اطعمه]] از این خوراک با نام «چنگال» یاد شده است. بسحاق، چنگال را نانی معرفی کرده که در روغن خرد بشکنند و بمالند و قدری شیرینی به آن اضافه کنند.<ref>[https://1mashhad.ir/494/دستور-تهیه-چنگالی/ «دستور تهیه چنگالی مشهد (عصرانه‌ای سالم)»، وب‌سایت راهنمای شهر مشهد.]</ref> او همچنین در چند بیت به این خوراک شیرین اشاره کرده است؛ مانند:<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/چنگال دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ چنگال، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>
   {{آغاز نستعلیق}}
   {{شعر|نستعلیق}}
   {{ب|آردی روغن برم لال آمده‌ست|نام من از غیب چنگال آمده‌ست}}
   {{پایان شعر}}
   {{پایان نستعلیق}}
+فرهنگ عمید نیز چنگالی را خوراکی معرفی کرده که از روغن، شکر، [[آب]] و [[نان]] خردشده تهیه می‌کنند.<ref>[https://vajehyab.com/amid/چنگالی عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ چنگالی، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>
+==روش پخت چنگالی==
+===طرز تهیهٔ چنگالی مشهدی===
+در [[مشهد]]، برای تهیهٔ چنگالی، ابتدا، نان بیات را خُرد کرده و در روغن داغ می‌ریزند. سپس، شکر، شیرهٔ نبات یا عسل را به آن اضافه کرده و مخلوط می‌کنند.<ref>[https://ghandpahlu.com/چنگالی.p67930 «طرز تهیۀ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو.]</ref>
+===طرز تهیهٔ چنگالی سیستانی===
+چنگالی یا [[حلوا]] مالیدهٔ [[قوم بلوچ|بلوچی]] در سیستان و بلوچستان، دسر و شیرینی خوشمزه‌ای محسوب می‌شود که با چنگالی [[افغانستان]] نیز مشابهت دارد. برای تهیهٔ چنگالی سیستانی، مقداری نان سریک (نان مخصوص بلوچی که از [[آرد]] گندم تهیه می‌شود)، کره محلی (نیمک) و [[خرما]] لازم است. سپس، خرما را با نان سریک خردشده مخلوط کرده و با کره محلی آب‌شده ترکیب می‌کنند.<ref>[https://madaran.net/threads/طرز-تهیه-چنگال-بلوچی-خوشمزه.8456/ «طرز تهیۀ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران.]</ref>
+===طرز تهیهٔ چنگال در کرمانشاه===
+مردم کرمانشاه، این خوراک محلی را با استفاده از [[نان ساجی]] (یک نوع نان محلی کرمانشاه)، روغن حیوانی، شکر یا شهد و [[زعفران]] درست می‌کنند. برای تهیهٔ این خوراک، ابتدا، نان را با قیچی مخصوص یا دست به قطعات کوچک تقسیم کرده و سپس، روغن حیوانی گرم شده، شکر یا شهد و زعفران دم‌کرده را به آن اضافه کرده و مخلوط می‌کنند.<ref>[https://ghandpahlu.com/تهیه-چنگال.p69685 «تهیۀ چنگال کرمانشاهی»، وب‌سایت قندپهلو.]</ref>
+===طرز تهیهٔ چنگمال کرمان===
+در کرمان، چنگالی یا چنگمال را از خرمای بدون هسته، نان ریز خردشده، مغز گردو و روغن تهیه می‌کنند. برای این کار، ابتدا، نان‌های ریزشده را در مقداری روغن تفت‌داده و خرما را به آن اضافه می‌کنند. پس از داغ شدن خرما، دانه‌های روغنی مانند [[کنجد]]، [[سیاه‌دانه]] یا گلرنگ (گلخشت) را به‌همراه گردوهای خردشده به خوراک اضافه می‌کنند. در نهایت، مواد کاملاً مخلوط شده را پس از سرد شدن، با دست ورز داده و به‌صورت قطعات استوانه‌ای یا توپ‌های کوچک شکل می‌دهند.<ref>[https://madaran.net/threads/طرز-تهیه-چنگال-بلوچی-خوشمزه.8456/ «طرز تهیۀ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران.]</ref>
-فرهنگ عمید نیز چنگالی را خوراکی معرفی کرده که از روغن، شکر، آب و نان خردشده تهیه می‌کنند.<ref>[https://vajehyab.com/amid/%DA%86%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ چنگالی، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>
-==روش پخت==
-===طرز تهیۀ چنگالی مشهدی===
-در مشهد، برای تهیۀ چنگالی، ابتدا، نان بیات را خُرد کرده و در روغن داغ می‌ریزند. سپس، شکر، شیرۀ نبات یا عسل را به آن اضافه کرده و مخلوط می‌کنند.<ref>[https://ghandpahlu.com/%DA%86%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C.p67930 «طرز تهیۀ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو.]</ref>
-===طرز تهیۀ چنگالی سیستانی===
-چنگالی یا حلوا مالیدۀ بلوچی در سیستان و بلوچستان، دسر و شیرینی خوشمزه‌ای محسوب می‌شود که با چنگالی افغانستان نیز مشابهت دارد. برای تهیۀ چنگالی سیستانی، مقداری نان سریک (نان مخصوص بلوچی که از آرد گندم تهیه می‌شود)، کره محلی (نیمک) و خرما لازم است. سپس، خرما را با نان سریک خردشده مخلوط کرده و با کره محلی آب‌شده ترکیب می‌کنند.<ref>[https://madaran.net/threads/%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%DA%86%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%B4%D9%85%D8%B2%D9%87.8456/ «طرز تهیۀ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران.]</ref>
-===طرز تهیۀ چنگال در کرمانشاه===
-مردم کرمانشاه، این خوراک محلی را با استفاده از نان ساجی (یک نوع نان محلی کرمانشاه)، روغن حیوانی، شکر یا شهد و زعفران درست می‌کنند. برای تهیۀ این خوراک، ابتدا، نان را با قیچی مخصوص یا دست به قطعات کوچک تقسیم کرده و سپس، روغن حیوانی گرم شده، شکر یا شهد و زعفران دم‌کرده را به آن اضافه کرده و مخلوط می‌کنند.<ref>[https://ghandpahlu.com/%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%DA%86%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84.p69685 «تهیۀ چنگال کرمانشاهی»، وب‌سایت قندپهلو.]</ref>
-===طرز تهیۀ چنگمال کرمان===
-در کرمان، چنگالی یا چنگمال را از خرمای بدون هسته، نان ریز خردشده، مغز گردو و روغن تهیه می‌کنند. برای این کار، ابتدا، نان‌های ریزشده را در مقداری روغن تفت‌داده و خرما را به آن اضافه می‌کنند. پس از داغ شدن خرما، دانه‌های روغنی مانند کنجد، سیاه‌دانه یا گلرنگ (گلخشت) را به‌همراه گردوهای خردشده به خوراک اضافه می‌کنند. در نهایت، مواد کاملا مخلوط شده را پس از سرد شدن، با دست ورز داده و به‌صورت قطعات استوانه‌ای یا توپ‌های کوچک شکل می‌دهند.<ref>[https://madaran.net/threads/%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%DA%86%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%B4%D9%85%D8%B2%D9%87.8456/ «طرز تهیۀ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران.]</ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
-==منابع==
-* «تهیۀ چنگال کرمانشاهی»، وب‌سایت قندپهلو، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
+==منابع==
-* «دستور تهیه چنگالی مشهد (عصرانه‌ای سالم)»، وب‌سایت راهنمای شهر مشهد، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
+*«تهیهٔ چنگال کرمانشاهی»، وب‌سایت قندپهلو، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
-* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
+*«دستور تهیه چنگالی مشهد (عصرانه‌ای سالم)»، وب‌سایت راهنمای شهر مشهد، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
-* «طرز تهیۀ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
+*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
-* «طرز تهیۀ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
+*«طرز تهیهٔ چنگال بلوچی خوشمزه»، وب‌سایت مادران، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
-* عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 17 مهر 1401ش.
+*«طرز تهیهٔ چنگالی مشهدی و سیستانی»، وب‌سایت قندپهلو، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
-[[رده: ویکی‌زندگی]]
+*عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۴۰۱ش.
-[[رده: آشپزی]]
-[[رده: سفره ایرانی]]
+{{خراسان رضوی-افقی}}
-[[رده: نان و شیرینی]]
+[[رده:آشپزی کشورهای آسیای میانه]]
+[[رده:دسرها]]
+[[رده:سوغات استان خراسان رضوی]]
+[[رده:شیرینی‌ها]]