پیش‌نویس:سفره عقد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ۱۴ مرداد ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۳۵

سفره عقد - حرم شاه چراغ — سفره عقد در حرم شاه چراغ

سفرۀ عقد، سفره‌ای نمادین و آراسته به آرزوهای نیک برای خواندن عقد ازدواج.

سفرۀ عقد، آیینی دیرینه و نمادین در فرهنگ ایرانی است که در آغاز زندگی مشترک پهن شده و عقد ازدواج بر سر این سفره منعقد می‌شود. چیدمان این سفره، انعکاس‌دهنده باورها، ارزش‌ها و هویت فرهنگی ایرانیان است. امروزه تغییر سبک زندگی، رواج تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی موجب کم‌رنگ شدن سنت‌های اصیل سفرۀ عقد شده است و آن را به یکی از عوامل افزایش هزینه‌های ازدواج و مادی‌گرایی تبدیل کرده است. بازگشت به سنت‌های اصیل، یادآوری نمادهای سفرۀ عقد، ترویج ازدواج آسان و پرهیز از تجمل‌گرایی، راهکارهایی برای اصلاح این موضوع است.

مفهوم‌شناسی

سفره، زیراندازی از جنس پارچه یا جنس دیگر است که خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها را بر روی آن می‌گذارند^[۱] و در فرهنگ ایرانی نمادی از برکت، روزی و فراوانی است.^[۲] عقد در اصطلاح فقهی به‌معنای ایجاب و قبول بین دو نفر برای ایجاد یک رابطه حقوقی است.^[۳] سفرۀ عقد به سفره‌ای گفته می‌شود که عقد ازدواج در کنار آن منعقد می‌شود.^[۴]

تاریخچه

سفرۀ عقد، آیینی دیرینه و منحصر به فرد در فرهنگ ایرانی است و در سایر فرهنگ‌ها، نظیر ندارد. البته تمایل به استفاده از سفرۀ عقد ایرانی در برخی کشورهای عربی در حال گسترش است.^[۵]

ریشه‌های باستانی سفرۀ عقد

سفرۀ عقد از رسوم دیرینه و پر معنا در فرهنگ ایرانی است که ریشه آن به دوران باستان و قبل از اسلام باز می‌گردد. در آن زمان، سفره‌ای به نام «گواه» پهن می‌شد که نمادی از برکت، خوشبختی و آرزوی زندگی مشترک سعادتمند برای زوجین بود. برخی از تاریخ‌نگاران معتقدند که پیدایش سفرۀ عقد ایرانی به زمان اسکندر مقدونی و ازدواج او و سپاهیانش با زنان ایرانی به رسم زرتشت برمی‌گردد.^[۶]

دگرگونی‌های تاریخی سفرۀ عقد

سفرۀ عقد در دوران باستان شامل سفره از جنس ترمه و با رنگ سبز بود که نماد حیات و جاودانگی است و محتویات سفره شامل این موارد می‌شد: گردو، بادام، فندق، نان و پنیر، نبات و تخم‌مرغ، میوه‌ها، سکه، عسل، آینه و شمعدان، قیچی، نخ و سوزن، آویشن، برنج و کتاب مقدس. در پایان مراسم، تخم‌مرغ درون سینی توسط موبد، به نشانه واگذاری اختیار دختر توسط پدر به داماد به پشت بام انداخته می‌شد. پس از ورود اسلام به ایران، برخی تغییرات در سفرۀ عقد اتفاق افتاد. در بیشتر نقاط ایران، رنگ سفره از رنگ سبز به رنگ سفید، به‌عنوان نماد پاکی و خلوص تغییر یافت و عناصری مانند قرآن کریم، مهر و تسبیح به آن اضافه شد.^[۷] در دوران معاصر، تنوع در چیدمان و تزیین سفرۀ عقد مشاهده می‌شود که در موارد زیادی به تجمل‌گرایی تمایل پیدا کرده است، اما حفظ برخی عناصر سنتی و معنوی در آن، همچنان از اهمیت بالایی برخوردار است.^[۸]

تأثیرپذیری سفرۀ عقد از فرهنگ‌ها و ادیان

تاریخ سفرۀ عقد نشان می‌دهد که فرهنگ‌ها و ادیان تأثیر بسزایی در روند تحول آن داشته‌اند. استفاده از نمادهای زرتشی در سفرۀ عقد، روشن کردن آتش و چرخاندن انار توسط عروس و داماد، خواندن کتاب مقدس اوستا، اجرای مراسم عقد توسط موبدان زرتشتی از تأثیرات زرتشت در سفرۀ عقد است.

سفرۀ عقد تحت تأثیر آموزه‌های اسلامی، آداب و رسوم خاص خود را پیدا کرد. اضافه شدن نمادهای اسلامی مانند قرآن کریم، مهر و تسبیح، حفظ نمادهای مورد تأیید اسلام، خواندن قرآن، اجرای دعاهای خاص اسلامی، اجرای مراسم عقد توسط عالمان دینی از تأثیرات دین اسلام در سفرۀ عقد است.^[۹]

سیر تحول سفرۀ عقد از سادگی به تجمل

سفرۀ عقد در گذر زمان، از سادگی و صمیمیت به سمت تجمل و پرهزینه شدن حرکت کرده است. در گذشته، سفرۀ عقد با ساده‌ترین وسایل و با هدف برکت و خوشبختی زوجین چیده می‌شد. نان و پنیر و سبزی، آینه و شمعدان، قرآن و مهر، از جمله عناصر اصلی سفرۀ عقد در گذشته بودند؛^[۱۰] اما به مرور زمان، تجملات و چشم‌وهم‌چشمی به سفرۀ عقد راه پیدا کرد. استفاده از ظروف گران‌قیمت، تزئینات پرهزینه و حتی سفره‌های عجیب و غریب، جایگزین سادگی گذشته شده است. این تغییرات، نه‌تنها باعث افزایش هزینه‌های ازدواج شده، بلکه معنویت و هدف اصلی سفرۀ عقد را تحت شعاع قرار داده است.^[۱۱]

تفاوت سفرۀ عقد و خونچۀ پای عقد

خوانچه یا خنچه یا خونچۀ پای عقد، طَبَق یا سینی مستطیل‌‌شکل چوبی و لبه‌داری است که معمولا ابعادی به‌اندازۀ یک متر در 2 متر دارد که داخل آن با چوب به اشکال هندسی تقسیم می‌شود. امروزه اندازۀ خنچه‌ها کوچکتر از گذشته است. در برخی از مناطق ایران از خونچه، به‌جای سفرۀ عقد استفاده می‌شده و هنوز هم در برخی از مناطق، به سفرۀ عقد، خونچۀ پای عقد می‌گویند. در بسیاری از مناطق ایران، تا سال‌ها همزمان با استفاده از سفرۀ عقد از خونچه نیز به‌روش دیگری استفاده می‌کردند. در این مناطق، وسایل سفرۀ عقد با آداب خاصی شبیه جهازبران، توسط خوانچه به خانۀ عروس فرستاده می‌شد.^[۱۲]

اجزای سفرۀ عقد و معانی نمادین آنها

سفرۀ عقد به‌عنوان نماد آغاز زندگی مشترک و پیوند زوجین، در مناطق و فرهنگ‌های مختلف به‌گونه‌های متنوع پهن می‌شود که به‌برخی از اجزای رایج آن اشاره می‌شود:

سفره سبز یا سفید: سفره سبز، نماد حیات و جاودانگی و سفره سفید، نماد پاکی و خلوص؛
قرآن کریم و جانماز: نماد ایمان و تعهد به آموزه‌های دینی؛
آینه و شمعدان: نماد روشنایی، صداقت، تولد و حرکت؛
نان و پنیر و سبزی: نماد برکت، روزی، سلامتی و سرسبزی؛
سکّه و نبات: نماد ثروت، رونق اقتصادی، شیرینی و خوشبختی؛
تخم‌مرغ: نماد تداوم نسل و باروری؛
گل: نماد زیبایی، شادابی و طراوت؛
کاسه آب: نماد پاکی، صفا و تطهیر؛
ظرف عسل: نماد شیرینی، گشایش و موفقیت؛
نُقل و شیرینی: نماد شادکامی، خوش‌یمنی و کامروایی؛
فندق، گردو و بادام:‌ نماد خوشبختی، ثروت و آرزوی پسرشدن فرزند نخست؛
اسپند یا اسفند: نماد تندرستی، سعادت، شگون و شادی؛
موارد دیگری مانند‌ نخ و سوزن، برنج، کشمش سبز، پسته، خرما، میوه‌های مختلف، انار شیرین، قیچی که در فرهنگ‌ها و مناطق، متفاوت است.^[۱۳]

جنبه‌های فرهنگی سفرۀ عقد

دلالت‌های فرهنگی و اجتماعی سفرۀ عقد

سفرۀ عقد، فراتر از یک چیدمان زیبا و تزیینات، حامل مفاهیم و معانی ارزشمندی است که ریشه در فرهنگ، مذهب و باورهای ایرانیان دارد:

تعهد و پیمان: ایرانیان سفرۀ عقد را نماد تعهد و پیمان دو انسان برای زندگی مشترک می‌دانند. زوجین با قرارگرفتن در کنار یکدیگر در کنار این سفره، تعهد می‌کنند که در غم و شادی و در سختی و آسانی در کنار هم باشند.
برکت و معنویت: در سفرۀ عقد، با استفاده از نمادهای مذهبی، ملّی، دعا و طلب خیر و برکت، معنویت و برکت برای زندگی مشترک درخواست می‌شود. قرآن کریم، مهر، نان و پنیر و سبزی، آینه و شمعدان، از جمله نمادهای رایج در سفرۀ عقد هستند که هر کدام معنای خاص خود را دارند.
اصالت و فرهنگ: سفرۀ عقد، انعکاسی از اصالت و فرهنگ‌های مختلف ایرانی است. آداب و رسوم، نمادها و تزیینات سفرۀ عقد، در هر فرهنگ و مذهبی متفاوت است و نشان‌دهنده باورها و ارزش‌های آن جامعه است.^[۱۴]

تأثیرات رسانه و مد بر سفرۀ عقد

سفره عقد نرگس محمدی -علی ائجی — سفره عقد نرگس محمدی و علی ائجی

امروزه، رسانه و مد به‌طور فزاینده‌ای بر سفرۀ عقد و آداب و رسوم مربوط به آن تأثیر می‌گذارند. شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های شنیداری و دیداری، تصاویری از سفره‌های عقد مجلل و پرهزینه را به نمایش می‌گذارند که باعث ایجاد توقعات جدید در زوجین و خانواده‌ها می‌شود که نتیجه آن دورشدن از اصالت و سادگی و افزایش تجملات و هزینه‌های ازدواج است. برخی از این تأثیرات را می‌توان در موارد زیر مشاهده کرد:

تغییر در چیدمان سفرۀ عقد: سفره‌های عقد امروزی، به مراتب شلوغ‌تر و پر زرق و برق‌تر از گذشته هستند. استفاده از تزئینات فانتزی، گل‌های مصنوعی، رنگ‌های خاص، از جمله این تغییرات هستند.
اضافه‌شدن اجزای جدید به سفرۀ عقد: در گذشته، اجزای سفرۀ عقد ساده‌تر و محدودتر بود؛ اما امروزه، اجزای جدیدی مانند کیک عروسی، مجسمه‌های تزیینی و حتی لوازم آرایشی و بهداشتی به سفرۀ عقد اضافه شده است.
تغییر در آداب و رسوم: رسانه و مد، بر آداب و رسوم مربوط به سفرۀ عقد نیز تأثیر می‌گذارند. برای مثال، در گذشته، رسم بر این بود که بزرگ‌ترها در چیدن سفرۀ عقد نقش داشته باشند؛ اما امروزه، زوجین جوان تمایل بیشتری به انتخاب چیدمان و اجزای سفرۀ عقد خود دارند.
فراموش‌شدن نمادهای سفرۀ عقد: در حالی که سفرۀ عقد، نمادی از آغاز یک زندگی مشترک پربرکت و همراه با شادکامی است، در موارد زیادی شاهد فراموش‌شدن نمادها و معانی آن در سفره‌های عقد فعلی هستیم. این موضوع، نشان‌دهنده دورشدن از اصالت و معنویت در این سنت دیرینه است.^[۱۵]

تأثیر تغییرات سبک زندگی بر سفرۀ عقد

سبک زندگی به‌مثابه گذراندن زندگی از تولد تا مرگ است و می‌تواند بر اساس انتخاب شخصی یا تقلید از دیگران شکل گیرد. سبک زندگی اسلامی ایرانی بر اعتلای ارزش‌های انسانی تأکید داشته و رسیدن به آرامش در آن به‌عنوان یک اصل مهم در نظر گرفته می‌شود. تغییرات در سبک زندگی، امروزه بر سفرۀ عقد نیز تأثیر گذارده است. توجه به ظواهر، تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی از آثار این دگرگونی در سبک زندگی است. بازگشت به سبک زندگی اسلامی ایرانی، تأکید بر ازدواج آسان و پرهیز از چشم‌وهم‌چشمی از راهکارهای رهایی از معضلات فعلی است.^[۱۶]

راهکارهای بازگشت به سنت‌های سفرۀ عقد

ترویج آگاهی و آموزش

یکی از راهکارهای مؤثر برای بازگشت به سنت‌های سفرۀ عقد، ترویج آگاهی و آموزش است. از روش‌های تحقق این مسأله می‌توان به آموزش‌های منظم و هدفمند در مدارس و دانشگاه‌ها، برگزاری کارگاه‌های آموزشی پیش از ازدواج و استفاده از ظرفیت‌های رسانه برای فرهنگ‌سازی مثبت اشاره کرد.^[۱۷]

احیای سنت‌های اصیل

احیای سنت‌های اصیل از راهکارهای بازگشت به سنت‌های سفرۀ عقد است که از راه‌های مختلفی مانند استفاده از نمادهای سنتی در سفرۀ عقد، استفاده از لباس‌های سنتی، برگزاری مراسم عقد در مکان‌های سنتی یا مذهبی قابل تحقق است.^[۱۸]

تغییر رویکردهای رسانه‌ها

تغییر رویکرد رسانه‌ها از ترویج مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی به ترویج فرهنگ اصیل اسلامی ایرانی، تأثیر زیادی در اصلاح فرهنگ جامعه دارد. تهیه و پخش برنامه‌های آموزشی، معرفی الگوهای مناسب، ترویج سادگی و اصالت و تمرکز رسانه‌ها بر معنویت و ارزش‌ها از جمله این راهکارها است.^[۱۹]

ترویج ازدواج آسان

ازدواج آسان ازدواجی است که بدون تجملات، چشم‌وهم‌چشمی و هزینه‌های غیرضروری برگزار می‌شود. از آثار ازدواج آسان می‌توان به کاهش چشمگیر هزینه‌های ازدواج، افزایش آمار ازدواج، بازگشت به سنت‌های اصیل سفرۀ عقد و افزایش رضایت و پایداری در زندگی مشترک اشاره کرد.^[۲۰]

پانویس

منابع

ابراهیمی، محسن، «تخم‌مرغ»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 8 بهمن 1398ش.
بلوکباشی، علی، «اسفند»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 12 بهمن 1398ش.
جعفری قنواتی، محمد، «سفرۀ عقد»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 11 اردیبهشت 1399ش.
جودکی، محمدعلی، «برکت»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1400ش.
حسین‌پور، سیدروح‌الله، «آموزش‌های لازم قبل از ازدواج»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 7 شهریور 1400ش.
حسینی، وجیهه‌سادات، «روایتی از احیای سنت واسطه‌گری ازدواج از جوار امام رئوف تا میزبانی مساجد از سفرۀ عقد جوانان»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: 21 خرداد 1402ش.
«حقایقی جالب و خواندنی درباره اسکندر مقدونی»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 16 آبان 1400ش.
داودی، ندا، «چشموهم‌چشمی به سبک مدرن»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 17 آبان 1389ش.
دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، «سفره»، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش.
دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، «عقد»، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش.
راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، قم، دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم، 1404ق.
«سایه سنگین تجمل بر سنت‌/ هزینه‌های گزاف برای یک شب چشم‌وهم‌چشمی»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 30 آذر 1401ش.
«سفرۀ عقد ایرانی، جهانی می‌شود»، خبرگزاری جماران، تاریخ درج مطلب: 2 آذر 1393ش.
«سفرۀ عقد»، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش.
«سنت‌های قدیمی ازدواج در وادی فراموشی /تجمل‌گرایی یکی از دلایل افزایش طلاق»، وب‌سایت دانا، تاریخ درج مطلب: 14 مرداد 1398ش.
شاهسواری، معصومه و حیدری، فاطمه، «ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در اﺳﮑﻨﺪر ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و رواﯾﺖﻫﺎ»، در مجله تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دوره 8، پاییز 1395ش، شماره 29.
ضیایی، آراض، «آموزش و ترویج فرهنگ آسان‌سازی ازدواج در جامعه ضروری است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 5 بهمن 1387ش.
طباطبایی، محمود، «رسانه ها نقش موثری در ترویج ازدواج دارند»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 28 مهر 1395ش.
علیخواه، فردین، «جایگاه سفره در جامعه ایرانی چیست؟»، وب‌سایت شهرآرانیوز، تاریخ درج مطلب: 23 تیر 1399ش.
فرقانی، مهدیس، «حکایت سفرۀ عقد»، وب‌سایت دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 12 اسفند 1386ش.
«فلسفه کامل سفرۀ عقد»، وب‌سایت تشریفات کیمیا، تاریخ بازدید: 18 فروردین 1403ش.
متین، پیمان، «بادام»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 26 آذر 1398ش.
میرحسینی، یحیی و سلیمی، مینا، «ثواب و گناه»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش.
میرزاجعفری، فاطمه، «زنجیر دست و پاگیر مشکلات فرهنگی و اقتصادی بر ازدواج جوانان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 8 دی 1400ش.
میرعظیم، رحیم، «ازدواج‌های سنتی و اصالت‌هایی که رنگ باخت/ فرصتی برای احیای سنت پیامبر»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 24 مهر 1391ش.
«نقش محوری رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی ازدواج»، وب‌سایت روزنامه کیهان، تاریخ درج مطلب: 3 خرداد 1402ش.
«هرآنچه که باید در مورد سفرۀ عقد و چیدمان آن بدانید + 23 مدل زیبا و لاکچری سفرۀ عقد»، وب‌سایت تالارکده، تاریخ بازدید: 18 فروردین 1403ش.
هنری، گلاله، «آینه»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 9 مرداد 1400ش.
«13 میلیون برای چند ساعت اجاره سفرۀ عقد»، وب‌سایت فرارو، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1389ش.

[1] دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه سفره.

[2] علیخواه، «جایگاه سفره در جامعه ایرانی چیست؟»، وب‌سایت شهرآرانیوز؛ میرحسینی و سلیمی، «ثواب و گناه»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

[3] راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، 1404ق، ج1، ص241.

[4] «سفرۀ عقد»، وب‌سایت واژه‌یاب.

[5] سفرۀ عقد ایرانی، جهانی می‌شود»، خبرگزاری جماران.

[6] شاهسواری و حیدری، «ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در اﺳﮑﻨﺪر ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و رواﯾﺖﻫﺎ»، در مجله تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 1395ش، ص206؛ «حقایقی جالب و خواندنی درباره اسکندر مقدونی»، باشگاه خبرنگاران جوان.

[7] جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ فرقانی، «حکایت سفرۀ عقد»، وب‌سایت دنیای اقتصاد.

[8] «فلسفه کامل سفرۀ عقد»، وب‌سایت تشریفات کیمیا.

[9] جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ فرقانی، «حکایت سفرۀ عقد»، وب‌سایت دنیای اقتصاد.

[10] جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

[11] «13میلیون برای چند ساعت اجاره سفرۀ عقد»، وب‌سایت فرارو؛ «هرآنچه که باید در مورد سفرۀ عقد و چیدمان آن بدانید + 23 مدل زیبا و لاکچری سفرۀ عقد»، وب‌سایت تالارکده.

[12] جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

[13] جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ ابراهیمی، «تخم‌مرغ»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ جودکی، «برکت»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ هنری، ‌«آینه»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ متین، «بادام»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ بلوکباشی، «اسفند»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

[14] جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ فرقانی، «حکایت سفرۀ عقد»، وب‌سایت دنیای اقتصاد.

[15] میرزاجعفری، «زنجیر دست و پاگیر مشکلات فرهنگی و اقتصادی بر ازدواج جوانان»، خبرگزاری مهر؛ «سایه سنگین تجمل بر سنت‌/ هزینه‌های گزاف برای یک شب چشم‌وهم‌چشمی»، خبرگزاری مهر؛ داودی، «چشموهم‌چشمی به سبک مدرن»، وب‌سایت تبیان.

[16] میرزاجعفری، «زنجیر دست و پاگیر مشکلات فرهنگی و اقتصادی بر ازدواج جوانان»، خبرگزاری مهر؛ «سایه سنگین تجمل بر سنت‌/ هزینه‌های گزاف برای یک شب چشم‌وهم‌چشمی»، خبرگزاری مهر؛ داودی، «چشموهم‌چشمی به سبک مدرن»، وب‌سایت تبیان.

[17] حسین‌پور، «آموزش‌های لازم قبل از ازدواج»، وب‌سایت راسخون؛ ضیایی، «آموزش و ترویج فرهنگ آسان‌سازی ازدواج در جامعه ضروری است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

[18] حسینی، «روایتی از احیای سنت واسطه‌گری ازدواج از جوار امام رئوف تا میزبانی مساجد از سفرۀ عقد جوانان»، خبرگزاری حوزه؛ میرعظیم، «ازدواج‌های سنتی و اصالت‌هایی که رنگ باخت/ فرصتی برای احیای سنت پیامبر»، خبرگزاری مهر؛ «سنت‌های قدیمی ازدواج در وادی فراموشی /تجمل‌گرایی یکی از دلایل افزایش طلاق»، وب‌سایت دانا.

[19] «نقش محوری رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی ازدواج»، وب‌سایت روزنامه کیهان؛ طباطبایی، «رسانه ها نقش موثری در ترویج ازدواج دارند»، باشگاه خبرنگاران جوان.

[20] «نقش محوری رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی ازدواج»، وب‌سایت روزنامه کیهان؛ ضیایی، «آموزش و ترویج فرهنگ آسان‌سازی ازدواج در جامعه ضروری است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<big>'''سفرة عقد'''</big>؛ سفره‌ای تزیین شده برای مراسم عقد روبه‌روی عروس و داماد.
+[[پرونده:سفره-عقد1.jpg|جایگزین=سفره عقد - حرم شاه چراغ|بندانگشتی|سفره عقد در حرم شاه چراغ]]<big>'''سفرۀ عقد'''</big>، سفره‌ای نمادین و آراسته به آرزوهای نیک برای خواندن عقد ازدواج.
-سفرة عقد، سفره‌ای است که روبه‌روی عروس و داماد پهن شده و بر روی آن اشیایی نمادین قرار می‌گیرند.
+سفرۀ عقد، آیینی دیرینه و نمادین در فرهنگ ایرانی است که در آغاز زندگی مشترک پهن شده و عقد ازدواج بر سر این سفره منعقد می‌شود. چیدمان این سفره، انعکاس‌دهنده باورها، ارزش‌ها و هویت فرهنگی ایرانیان است. امروزه تغییر سبک زندگی، رواج تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی موجب کم‌رنگ شدن سنت‌های اصیل سفرۀ عقد شده است و آن را به یکی از عوامل افزایش [[هزینه‌های عروسی|هزینه‌های ازدواج]] و مادی‌گرایی تبدیل کرده است. بازگشت به سنت‌های اصیل، یادآوری نمادهای سفرۀ عقد، ترویج ازدواج آسان و پرهیز از تجمل‌گرایی، راهکارهایی برای اصلاح این موضوع است.
-==پیشینه==
+==مفهوم‌شناسی==
-در زمان ناصرالدین شاه قاجار (۱۲۶۴-۱۳۱۳ قمری) به‌جای سفره از خوانچة عقد (سینی مستطیل چوبی دارای ۲ متر طول و ۱ متر عرض) استفاده می‌شد که به آن خونچه یا خونچة پای عقد می‌گفتند.  در برخی از نقاط ایران نیز همچنان به سفرة عقد، خوانچة پای عقد گفته می‌شود.  در گذشته، خانوادة داماد موظف به تهیة وسایل سفرة عقد بودند. آن‌ها چند ساعت یا یک روز پیش از مراسم عقد، وسایل لازم را با خوانچه‌هایی و با آدابی خاص به منزل عروس می‌فرستادند.  این مراسم مانند مراسم جهیزبَران بوده با این تفاوت که تعداد خوانچه‌های جهیزبران بسیار بیش‌تر بود.
+سفره، زیراندازی از جنس پارچه یا جنس دیگر است که خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها را بر روی آن می‌گذارند<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/سفره-2?q=سفره دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه سفره].</ref> و در فرهنگ ایرانی نمادی از [[برکت]]، روزی و فراوانی است.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/34158/جایگاه-سفره-در-جامعه-ایرانی-چیست علیخواه، «جایگاه سفره در جامعه ایرانی چیست؟»، وب‌سایت شهرآرانیوز]؛ [https://www.cgie.org.ir/fa/article/240447/ثواب-و-گناه میرحسینی و سلیمی، «ثواب و گناه»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی].</ref> عقد در اصطلاح فقهی به‌معنای ایجاب و قبول بین دو نفر برای ایجاد یک رابطه حقوقی است.<ref>[https://lib.eshia.ir/15362/1/341/ويستعمل راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، 1404ق، ج1، ص241].</ref> سفرۀ عقد به سفره‌ای گفته می‌شود که عقد ازدواج در کنار آن منعقد می‌شود.<ref>[https://vajehyab.com/tehrani/سفره-عقد?q=سفره%20عقد «سفرۀ عقد»، وب‌سایت واژه‌یاب].</ref>
-امروزه استفاده از سفرة عقد در بیش‌تر نقاط ایران مرسوم است. در شهرهایی مانند تهران، خراسان، سمنان و شاهرود از پارچة سفیدرنگ به‌عنوان سفرة عقد استفاده می‌شود.  اما در شهرهایی مانند ماه‌شهر (استان خوزستان) و دیّر (استان بوشهر) تا حدود دهة ۱۳۴۰ شمسی از پارچة سبزرنگ به‌عنوان سفرة عقد استفاده می‌شد.  در گناوه (استان بوشهر)، خوانچه‌های عقد را سبزرنگ کرده و با برگ درختان تزیین می‌کنند. جنس سفره نیز در مناطق مختلف ایران متفاوت است. در سروستان (استان فارس) از پارچه‌ای با جنس مخمل، شال یا ترمة سوزن‌کاری شده برای سفرة عقد استفاده می‌شود.  در اسفندآباد ابرکوه (استان یزد) از سفرة قلمکاری یا گلدوزی‌شده،  در گیل و دیلم از ترمة سوزن‌کاری شده  و در تهران قدیم از شال کشمیر یا مخمل عنابی یا جگری‌رنگ استفاده می‌شد.  کتاب تاریخ کاشان (تألیف سال ۱۲۸۷ قمری)، کهن‌ترین منبع موجود است که دربارة سفرة عقد، مطالبی را بیان کرده است.
+==تاریخچه==
-==محتویات سفرة عقد و نمادهای آن‌‌ها==
+سفرۀ عقد، آیینی دیرینه و منحصر به فرد در فرهنگ ایرانی است و در سایر فرهنگ‌ها، نظیر ندارد. البته تمایل به استفاده از سفرۀ عقد ایرانی در برخی کشورهای عربی در حال گسترش است.<ref>[https://www.jamaran.news/بخش-اخبار-92/467717-سفره-عقد-ایرانی-جهانی-می-شود سفرۀ عقد ایرانی، جهانی می‌شود»، خبرگزاری جماران].</ref>
-در گذشته، مردم بر این باور بودند که سفرة عقد باید در اتاقی پهن شود که زیر آن خالی نباشد؛ یعنی زیر آن زیرزمین یا انباری نباشد. آن‌ها معتقد بودند که در این صورت به زودی زیر پای عروس نیز خالی شده و داماد او را طلاق خواهد داد.  همچنین معتقد بودند که سفرة عقد را باید زنی که یک‌بار ازدواج کرده و در اصطلاح سفیدبخت است، پهن کند.  مردم در سروستان، ابتدا یک سفرة سوزنی پهن کرده و مقداری نمک در آن می‌پاشیدند. سپس پارچة سفیدی به‌عنوان سفرة عقد بر روی آن می‌انداختند.  در تمام نقاط ایران، سفره را طوری پهن می‌کنند تا عروس و داماد رو به قبله بنشینند. برخی از اقلام مانند قرآن، آینه (معروف به آینة بخت)، شمع، چراغ یا لاله، ظرفی پر از آب، چند عدد تخم‌مرغ، نقل و قند در سفرة عقد تمام اقوام ایرانی وجود دارند.
+===ریشه‌های باستانی سفرۀ عقد===
-قرآن برای فضیلت مجلس در سفره قرار داده می‌شود. در شاهرود قرآن به دست عروس داده شده و او سورة یاسین را می‌خواند.  در خراسان، قرآن را روی حولة تمیزی قرار داده و سورة یوسف را به نیت عشق پاک حضرت یوسف و زلیخا می‌گشایند.  در تهران، یک جانماز ترمه یا مخمل مرواریددوزی سر سفرة عقد پهن می‌کنند و قرآن را کنار جانماز قرار می‌دهند.
+سفرۀ عقد از رسوم دیرینه و پر معنا در فرهنگ ایرانی است که ریشه آن به دوران باستان و قبل از اسلام باز می‌گردد. در آن زمان، سفره‌ای به نام «گواه» پهن می‌شد که نمادی از برکت، خوشبختی و آرزوی زندگی مشترک سعادتمند برای زوجین بود. برخی از تاریخ‌نگاران معتقدند که پیدایش سفرۀ عقد ایرانی به زمان اسکندر مقدونی و [[ازدواج]] او و سپاهیانش با زنان ایرانی به رسم زرتشت برمی‌گردد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/441253/حضور-زنان-در-اسکندرنامه-با-توجه-به-نامه-ها-و-روایت-ها شاهسواری و حیدری، «ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در اﺳﮑﻨﺪر ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و رواﯾﺖﻫﺎ»، در مجله تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 1395ش، ص206]؛ [https://www.yjc.ir/fa/news/7956704/حقایقی-جالب-و-خواندنی-درباره-اسکندر-مقدونی «حقایقی جالب و خواندنی درباره اسکندر مقدونی»، باشگاه خبرنگاران جوان].</ref>
-آینه در سفرة عقد، نماد نیک‌بختی است. در سیرجان (استان کرمان)، یک آینة قدی و بزرگ در سفره قرار داده و روی آن را با پارچة سفید می‌پوشانند تا هیچ‌کس نتواند خود را در آن ببیند. پس از خطبة عقد، پارچه برداشته شده تا عروس و داماد خود را در آن ببینند. آن‌ها معتقدند اگر کسی جز عروس و داماد در آینه باشد بدشگون و نامیمون است.  در تهران، مشتی گندم در جلو آینه می‌ریختند.  خانواده‌ها از آینة بخت به شدت مواظبت می‌کردند. اگر آینه پیش از عقد می‌شکست، خانوادة داماد، عروس را بدیمن دانسته و مراسم عقد را برهم می‌زدند. مردم تهران باور داشتند اگر آینه بشکند، عروس یا داماد به زودی خواهد مرد.
+===دگرگونی‌های تاریخی سفرۀ عقد===
-چراغ یا شمع روشن، نماد روشنی و طول عمر است. مردم دو شمع یا چراغ را در کنار آینه قرار می‌دهند. در ماهشهر (استان خوزستان) و کازرون (استان فارس)، شمع‌ها را در ظرف حنای خیس‌خورده در کنار آینه قرار می‌دهند.  در شیراز، تهران، اردکان (استان یزد) و تویسرکان (استان همدان) از چراغی که فیتیلة آن در محلول روغن و عسل است بر سر سفرة عقد قرار می‌گیرد. استفاده از این چراغ به این نیت است که عروس و داماد تا پایان عمر برای یکدیگر بجوشند.  در گیلان پس از خطبة عقد، عروس، شمع‌ها را با کفش خود خاموش می‌کند، به این نیت که کس دیگری چراغ زندگی او را خاموش نکند. در برخی مناطق، عروس با دو نقل شمع‌ها را خاموش می‌کند.
+سفرۀ عقد در دوران باستان شامل سفره از جنس [[ترمه]] و با رنگ سبز بود که نماد [[حیات در قرآن و حدیث|حیات]] و جاودانگی است و محتویات سفره شامل این موارد می‌شد: گردو، [[بادام]]، فندق، [[نان]] و [[پنیر]]، نبات و [[تخم مرغ|تخم‌مرغ]]، میوه‌ها، سکه، عسل، [[آینه]] و شمعدان، قیچی، نخ و سوزن، [[آویشن]]، [[برنج]] و کتاب مقدس. در پایان مراسم، تخم‌مرغ درون سینی توسط موبد، به نشانه واگذاری اختیار دختر توسط [[پدر]] به داماد به پشت بام انداخته می‌شد. پس از ورود اسلام به ایران، برخی تغییرات در سفرۀ عقد اتفاق افتاد. در بیشتر نقاط ایران، رنگ سفره از رنگ سبز به رنگ سفید، به‌عنوان نماد پاکی و خلوص تغییر یافت و عناصری مانند قرآن کریم، مهر و تسبیح به آن اضافه شد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/258436/عقد-سفرۀ جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی]؛ [https://donya-e-eqtesad.com/بخش-خبر-64/552859-حکایت-سفره-عقد فرقانی، «حکایت سفرۀ عقد»، وب‌سایت دنیای اقتصاد].</ref> در دوران معاصر، تنوع در چیدمان و تزیین سفرۀ عقد مشاهده می‌شود که در موارد زیادی به تجمل‌گرایی تمایل پیدا کرده است، اما حفظ برخی عناصر سنتی و معنوی در آن، همچنان از اهمیت بالایی برخوردار است.<ref>[https://tashrifatkimia.com/فلسفه-کامل-سفره-عقد/ «فلسفه کامل سفرۀ عقد»، وب‌سایت تشریفات کیمیا].</ref>
-تخم‌مرغ در سفرة عقد، نماد زایندگی است. در ماهشهر ۴ تخم‌مرغ در دامن عروس قرار می‌دهند.  برخی ۵ یا ۱۲ یا ۱۴ عدد تخم‌مرغ به نیت پنج تن آل عباء یا ۱۲ امام یا ۱۴ معصوم در سفره قرار می‌دهند.  گاهی تخم‌مرغ به‌صورت خام و گاهی به‌صورت پخته در سفره قرار می‌گیرد.  مردم گیل و دیلم از تخم‌مرغ و عسل سفرة عقد، غذایی با نام «قَیقَنا» تهیه کرده و برای داماد می‌فرستند.
+===تأثیرپذیری سفرۀ عقد از فرهنگ‌ها و ادیان===
-در سفرة عقد، یک تنگ آب حاوی چند برگ درخت نیز موجود است. آب، نماد روشنایی و صفا است. در کازرون پس از عقد، مادر عروس، آب تنگ را روی سر دختر خود می‌ریزد.  در گیل و دیلم، آبی که روی سر عروس می‌ریزد را جمع کرده و به درختان میوه می‌دهند.  در شاهرود (استان سمنان)، مادر عروس، سکه‌ای در تنگ آب قرار می‌داد که پس از عقد، داماد آن را برمی‌داشت.
+تاریخ سفرۀ عقد نشان می‌دهد که فرهنگ‌ها و ادیان تأثیر بسزایی در روند تحول آن داشته‌اند. استفاده از نمادهای زرتشی در سفرۀ عقد، روشن کردن آتش و چرخاندن انار توسط عروس و داماد، خواندن کتاب مقدس اوستا، اجرای مراسم عقد توسط موبدان زرتشتی از تأثیرات زرتشت در سفرۀ عقد است.
-نان در سفرة عقد، نماد برکت است. در خراسان و تهران روی یک نان سنگک با سیاه‌دانه می‌نوشتند: مبارک باشد.  آن‌ها در پایان مراسم، نان را به نیت روزی زیاد حاضران و شاد شدن دل آن‌ها میان مهمانان تقسیم می‌کنند.  عسل در سفرة عقد نماد تندرستی است. خانواده‌ها عسل را بر سر سفره قرار داده تا عروس و داماد دهان یکدیگر را شیرین کنند.
-در برخی شهرها، نبات، قند و نقل به نیت شیرین شدن زندگی دختر و پسر در سفره قرار داده می‌شود. برخی قند را بالای سر آن‌ها می‌سایند. برخی در سفرة عقد جیوه نیز قرار می‌دهند، با این نیت که دل داماد تا آخر عمر برای عروس بلرزد.  در کازرون، درون فندق یا بادام جیوه ریخته و در پارچة سبزی آن را می‌پیچند. آن‌ها پارچه را هنگام قرائت خطبة عقد به گردن عروس می‌آویزند.  برخی ظرفی ماست نیز در سفره می‌گذاشتند تا عروس و داماد مانند عسل آن را در دهان یکدیگر بگذارند.
+سفرۀ عقد تحت تأثیر آموزه‌های اسلامی، آداب و رسوم خاص خود را پیدا کرد. اضافه شدن نمادهای اسلامی مانند قرآن کریم، [[مهر (نماز)|مهر]] و [[تسبیح]]، حفظ نمادهای مورد تأیید اسلام، خواندن قرآن، اجرای دعاهای خاص اسلامی، اجرای مراسم [[صیغه ازدواج|عقد]] توسط عالمان دینی از تأثیرات دین اسلام در سفرۀ عقد است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/258436/عقد-سفرۀ جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی]؛ [https://donya-e-eqtesad.com/بخش-خبر-64/552859-حکایت-سفره-عقد فرقانی، «حکایت سفرۀ عقد»، وب‌سایت دنیای اقتصاد].</ref>
-از دیگر اقلامی که سر سفرة عقد قرار می‌دهند می‌توان به گردو (به نیت پسر شدن فرزند اول)،  بادام، فندق، سنجد، سکه، گلاب‌پاش، آرد، کره، روغن حیوانی، قیچی، سوزن، زنجبیل، میخک، صابون، کیسه، سفیدآب، لقمة نان، پنیر و سبزی و آش رشته اشاره کرد. در گیلان عروس نقل‌های سفرة عقد را به اقوام داماد تعارف می‌کند تا میان آن‌ها مقبول و محبوب شود.
+===سیر تحول سفرۀ عقد از سادگی به تجمل===
+سفرۀ عقد در گذر زمان، از سادگی و صمیمیت به سمت تجمل و پرهزینه شدن حرکت کرده است. در گذشته، سفرۀ عقد با ساده‌ترین وسایل و با هدف برکت و خوشبختی زوجین چیده می‌شد. نان و پنیر و سبزی، آینه و شمعدان، قرآن و مهر، از جمله عناصر اصلی سفرۀ عقد در گذشته بودند؛<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/258436/عقد-سفرۀ جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی].</ref> اما به مرور زمان، تجملات و چشم‌وهم‌چشمی به سفرۀ عقد راه پیدا کرد. استفاده از ظروف گران‌قیمت، تزئینات پرهزینه و حتی سفره‌های عجیب و غریب، جایگزین سادگی گذشته شده است. این تغییرات، نه‌تنها باعث افزایش [[هزینه‌های ازدواج]] شده، بلکه معنویت و هدف اصلی سفرۀ عقد را تحت شعاع قرار داده است.<ref>[https://fararu.com/fa/news/64750/13میلیون-برای-چند-ساعت-اجاره-سفره-عقد «13میلیون برای چند ساعت اجاره سفرۀ عقد»، وب‌سایت فرارو]؛ [https://www.talarkadeh.com/articles/iranian-wedding-sofreh «هرآنچه که باید در مورد سفرۀ عقد و چیدمان آن بدانید + 23 مدل زیبا و لاکچری سفرۀ عقد»، وب‌سایت تالارکده].</ref>
+==تفاوت سفرۀ عقد و خونچۀ پای عقد==
+خوانچه یا خنچه یا خونچۀ پای عقد، طَبَق یا سینی مستطیل‌‌شکل چوبی و لبه‌داری است که معمولا ابعادی به‌اندازۀ یک متر در 2 متر دارد که داخل آن با چوب به اشکال هندسی تقسیم می‌شود. امروزه اندازۀ خنچه‌ها کوچکتر از گذشته است. در برخی از مناطق ایران از خونچه، به‌جای سفرۀ عقد استفاده می‌شده و هنوز هم در برخی از مناطق، به سفرۀ عقد، خونچۀ پای عقد می‌گویند. در بسیاری از مناطق ایران، تا سال‌ها همزمان با استفاده از سفرۀ عقد از خونچه نیز به‌روش دیگری استفاده می‌کردند. در این مناطق، وسایل سفرۀ عقد با آداب خاصی شبیه جهازبران، توسط خوانچه به خانۀ عروس فرستاده می‌شد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/258436/عقد-سفرۀ جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی].</ref>
+==اجزای سفرۀ عقد و معانی نمادین آنها==
+سفرۀ عقد به‌عنوان نماد آغاز زندگی مشترک و پیوند زوجین، در مناطق و فرهنگ‌های مختلف به‌گونه‌های متنوع پهن می‌شود که به‌برخی از اجزای رایج آن اشاره می‌شود:
+*سفره سبز یا سفید: سفره سبز، نماد حیات و جاودانگی و سفره سفید، نماد پاکی و خلوص؛
+*قرآن کریم و جانماز: نماد ایمان و تعهد به آموزه‌های دینی؛
+*آینه و شمعدان: نماد روشنایی، [[صداقت]]، تولد و حرکت؛
+*نان و پنیر و سبزی: نماد [[برکت]]، روزی، سلامتی و سرسبزی؛
+*سکّه و نبات: نماد ثروت، رونق اقتصادی، شیرینی و خوشبختی؛
+*تخم‌مرغ: نماد تداوم نسل و باروری؛
+*گل: نماد زیبایی، شادابی و طراوت؛
+*کاسه آب: نماد پاکی، صفا و تطهیر؛
+*ظرف عسل: نماد شیرینی، گشایش و موفقیت؛
+*نُقل و شیرینی: نماد شادکامی، خوش‌یمنی و کامروایی؛
+*فندق، گردو و بادام:‌ نماد خوشبختی، ثروت و آرزوی پسرشدن فرزند نخست؛
+*[[اسپند]] یا اسفند: نماد تندرستی، سعادت، شگون و شادی؛
+*موارد دیگری مانند‌ نخ و سوزن، برنج، کشمش سبز، پسته، خرما، میوه‌های مختلف، انار شیرین، قیچی که در فرهنگ‌ها و مناطق، متفاوت است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/258436/عقد-سفرۀ جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی]؛ [https://www.cgie.org.ir/fa/article/239628/تخم-مرغ ابراهیمی، «تخم‌مرغ»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی]؛ [https://www.cgie.org.ir/fa/article/239333/برکت جودکی، «برکت»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی]؛ [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238100/آینه هنری، ‌«آینه»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی]؛ [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238491/بادام متین، «بادام»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی]؛ [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238377/اسفند بلوکباشی، «اسفند»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی].</ref>
+==جنبه‌های فرهنگی سفرۀ عقد==
+===دلالت‌های فرهنگی و اجتماعی سفرۀ عقد===
+سفرۀ عقد، فراتر از یک چیدمان زیبا و تزیینات، حامل مفاهیم و معانی ارزشمندی است که ریشه در فرهنگ، مذهب و باورهای ایرانیان دارد:
+#تعهد و پیمان: ایرانیان سفرۀ عقد را نماد تعهد و پیمان دو انسان برای زندگی مشترک می‌دانند. زوجین با قرارگرفتن در کنار یکدیگر در کنار این سفره، تعهد می‌کنند که در غم و شادی و در سختی و آسانی در کنار هم باشند.
+#برکت و معنویت: در سفرۀ عقد، با استفاده از نمادهای مذهبی، ملّی، دعا و طلب خیر و برکت، معنویت و برکت برای زندگی مشترک درخواست می‌شود. قرآن کریم، مهر، نان و پنیر و سبزی، آینه و شمعدان، از جمله نمادهای رایج در سفرۀ عقد هستند که هر کدام معنای خاص خود را دارند.
+#اصالت و فرهنگ: سفرۀ عقد، انعکاسی از اصالت و فرهنگ‌های مختلف ایرانی است. آداب و رسوم، نمادها و تزیینات سفرۀ عقد، در هر فرهنگ و مذهبی متفاوت است و نشان‌دهنده باورها و ارزش‌های آن جامعه است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/258436/عقد-سفرۀ جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی]؛ [https://donya-e-eqtesad.com/بخش-خبر-64/552859-حکایت-سفره-عقد فرقانی، «حکایت سفرۀ عقد»، وب‌سایت دنیای اقتصاد].</ref>
+===تأثیرات رسانه و مد بر سفرۀ عقد===
+[[پرونده:سفره-عقد.jpg|جایگزین=سفره عقد نرگس محمدی -علی ائجی|بندانگشتی|سفره عقد نرگس محمدی و علی ائجی]]
+امروزه، رسانه و مد به‌طور فزاینده‌ای بر سفرۀ عقد و آداب و رسوم مربوط به آن تأثیر می‌گذارند. شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های شنیداری و دیداری، تصاویری از سفره‌های عقد مجلل و پرهزینه را به نمایش می‌گذارند که باعث ایجاد توقعات جدید در زوجین و خانواده‌ها می‌شود که نتیجه آن دورشدن از اصالت و سادگی و افزایش تجملات و هزینه‌های ازدواج است. برخی از این تأثیرات را می‌توان در موارد زیر مشاهده کرد:
+*تغییر در چیدمان سفرۀ عقد: سفره‌های عقد امروزی، به مراتب شلوغ‌تر و پر زرق و برق‌تر از گذشته هستند. استفاده از تزئینات فانتزی، گل‌های مصنوعی، رنگ‌های خاص، از جمله این تغییرات هستند.
+*اضافه‌شدن اجزای جدید به سفرۀ عقد: در گذشته، اجزای سفرۀ عقد ساده‌تر و محدودتر بود؛ اما امروزه، اجزای جدیدی مانند کیک عروسی، مجسمه‌های تزیینی و حتی لوازم آرایشی و بهداشتی به سفرۀ عقد اضافه شده است.
+*تغییر در آداب و رسوم: رسانه و مد، بر آداب و رسوم مربوط به سفرۀ عقد نیز تأثیر می‌گذارند. برای مثال، در گذشته، رسم بر این بود که بزرگ‌ترها در چیدن سفرۀ عقد نقش داشته باشند؛ اما امروزه، زوجین جوان تمایل بیشتری به انتخاب چیدمان و اجزای سفرۀ عقد خود دارند.
+*فراموش‌شدن نمادهای سفرۀ عقد: در حالی که سفرۀ عقد، نمادی از آغاز یک زندگی مشترک پربرکت و همراه با شادکامی است، در موارد زیادی شاهد فراموش‌شدن نمادها و معانی آن در سفره‌های عقد فعلی هستیم. این موضوع، نشان‌دهنده دورشدن از اصالت و معنویت در این سنت دیرینه است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5386104/زنجیر-دست-و-پاگیر-مشکلات-فرهنگی-و-اقتصادی-بر-ازدواج-جوانان میرزاجعفری، «زنجیر دست و پاگیر مشکلات فرهنگی و اقتصادی بر ازدواج جوانان»، خبرگزاری مهر]؛ [https://www.mehrnews.com/news/5661143/سایه-سنگین-تجمل-بر-سنت-هزینه-های-گزاف-برای-یک-شب-چشم-و-هم-چشمی «سایه سنگین تجمل بر سنت‌/ هزینه‌های گزاف برای یک شب چشم‌وهم‌چشمی»، خبرگزاری مهر]؛ [https://article.tebyan.net/142749/چشم-و-همچشمی-به-سبک-مدرن داودی، «چشموهم‌چشمی به سبک مدرن»، وب‌سایت تبیان].</ref>
+===تأثیر تغییرات سبک زندگی بر سفرۀ عقد===
+سبک زندگی به‌مثابه گذراندن زندگی از تولد تا مرگ است و می‌تواند بر اساس انتخاب شخصی یا تقلید از دیگران شکل گیرد. سبک زندگی اسلامی ایرانی بر اعتلای ارزش‌های انسانی تأکید داشته و رسیدن به آرامش در آن به‌عنوان یک اصل مهم در نظر گرفته می‌شود. تغییرات در سبک زندگی، امروزه بر سفرۀ عقد نیز تأثیر گذارده است. توجه به ظواهر، تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی از آثار این دگرگونی در سبک زندگی است. بازگشت به سبک زندگی اسلامی ایرانی، تأکید بر [[ازدواج آسان]] و پرهیز از چشم‌وهم‌چشمی از راهکارهای رهایی از معضلات فعلی است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5386104/زنجیر-دست-و-پاگیر-مشکلات-فرهنگی-و-اقتصادی-بر-ازدواج-جوانان میرزاجعفری، «زنجیر دست و پاگیر مشکلات فرهنگی و اقتصادی بر ازدواج جوانان»، خبرگزاری مهر]؛ [https://www.mehrnews.com/news/5661143/سایه-سنگین-تجمل-بر-سنت-هزینه-های-گزاف-برای-یک-شب-چشم-و-هم-چشمی «سایه سنگین تجمل بر سنت‌/ هزینه‌های گزاف برای یک شب چشم‌وهم‌چشمی»، خبرگزاری مهر]؛ [https://article.tebyan.net/142749/چشم-و-همچشمی-به-سبک-مدرن داودی، «چشموهم‌چشمی به سبک مدرن»، وب‌سایت تبیان].</ref>
+==راهکارهای بازگشت به سنت‌های سفرۀ عقد==
+[[پرونده:سفره-عقد2.jpg|جایگزین=سفره عقد- دانشجویی|بندانگشتی|سفره عقد دانشجویی]]
+===ترویج آگاهی و آموزش===
+یکی از راهکارهای مؤثر برای بازگشت به سنت‌های سفرۀ عقد، ترویج آگاهی و آموزش است. از روش‌های تحقق این مسأله می‌توان به آموزش‌های منظم و هدفمند در مدارس و دانشگاه‌ها، برگزاری کارگاه‌های آموزشی پیش از ازدواج و استفاده از ظرفیت‌های رسانه برای فرهنگ‌سازی مثبت اشاره کرد.<ref>[https://rasekhoon.net/lifestyle/show/1390164/آموزش-های-لازم-قبل-از-ازدواج حسین‌پور، «آموزش‌های لازم قبل از ازدواج»، وب‌سایت راسخون]؛ [https://www.irna.ir/news/7502204/آموزش-و-ترویج-فرهنگ-آسان-سازی-ازدواج-در-جامعه-ضروری-است ضیایی، «آموزش و ترویج فرهنگ آسان‌سازی ازدواج در جامعه ضروری است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی].</ref>
+===احیای سنت‌های اصیل===
+احیای سنت‌های اصیل از راهکارهای بازگشت به سنت‌های سفرۀ عقد است که از راه‌های مختلفی مانند استفاده از نمادهای سنتی در سفرۀ عقد، استفاده از لباس‌های سنتی، برگزاری مراسم عقد در مکان‌های سنتی یا مذهبی قابل تحقق است.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/1091574/روایتی-از-احیای-سنت-واسطه-گری-ازدواج-از-جوار-امام-رئوف-تا-میزبانی حسینی، «روایتی از احیای سنت واسطه‌گری ازدواج از جوار امام رئوف تا میزبانی مساجد از سفرۀ عقد جوانان»، خبرگزاری حوزه]؛ [https://www.mehrnews.com/news/1720219/ازدواجهای-سنتی-و-اصالتهایی-که-رنگ-باخت-فرصتی-برای-احیای-سنت میرعظیم، «ازدواج‌های سنتی و اصالت‌هایی که رنگ باخت/ فرصتی برای احیای سنت پیامبر»، خبرگزاری مهر]؛ [https://dana.ir/1510181/سنت-های-قدیمی-ازدواج-در-وادی-فراموشی-تجمل-گرایی-یکی-از-دلایل-افزایش-طلاق#gsc.tab=0 «سنت‌های قدیمی ازدواج در وادی فراموشی /تجمل‌گرایی یکی از دلایل افزایش طلاق»، وب‌سایت دانا].</ref>
+===تغییر رویکردهای رسانه‌ها===
+تغییر رویکرد رسانه‌ها از ترویج مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی به ترویج فرهنگ اصیل اسلامی ایرانی، تأثیر زیادی در اصلاح فرهنگ جامعه دارد. تهیه و پخش برنامه‌های آموزشی، معرفی الگوهای مناسب، ترویج سادگی و اصالت و تمرکز رسانه‌ها بر معنویت و ارزش‌ها از جمله این راهکارها است.<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/265678/نقش-محوری-رسانه%E2%80%8Cها-در-فرهنگ%E2%80%8Cسازی-ازدواج%C2%A0 «نقش محوری رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی ازدواج»، وب‌سایت روزنامه کیهان]؛ [https://www.yjc.ir/fa/news/5824098/رسانه-ها-نقش-موثری-در-ترویج-ازدواج-دارند طباطبایی، «رسانه ها نقش موثری در ترویج ازدواج دارند»، باشگاه خبرنگاران جوان].</ref>
+===ترویج ازدواج آسان===
+ازدواج آسان ازدواجی است که بدون تجملات، چشم‌وهم‌چشمی و هزینه‌های غیرضروری برگزار می‌شود. از آثار ازدواج آسان می‌توان به کاهش چشمگیر هزینه‌های ازدواج، افزایش آمار ازدواج، بازگشت به سنت‌های اصیل سفرۀ عقد و افزایش رضایت و پایداری در زندگی مشترک اشاره کرد.<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/265678/نقش-محوری-رسانه%E2%80%8Cها-در-فرهنگ%E2%80%8Cسازی-ازدواج%C2%A0 «نقش محوری رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی ازدواج»، وب‌سایت روزنامه کیهان]؛ [https://www.irna.ir/news/7502204/آموزش-و-ترویج-فرهنگ-آسان-سازی-ازدواج-در-جامعه-ضروری-است ضیایی، «آموزش و ترویج فرهنگ آسان‌سازی ازدواج در جامعه ضروری است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی].</ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
 ==منابع==
-* احمدپناهی سمنانی، محمد، آداب‌ و رسوم مردم سمنان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۲ش.
+*ابراهیمی، محسن، «تخم‌مرغ»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 8 بهمن 1398ش.
-* بشرا، محمد و طاهری، طاهر، آیین‌های گذر در گیلان، رشت، فرهنگ ایلیا، ۱۳۸۹ش.
+*بلوکباشی، علی، «اسفند»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 12 بهمن 1398ش.
-* پایندۀ لنگرودی، محمود، آیین‌ها و باورداشتهای گیل و دیلم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۵ش.
+*جعفری قنواتی، محمد، «سفرۀ عقد»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 11 اردیبهشت 1399ش.
-* جانب‌اللهی، محمدسعید، چهل گفتار در مردم‌شناسی میبد، تهران، روشنان، ۱۳۸۵ش.
+*جودکی، محمدعلی، «برکت»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1400ش.
-* حاتمی، حسن، باورها و رفتارها گذشته در کازرون، تهران، کازرونیه، چ۱، ۱۳۸۵ش.
+*حسین‌پور، سیدروح‌الله، «آموزش‌های لازم قبل از ازدواج»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 7 شهریور 1400ش.
-* رحیمی، حبیب و هاشمی، سهیلا، جام ارسنجان‌نما، تهران، آثار دانشوران، ۱۳۸۸ش.
+*حسینی، وجیهه‌سادات، «روایتی از احیای سنت واسطه‌گری ازدواج از جوار امام رئوف تا میزبانی مساجد از سفرۀ عقد جوانان»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: 21 خرداد 1402ش.
-* رضایی، غلام‌رضا، شهر من فسا، شیراز، نوید شیراز، ۱۳۸۷ش.
+*«حقایقی جالب و خواندنی درباره اسکندر مقدونی»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 16 آبان 1400ش.
-* شریعت‌زاده، علی‌اصغر، فرهنگ مردم شاهرود، تهران، مؤلف، ۱۳۷۱ش.
+*داودی، ندا، «چشموهم‌چشمی به سبک مدرن»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 17 آبان 1389ش.
-* شکورزاده، ابراهیم، عقاید و رسوم مردم خراسان، تهران، سروش، چ۲، ۱۳۶۳ش.
+*دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، «سفره»، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش.
-* شمس اسفندآبادی، منوچهر، فرهنگ عامۀ اسفندآباد، یزد، علم نوین، ۱۳۹۴ش.
+*دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، «عقد»، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش.
-* شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۸۴ش.
+*راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، قم، دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم، 1404ق.
-* صداقت‌کیش، جمشید، «مراسم عروسی در آباده»، عروسی در فارس، شیراز، نوید شیراز، ۱۳۸۵ش.
+*«سایه سنگین تجمل بر سنت‌/ هزینه‌های گزاف برای یک شب چشم‌وهم‌چشمی»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 30 آذر 1401ش.
-* طباطبایی اردکانی، محمود، فرهنگ عامۀ اردکان، تهران، وزارت ارشاد، ۱۳۸۱ش.
+*«سفرۀ عقد ایرانی، جهانی می‌شود»، خبرگزاری جماران، تاریخ درج مطلب: 2 آذر 1393ش.
-* فقیری، ابوالقاسم، عروسی در فارس، شیراز، نوید شیراز، چ۱، ۱۳۹۳ش.
+*«سفرۀ عقد»، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش.
-* قیصری، عیسى، فرهنگ عامیانۀ ماهشهر، تهران، [بی‌نا]، ۱۳۷۴ش.
+*«سنت‌های قدیمی ازدواج در وادی فراموشی /تجمل‌گرایی یکی از دلایل افزایش طلاق»، وب‌سایت دانا، تاریخ درج مطلب: 14 مرداد 1398ش.
-* کتیرایی، محمود، از خشت تا خشت، تهران، ثالث، ۱۳۷۸ش.
+*شاهسواری، معصومه و حیدری، فاطمه، «ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در اﺳﮑﻨﺪر ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و رواﯾﺖﻫﺎ»، در مجله تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دوره 8، پاییز 1395ش، شماره 29.
-* کلانتر ضرابی، عبدالرحیم، تاریخ کاشان، به‌تحقیق ایرج افشار، تهران، ابن‌سینا، ۱۳۴۱ش.
+*ضیایی، آراض، «آموزش و ترویج فرهنگ آسان‌سازی ازدواج در جامعه ضروری است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 5 بهمن 1387ش.
-* لهسایی‌زاده، عبدالعلی و سلامی، عبدالنبی، تاریخ و فرهنگ مردم دوان، شیراز، نوید شیراز، ۱۳۸۰ش.
+*طباطبایی، محمود، «رسانه ها نقش موثری در ترویج ازدواج دارند»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 28 مهر 1395ش.
-* مقدم (گل‌محمدی)، محمد، تویسرکان، تهران، اقبال، ۱۳۷۸ش.
+*علیخواه، فردین، «جایگاه سفره در جامعه ایرانی چیست؟»، وب‌سایت شهرآرانیوز، تاریخ درج مطلب: 23 تیر 1399ش.
-* مظلوم‌زاده، محمدمهدی، «مراسم عروسی در کازرون»، عروسی در فارس، شیراز، نوید شیراز، ۱۳۸۵ش.
+*فرقانی، مهدیس، «حکایت سفرۀ عقد»، وب‌سایت دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 12 اسفند 1386ش.
-* مونس‌الدوله، خاطرات، به‌تحقیق سیروس سعدوندیان، تهران، زرین، ۱۳۸۰ش.
+*«فلسفه کامل سفرۀ عقد»، وب‌سایت تشریفات کیمیا، تاریخ بازدید: 18 فروردین 1403ش.
-* مؤیدمحسنی، مهری، فرهنگ عامیانۀ سیرجان، کرمان، مرکز کرمان‌شناسی، ۱۳۸۱ش.
+*متین، پیمان، «بادام»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 26 آذر 1398ش.
-* هدایت، صادق، فرهنگ عامیانۀ مردم ایران، به‌تحقیق جهانگیر هدایت، تهران، چشمه، ۱۳۷۸ش.
+*میرحسینی، یحیی و سلیمی، مینا، «ثواب و گناه»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش.
-* همایونی، صادق، فرهنگ مردم سروستان، تهران، به نشر، ۱۳۴۹ش.
+*میرزاجعفری، فاطمه، «زنجیر دست و پاگیر مشکلات فرهنگی و اقتصادی بر ازدواج جوانان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 8 دی 1400ش.
-*
+*میرعظیم، رحیم، «ازدواج‌های سنتی و اصالت‌هایی که رنگ باخت/ فرصتی برای احیای سنت پیامبر»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 24 مهر 1391ش.
+*«نقش محوری رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی ازدواج»، وب‌سایت روزنامه کیهان، تاریخ درج مطلب: 3 خرداد 1402ش.
+*«هرآنچه که باید در مورد سفرۀ عقد و چیدمان آن بدانید + 23 مدل زیبا و لاکچری سفرۀ عقد»، وب‌سایت تالارکده، تاریخ بازدید: 18 فروردین 1403ش.
+*هنری، گلاله، «آینه»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 9 مرداد 1400ش.
+*«13 میلیون برای چند ساعت اجاره سفرۀ عقد»، وب‌سایت فرارو، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1389ش.