پرش به محتوا

پیش‌نویس:چیذر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
حذف رده‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''چیذر'''</big>؛ محله‌ای قدیمی در شمیران، واقع در شمال شهر تهران.<br>
[[پرونده:چیذر (2).jpg|جایگزین=امامزاده علی اکبر-چیذر|بندانگشتی|تابلویی که مسیر امامزاده علی اکبر و چیذر را نشان می‌دهد]]
{{درشت|'''چیذر'''}}؛ محله‌ای قدیمی در شمیران، واقع در شمال شهر تهران.
 
چیذر، محله‌ای اصیل در شمال [[تهران]]، با پیشینه‌ای که به دوران پیش از [[اسلام]] می‌رسد، امروز تلفیقی از بافت مذهبی و فرهنگی است. این محله به‌واسطه وجود امامزاده علی‌اکبر و هیئت رایه العباس، به قطب مذهبی و فرهنگی تهران تبدیل شده و هر ساله میزبان ده‌ها هزار عزادار حسینی است.
 
==معرفی چیذر==
چیذر، چیزر یا شیزر، از محله‌های قدیمی تهران است که امروزه در محدوده منطقه ۱ شهرداری تهران قرار گرفته است. این محله، در گذشته، روستایی در اطراف تهران به‌شمار می‌آمد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/238257/چیذر موسوی‌زاده، «چیذر»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
 
==پیشینه==
[[پرونده:چیذر (1).jpg|جایگزین=امامزاده علی اکبر چیذر|بندانگشتی|نمای بیرونی امامزاده علی اکبر چیذر]]
آثار باستانی برجای‌مانده در بالای تپه‌ای، میان دو محله رستم‌آباد و چیذر، در نزدیکی‌های بقعه امامزاده علی‌اکبر، بقایایی از قلعه‌ای کهن را نشان می‌دهد که مورخان، آن را به دوران پیش از اسلام نسبت داده‌اند. محققان، بر این باورند که این آثار، باقیماندهٔ پرستشگاه یا آتشکده [[آیین زرتشت|زردشتیان]] بوده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/238257/چیذر موسوی‌زاده، «چیذر»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> روستای چیذر، در دوران پادشاهی ناصرالدین شاه [[قاجاریه|قاجار]]، در ابتدا به اتابک اعظم (امین السلطان) و پس از آن به داماد او صارم الدوله، تعلق داشته است.<ref>طباطبایی، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامهٔ صدسالگی شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش، ص۶۸.</ref> در آن زمان، بسیاری از اشراف و بزرگان، در این روستا، باغ ییلاقی داشتند.<ref>معیرالممالک، رجال عصر ناصری، ۱۳۶۱ش، ص137-138.</ref>{{سخ}}در این روستا علاوه بر باغ‌ها و زمین‌های متعدد، موقوفات بسیاری نیز وجود داشته است؛ مانند ۶ دانگ زمین مزروعی به وسعت ۱۶۰۰ متر که وقف امامزاده علی‌اکبر شده بود. از دیگر موقوفات این روستا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: قنات اول بالاده، قنات دوم بالاده (وقف امامزاده علی‌اکبر) و یک قطعه زمین به مساحت ۱۶۰۰ متر که توسط بانویی به‌نام فاطمه، وقف مسجد و حمام چیذر شده بود.<ref>ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران، ۱۳۷۱ش، ج1، ص334-335.</ref>


چیذر، چیزر یا شیزر، از محله‌های قدیمی تهران است که امروزه در محدوده منطقه 1 شهرداری تهران قرار گرفته است. این محله، در گذشته، روستایی در اطراف تهران به‌شمار می‌آمد.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238257/%DA%86%DB%8C%D8%B0%D8%B1 موسوی‌زاده، «چیذر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> 
==همسایگان==
محله چیذر، از شمال به خیابان فرمانیه (شهید دکتر لواسانی) و بلوار اندرزگو، از سمت شرق به خیابان کامرانیه جنوبی، از سمت جنوب به بزرگراه صدر و از سمت غرب به قیطریه می‌رسد.<ref>[https://iraniju.ir/%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B0%D8%B1-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «محله چیذر تهران کجاست؟»، سایت ایرانی‌جو.]</ref> 
==واژه‌شناسی==
==واژه‌شناسی==
با بررسی برخی از سنگ مزارهای کهنه در این منطقه، می‌توان دریافت که در برهه‌ای از زمان، چیذر را با نام معرب آن یعنی «شیزر» می‌شناخته‌اند. گروهی از زبان‌شناسان، چیذر را ترکیبی از دو واژه «چی» و «زر» و به‌معنی «زرخیز» می‌دانند. دلیل این نامگذاری نیز حاصل‌خیز بودن خاکِ این منطقه عنوان شده است.<ref>کریمان، تهران در گذشته و حال، ۱۳۵۵ش، ص۴۱۲؛ <br>
با بررسی برخی از سنگ مزارهای کهنه در این منطقه، می‌توان دریافت که در برهه‌ای از زمان، چیذر را با نام معرب آن یعنی «شیزر» می‌شناخته‌اند. گروهی از زبان‌شناسان، چیذر را ترکیبی از دو واژه «چی» و «زر» و به‌معنی «زرخیز» می‌دانند. دلیل این نامگذاری نیز حاصل‌خیز بودن خاکِ این منطقه عنوان شده است.<ref>کریمان، تهران در گذشته و حال، ۱۳۵۵ش، ص۴۱۲؛{{سخ}}
طباطبایی، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش، ص۶۸؛ <br>
طباطبایی، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامهٔ صدسالگی شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش، ص۶۸؛{{سخ}}
فرزادمنش، «توصیف محلۀ چیذر»، ۱۳۸۹ش، ص۶.</ref> برخی از مردم، نام اصلی این منطقه را «چو زر» می‌دانند که دلیل آن هم، رنگ طلایی و زرین شاخه‌های گندم، در این منطقه بوده است. این نام به‌مرور زمان به چیذر تغییر کرده است.<ref>[https://www.zoomila.com/blog/%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B0%D8%B1-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا.]</ref>  
فرزادمنش، «توصیف محلهٔ چیذر»، ۱۳۸۹ش، ص۶.</ref> برخی از مردم، نام اصلی این منطقه را «چو زر» می‌دانند که دلیل آن هم، رنگ طلایی و زرین شاخه‌های گندم، در این منطقه بوده است. این نام به‌مرور زمان به چیذر تغییر کرده است.<ref>[https://www.zoomila.com/blog/محله-چیذر-تهران/ «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا.]</ref>
==پیشینه==
 
آثار باستانی برجای‌مانده در بالای تپه‌ای، میان دو محله رستم‌آباد و چیذر، در نزدیکی‌های بقعه امامزاده علی‌اکبر، بقایایی از قلعه‌ای کهن را نشان می‌دهد که مورخان، آن را به دوران پیش از اسلام نسبت داده‌اند. محققان، بر این باورند که این آثار، باقیمانده‌ی پرستشگاه یا آتشکده زردشتیان بوده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/238257/%DA%86%DB%8C%D8%B0%D8%B1 موسوی‌زاده، «چیذر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref><br>
==همسایگان==
 
محله چیذر، از شمال به خیابان فرمانیه (شهید دکتر لواسانی) و بلوار اندرزگو، از سمت شرق به خیابان کامرانیه جنوبی، از سمت جنوب به بزرگراه صدر و از سمت غرب به [[قیطریه]] می‌رسد.<ref>[https://iraniju.ir/محله-چیذر-تهران/ «محله چیذر تهران کجاست؟»، سایت ایرانی‌جو.]</ref>
روستای چیذر، در دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار، در ابتدا به اتابک اعظم (امین السلطان) و پس از آن به داماد او صارم الدوله، تعلق داشته است.<ref>طباطبایی، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش، ص۶۸.</ref>  در آن زمان، بسیاری از اشراف و بزرگان، در این روستا، باغ ییلاقی داشتند.<ref>معیرالممالک، رجال عصر ناصری، ۱۳۶۱ش، ص137-138.</ref><br>
 
==پیشه مردم چیذر در گذشته==
در این روستا علاوه ‌بر باغ‌ها و زمین‌های متعدد، موقوفات بسیاری نیز وجود داشته است؛ مانند 6 دانگ زمین مزروعی به وسعت 1600 متر که وقف امامزاده علی‌اکبر شده بود. از دیگر موقوفات این روستا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: قنات اول بالاده، قنات دوم بالاده (وقف امامزاده علی‌اکبر) و یک قطعه زمین به مساحت 1600 متر که توسط بانویی به‌نام فاطمه، وقف مسجد و حمام چیذر شده بود.<ref>ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران، ۱۳۷۱ش، ج1، ص334-335.</ref> 
مردم، در این روستا، بیشتر کشاورز و گله‌دار بودند و برخی از آنها نیز در کارخانه ضراب‌خانهٔ سلطنت‌آباد مشغول به‌کار بودند. غلات، صیفی‌جات و [[انار]]، از مهم‌ترین محصولات تولیدی چیذر بوده است.
==پیشه مردم==
 
مردم، در این روستا، بیشتر کشاورز و گله‌دار بودند و برخی از آنها نیز در کارخانه ضراب‌خانه‌ی سلطنت‌آباد مشغول به‌کار بودند. غلات، صیفی‌جات و انار، از مهم‌ترین محصولات تولیدی چیذر بوده است.  
==منابع آبی چیذر در گذشته==
==منابع آبی==
[[آب]] مورد نیاز برای کشاورزی و آشامیدن چیذر نیز از طریق دو رشته قنات و رودهای دربند و دارآباد، تأمین می‌شده است.<ref>فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، استان مرکزی، ۱۳۲۸ش، ج1، ص63؛{{سخ}}
آب مورد نیاز برای کشاورزی و آشامیدن چیذر نیز از طریق دو رشته قنات و رودهای دربند و دارآباد، تأمین می‌شده است.<ref>فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، استان مرکزی، ۱۳۲۸ش، ج1، ص63؛ <br>
محمودیان، اطلس شهرستان شمیران، ۱۳۸۱ش، ص83؛{{سخ}}
محمودیان، اطلس شهرستان شمیران، ۱۳۸۱ش، ص83؛ <br>
کریمان، قصران (کوهسران)، ۱۳۵۶ش، ج1، ص504؛{{سخ}}
کریمان، قصران (کوهسران)، ۱۳۵۶ش، ج1، ص504؛ <br>
بلاغی، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، ۱۳۵۰ش، ص42؛{{سخ}}
بلاغی، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، ۱۳۵۰ش، ص42؛ <br>
ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران، ۱۳۷۱ش، ج1، ص326-327.</ref>
ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران، ۱۳۷۱ش، ج1، ص326-327.</ref>
 
==اماکن مذهبی==
==اماکن مذهبی چیذر==
علاوه‌ بر بقعه امامزاده علی‌اکبر، در این منطقه، اماکنی دیگر همچون مسجد قائم چیذر، حوزه علمیه چیذر، بقعه امامزاده اسماعیل،<ref>فرزادمنش، «توصیف محلۀ چیذر»، ۱۳۸۹ش، ص۶ و 1؛ <br>
[[پرونده:چیذر (3).jpg|جایگزین=حوزهٔ علمیه چیذر|بندانگشتی|نمای فضای داخل حوزهٔ علمیه چیذر]]
اعتمادالسلطنه، مرآة البلدان، ۱۳۶۸ش، ج4، ص2360.</ref> مسجد یک‌در و تکیه یک‌در<ref> [https://www.zoomila.com/blog/%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B0%D8%B1-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا.]</ref> نیز حضور دارند. حضور این اماکن مذهبی کهن در این محله، نشان از بافت مذهبی چیذر دارد.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238257/%DA%86%DB%8C%D8%B0%D8%B1 موسوی‌زاده، «چیذر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref><br>
علاوه بر بقعه امامزاده علی‌اکبر، در این منطقه، اماکنی دیگر همچون مسجد قائم چیذر، حوزه علمیه چیذر، بقعه امامزاده اسماعیل،<ref>فرزادمنش، «توصیف محلهٔ چیذر»، ۱۳۸۹ش، ص۶ و 1؛{{سخ}}
اعتمادالسلطنه، مرآة البلدان، ۱۳۶۸ش، ج4، ص2360.</ref> [[مسجد]] یک‌در و [[تکیه]] یک‌در<ref>[https://www.zoomila.com/blog/محله-چیذر-تهران/ «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا.]</ref> نیز حضور دارند. حضور این اماکن مذهبی کهن در این محله، نشان از بافت مذهبی چیذر دارد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/238257/چیذر موسوی‌زاده، «چیذر»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
 
==اماکن تفریحی و ورزشی چیذر==
یکی از ویژگی‌های برجسته چیذر، فضای سبز و پارک‌های متعدد آن است که محیطی آرام و دلنشین برای ساکنان فراهم کرده است. از جملهٔ این پارک‌ها عبارتند از:
*پارک قیطریه؛
*بوستان شب‌تاب؛
*بوستان قیطریه؛
*پارک نیاوران؛
*بوستان حکیمیه؛
*پارک پیوند؛
*بوستان میلاد؛
*پارک صبا.<ref>[https://iraniju.ir/محله-چیذر-تهران/ «محله چیذر تهران کجاست؟»، وب‌سایت ایرانی‌جو.]</ref>همچنین مجموعه‌های ورزشی این منطقه عبارتند از.
*ورزشگاه عقیلی؛
*مجتمع ورزشی ایرانیان؛
*مجموعه ورزشی آفتاب؛
*مجموعه ورزشی تسلیمی؛
*زورخانه آیت الله طالقانی.<ref>[https://iraniju.ir/محله-چیذر-تهران/ «محله چیذر تهران کجاست؟»، وب‌سایت ایرانی‌جو.]</ref>
 
==مراکز خرید چیذر==
چیذر مراکز خرید مدرن و معروفی دارد که می‌توان از مجتمع تجاری آوان، پاساژ تجاری نیاوران، مرکز خرید سانا، مرکز خرید دریای نور، مجتمع تجاری بم، اطلس مال، مرکز خرید نارون، مرکز خرید کوهستان، مرکز خرید زر و مرکز خرید قیطریه نام برد.<ref>[https://iraniju.ir/محله-چیذر-تهران/ «محله چیذر تهران کجاست؟»، وب‌سایت ایرانی‌جو.]</ref>
 
==چیذر قطب مذهبی و فرهنگی تهران==
هیئت رایه العباس از هیئت‌های قدیمی [[تهران]] است که هر سال با حضور ده‌ها هزار نفر از عزاداران در امامزاده علی‌اکبر چیذر که بزرگ‌ترین گلزار شهدای تهران پس از [[بهشت زهرا]] است، برگزار می‌شود. در این میان، حضور ۵۸۷ شهید در این مکان، به‌عنوان پشتوانه‌ای معنوی برای جوانان هیئت عمل می‌کند و آن‌ها را در مسیر صحیح زندگی هدایت می‌کند. حاج محمود کریمی، ذاکر این هیئت، با اشعار و نوحه‌خوانی خود، شور و حال ویژه‌ای به مراسم می‌بخشد.
 
از ویژگی‌های خاص این هیئت، نظم حاکم بر آن و حضور پرشور [[جوانی|جوانان]] با هر طیف و پوششی است. این حضور پرشور، نشان از عمق عشق و علاقهٔ جوانان به [[دین]] و [[امام حسین]] دارد. این عشق، که با گوشت و پوست و استخوان جوانان عجین شده، باعث شده تا بسیاری از افرادی که در ابتدا اعتقادی به هیئت نداشتند، با [[توسل]] به شهدا و صاحب روضه، سال‌ها است که در این مسیر قرار گرفته‌اند. عصر [[تاسوعا]] و [[عاشورا]]، جمعیت عزاداران تا خیابان‌های اطراف امامزاده را فرا می‌گیرد.
 
هیئت رایه العباس به‌عنوان نخستین هیئت مذهبی، اقدام به راه‌اندازی وب‌سایت فطرس کرد. این هیئت با هدف بهره‌گیری از این فضا برای ترویج فرهنگ حسینی، در سال ۱۳۷۹ش فعالیت خود را آغاز کرد. در آن زمان، با وجود محدودیت‌های فنی و سرعت پایین اینترنت، وب‌سایت فطرس با استقبال گسترده‌ای مواجه می‌شد و گاهی تعداد بازدیدکنندگان آن از مرز ۲ میلیون نفر فراتر می‌رفت. این استقبال به حدی بود که حتی کارشناسان خارجی را نیز به کنجکاوی واداشت. مجالس با جمعیت ۱۵ هزار نفری، به‌صورت آنلاین در ۲۷ کشور جهان و میانگین ۲ میلیون نفر در داخل کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. این امر باعث شده تا مجالس حسینی در وسعت بیشتری برگزار شود، اگرچه محدودیت‌های ناشی از واقع شدن هیئت در یک محله مسکونی نیز وجود دارد.<ref>[https://old.irannewspaper.ir/newspaper/item/621314 «رایة العباس چگونه به بزرگ‌ترین هیئت ایران تبدیل شد؟»، وب‌سایت روزنامۀ ایران.]</ref>
 
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}  
{{پانویس}}
==منابع==  
 
==منابع==
{{آغاز منابع}}
* اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآة البلدان، به‌تحقیق عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، اسفار، ۱۳۶۸ش.
* اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآة البلدان، به‌تحقیق عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، اسفار، ۱۳۶۸ش.
* بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، قم، بی‌نا، ۱۳۵۰ش.
* بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، قم، بی‌نا، ۱۳۵۰ش.
* «رایة العباس چگونه به بزرگ‌ترین هیئت ایران تبدیل شد؟»، وب‌سایت روزنامهٔ ایران، تاریخ درج مطلب: ۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
* ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۱ش.
* ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۱ش.
* طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، تهران، مرکز آموزش سازمان فرهنگ یهنری شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش.
* طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامهٔ صدسالگی شهرداری تهران، تهران، مرکز آموزش سازمان فرهنگ یهنری شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش.
* کریمان، حسین، تهران در گذشته و حال، تهران، دانشگاه ملی ایران، ۱۳۵۵ش.
* کریمان، حسین، تهران در گذشته و حال، تهران، دانشگاه ملی ایران، ۱۳۵۵ش.
* کریمان، حسین، قصران (کوهسران)، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۶ش.
* کریمان، حسین، قصران (کوهسران)، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۶ش.
* فرزادمنش، شیما، «توصیف محلۀ چیذر»، آرشیو شهرداری منطقۀ یک تهران، ۱۳۸۹ش.
* فرزادمنش، شیما، «توصیف محلهٔ چیذر»، آرشیو شهرداری منطقهٔ یک تهران، ۱۳۸۹ش.
* فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۲۸ش.
* فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، استان مرکزی، دایرهٔ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۲۸ش.
* «محله چیذر تهران کجاست؟»، سایت ایرانی‌جو، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.
* «محله چیذر تهران کجاست؟»، وب‌سایت ایرانی‌جو، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
* «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.
* «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
* محمودیان، علی‌اکبر و دیگران، اطلس شهرستان شمیران، تهران، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۱ش.
* محمودیان، علی‌اکبر و دیگران، اطلس شهرستان شمیران، تهران، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۱ش.
* معیرالممالک، دوستعلی، رجال عصر ناصری، تهران، تاریخ ایران، ۱۳۶۱ش.
* معیرالممالک، دوستعلی، رجال عصر ناصری، تهران، تاریخ ایران، ۱۳۶۱ش.
* موسوی‌زاده، حسن، «چیذر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.
* موسوی‌زاده، حسن، «چیذر»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
{{پایان منابع}}
 
{{#seo:
|title= چیذر کجاست - معرفی کامل چیذر و پیشینه آن - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|keywords= چیذر
|description= معرفی کامل محله چیذر و پیشینه آن - معرفی همسایگان و مکان‌های مذهبی چیذر - ویکی زندگی
}}
 
{{تهران-افقی}}
 
[[رده:تهران]]
[[رده:جاذبه‌های گردشگری استان تهران]]

نسخهٔ کنونی تا ۲۶ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۲۷

امامزاده علی اکبر-چیذر
تابلویی که مسیر امامزاده علی اکبر و چیذر را نشان می‌دهد

چیذر؛ محله‌ای قدیمی در شمیران، واقع در شمال شهر تهران.

چیذر، محله‌ای اصیل در شمال تهران، با پیشینه‌ای که به دوران پیش از اسلام می‌رسد، امروز تلفیقی از بافت مذهبی و فرهنگی است. این محله به‌واسطه وجود امامزاده علی‌اکبر و هیئت رایه العباس، به قطب مذهبی و فرهنگی تهران تبدیل شده و هر ساله میزبان ده‌ها هزار عزادار حسینی است.

معرفی چیذر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

چیذر، چیزر یا شیزر، از محله‌های قدیمی تهران است که امروزه در محدوده منطقه ۱ شهرداری تهران قرار گرفته است. این محله، در گذشته، روستایی در اطراف تهران به‌شمار می‌آمد.[۱]

امامزاده علی اکبر چیذر
نمای بیرونی امامزاده علی اکبر چیذر

آثار باستانی برجای‌مانده در بالای تپه‌ای، میان دو محله رستم‌آباد و چیذر، در نزدیکی‌های بقعه امامزاده علی‌اکبر، بقایایی از قلعه‌ای کهن را نشان می‌دهد که مورخان، آن را به دوران پیش از اسلام نسبت داده‌اند. محققان، بر این باورند که این آثار، باقیماندهٔ پرستشگاه یا آتشکده زردشتیان بوده است.[۲] روستای چیذر، در دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار، در ابتدا به اتابک اعظم (امین السلطان) و پس از آن به داماد او صارم الدوله، تعلق داشته است.[۳] در آن زمان، بسیاری از اشراف و بزرگان، در این روستا، باغ ییلاقی داشتند.[۴]
در این روستا علاوه بر باغ‌ها و زمین‌های متعدد، موقوفات بسیاری نیز وجود داشته است؛ مانند ۶ دانگ زمین مزروعی به وسعت ۱۶۰۰ متر که وقف امامزاده علی‌اکبر شده بود. از دیگر موقوفات این روستا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: قنات اول بالاده، قنات دوم بالاده (وقف امامزاده علی‌اکبر) و یک قطعه زمین به مساحت ۱۶۰۰ متر که توسط بانویی به‌نام فاطمه، وقف مسجد و حمام چیذر شده بود.[۵]

واژه‌شناسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با بررسی برخی از سنگ مزارهای کهنه در این منطقه، می‌توان دریافت که در برهه‌ای از زمان، چیذر را با نام معرب آن یعنی «شیزر» می‌شناخته‌اند. گروهی از زبان‌شناسان، چیذر را ترکیبی از دو واژه «چی» و «زر» و به‌معنی «زرخیز» می‌دانند. دلیل این نامگذاری نیز حاصل‌خیز بودن خاکِ این منطقه عنوان شده است.[۶] برخی از مردم، نام اصلی این منطقه را «چو زر» می‌دانند که دلیل آن هم، رنگ طلایی و زرین شاخه‌های گندم، در این منطقه بوده است. این نام به‌مرور زمان به چیذر تغییر کرده است.[۷]

محله چیذر، از شمال به خیابان فرمانیه (شهید دکتر لواسانی) و بلوار اندرزگو، از سمت شرق به خیابان کامرانیه جنوبی، از سمت جنوب به بزرگراه صدر و از سمت غرب به قیطریه می‌رسد.[۸]

پیشه مردم چیذر در گذشته

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مردم، در این روستا، بیشتر کشاورز و گله‌دار بودند و برخی از آنها نیز در کارخانه ضراب‌خانهٔ سلطنت‌آباد مشغول به‌کار بودند. غلات، صیفی‌جات و انار، از مهم‌ترین محصولات تولیدی چیذر بوده است.

منابع آبی چیذر در گذشته

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آب مورد نیاز برای کشاورزی و آشامیدن چیذر نیز از طریق دو رشته قنات و رودهای دربند و دارآباد، تأمین می‌شده است.[۹]

اماکن مذهبی چیذر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حوزهٔ علمیه چیذر
نمای فضای داخل حوزهٔ علمیه چیذر

علاوه بر بقعه امامزاده علی‌اکبر، در این منطقه، اماکنی دیگر همچون مسجد قائم چیذر، حوزه علمیه چیذر، بقعه امامزاده اسماعیل،[۱۰] مسجد یک‌در و تکیه یک‌در[۱۱] نیز حضور دارند. حضور این اماکن مذهبی کهن در این محله، نشان از بافت مذهبی چیذر دارد.[۱۲]

اماکن تفریحی و ورزشی چیذر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

یکی از ویژگی‌های برجسته چیذر، فضای سبز و پارک‌های متعدد آن است که محیطی آرام و دلنشین برای ساکنان فراهم کرده است. از جملهٔ این پارک‌ها عبارتند از:

  • پارک قیطریه؛
  • بوستان شب‌تاب؛
  • بوستان قیطریه؛
  • پارک نیاوران؛
  • بوستان حکیمیه؛
  • پارک پیوند؛
  • بوستان میلاد؛
  • پارک صبا.[۱۳]همچنین مجموعه‌های ورزشی این منطقه عبارتند از.
  • ورزشگاه عقیلی؛
  • مجتمع ورزشی ایرانیان؛
  • مجموعه ورزشی آفتاب؛
  • مجموعه ورزشی تسلیمی؛
  • زورخانه آیت الله طالقانی.[۱۴]

مراکز خرید چیذر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

چیذر مراکز خرید مدرن و معروفی دارد که می‌توان از مجتمع تجاری آوان، پاساژ تجاری نیاوران، مرکز خرید سانا، مرکز خرید دریای نور، مجتمع تجاری بم، اطلس مال، مرکز خرید نارون، مرکز خرید کوهستان، مرکز خرید زر و مرکز خرید قیطریه نام برد.[۱۵]

چیذر قطب مذهبی و فرهنگی تهران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

هیئت رایه العباس از هیئت‌های قدیمی تهران است که هر سال با حضور ده‌ها هزار نفر از عزاداران در امامزاده علی‌اکبر چیذر که بزرگ‌ترین گلزار شهدای تهران پس از بهشت زهرا است، برگزار می‌شود. در این میان، حضور ۵۸۷ شهید در این مکان، به‌عنوان پشتوانه‌ای معنوی برای جوانان هیئت عمل می‌کند و آن‌ها را در مسیر صحیح زندگی هدایت می‌کند. حاج محمود کریمی، ذاکر این هیئت، با اشعار و نوحه‌خوانی خود، شور و حال ویژه‌ای به مراسم می‌بخشد.

از ویژگی‌های خاص این هیئت، نظم حاکم بر آن و حضور پرشور جوانان با هر طیف و پوششی است. این حضور پرشور، نشان از عمق عشق و علاقهٔ جوانان به دین و امام حسین دارد. این عشق، که با گوشت و پوست و استخوان جوانان عجین شده، باعث شده تا بسیاری از افرادی که در ابتدا اعتقادی به هیئت نداشتند، با توسل به شهدا و صاحب روضه، سال‌ها است که در این مسیر قرار گرفته‌اند. عصر تاسوعا و عاشورا، جمعیت عزاداران تا خیابان‌های اطراف امامزاده را فرا می‌گیرد.

هیئت رایه العباس به‌عنوان نخستین هیئت مذهبی، اقدام به راه‌اندازی وب‌سایت فطرس کرد. این هیئت با هدف بهره‌گیری از این فضا برای ترویج فرهنگ حسینی، در سال ۱۳۷۹ش فعالیت خود را آغاز کرد. در آن زمان، با وجود محدودیت‌های فنی و سرعت پایین اینترنت، وب‌سایت فطرس با استقبال گسترده‌ای مواجه می‌شد و گاهی تعداد بازدیدکنندگان آن از مرز ۲ میلیون نفر فراتر می‌رفت. این استقبال به حدی بود که حتی کارشناسان خارجی را نیز به کنجکاوی واداشت. مجالس با جمعیت ۱۵ هزار نفری، به‌صورت آنلاین در ۲۷ کشور جهان و میانگین ۲ میلیون نفر در داخل کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. این امر باعث شده تا مجالس حسینی در وسعت بیشتری برگزار شود، اگرچه محدودیت‌های ناشی از واقع شدن هیئت در یک محله مسکونی نیز وجود دارد.[۱۶]

  1. موسوی‌زاده، «چیذر»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  2. موسوی‌زاده، «چیذر»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  3. طباطبایی، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامهٔ صدسالگی شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش، ص۶۸.
  4. معیرالممالک، رجال عصر ناصری، ۱۳۶۱ش، ص137-138.
  5. ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران، ۱۳۷۱ش، ج1، ص334-335.
  6. کریمان، تهران در گذشته و حال، ۱۳۵۵ش، ص۴۱۲؛
    طباطبایی، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامهٔ صدسالگی شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش، ص۶۸؛
    فرزادمنش، «توصیف محلهٔ چیذر»، ۱۳۸۹ش، ص۶.
  7. «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا.
  8. «محله چیذر تهران کجاست؟»، سایت ایرانی‌جو.
  9. فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، استان مرکزی، ۱۳۲۸ش، ج1، ص63؛
    محمودیان، اطلس شهرستان شمیران، ۱۳۸۱ش، ص83؛
    کریمان، قصران (کوهسران)، ۱۳۵۶ش، ج1، ص504؛
    بلاغی، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، ۱۳۵۰ش، ص42؛
    ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران، ۱۳۷۱ش، ج1، ص326-327.
  10. فرزادمنش، «توصیف محلهٔ چیذر»، ۱۳۸۹ش، ص۶ و 1؛
    اعتمادالسلطنه، مرآة البلدان، ۱۳۶۸ش، ج4، ص2360.
  11. «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا.
  12. موسوی‌زاده، «چیذر»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  13. «محله چیذر تهران کجاست؟»، وب‌سایت ایرانی‌جو.
  14. «محله چیذر تهران کجاست؟»، وب‌سایت ایرانی‌جو.
  15. «محله چیذر تهران کجاست؟»، وب‌سایت ایرانی‌جو.
  16. «رایة العباس چگونه به بزرگ‌ترین هیئت ایران تبدیل شد؟»، وب‌سایت روزنامۀ ایران.
  • اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآة البلدان، به‌تحقیق عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، اسفار، ۱۳۶۸ش.
  • بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، قم، بی‌نا، ۱۳۵۰ش.
  • «رایة العباس چگونه به بزرگ‌ترین هیئت ایران تبدیل شد؟»، وب‌سایت روزنامهٔ ایران، تاریخ درج مطلب: ۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۱ش.
  • طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامهٔ صدسالگی شهرداری تهران، تهران، مرکز آموزش سازمان فرهنگ یهنری شهرداری تهران، ۱۳۸۷ش.
  • کریمان، حسین، تهران در گذشته و حال، تهران، دانشگاه ملی ایران، ۱۳۵۵ش.
  • کریمان، حسین، قصران (کوهسران)، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۶ش.
  • فرزادمنش، شیما، «توصیف محلهٔ چیذر»، آرشیو شهرداری منطقهٔ یک تهران، ۱۳۸۹ش.
  • فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، استان مرکزی، دایرهٔ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۲۸ش.
  • «محله چیذر تهران کجاست؟»، وب‌سایت ایرانی‌جو، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • «محله چیذر تهران»، وب‌سیات زومیلا، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • محمودیان، علی‌اکبر و دیگران، اطلس شهرستان شمیران، تهران، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۱ش.
  • معیرالممالک، دوستعلی، رجال عصر ناصری، تهران، تاریخ ایران، ۱۳۶۱ش.
  • موسوی‌زاده، حسن، «چیذر»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.