پیشنویس:رواق: تفاوت میان نسخهها
imported>محمدمهدی محمدی لینک داخلی |
imported>شاهرودی +رده:عناصر معماری، +رده:معماری ایرانی (هاتکت)، ابرابزار |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:رواق.jpg|جایگزین=رواق شرقی مسجد کبود تبریز|بندانگشتی|رواق شرقی مسجد کبود تبریز]] | [[پرونده:رواق.jpg|جایگزین=رواق شرقی مسجد کبود تبریز|بندانگشتی|رواق شرقی مسجد کبود تبریز]] | ||
{{درشت|'''رواق'''}}؛ فضای ویژهای در مسجد با معماری خاص. | |||
رواق در معماری فضایی کشیده و سرپوشیده است که معمولاً با ستونهایی باز به فضایی دیگر متصل میشود و در اماکن مذهبی، پیرامون ضریح قرار دارد. | رواق در معماری فضایی کشیده و سرپوشیده است که معمولاً با ستونهایی باز به فضایی دیگر متصل میشود و در اماکن مذهبی، پیرامون ضریح قرار دارد. واژهٔ رواق ریشهای [[زبان فارسی|فارسی]] داشته و به معنی زیبایی، پیشخانه یا سایهبان است. نمونههای اولیه رواق در [[مسجد النبی]] مدینه شکل گرفت و بعدها در [[مسجد جامع|مساجد جامع]] و بناهای اسلامی توسعه یافت. خاستگاه رواق در جهان اسلام تحت تأثیر معماری روم شرقی و همچنین سنتهای ایرانی پیش از اسلام بوده است. رواق در بناهایی چون مسجد جامع قیروان، مسجد تاریخانه دامغان و کاخهای دوران اموی دیده میشود و ستونها و طاقهای آنها با انواع تزیینات اجرا شدهاند. این فضا در [[مسجد|مساجد]] و کاخها برای ایجاد سایه، هدایت جریان فضا و زیباییشناسی معماری کاربرد دارد. | ||
==مفهوم و جایگاه | == مفهوم و جایگاه رواق در معماری == | ||
[[پرونده:رواق۳.jpg|جایگزین=رواق فرهنگستان هنر|بندانگشتی|رواق فرهنگستان هنر]] | [[پرونده:رواق۳.jpg|جایگزین=رواق فرهنگستان هنر|بندانگشتی|رواق فرهنگستان هنر]] | ||
رواق در اصطلاح معماری، فضایی کشیده و سرپوشیده است که از یکسو | رواق در اصطلاح معماری، فضایی کشیده و سرپوشیده است که از یکسو بهواسطهٔ ردیفی از ستونها باز بوده یا به فضایی روباز متصل است.<ref>ابنمنظور، لسان العرب، ذیل واژه رواق.</ref> برخی رواق را فضایی دارای ستون که دو مکان را به هم متصل میکند، نیز دانستهاند. در اماکن مذهبی و حرمها، فضایی که پیرامون ضریح بوده، رواق نام دارد؛ مانند رواق دارالزهد و رواق دارالولایه در حرم [[امام رضا]].<ref>محدثی، فرهنگنامه زیارت، ۱۳۹۰ش، صص۳۴–۳۵.</ref> | ||
==واژهشناسی رواق== | |||
== واژهشناسی رواق == | |||
[[پرونده:رواق۱.jpg|جایگزین=رواق ستوندار -مسجد عقبه، قیروانِ تونس|بندانگشتی|رواق ستوندار در داخل مسجد عقبه، قیروانِ تونس]] | [[پرونده:رواق۱.jpg|جایگزین=رواق ستوندار -مسجد عقبه، قیروانِ تونس|بندانگشتی|رواق ستوندار در داخل مسجد عقبه، قیروانِ تونس]] | ||
برخی محققان بر این باورند که واژه [[زبان عربی|عربی]] رواق، | برخی محققان بر این باورند که واژه [[زبان عربی|عربی]] رواق، ریشهٔ فارسی دارد.<ref>امام شوشتری، «بررسی نفوذ شیوه معماری ایرانی در معماری اسلامی برپایه نوشتههای تاریخی»، ۱۳۴۸ش، ص۲۲؛ Rabbat, Riwak, VIII, P544.</ref> رواق در لغت بهمعنی زیبایی و مقدّم است. رواق در برخی از معاجم عربی بهمعنی خانهای شبیه خیمه است که یک ستون در وسط آن قرار دارد.<ref>فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۰۸.</ref> در واژهنامههای فارسی آن را پیشخانه، پیشگاه خانه، ایوان، سایهبان و سقف ابتدای خانه معنی کردهاند.<ref>تبریزی، برهان قاطع، ص۴۳۲؛ [https://www.vajehyab.com/?q=رواق عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه رواق]؛ [https://www.vajehyab.com/dehkhoda/رواق-3 دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه رواق.]</ref> اغلب واژهنامهها تلفظ آن را رِواق (به کسر راء) دانستهاند.<ref>تبریزی، برهان قاطع، ص۴۳۲؛ [https://www.vajehyab.com/moein/رواق معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه رواق]؛ فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۰۸.</ref> [[علیاکبر دهخدا|دهخدا]] تلفظ رُواق (به ضم راء) را نیز صحیح میداند.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/رواق-3 دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه رواق.]</ref> | ||
==پیشینه تاریخی و خاستگاه رواق== | == پیشینه تاریخی و خاستگاه رواق == | ||
=== الگوی اولیه در صدر اسلام === | |||
===الگوی اولیه در صدر اسلام=== | وجود رواق در معماری اسلامی به صدر اسلام بازمیگردد. خانه [[حضرت محمد|پیامبر]] در مدینه، محوطهای چهارگوش و دارای سایهبان بود، که در اطراف آن اتاق پیامبر و صفهٔ اصحاب تنگدست قرار داشت. در دوران پس از پیامبر، مسجد النبی توسعه یافت و پیرامون حیاطهای آن سایهبانهای کمعرضتر از سایبان اصلی احداث شد. بهاینترتیب آن مسجد دارای رواقهایی شد که نمونهٔ اولیه رواق در مسجدهای امروزی است.<ref>یعقوبی، تاریخ، ۱۸۸۳م، ص۴۳؛ Grabar, The Formation of Islamic Art, 1987, P104and119. ؛ شافعی، العمارة العربیة فی مصر الاسلامیة، ۱۹۷۰م، ج۱، ص۶۷–۶۸؛ Hillenbrand, Islamic Architecture, 1994, P71-73.</ref> | ||
وجود رواق در معماری اسلامی به صدر اسلام | |||
در مساجد جامع اولیه که در واقع، حیاطی بزرگ بودند، در سمت قبله، رواق بزرگی وجود داشت که تالار بزرگی برای برگزاری نماز بود. بعدها رواقهای دیگری در جوانب دیگر حیاط، نیز اضافه شده و حیاطها میان رواقها محصور بودند.<ref>اتینگهاوزن، هنر و معماری اسلامی، ۱۳۹۸ش، ج۱، ص۲۶.</ref> | در مساجد جامع اولیه که در واقع، حیاطی بزرگ بودند، در سمت قبله، رواق بزرگی وجود داشت که تالار بزرگی برای برگزاری نماز بود. بعدها رواقهای دیگری در جوانب دیگر حیاط، نیز اضافه شده و حیاطها میان رواقها محصور بودند.<ref>اتینگهاوزن، هنر و معماری اسلامی، ۱۳۹۸ش، ج۱، ص۲۶.</ref> | ||
===خاستگاه رومی-بیزانسی=== | === خاستگاه رومی-بیزانسی === | ||
مسلمانان پس از فتح شام و مشاهده بناهای ستوندار، در | مسلمانان پس از فتح شام و مشاهده بناهای ستوندار، در دورهٔ اموی (۴۱–۱۳۲ق) معماران رومی را به ساخت مسجد گماردند. از این رو میتوان گفت خاستگاه رواق در جهان اسلام، معماری روم شرقی است. در این زمان در دمشق نیز، معبد و کلیسای دارای رواق وجود داشت.<ref>Grabar, The Formation of Islamic Art, 1987, P110. ؛ شافعی، العمارة العربیة فی مصر الاسلامیة، ۱۹۷۰م، ج۱، ص۱۰۱–۱۰۳و۱۲۰–۱۲۱و۱۲۵؛ Hillenbrand, Islamic Architecture, 1994, P68-69؛</ref> | ||
===ریشههای ایرانی و یونانی=== | === ریشههای ایرانی و یونانی === | ||
برخی معتقدند که معمار مسجد کوفه، ایرانی بوده<ref>خلیلی مدیراقدام، ایران بعد از اسلام، ۱۳۳۵ش، ج۱، ص۲۱۷.</ref> | برخی معتقدند که معمار مسجد کوفه، ایرانی بوده<ref>خلیلی مدیراقدام، ایران بعد از اسلام، ۱۳۳۵ش، ج۱، ص۲۱۷.</ref> و رواق مسجد از نمونههای ایرانی آن اقتباس شده است. باستانشناسان معتقدند که در ایران پیش از اسلام نیز، سایبان ستوندار وجود داشته است. نمونههای موجود در [[پاسارگاد]]، [[تخت جمشید]]، معبد خورهه، کوه خواجه و کاخ اشکانی در آشور، نشاندهنده وجود رواق در آنها است.<ref>موسوی، «یادمان خشتی کوه خواجه زابل و خلاصهای از نتایج مطالعات و کاوشهای انجامشده در آن»، ۱۳۷۵ش، ص۷۶–۷۸.</ref> این فضاسازیها در تمدن یونان باستان، کهنتر از ایران است.<ref>Hartt, Art A History Of Painting Sculpture Architecture, 1989, P130, Picture 168.</ref> | ||
==نمونههای برجسته رواق در گذر تاریخ== | == نمونههای برجسته رواق در گذر تاریخ == | ||
[[پرونده:رواق۲.jpg|جایگزین=رواق دارالحجه حرم مطهر امام رضا|بندانگشتی|رواق دارالحجه حرم مطهر امام رضا]] | [[پرونده:رواق۲.jpg|جایگزین=رواق دارالحجه حرم مطهر امام رضا|بندانگشتی|رواق دارالحجه حرم مطهر امام رضا]] | ||
===کاخهای اموی=== | === کاخهای اموی === | ||
کاخ خربه المفجر در دره رود اردن، دارای رواقهایی بوده است. این کاخ در دوران هشام اموی ( | کاخ خربه المفجر در دره رود اردن، دارای رواقهایی بوده است. این کاخ در دوران هشام اموی (۱۰۵–۱۲۵ق) ساخته شد و رواقهای آن در بخشهایی مانند صحن و مسجد، واقع بودهاند. شباهت میان ستونبندی و سایر اجزای بنا در نقشههای این کاخ و بقایای شهر عَنجَر در لبنان و صومعه و دژ سمعان در سوریه نشاندهندهٔ این است که معماری آنها ریشهٔ رومی داشته است.<ref>اتینگهاوزن، هنر و معماری اسلامی، ۱۳۹۸ش، ج۱، ص۱۷–۱۸.</ref> | ||
===کاربرد در تمدنهای باستان=== | === کاربرد در تمدنهای باستان === | ||
رواق در بناهایی مانند نیایشگاه و مقبره رامسس سوم مصر و معبد پاگودای شیچیا در چین نیز وجود داشته است.<ref>اتینگهاوزن، هنر و معماری اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۱۸و۲۳۰و۲۶۴.</ref> | رواق در بناهایی مانند نیایشگاه و مقبره رامسس سوم مصر و معبد پاگودای شیچیا در چین نیز وجود داشته است.<ref>اتینگهاوزن، هنر و معماری اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۱۸و۲۳۰و۲۶۴.</ref> | ||
===مساجد کهن اسلامی=== | === مساجد کهن اسلامی === | ||
در [[مسجد]] جامع قیروان (۲۲۱ق) رواقهایی دارای دو ردیف ستون موازی با یکدیگر<ref>Mazot, Tunisia And Egypt The Aghlabids And Fatimids, P132.</ref> | در [[مسجد]] جامع قیروان (۲۲۱ق) رواقهایی دارای دو ردیف ستون موازی با یکدیگر<ref>Mazot, Tunisia And Egypt The Aghlabids And Fatimids, P132.</ref> به شکل چهارگوش قطور وجود داشت، که هر کدام رو به صحن، دارای یک جفت ستون و سرستون تزیینی بودند. ستونهای اصلی این بنا، نگهدارنده طاقهای آجری و هلالی آن هستند. مسجد تاریخانه دامغان نیز از جمله بناهای دارای رواق است. ستونهای رواق این مسجد، استوانههایی قطور از جنس آجر، گچ و جز آن بوده و قوسهای برافراشته بر ستونهای این مسجد از انواع تیزگی و خاگی هستند.<ref>Pope, Persian Architecture, 1965, P78-79.</ref> | ||
===گستره جغرافیایی در جهان اسلام=== | === گستره جغرافیایی در جهان اسلام === | ||
از بناهای دیگر دارای رواق میتوان به قرطبه در اسپانیا، متوکل در سامرای عراق، سوس در تونس، ابودلف در سامرای عراق، الحاکم در قاهره، قوتالاسلام در دهلی، مساجد گناباد، [[نطنز]] و [[ورامین]] اشاره کرد.<ref>Grabar, The Formation of Islamic Art, 1987, P107؛Scerratto, Monuments Of Civilisation, 1976, P33-36. </ref> | از بناهای دیگر دارای رواق میتوان به قرطبه در اسپانیا، متوکل در سامرای عراق، سوس در تونس، ابودلف در سامرای عراق، الحاکم در قاهره، قوتالاسلام در دهلی، مساجد گناباد، [[نطنز]] و [[ورامین]] اشاره کرد.<ref>Grabar, The Formation of Islamic Art, 1987, P107؛Scerratto, Monuments Of Civilisation, 1976, P33-36.</ref> | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | |||
== منابع == | |||
{{آغاز منابع}} | {{آغاز منابع}} | ||
*ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار بیروت، ۱۳۷۵ش. | * ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار بیروت، ۱۳۷۵ش. | ||
*اتینگهاوزن، ریچارد و گرابر، الگ، هنر و معماری اسلامی، بهترجمه یعقوب آژند، تهران، سمت، ۱۳۹۸ش. | * اتینگهاوزن، ریچارد و گرابر، الگ، هنر و معماری اسلامی، بهترجمه یعقوب آژند، تهران، سمت، ۱۳۹۸ش. | ||
*امام شوشتری، محمدعلی، «بررسی نفوذ شیوه معماری ایرانی در معماری اسلامی برپایه نوشتههای تاریخی»، باستانشناسی و هنر ایران، تهران، شماره ۲، ۱۳۴۸ش. | * امام شوشتری، محمدعلی، «بررسی نفوذ شیوه معماری ایرانی در معماری اسلامی برپایه نوشتههای تاریخی»، باستانشناسی و هنر ایران، تهران، شماره ۲، ۱۳۴۸ش. | ||
*تبریزی، محمدحسین بن خلف، برهان قاطع، تهران، نیما، ۱۳۸۰ش. | * تبریزی، محمدحسین بن خلف، برهان قاطع، تهران، نیما، ۱۳۸۰ش. | ||
*خلیلی مدیراقدام، عباس، ایران بعد از اسلام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۳۵ش. | * خلیلی مدیراقدام، عباس، ایران بعد از اسلام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۳۵ش. | ||
*شافعی، فرید، العماره العربیه فی مصر الاسلامیه، قاهره، [بینا]، ۱۹۷۰م. | * شافعی، فرید، العماره العربیه فی مصر الاسلامیه، قاهره، [بینا]، ۱۹۷۰م. | ||
*فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، هجرت، ۱۴۰۹ق. | * فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، هجرت، ۱۴۰۹ق. | ||
*محدثی، جواد، فرهنگنامه زیارت، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش. | * محدثی، جواد، فرهنگنامه زیارت، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش. | ||
*موسوی، محمود، «یادمان خشتی کوه خواجه زابل و خلاصهای از نتایج مطالعات و کاوشهای انجامشده در آن»، مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، بهتحقیق باقر آیتاللهزاده شیرازی، تهران، شماره۴، ۱۳۷۵ش. | * موسوی، محمود، «یادمان خشتی کوه خواجه زابل و خلاصهای از نتایج مطالعات و کاوشهای انجامشده در آن»، مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، بهتحقیق باقر آیتاللهزاده شیرازی، تهران، شماره۴، ۱۳۷۵ش. | ||
*یعقوبی، احمد، تاریخ، بهتحقیق هوتسما، لیدن، بریل، ۱۸۸۳م. | * یعقوبی، احمد، تاریخ، بهتحقیق هوتسما، لیدن، بریل، ۱۸۸۳م. | ||
*Grabar, O., The Formation of Islamic Art, New Haven/London, 1987. | * Grabar, O. , The Formation of Islamic Art, New Haven/London, 1987. | ||
*Hillenbrand, R., Islamic Architecture, Edinburgh, 1994. | * Hillenbrand, R. , Islamic Architecture, Edinburgh, 1994. | ||
*Hartt, F., Art A History Of Painting Sculpture Architecture, New York, 1989. | * Hartt, F. , Art A History Of Painting Sculpture Architecture, New York, 1989. | ||
*Mazot, S., Tunisia And Egypt The Aghlabids And Fatimids. | * Mazot, S. , Tunisia And Egypt The Aghlabids And Fatimids. | ||
*Pope, A. U., Persian Architecture, Tehran, 1965. | * Pope, A. U. , Persian Architecture, Tehran, 1965. | ||
*Rabbat, N., Riwak. | * Rabbat, N. , Riwak. | ||
*Scerratto, U., Monuments Of Civilisation, Islam ed. R. Ettinghausen, London, 1976. | * Scerratto, U. , Monuments Of Civilisation, Islam ed. R. Ettinghausen, London, 1976. | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
{{#seo: | |||
|title=رواق چیست؟ آشنایی با تاریخچه و کاربرد آن در معماری اسلامی - ویکی زندگی | |||
|title_mode=Replaced Title | |||
|keywords=رواق، رواق در معماری اسلامی، رواق مسجد، معنی رواق، تاریخچه رواق، معماری ایرانی اسلامی | |||
|description=رواق، فضایی سرپوشیده در معماری اسلامی است که با ستونهایی زیبا به فضایی دیگر باز میشود. با تاریخچه، ریشه فارسی واژه رواق و کاربرد آن در مساجد آشنا شوید - ویکی زندگی | |||
}} | |||
{{معماری ایرانی-افقی}} | |||
[[رده:عناصر معماری]] | |||
[[رده:معماری ایرانی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۲۹
رواق؛ فضای ویژهای در مسجد با معماری خاص.
رواق در معماری فضایی کشیده و سرپوشیده است که معمولاً با ستونهایی باز به فضایی دیگر متصل میشود و در اماکن مذهبی، پیرامون ضریح قرار دارد. واژهٔ رواق ریشهای فارسی داشته و به معنی زیبایی، پیشخانه یا سایهبان است. نمونههای اولیه رواق در مسجد النبی مدینه شکل گرفت و بعدها در مساجد جامع و بناهای اسلامی توسعه یافت. خاستگاه رواق در جهان اسلام تحت تأثیر معماری روم شرقی و همچنین سنتهای ایرانی پیش از اسلام بوده است. رواق در بناهایی چون مسجد جامع قیروان، مسجد تاریخانه دامغان و کاخهای دوران اموی دیده میشود و ستونها و طاقهای آنها با انواع تزیینات اجرا شدهاند. این فضا در مساجد و کاخها برای ایجاد سایه، هدایت جریان فضا و زیباییشناسی معماری کاربرد دارد.
مفهوم و جایگاه رواق در معماری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
رواق در اصطلاح معماری، فضایی کشیده و سرپوشیده است که از یکسو بهواسطهٔ ردیفی از ستونها باز بوده یا به فضایی روباز متصل است.[۱] برخی رواق را فضایی دارای ستون که دو مکان را به هم متصل میکند، نیز دانستهاند. در اماکن مذهبی و حرمها، فضایی که پیرامون ضریح بوده، رواق نام دارد؛ مانند رواق دارالزهد و رواق دارالولایه در حرم امام رضا.[۲]
واژهشناسی رواق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
برخی محققان بر این باورند که واژه عربی رواق، ریشهٔ فارسی دارد.[۳] رواق در لغت بهمعنی زیبایی و مقدّم است. رواق در برخی از معاجم عربی بهمعنی خانهای شبیه خیمه است که یک ستون در وسط آن قرار دارد.[۴] در واژهنامههای فارسی آن را پیشخانه، پیشگاه خانه، ایوان، سایهبان و سقف ابتدای خانه معنی کردهاند.[۵] اغلب واژهنامهها تلفظ آن را رِواق (به کسر راء) دانستهاند.[۶] دهخدا تلفظ رُواق (به ضم راء) را نیز صحیح میداند.[۷]
پیشینه تاریخی و خاستگاه رواق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]الگوی اولیه در صدر اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]وجود رواق در معماری اسلامی به صدر اسلام بازمیگردد. خانه پیامبر در مدینه، محوطهای چهارگوش و دارای سایهبان بود، که در اطراف آن اتاق پیامبر و صفهٔ اصحاب تنگدست قرار داشت. در دوران پس از پیامبر، مسجد النبی توسعه یافت و پیرامون حیاطهای آن سایهبانهای کمعرضتر از سایبان اصلی احداث شد. بهاینترتیب آن مسجد دارای رواقهایی شد که نمونهٔ اولیه رواق در مسجدهای امروزی است.[۸]
در مساجد جامع اولیه که در واقع، حیاطی بزرگ بودند، در سمت قبله، رواق بزرگی وجود داشت که تالار بزرگی برای برگزاری نماز بود. بعدها رواقهای دیگری در جوانب دیگر حیاط، نیز اضافه شده و حیاطها میان رواقها محصور بودند.[۹]
خاستگاه رومی-بیزانسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مسلمانان پس از فتح شام و مشاهده بناهای ستوندار، در دورهٔ اموی (۴۱–۱۳۲ق) معماران رومی را به ساخت مسجد گماردند. از این رو میتوان گفت خاستگاه رواق در جهان اسلام، معماری روم شرقی است. در این زمان در دمشق نیز، معبد و کلیسای دارای رواق وجود داشت.[۱۰]
ریشههای ایرانی و یونانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برخی معتقدند که معمار مسجد کوفه، ایرانی بوده[۱۱] و رواق مسجد از نمونههای ایرانی آن اقتباس شده است. باستانشناسان معتقدند که در ایران پیش از اسلام نیز، سایبان ستوندار وجود داشته است. نمونههای موجود در پاسارگاد، تخت جمشید، معبد خورهه، کوه خواجه و کاخ اشکانی در آشور، نشاندهنده وجود رواق در آنها است.[۱۲] این فضاسازیها در تمدن یونان باستان، کهنتر از ایران است.[۱۳]
نمونههای برجسته رواق در گذر تاریخ
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کاخهای اموی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]کاخ خربه المفجر در دره رود اردن، دارای رواقهایی بوده است. این کاخ در دوران هشام اموی (۱۰۵–۱۲۵ق) ساخته شد و رواقهای آن در بخشهایی مانند صحن و مسجد، واقع بودهاند. شباهت میان ستونبندی و سایر اجزای بنا در نقشههای این کاخ و بقایای شهر عَنجَر در لبنان و صومعه و دژ سمعان در سوریه نشاندهندهٔ این است که معماری آنها ریشهٔ رومی داشته است.[۱۴]
کاربرد در تمدنهای باستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]رواق در بناهایی مانند نیایشگاه و مقبره رامسس سوم مصر و معبد پاگودای شیچیا در چین نیز وجود داشته است.[۱۵]
مساجد کهن اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در مسجد جامع قیروان (۲۲۱ق) رواقهایی دارای دو ردیف ستون موازی با یکدیگر[۱۶] به شکل چهارگوش قطور وجود داشت، که هر کدام رو به صحن، دارای یک جفت ستون و سرستون تزیینی بودند. ستونهای اصلی این بنا، نگهدارنده طاقهای آجری و هلالی آن هستند. مسجد تاریخانه دامغان نیز از جمله بناهای دارای رواق است. ستونهای رواق این مسجد، استوانههایی قطور از جنس آجر، گچ و جز آن بوده و قوسهای برافراشته بر ستونهای این مسجد از انواع تیزگی و خاگی هستند.[۱۷]
گستره جغرافیایی در جهان اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از بناهای دیگر دارای رواق میتوان به قرطبه در اسپانیا، متوکل در سامرای عراق، سوس در تونس، ابودلف در سامرای عراق، الحاکم در قاهره، قوتالاسلام در دهلی، مساجد گناباد، نطنز و ورامین اشاره کرد.[۱۸]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ ابنمنظور، لسان العرب، ذیل واژه رواق.
- ↑ محدثی، فرهنگنامه زیارت، ۱۳۹۰ش، صص۳۴–۳۵.
- ↑ امام شوشتری، «بررسی نفوذ شیوه معماری ایرانی در معماری اسلامی برپایه نوشتههای تاریخی»، ۱۳۴۸ش، ص۲۲؛ Rabbat, Riwak, VIII, P544.
- ↑ فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۰۸.
- ↑ تبریزی، برهان قاطع، ص۴۳۲؛ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه رواق؛ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه رواق.
- ↑ تبریزی، برهان قاطع، ص۴۳۲؛ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه رواق؛ فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۰۸.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه رواق.
- ↑ یعقوبی، تاریخ، ۱۸۸۳م، ص۴۳؛ Grabar, The Formation of Islamic Art, 1987, P104and119. ؛ شافعی، العمارة العربیة فی مصر الاسلامیة، ۱۹۷۰م، ج۱، ص۶۷–۶۸؛ Hillenbrand, Islamic Architecture, 1994, P71-73.
- ↑ اتینگهاوزن، هنر و معماری اسلامی، ۱۳۹۸ش، ج۱، ص۲۶.
- ↑ Grabar, The Formation of Islamic Art, 1987, P110. ؛ شافعی، العمارة العربیة فی مصر الاسلامیة، ۱۹۷۰م، ج۱، ص۱۰۱–۱۰۳و۱۲۰–۱۲۱و۱۲۵؛ Hillenbrand, Islamic Architecture, 1994, P68-69؛
- ↑ خلیلی مدیراقدام، ایران بعد از اسلام، ۱۳۳۵ش، ج۱، ص۲۱۷.
- ↑ موسوی، «یادمان خشتی کوه خواجه زابل و خلاصهای از نتایج مطالعات و کاوشهای انجامشده در آن»، ۱۳۷۵ش، ص۷۶–۷۸.
- ↑ Hartt, Art A History Of Painting Sculpture Architecture, 1989, P130, Picture 168.
- ↑ اتینگهاوزن، هنر و معماری اسلامی، ۱۳۹۸ش، ج۱، ص۱۷–۱۸.
- ↑ اتینگهاوزن، هنر و معماری اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۱۸و۲۳۰و۲۶۴.
- ↑ Mazot, Tunisia And Egypt The Aghlabids And Fatimids, P132.
- ↑ Pope, Persian Architecture, 1965, P78-79.
- ↑ Grabar, The Formation of Islamic Art, 1987, P107؛Scerratto, Monuments Of Civilisation, 1976, P33-36.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار بیروت، ۱۳۷۵ش.
- اتینگهاوزن، ریچارد و گرابر، الگ، هنر و معماری اسلامی، بهترجمه یعقوب آژند، تهران، سمت، ۱۳۹۸ش.
- امام شوشتری، محمدعلی، «بررسی نفوذ شیوه معماری ایرانی در معماری اسلامی برپایه نوشتههای تاریخی»، باستانشناسی و هنر ایران، تهران، شماره ۲، ۱۳۴۸ش.
- تبریزی، محمدحسین بن خلف، برهان قاطع، تهران، نیما، ۱۳۸۰ش.
- خلیلی مدیراقدام، عباس، ایران بعد از اسلام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۳۵ش.
- شافعی، فرید، العماره العربیه فی مصر الاسلامیه، قاهره، [بینا]، ۱۹۷۰م.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، هجرت، ۱۴۰۹ق.
- محدثی، جواد، فرهنگنامه زیارت، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش.
- موسوی، محمود، «یادمان خشتی کوه خواجه زابل و خلاصهای از نتایج مطالعات و کاوشهای انجامشده در آن»، مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، بهتحقیق باقر آیتاللهزاده شیرازی، تهران، شماره۴، ۱۳۷۵ش.
- یعقوبی، احمد، تاریخ، بهتحقیق هوتسما، لیدن، بریل، ۱۸۸۳م.
- Grabar, O. , The Formation of Islamic Art, New Haven/London, 1987.
- Hillenbrand, R. , Islamic Architecture, Edinburgh, 1994.
- Hartt, F. , Art A History Of Painting Sculpture Architecture, New York, 1989.
- Mazot, S. , Tunisia And Egypt The Aghlabids And Fatimids.
- Pope, A. U. , Persian Architecture, Tehran, 1965.
- Rabbat, N. , Riwak.
- Scerratto, U. , Monuments Of Civilisation, Islam ed. R. Ettinghausen, London, 1976.
