پرش به محتوا

پیش‌نویس:ابریشم: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
حذف رده‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''ابریشم'''</big>؛ تار حاصل از پیله کرم ابریشم.
[[پرونده:ابریشم (2).jpg|جایگزین=کرم ابریشم-پیله ابریشم|بندانگشتی|تصویری از یک کرم ابریشم (لارو پروانه ابریشم اهلی، Bombyx mori) در کنار چندین پیله ابریشم]]
{{درشت|'''ابریشم'''}}؛ تار حاصل از پیله کرم ابریشم.
 
ابریشم، الیافی پروتئینی، لطیف و بادوامی است که از پیلهٔ کرم ابریشم حاصل می‌شود. چین، خاستگاه این کالای گرانبها، جاده ابریشم را برای صادرات آن گشود که [[ایران]] نیز در دوران [[ساسانیان]] و پس از [[اسلام]]، به یکی از مراکز مهم تولید و صادرات ابریشم با کیفیت برتر تبدیل شد. امروزه با وجود چالش‌های تولید، ابریشم همچنان به‌عنوان یک کالای لوکس و ارزشمند شناخته می‌شود و صنعت نوغان‌داری آن به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس در یونسکو به ثبت رسیده است.
 
==واژه‌شناسی ابریشم==
ابریشم، رشته‌های بسیار نازکی است که از پیلهٔ کرم ابریشم به دست می‌آید.<ref>[https://www.vajehyab.com/moein/ابریشم معین، فرهنگ معین، ذیل واژه ابریشم.]</ref> با جمع‌آوری تارهای طبیعی پیله می‌توان به الیاف نرم، لطیف، محکم و بادوام رسید.<ref>[https://manomode.com/5151/everything-about-silk-fabric/ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.]</ref> این تارها ساختمان پروتئینی دارند.<ref>[https://www.zingapp.ir/content/?id=8771 «پارچه ابریشم چیست؟»، سایت زینگ.]</ref>


ابریشم، رشته‌های بسیار نازکی است که از پیله‌ی کرم ابریشم بدست می‌آید.<ref>[https://www.vajehyab.com/moein/ابریشم معین، فرهنگ ‌معین، ذیل واژه ابریشم.] </ref>  با جمع‌آوری تارهای طبیعی پیله می‌توان به الیاف نرم، لطیف، محکم و بادوام رسید.<ref>[https://manomode.com/5151/everything-about-silk-fabric/ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.]</ref>  این تارها ساختمان پروتئینی دارند.<ref>[https://www.zingapp.ir/content/?id=8771 «پارچه ابریشم چیست؟»، سایت زینگ.]</ref> 
==تاریخچه ابریشم==
==تاریخچه ابریشم==
سرزمین چین، خاستگاه ابریشم است و چینی‌ها کشف ابریشم را به بانوی ابریشم نسبت می‌دهند.<ref>Scott, The Book of Silk, 1993, p22.</ref> به‌ منظور آسانی صادرات ابریشم از چین، راه درازی تا انطاکیه، پدید آمد که به جاده ابریشم، شناخته شد.<ref>لانگ، «ایران و چین»، تاریخ ایران کمبریج، ۱۳۶۶، ج۳، ص۶۵۹-۶۶۰؛ مشکور، تاریخ اجتماعی ایران در عهد باستان، ۱۳۴۲ش، ص۴۳۵-۴۳۶.</ref> در سده‌ی چهارم قبل از میلاد، ابریشم در یونان شناخته شده بود.<ref>لانگ، «ایران و چین»، تاریخ ایران کمبریج، ۱۳۶۶، ج۳، ص۶۶۰. </ref>
سرزمین چین، خاستگاه ابریشم است و چینی‌ها کشف ابریشم را به بانوی ابریشم نسبت می‌دهند.<ref>Scott, The Book of Silk, 1993, p22.</ref> به‌منظور آسانی صادرات ابریشم از چین، راه درازی تا انطاکیه، پدید آمد که به جاده ابریشم، شناخته شد.<ref>لانگ، «ایران و چین»، تاریخ ایران کمبریج، ۱۳۶۶، ج۳، ص۶۵۹–۶۶۰؛ مشکور، تاریخ اجتماعی ایران در عهد باستان، ۱۳۴۲ش، ص۴۳۵–۴۳۶.</ref> در سدهٔ چهارم قبل از میلاد، ابریشم در یونان شناخته شده بود.<ref>لانگ، «ایران و چین»، تاریخ ایران کمبریج، ۱۳۶۶، ج۳، ص۶۶۰.</ref>
 
 
قدیمی‌ترین پارچه‌ی ابریشمی یافت شده در ایران مربوط به حفاری‌های شهر قومس است که از ابریشم برای دور یقه‌ی لباس استفاده شده است.<ref>Scott, The Book of Silk, 1993, p51. </ref> در شاهنامه فردوسی نیز به آموزش بافتن ابریشم و تهیه لباس از آن، اشاره شده است.<ref>فردوسی، شاهنامه، ۱۳۷۴ش، ص۸-۹.</ref> کارگاه‌های ایرانی تولید پارچه‌ی ابریشم در دوره‌ی ساسانیان،<ref>پیگولوسکایا، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ۱۳۶۷ش، ص۳۳۷-۳۴۰.</ref> چنان پیشرفته بوده که محصولات آن‌ها از پارچه‌های ابریشم چینی، با کیفیت‌تر و زیباتر دانسته شده است.<ref>Drege, The Silk Road Saga, 1989, P27.</ref> تولید ابریشم در ایران پس از اسلام نیز مورد توجه بوده است. لباس‌های ابریشمی زنان در اشعار،<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۵۴۷.</ref> پرداخت ابریشم به عنوان خراج<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۴۱۴.</ref> و کارگاه‌های ابریشم‌بافی شوشتر، یزد، طبرستان، گیلان و تبریز<ref>پتروشفسکی، «اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره ایلخانان»، تاریخ ایران کمبریج، ۱۳۶۶ش، ج۵، ص۴۷۷.</ref> در گزارش‌های تاریخی آمده است. پس از حمله‌ی مغول، پرورش کرم ابریشم در ایران رونق یافت و در دوره‌ی صفویه، ایران یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان ابریشم بود.<ref>Herzig, “The Volume of Iranian Raw Silk Exports In The Safavid Period’’, 1992, XXV, P75and61.</ref> گیلان بیش‌ترین ابریشم و خراسان باکیفیت‌ترین ابریشم را تولید می‌کرد.<ref>Herzig, “The Volume of Iranian Raw Silk Exports In The Safavid Period’’, 1992, XXV, P76.</ref>
قدیمی‌ترین پارچهٔ ابریشمی یافت شده در ایران مربوط به حفاری‌های شهر قومس است که از ابریشم برای دور یقهٔ لباس استفاده شده است.<ref>Scott, The Book of Silk, 1993, p51.</ref> در [[شاهنامه]] [[فردوسی]] نیز به آموزش بافتن ابریشم و تهیه لباس از آن، اشاره شده است.<ref>فردوسی، شاهنامه، ۱۳۷۴ش، ص۸–۹.</ref> کارگاه‌های ایرانی تولید پارچهٔ ابریشم در دورهٔ ساسانیان،<ref>پیگولوسکایا، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ۱۳۶۷ش، ص۳۳۷–۳۴۰.</ref> چنان پیشرفته بوده که محصولات آن‌ها از پارچه‌های ابریشم چینی، با کیفیت‌تر و زیباتر دانسته شده است.<ref>Drege, The Silk Road Saga, 1989, P27.</ref> تولید ابریشم در ایران پس از اسلام نیز مورد توجه بوده است. لباس‌های ابریشمی زنان در اشعار،<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۵۴۷.</ref> پرداخت ابریشم به‌عنوان خراج<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۴۱۴.</ref> و کارگاه‌های [[ابریشم‌بافی]] شوشتر، [[شهر یزد|یزد]]، طبرستان، [[گیلان]] و [[تبریز (شهر)|تبریز]]<ref>پتروشفسکی، «اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره ایلخانان»، تاریخ ایران کمبریج، ۱۳۶۶ش، ج۵، ص۴۷۷.</ref> در گزارش‌های تاریخی آمده است. پس از حملهٔ مغول، پرورش کرم ابریشم در ایران رونق یافت و در دورهٔ صفویه، ایران یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان ابریشم بود.<ref>Herzig, “The Volume of Iranian Raw Silk Exports In The Safavid Period’’, 1992, XXV, P75and61.</ref> گیلان بیش‌ترین ابریشم و خراسان باکیفیت‌ترین ابریشم را تولید می‌کرد.<ref>Herzig, “The Volume of Iranian Raw Silk Exports In The Safavid Period’’, 1992, XXV, P76.</ref>
==رو‌ش‌های تهیه ابریشم==
 
۱- کرم ابریشم توت: آسان‌ترین روش تولید ابریشم بوده و ابریشم تولید شده به این روش، لطیف و بادوام است. مرغوب‌ترین پارچه‌های ابریشم از این روش به‌دست می‌آیند.
==روش‌های تهیه ابریشم==
۲- ابریشم صلح، آهیسما و اری: در تولید ابریشم از این نوع،‌ کرم ابریشم کشته نمی‌شود و به کرم اجازه داده می‌شود تا پیله را ترک کند. ترک پیله موجب پاره شدن آن می‌شود و نخ‌های تولید شده، صافی کم‌تری دارند؛ اما استحکام آن‌ها بیش‌تر است.
'''کرم ابریشم توت'''؛ آسان‌ترین روش تولید ابریشم استفاده از کرم ابریشم توت بوده و ابریشم تولید شده به این روش، لطیف و بادوام است. مرغوب‌ترین پارچه‌های ابریشم از این روش به‌دست می‌آیند.
۳- ابریشم وحشی (توساریاتوساه): این ابریشم از پیله کرم ابریشم وحشی تهیه می‌شود. الیاف این نوع ابریشم،‌ طلایی‌تر و کوتاه‌تر است.
 
۷- ابریشم coan: نوعی کرم ابریشم وجود دارد که تارهای ابریشم coan تولید می‌کند. این کرم‌ها از برگ درخت‌های کاج، ارس و بلوط تغذیه می‌کنند.<ref>[https://manomode.com/5151/everything-about-silk-fabric/ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.]</ref>
'''ابریشم صلح، آهیسما و اری'''؛ در تولید ابریشم از این نوع، کرم ابریشم کشته نمی‌شود و به کرم اجازه داده می‌شود تا پیله را ترک کند. ترک پیله موجب پاره شدن آن می‌شود و نخ‌های تولید شده، صافی کم‌تری دارند؛ اما استحکام آن‌ها بیشتر است.
 
'''ابریشم وحشی (توساریاتوساه)'''؛ این ابریشم از پیله کرم ابریشم وحشی تهیه می‌شود. الیاف این نوع ابریشم، طلایی‌تر و کوتاه‌تر است.
 
'''ابریشم coan'''؛ نوعی کرم ابریشم وجود دارد که تارهای ابریشم coan تولید می‌کند. این کرم‌ها از برگ درخت‌های کاج، ارس و [[بلوط]] تغذیه می‌کنند.<ref>[https://manomode.com/5151/everything-about-silk-fabric/ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.]</ref>
 
==مراحل تولید ابریشم از کرم ابریشم توت==
==مراحل تولید ابریشم از کرم ابریشم توت==
کرم ابریشم از درخت توت تغذیه کرده و دور خود پیله‌ای از تارهای پروتئینی به‌نام فیبروئین می‌تند. تارهای پیله با صمغی به‌نام سریسین به یکدیگر می‌چسبند. پیله را در معرض هوای گرم قرار می‌دهند تا کرم ابریشم، کشته شود و تار ابریشم با طول ۶۰۰ تا ۹۰۰ متر به‌دست آید. سپس تارها را به هم می‌تابند تا نخ ابریشم حاصل شود. نخ‌ها را ابتدا سفید و سپس رنگ می‌کنند تا از آن‌ها پارچه‌ی لطیف و رنگارنگی به‌دست آید.<ref>[https://manomode.com/5151/everything-about-silk-fabric/ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.]</ref>
[[پرونده:ابریشم (3).jpg|جایگزین=کرم ابریشم توت|بندانگشتی|کرم‌های ابریشم (Bombyx mori) در حال تغذیه از برگ‌های توت (Morus spp) ]]
کرم ابریشم از درخت توت تغذیه کرده و دور خود پیله‌ای از تارهای پروتئینی به‌نام فیبروئین می‌تند. تارهای پیله با صمغی به‌نام سریسین به یکدیگر می‌چسبند. پیله را در معرض هوای گرم قرار می‌دهند تا کرم ابریشم، کشته شود و تار ابریشم با طول ۶۰۰ تا ۹۰۰ متر به‌دست آید. سپس تارها را به هم می‌تابند تا نخ ابریشم حاصل شود. نخ‌ها را ابتدا سفید و سپس رنگ می‌کنند تا از آن‌ها پارچهٔ لطیف و رنگارنگی به‌دست آید.<ref>[https://manomode.com/5151/everything-about-silk-fabric/ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.]</ref>
 
==خواص ابریشم==
==خواص ابریشم==
الیاف نرم و براق ابریشم، بادوام و قابل انعطاف است.<ref>[https://bardiyastudio.com/کمی-درباره-ی-ابریشم-و-مزایای-آن-در-صنعت/ «کمی درباره ابریشم و مزایای آن در صنعت مد»، سایت بردیا استودیو.]</ref> ابریشم، خنک‌کننده بدن، جوان‌کننده و درخشان کننده پوست است؛ و به همین دلیل، استفاده از روسری‌های ابریشمی در سالم نگه داشتن موها موثر است. استفاده از بالش و ملحفه‌ی ابریشمی تاثیر مناسبی در خواب دارد. ابریشم با خلوص بالا، گرد و خاک را به خود جذب نمی‌کند و ابتلا به آلرژی و حساسیت را کم می‌کند. استفاده از پارچه‌های ابریشمی در کم کردن اگزما و تورم و قرمزی پوست نیز موثر است.<ref>[https://virgool.io/@acemarcket/پارچه-ابریشم-و-انواع-آن-dqnfrx6covbo «پارچه ابریشم و انواع آن»، سایت ویرگول.]</ref>
الیاف نرم و براق ابریشم، بادوام و قابل انعطاف است.<ref>[https://bardiyastudio.com/کمی-درباره-ی-ابریشم-و-مزایای-آن-در-صنعت/ «کمی درباره ابریشم و مزایای آن در صنعت مد»، سایت بردیا استودیو.]</ref> ابریشم، خنک‌کننده بدن، جوان‌کننده و درخشان‌کننده پوست است و به همین دلیل، استفاده از روسری‌های ابریشمی در سالم نگه داشتن موها مؤثر است. استفاده از بالش و ملحفهٔ ابریشمی تأثیر مناسبی در خواب دارد. ابریشم با خلوص بالا، گرد و خاک را به خود جذب نمی‌کند و ابتلا به آلرژی و حساسیت را کم می‌کند. استفاده از پارچه‌های ابریشمی در کم کردن اگزما و تورم و قرمزی پوست نیز مؤثر است.<ref>[https://virgool.io/@acemarcket/پارچه-ابریشم-و-انواع-آن-dqnfrx6covbo «پارچه ابریشم و انواع آن»، سایت ویرگول.]</ref>
 
البته پارچه‌ی ابریشمی به دلیل آن‌که جریان برق را عبور نمی‌دهد، سرشار از الکتریسیته ساکن است. همچنین پارچه‌ی ابریشم با شسته شدن، آب می‌رود و کوچک می‌شود.  
البته پارچهٔ ابریشمی به‌دلیل آن‌که جریان برق را عبور نمی‌دهد، سرشار از الکتریسیته ساکن است. همچنین پارچهٔ ابریشم با شسته شدن، آب می‌رود و کوچک می‌شود. ابریشم در [[زمستان]] گرم و در [[تابستان]] خنک است، که آن را تبدیل به پوشاکی چهارفصل می‌کند.<ref>[https://nakhshop.com/2024/10/05/نخهای-ابریشمی-و-ارزش-آنها-در-بازار/ «نخ‌های ابریشمی و ارزش آن‌ها در بازار»، وب‌سایت نخ‌شاپ.]</ref>
 
==موارد استفاده از ابریشم==
==موارد استفاده از ابریشم==
از ابریشم در صنایع مختلفی استفاده می‌شود. اولین صنعت پارچه‌بافی است. پارچه‌ی به‌دست آمده از ابریشم نرم و خنک است. از ابریشم در صنعت شعربافی نیز استفاده می‌شود. شَعر به‌معنی مو بوده و چون تارهای ابریشم شبیه به مو هستند این اسم روی آن نهاده شده است. شعربافی بعد از قالی‌بافی از رایج‌ترین صنایع در کاشان است. در مخمل‌بافی نیز از ابریشم استفاده می‌شود. مخمل نوعی پارچه‌ی ابریشمی پرزدار است. ابریشم در صنعت قالی‌بافی نیز کاربرد دارد.<ref>[https://virgool.io/@acemarcket/پارچه-ابریشم-و-انواع-آن-dqnfrx6covbo «پارچه ابریشم و انواع آن»، سایت ویرگول.]</ref>
از ابریشم در صنایع مختلفی استفاده می‌شود. اولین صنعت پارچه‌بافی است. پارچهٔ به‌دست آمده از ابریشم نرم و خنک است. از ابریشم در صنعت شَعربافی نیز استفاده می‌شود. شَعر به‌معنی مو بوده و چون تارهای ابریشم شبیه به مو هستند این اسم روی آن نهاده شده است. شعربافی بعد از [[قالی بافی|قالی‌بافی]] از رایج‌ترین صنایع در [[کاشان]] است. در مخمل‌بافی نیز از ابریشم استفاده می‌شود. مخمل نوعی پارچهٔ ابریشمی پرزدار است. ابریشم در صنعت قالی‌بافی نیز کاربرد دارد.<ref>[https://virgool.io/@acemarcket/پارچه-ابریشم-و-انواع-آن-dqnfrx6covbo «پارچه ابریشم و انواع آن»، سایت ویرگول.]</ref>
راه‌های تشخیص ابریشم اصل از ابریشم مصنوعی
 
۱- لمس پارچه: یکی از راه‌های تشخیص ابریشم اصل، کشیدن چندباره دست روی پارچه است. گرم شدن دست، نشانه‌ی آن است که جنس پارچه از ابریشم طبیعی است.
==راه‌های تشخیص ابریشم اصل از ابریشم مصنوعی==
۲- سوزاندن پارچه: پس از سوزاندن قسمتی از پارچه، اگر پارچه به‌آهستگی بسوزد و به حالت پودر درآید، ابریشم طبیعی است و اگر نخ جمع شده و به حالت گلوله درآمد، ابریشم مصنوعی است.
[[پرونده:ابریشم (1).jpg|جایگزین=پارچه ابریشمی|بندانگشتی|پارچه‌های ابریشم]]
۳- استفاده از انگشتر: اگر پارچه از داخل انگشتر به راحتی عبور داده شود، ابریشم طبیعی است و اگر با فشردگی و کمی سختی عبور کند، ابریشم مصنوعی است.<ref>[https://manomode.com/5151/everything-about-silk-fabric/ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.]</ref>  
'''لمس پارچه'''؛ یکی از راه‌های تشخیص ابریشم اصل، کشیدن چندباره دست روی پارچه است. گرم شدن دست، نشانهٔ آن است که جنس پارچه از ابریشم طبیعی است.
 
'''سوزاندن پارچه'''؛ پس از سوزاندن قسمتی از پارچه، اگر پارچه به‌آهستگی بسوزد و به حالت پودر درآید، ابریشم طبیعی است و اگر نخ جمع شده و به حالت گلوله درآمد، ابریشم مصنوعی است.
 
'''استفاده از انگشتر'''؛ اگر پارچه از داخل انگشتر به راحتی عبور داده شود، ابریشم طبیعی است و اگر با فشردگی و کمی سختی عبور کند، ابریشم مصنوعی است.<ref>[https://manomode.com/5151/everything-about-silk-fabric/ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.]</ref>
 
==بازار جهانی ابریشم==
چین با فاصله‌ای قابل توجه، بزرگ‌ترین تولیدکننده ابریشم در جهان است. حجم تولید ابریشم این کشور شش برابر هند است که خود دومین تولیدکننده بزرگ به‌شمار می‌رود. سه کشور دیگر در رده‌های بعدی تولید، ازبکستان، تایلند و برزیل هستند.<ref>[https://nasaji.com/صنعت-و-تجارت/نقش-الیاف-ابریشم-در-صنعت-مد/ «نقش الیاف ابریشم در صنعت مد»، وب‌سایت نساجی.]</ref> [[ایران]]، با کسب رتبه هشتم در تولید ابریشم جهان، از دیرباز نقش برجسته‌ای در نوغان‌داری ایفا کرده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1402022616707/پیش-بینی-تولید-۱۸۰۰-تن-پیله-تر-ابریشم-در-کشور «پیش‌بینی تولید ۱۸۰۰ تن پیله تر ابریشم در کشور»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>
 
==صنعت نوغان‌داری یا پرورش کرم ابریشم در ایران==
صنعت نوغانداری در ۳۱ استان کشور فعال است. استان گیلان به‌عنوان قطب تولید پیله‌تر ابریشم شناخته می‌شود. این در حالی است که خراسان رضوی، علاوه بر رتبه دوم در تولید پیله‌تر، با تولید ۸۵درصد نخ ابریشم کشور، پایتخت ابریشم‌کشی ایران به‌شمار می‌رود.<ref>[https://www.irna.ir/news/85134350/ابریشم-جهانی-رنگی-در-تار-و-پود-گردشگری-گیلان «ابریشم جهانی؛ رنگی در تار و پود گردشگری گیلان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
 
==تأثیر ابریشم بر محیط‌زیست==
صنعت ابریشم با اثرات زیست‌محیطی متناقضی روبه‌رو است. از یک سو، ابریشم به‌عنوان یک الیاف طبیعی زیست‌تخریب‌پذیر، از مزایای زیست‌محیطی مانند نیاز کم به آفت‌کش‌ها و آب برخوردار است. از سوی دیگر، به‌دلیل مصرف سوخت‌های فسیلی در فرآوری پیله‌ها، دارای اثرات زیست‌محیطی بیشتری نسبت به برخی الیاف دیگر ارزیابی می‌شود. علاوه بر این، پرورش کرم ابریشم می‌تواند پیامدهای منفی بر سلامت کارگران (مانند مشکلات تنفسی و آلرژی) داشته باشد و در برخی مناطق مانند هند و ازبکستان، مسئله کار کودکان نیز در این صنعت گزارش شده است. برای رفع این چالش‌ها، سازمان دیده‌بان محیط‌زیست، استانداردی را برای تولید کرم ابریشم وضع کرده است. استانداردهای سازمان استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS) برای ابریشم نیز قابل استفاده است. این استانداردها کل مراحل تولید پارچه ابریشم از فرآوری الیاف گرفته تا تولید نخ و پارچه خام را پوشش می‌دهند.<ref>[https://nasaji.com/صنعت-و-تجارت/نقش-الیاف-ابریشم-در-صنعت-مد/ «نقش الیاف ابریشم در صنعت مد»، وب‌سایت نساجی.]</ref>
 
==ثبت جهانی در یونسکو==
پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی، در سال ۱۴۰۱ش، در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس [[یونسکو]] در رباط مراکش، به عنوان بیست و یکمین عنصر [[میراث فرهنگی ناملموس ایران|میراث فرهنگی ناملموس]] کشور ایران ثبت جهانی شد. این دستاورد با مشارکت کشورهای افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان به ثبت رسید.<ref>[https://www.irna.ir/news/85134350/ابریشم-جهانی-رنگی-در-تار-و-پود-گردشگری-گیلان «ابریشم جهانی؛ رنگی در تار و پود گردشگری گیلان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
 
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
* بلاذری، احمد، فتوح البلدان، به‌تحقیق صلاح‌الدین منجد، قاهره، [بی‌نا]، ۱۹۵۶م.
{{آغاز منابع}}
* «پارچه ابریشم چیست؟»، سایت زینگ، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
* «ابریشم جهانی؛ رنگی در تار و پود گردشگری گیلان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
* «پارچه ابریشم و انواع آن»، سایت ویرگول، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
* بلاذری، احمد، فتوح البلدان، به‌تحقیق صلاح‌الدین منجد، قاهره، [بی‌نا]، ۱۹۵۶م.
* پتروشفسکی، ا.پ.، «اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره ایلخانان»، تاریخ ایران کمبریج، به‌ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
* «پارچه ابریشم چیست؟»، سایت زینگ، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
* پیگولوسکایا، ن.، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، به‌ترجمه عنایت‌الله رضا، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷ش.
* «پارچه ابریشم و انواع آن»، سایت ویرگول، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
* زکالوند، نادیا، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انوع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۴۰۰ش.
* پتروشفسکی، ا.پ. «اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره ایلخانان»، تاریخ ایران کمبریج، به‌ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
* طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، به‌ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۶۲ش.
* «پیش‌بینی تولید ۱۸۰۰ تن پیله تر ابریشم در کشور»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
* فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به‌تحقیق محمد روشن و مهدی قریب، تهران، فاخته، ۱۳۷۴ش.  
* پیگولوسکایا، ن. شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، به‌ترجمه عنایت‌الله رضا، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷ش.
* «کمی درباره ابریشم و مزایای آن در صنعت مد»، سایت بردیا استودیو، تاریخ درج مطلب: ۲۶ فروردین ۱۴۰۰ش.
* زکالوند، نادیا، «همه چیز دربارهٔ پارچه ابریشم؛ کاربردها، انوع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۴۰۰ش.
* لانگ، د.م.، «ایران و چین»، تاریخ ایران کمبریج، به‌ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
* طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، به‌ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۶۲ش.
* مشکور، محمدجواد، تاریخ اجتماعی ایران در عهد باستان، تهران، اشرفی، ۱۳۴۲ش.
* فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به‌تحقیق محمد روشن و مهدی قریب، تهران، فاخته، ۱۳۷۴ش.
* معین، محمد، فرهنگ معین، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
* «کمی دربارهٔ ابریشم و مزایای آن در صنعت مد»، سایت بردیا استودیو، تاریخ درج مطلب: ۲۶ فروردین ۱۴۰۰ش.
* Drege, J.P. and E.M. Buhrer, The Silk Road Saga, New York, 1989.
* لانگ، د.م. «ایران و چین»، تاریخ ایران کمبریج، به‌ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
* Herzig, E.M., ‘’The Volume of Iranian Raw Silk Exports In The Safavid Period’’, the Journal of The Society of Iranian Studies, 1992.
* مشکور، محمدجواد، تاریخ اجتماعی ایران در عهد باستان، تهران، اشرفی، ۱۳۴۲ش.
* Scott, Ph., The Book of Silk, London, 1993.
* معین، محمد، فرهنگ معین، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
* «نخ‌های ابریشمی و ارزش آن‌ها در بازار»، وب‌سایت نخ‌شاپ، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مهر ۱۴۰۳ش.
* «نقش الیاف ابریشم در صنعت مد»، وب‌سایت نساجی، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۴ش.
* .J.P. and E.M. Buhrer, The Silk Road Saga, New York, 1989.
* Herzig, E.M. , ‘’The Volume of Iranian Raw Silk Exports In The Safavid Period’’, the Journal of The Society of Iranian Studies, 1992.
* Scott, Ph. , The Book of Silk, London, 1993.
{{پایان منابع}}
{{#seo:
|title= ابریشم چیست - روش‌ها و مراحل تولید ابریشم از کرم ابریشم - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|keywords=ابریشم
|description= ابریشم چیست - ویژگی‌های ابریشم - مراحل و تولید ابریشم از کرم ابریشم و خواص آن - ویکی زندگی
}}
 
{{پوشاک-افقی}}
 
[[رده:آثار صنعتی]]
[[رده:آثار فرهنگی ناملموس]]
[[رده:پوشش سنتی]]

نسخهٔ کنونی تا ۲۶ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۳۱

کرم ابریشم-پیله ابریشم
تصویری از یک کرم ابریشم (لارو پروانه ابریشم اهلی، Bombyx mori) در کنار چندین پیله ابریشم

ابریشم؛ تار حاصل از پیله کرم ابریشم.

ابریشم، الیافی پروتئینی، لطیف و بادوامی است که از پیلهٔ کرم ابریشم حاصل می‌شود. چین، خاستگاه این کالای گرانبها، جاده ابریشم را برای صادرات آن گشود که ایران نیز در دوران ساسانیان و پس از اسلام، به یکی از مراکز مهم تولید و صادرات ابریشم با کیفیت برتر تبدیل شد. امروزه با وجود چالش‌های تولید، ابریشم همچنان به‌عنوان یک کالای لوکس و ارزشمند شناخته می‌شود و صنعت نوغان‌داری آن به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس در یونسکو به ثبت رسیده است.

واژه‌شناسی ابریشم

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابریشم، رشته‌های بسیار نازکی است که از پیلهٔ کرم ابریشم به دست می‌آید.[۱] با جمع‌آوری تارهای طبیعی پیله می‌توان به الیاف نرم، لطیف، محکم و بادوام رسید.[۲] این تارها ساختمان پروتئینی دارند.[۳]

تاریخچه ابریشم

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سرزمین چین، خاستگاه ابریشم است و چینی‌ها کشف ابریشم را به بانوی ابریشم نسبت می‌دهند.[۴] به‌منظور آسانی صادرات ابریشم از چین، راه درازی تا انطاکیه، پدید آمد که به جاده ابریشم، شناخته شد.[۵] در سدهٔ چهارم قبل از میلاد، ابریشم در یونان شناخته شده بود.[۶]

قدیمی‌ترین پارچهٔ ابریشمی یافت شده در ایران مربوط به حفاری‌های شهر قومس است که از ابریشم برای دور یقهٔ لباس استفاده شده است.[۷] در شاهنامه فردوسی نیز به آموزش بافتن ابریشم و تهیه لباس از آن، اشاره شده است.[۸] کارگاه‌های ایرانی تولید پارچهٔ ابریشم در دورهٔ ساسانیان،[۹] چنان پیشرفته بوده که محصولات آن‌ها از پارچه‌های ابریشم چینی، با کیفیت‌تر و زیباتر دانسته شده است.[۱۰] تولید ابریشم در ایران پس از اسلام نیز مورد توجه بوده است. لباس‌های ابریشمی زنان در اشعار،[۱۱] پرداخت ابریشم به‌عنوان خراج[۱۲] و کارگاه‌های ابریشم‌بافی شوشتر، یزد، طبرستان، گیلان و تبریز[۱۳] در گزارش‌های تاریخی آمده است. پس از حملهٔ مغول، پرورش کرم ابریشم در ایران رونق یافت و در دورهٔ صفویه، ایران یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان ابریشم بود.[۱۴] گیلان بیش‌ترین ابریشم و خراسان باکیفیت‌ترین ابریشم را تولید می‌کرد.[۱۵]

روش‌های تهیه ابریشم

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کرم ابریشم توت؛ آسان‌ترین روش تولید ابریشم استفاده از کرم ابریشم توت بوده و ابریشم تولید شده به این روش، لطیف و بادوام است. مرغوب‌ترین پارچه‌های ابریشم از این روش به‌دست می‌آیند.

ابریشم صلح، آهیسما و اری؛ در تولید ابریشم از این نوع، کرم ابریشم کشته نمی‌شود و به کرم اجازه داده می‌شود تا پیله را ترک کند. ترک پیله موجب پاره شدن آن می‌شود و نخ‌های تولید شده، صافی کم‌تری دارند؛ اما استحکام آن‌ها بیشتر است.

ابریشم وحشی (توساریاتوساه)؛ این ابریشم از پیله کرم ابریشم وحشی تهیه می‌شود. الیاف این نوع ابریشم، طلایی‌تر و کوتاه‌تر است.

ابریشم coan؛ نوعی کرم ابریشم وجود دارد که تارهای ابریشم coan تولید می‌کند. این کرم‌ها از برگ درخت‌های کاج، ارس و بلوط تغذیه می‌کنند.[۱۶]

مراحل تولید ابریشم از کرم ابریشم توت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کرم ابریشم توت
کرم‌های ابریشم (Bombyx mori) در حال تغذیه از برگ‌های توت (Morus spp)

کرم ابریشم از درخت توت تغذیه کرده و دور خود پیله‌ای از تارهای پروتئینی به‌نام فیبروئین می‌تند. تارهای پیله با صمغی به‌نام سریسین به یکدیگر می‌چسبند. پیله را در معرض هوای گرم قرار می‌دهند تا کرم ابریشم، کشته شود و تار ابریشم با طول ۶۰۰ تا ۹۰۰ متر به‌دست آید. سپس تارها را به هم می‌تابند تا نخ ابریشم حاصل شود. نخ‌ها را ابتدا سفید و سپس رنگ می‌کنند تا از آن‌ها پارچهٔ لطیف و رنگارنگی به‌دست آید.[۱۷]

خواص ابریشم

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

الیاف نرم و براق ابریشم، بادوام و قابل انعطاف است.[۱۸] ابریشم، خنک‌کننده بدن، جوان‌کننده و درخشان‌کننده پوست است و به همین دلیل، استفاده از روسری‌های ابریشمی در سالم نگه داشتن موها مؤثر است. استفاده از بالش و ملحفهٔ ابریشمی تأثیر مناسبی در خواب دارد. ابریشم با خلوص بالا، گرد و خاک را به خود جذب نمی‌کند و ابتلا به آلرژی و حساسیت را کم می‌کند. استفاده از پارچه‌های ابریشمی در کم کردن اگزما و تورم و قرمزی پوست نیز مؤثر است.[۱۹]

البته پارچهٔ ابریشمی به‌دلیل آن‌که جریان برق را عبور نمی‌دهد، سرشار از الکتریسیته ساکن است. همچنین پارچهٔ ابریشم با شسته شدن، آب می‌رود و کوچک می‌شود. ابریشم در زمستان گرم و در تابستان خنک است، که آن را تبدیل به پوشاکی چهارفصل می‌کند.[۲۰]

موارد استفاده از ابریشم

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از ابریشم در صنایع مختلفی استفاده می‌شود. اولین صنعت پارچه‌بافی است. پارچهٔ به‌دست آمده از ابریشم نرم و خنک است. از ابریشم در صنعت شَعربافی نیز استفاده می‌شود. شَعر به‌معنی مو بوده و چون تارهای ابریشم شبیه به مو هستند این اسم روی آن نهاده شده است. شعربافی بعد از قالی‌بافی از رایج‌ترین صنایع در کاشان است. در مخمل‌بافی نیز از ابریشم استفاده می‌شود. مخمل نوعی پارچهٔ ابریشمی پرزدار است. ابریشم در صنعت قالی‌بافی نیز کاربرد دارد.[۲۱]

راه‌های تشخیص ابریشم اصل از ابریشم مصنوعی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پارچه ابریشمی
پارچه‌های ابریشم

لمس پارچه؛ یکی از راه‌های تشخیص ابریشم اصل، کشیدن چندباره دست روی پارچه است. گرم شدن دست، نشانهٔ آن است که جنس پارچه از ابریشم طبیعی است.

سوزاندن پارچه؛ پس از سوزاندن قسمتی از پارچه، اگر پارچه به‌آهستگی بسوزد و به حالت پودر درآید، ابریشم طبیعی است و اگر نخ جمع شده و به حالت گلوله درآمد، ابریشم مصنوعی است.

استفاده از انگشتر؛ اگر پارچه از داخل انگشتر به راحتی عبور داده شود، ابریشم طبیعی است و اگر با فشردگی و کمی سختی عبور کند، ابریشم مصنوعی است.[۲۲]

بازار جهانی ابریشم

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

چین با فاصله‌ای قابل توجه، بزرگ‌ترین تولیدکننده ابریشم در جهان است. حجم تولید ابریشم این کشور شش برابر هند است که خود دومین تولیدکننده بزرگ به‌شمار می‌رود. سه کشور دیگر در رده‌های بعدی تولید، ازبکستان، تایلند و برزیل هستند.[۲۳] ایران، با کسب رتبه هشتم در تولید ابریشم جهان، از دیرباز نقش برجسته‌ای در نوغان‌داری ایفا کرده است.[۲۴]

صنعت نوغان‌داری یا پرورش کرم ابریشم در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

صنعت نوغانداری در ۳۱ استان کشور فعال است. استان گیلان به‌عنوان قطب تولید پیله‌تر ابریشم شناخته می‌شود. این در حالی است که خراسان رضوی، علاوه بر رتبه دوم در تولید پیله‌تر، با تولید ۸۵درصد نخ ابریشم کشور، پایتخت ابریشم‌کشی ایران به‌شمار می‌رود.[۲۵]

تأثیر ابریشم بر محیط‌زیست

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

صنعت ابریشم با اثرات زیست‌محیطی متناقضی روبه‌رو است. از یک سو، ابریشم به‌عنوان یک الیاف طبیعی زیست‌تخریب‌پذیر، از مزایای زیست‌محیطی مانند نیاز کم به آفت‌کش‌ها و آب برخوردار است. از سوی دیگر، به‌دلیل مصرف سوخت‌های فسیلی در فرآوری پیله‌ها، دارای اثرات زیست‌محیطی بیشتری نسبت به برخی الیاف دیگر ارزیابی می‌شود. علاوه بر این، پرورش کرم ابریشم می‌تواند پیامدهای منفی بر سلامت کارگران (مانند مشکلات تنفسی و آلرژی) داشته باشد و در برخی مناطق مانند هند و ازبکستان، مسئله کار کودکان نیز در این صنعت گزارش شده است. برای رفع این چالش‌ها، سازمان دیده‌بان محیط‌زیست، استانداردی را برای تولید کرم ابریشم وضع کرده است. استانداردهای سازمان استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS) برای ابریشم نیز قابل استفاده است. این استانداردها کل مراحل تولید پارچه ابریشم از فرآوری الیاف گرفته تا تولید نخ و پارچه خام را پوشش می‌دهند.[۲۶]

ثبت جهانی در یونسکو

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی، در سال ۱۴۰۱ش، در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو در رباط مراکش، به عنوان بیست و یکمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس کشور ایران ثبت جهانی شد. این دستاورد با مشارکت کشورهای افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان به ثبت رسید.[۲۷]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ معین، فرهنگ معین، ذیل واژه ابریشم.
  2. ↑ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.
  3. ↑ «پارچه ابریشم چیست؟»، سایت زینگ.
  4. ↑ Scott, The Book of Silk, 1993, p22.
  5. ↑ لانگ، «ایران و چین»، تاریخ ایران کمبریج، ۱۳۶۶، ج۳، ص۶۵۹–۶۶۰؛ مشکور، تاریخ اجتماعی ایران در عهد باستان، ۱۳۴۲ش، ص۴۳۵–۴۳۶.
  6. ↑ لانگ، «ایران و چین»، تاریخ ایران کمبریج، ۱۳۶۶، ج۳، ص۶۶۰.
  7. ↑ Scott, The Book of Silk, 1993, p51.
  8. ↑ فردوسی، شاهنامه، ۱۳۷۴ش، ص۸–۹.
  9. ↑ پیگولوسکایا، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ۱۳۶۷ش، ص۳۳۷–۳۴۰.
  10. ↑ Drege, The Silk Road Saga, 1989, P27.
  11. ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۵۴۷.
  12. ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۴۱۴.
  13. ↑ پتروشفسکی، «اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره ایلخانان»، تاریخ ایران کمبریج، ۱۳۶۶ش، ج۵، ص۴۷۷.
  14. ↑ Herzig, “The Volume of Iranian Raw Silk Exports In The Safavid Period’’, 1992, XXV, P75and61.
  15. ↑ Herzig, “The Volume of Iranian Raw Silk Exports In The Safavid Period’’, 1992, XXV, P76.
  16. ↑ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.
  17. ↑ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.
  18. ↑ «کمی درباره ابریشم و مزایای آن در صنعت مد»، سایت بردیا استودیو.
  19. ↑ «پارچه ابریشم و انواع آن»، سایت ویرگول.
  20. ↑ «نخ‌های ابریشمی و ارزش آن‌ها در بازار»، وب‌سایت نخ‌شاپ.
  21. ↑ «پارچه ابریشم و انواع آن»، سایت ویرگول.
  22. ↑ زکالوند، «همه چیز درباره پارچه ابریشم؛ کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد.
  23. ↑ «نقش الیاف ابریشم در صنعت مد»، وب‌سایت نساجی.
  24. ↑ «پیش‌بینی تولید ۱۸۰۰ تن پیله تر ابریشم در کشور»، خبرگزاری ایسنا.
  25. ↑ «ابریشم جهانی؛ رنگی در تار و پود گردشگری گیلان»، خبرگزاری ایرنا.
  26. ↑ «نقش الیاف ابریشم در صنعت مد»، وب‌سایت نساجی.
  27. ↑ «ابریشم جهانی؛ رنگی در تار و پود گردشگری گیلان»، خبرگزاری ایرنا.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • «ابریشم جهانی؛ رنگی در تار و پود گردشگری گیلان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
  • بلاذری، احمد، فتوح البلدان، به‌تحقیق صلاح‌الدین منجد، قاهره، [بی‌نا]، ۱۹۵۶م.
  • «پارچه ابریشم چیست؟»، سایت زینگ، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
  • «پارچه ابریشم و انواع آن»، سایت ویرگول، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
  • پتروشفسکی، ا.پ. «اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره ایلخانان»، تاریخ ایران کمبریج، به‌ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
  • «پیش‌بینی تولید ۱۸۰۰ تن پیله تر ابریشم در کشور»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
  • پیگولوسکایا، ن. شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، به‌ترجمه عنایت‌الله رضا، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷ش.
  • زکالوند، نادیا، «همه چیز دربارهٔ پارچه ابریشم؛ کاربردها، انوع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب»، سایت من‌ومد، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۴۰۰ش.
  • طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، به‌ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۶۲ش.
  • فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به‌تحقیق محمد روشن و مهدی قریب، تهران، فاخته، ۱۳۷۴ش.
  • «کمی دربارهٔ ابریشم و مزایای آن در صنعت مد»، سایت بردیا استودیو، تاریخ درج مطلب: ۲۶ فروردین ۱۴۰۰ش.
  • لانگ، د.م. «ایران و چین»، تاریخ ایران کمبریج، به‌ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
  • مشکور، محمدجواد، تاریخ اجتماعی ایران در عهد باستان، تهران، اشرفی، ۱۳۴۲ش.
  • معین، محمد، فرهنگ معین، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
  • «نخ‌های ابریشمی و ارزش آن‌ها در بازار»، وب‌سایت نخ‌شاپ، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مهر ۱۴۰۳ش.
  • «نقش الیاف ابریشم در صنعت مد»، وب‌سایت نساجی، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۴ش.
  • .J.P. and E.M. Buhrer, The Silk Road Saga, New York, 1989.
  • Herzig, E.M. , ‘’The Volume of Iranian Raw Silk Exports In The Safavid Period’’, the Journal of The Society of Iranian Studies, 1992.
  • Scott, Ph. , The Book of Silk, London, 1993.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:ابریشم&oldid=25933»