پیش‌نویس:تنکابن: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ۲۳ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۱۴

تنکابن؛ از شهرهای استان مازندران و مرکز شهرستان تنکابن.
شهر تنکابن یکی از شهرهای استان مازندران در شمال ایران است که به‌دلیل داشتن طبیعت سرسبز، محصولات متنوع کشاورزی و جاذبه‌های گردشگری شناخته شده است. این شهر که به نام قدیمی شهسوار نیز معروف است، مرکز شهرستان تنکابن و پرجمعیت‌ترین شهرستان غرب مازندران به‌شمار می‌رود. تنکابن بر اساس تقسیمات کشوری، جزئی از استان مازندران است، اما از نظر تاریخی و فرهنگی، مردم این منطقه با مردم گیلان، شباهت‌ها و پیوندهای عمیق‌تری دارند.

مختصات جغرافیایی تنکابن

شهر تنکابن، دارای مختصات °۳۶ و ´۴۹ عرض و °۵۰ و ´۵۲ طول جغرافیایی است.^[۱] این شهر، در قسمت شمالی شهرستان تنکابن، در کنار سواحل دریای خزر و رودخانهٔ سه هزار، در ارتفاع ۲۰ متر پایین‌تر از سطح آب‌های آزاد و در فاصلهٔ ۲۳۰ کیلومتری از شهر ساری واقع شده است.^[۲]

همسایگان تنکابن

این شهر از سمت شمال به دریای مازندران، از شرق به شهرستان کلاردشت و چالوس، از شمال‌شرق به شهرستان عباس‌آباد، از غرب به شهرستان رامسر و از سمت جنوب نیز به استان قزوین، رشته‌کوه البرز و شهرستان طالقان می‌رسد.^[۳]

پوشش گیاهی و جانوری تنکابن

بخش‌هایی از قسمت‌های جلگه‌ای و پوشیده از جنگل تنکابن، امروزه به زمین‌های شالی، چای و نیز باغ‌های مرکبات تبدیل شده است. چمن‌زارها و مراتع بسیاری در اطراف جنگل‌های تنکابن وجود دارد و از جمله پوشش گیاهی این منطقه می‌توان به درختان توسکا، شمشاد، بلوط، چنار، گردو، ازگیل، راش و افرا اشاره کرد.

حیواناتی همچون یوزپلنگ، پلنگ، گرگ، روباه، سمور آبی و لاک‌پشت نیز در این منطقه دیده می‌شود. شهر تنکابن، زیستگاه انواع پرندگان مانند عقاب، قرقاول، خوتکا، قمری، لک‌لک و اردک و ماهیان متنوعی مانند سالمون، سفید، قزل‌آلا، کفال و کپور است.^[۴]

پیشینه تاریخی تنکابن

دوران باستان

سرزمین‌های جنوبی دریای خزر در گذشته زیستگاه اقوام باستانی تپورها در مازندران، کادوسی‌ها در گیلان و آمردها بین آمل و تنکابن بوده‌اند. تنکابن با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال، در دوران هخامنشیان محل سکونت قوم آمرد بود.^[۵] پس از سلطهٔ اسکندر، آمردها استقلال داخلی پیدا کردند اما سپس توسط فرهاد یکم اشکانی به دربند خزر کوچانده شدند.^[۶] قبایل دیلم که مردمی دلیر و جنگجو بودند، در این منطقه مستقر شدند و به‌صورت مستقل در قلعه‌ها و پناهگاه‌های جنگلی و کوهستانی زندگی کردند.^[۷]

دوران اسلامی

این خطه به‌دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، پناهگاه علویان و مخالفان اموی و عباسی بود و بقعه‌های متعدد مذهبی در تنکابن و اطراف آن باقی مانده است.^[۸]

اولین مستندات تاریخی و وضعیت دوره صفویه

نام تنکابن برای اولین بار در منابع قرن هشتم قمری ذکر شده و تا فتح توسط شاه عباس اول، دوره‌ای پر از جنگ و گریز را تجربه کرد.^[۹] در دورهٔ صفوی، تنکابن جزو ولایت گیلان بود.^[۱۰]

وضعیت سیاسی و اقتصادی تنکابن در دوره قاجار

در این دوره، تنکابن از گیلان جدا و به مازندران ملحق شد. مناطق تنکابن، کلارستاق و کجور به نام «محال ثلاث» شناخته شدند. تجارت عمده با تهران و قزوین بود و صنایع ابریشمی، پشمی، کتانی، عباهای نمدی و متقال در تنکابن رونق داشت. کشاورزی و دامداری نیز بسیار پررونق بود و محصولاتی چون برنج، مرکبات، گردو، باقلا، گندم و جو تولید می‌شد.^[۱۱]

رشد و توسعه تنکابن پس از ۱۳۱۰ خورشیدی

تنکابن تا پیش از ۱۳۱۰ش شهری کوچک و کم‌رونق بود اما پس از آن، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی، طبیعی و بازرگانی، رشد چشمگیری یافته است.^[۱۲]

نام‌گذاری تنکابن

پژوهشگران می‌گویند که «تُنکا»، شهری بزرگ و دژمانند در سمت غرب طبرستان کهن بوده و از شهرت و رونقی بسیار برخوردار بوده است. این قلعهٔ بزرگ در طول تاریخ میان حکومت‌های گوناگون، دست به دست شده است. پس از مدتی، شهری در قسمت‌های پایین‌تر دژ تنکا ساخته شد که به «پایین تنکا» و «تنکابن» معروف شد.^[۱۳]

پس از آن، به‌دلیل الحاق این منطقه به دیلمستان، تنکابن را با نام «دیلمه خاص» می‌شناختند. مرکز دیلمه خاص، در دوران صفویان، به‌نام «فیض» یا همان تنکابن و مناطق جلگه‌ای و پایین‌دست رودخانه نیز به «شهسوار» معروف شدند. در دورهٔ قاجار، خرم‌آباد را به‌عنوان مرکز منطقه تکابن و نیز مرکز «محال ثلاثه (تنکابن، کلارستاق، کجور)» انتخاب کردند. در دورهٔ پهلوی نیز، در تنکابن، شهر جدید «شهسوار» به‌عنوان پایتخت این منطقه انتخاب شد. پس از انقلاب اسلامی، این منطقه دوباره با نام تنکابن نام‌گذاری شد.

نام تنکابن، به‌معنی پایین‌تنکا یا زیرتنکا، نخستین‌بار در قرن هشتم، در کتاب تاریخ گیلان و دیلمستان به‌کار رفته است.^[۱۴] برخی دیگر از پژوهشگران، ریشهٔ این نام را «تنک+آب+بن» به‌معنی جایی که جلگهٔ ساحلی دریای خزر تنک (اندک/ کم) می‌شود، می‌دانند.^[۱۵]

اقلیم تنکابن

آبوهوای شهر تنکابن، معتدل و مرطوب است و میانگین بارش‌های سالانه در این منطقه، به حدود ۱٫۲۵۳ میلی‌متر می‌رسد. شهرستان تنکابن، به‌دلیل شرایط جغرافیایی، از میزان بارندگی بالا (متوسط سالانه ۲۵۳٫۱ میلی‌متر)، جریان‌های آب سطحی و زیرزمینی و از پوشش گیاهی متنوع و غنی نیز برخوردار است.^[۱۶]

آب‌وهوای مناطق ساحلی و جنگلی تنکابن، بیش‌تر معتدل و مرطوب بوده و در مناطق کوهستانی (جنوب تنکابن) نیز سردسیر است.^[۱۷]

جمعیت تنکابن

جمعیت شهر تنکابن، بر اساس سرشماری ۱۳۸۵ش، در حدود ۴۳٬۸۴۲ تن اعلام شده که در ۱۳۹۵ش به ۵۵٬۴۳۴ نفر افزایش یافت.^[۱۸]

زبان مردم تنکابن

مردم بومی تنکابن و نشتارود نیز به گویش تنکابنی صحبت می‌کنند. گویش تنکابنی، متأثر از هر دو زبان مازندرانی و گیلکی است.^[۱۹]

اقتصاد تنکابن

مردم در شهر تنکابن، به تولید صنایع دستی مانند نمد، گلیم، چادرشب، سالی (تور ماهیگیری) و سفال اشتغال دارند. همچنین کشاورزی، دام‌داری و باغ‌داری، اساس اقتصاد شهر تنکابن را تشکیل می‌دهد. تنکابن به‌عنوان پایتخت مرکبات ایران مشهور است و محصولات مهم آن شامل مرکبات، برنج، چای، کیوی، خرمالو و گیاهان زینتی است. علاوه بر این، تنکابن یکی از قطب‌های پرورش ماهی و تولید گل و گیاه زینتی در ایران محسوب می‌شود.^[۲۰]

جاذبه‌های گردشگری تنکابن

شهر تنکابن و اطراف آن، به‌دلیل داشتن جذابیت‌های طبیعی مانند جنگل و منطقهٔ ییلاقی دوهزار، جنگل و منطقهٔ ییلاقی سه‌هزار، دشت دریاسر، منطقهٔ ییلاقی دینارسرا، منطقهٔ ییلاقی داکو، مسیر جنگلی لیره‌سر، آب گرم‌های متنوع، چشمه‌ها و آبشارهای بی‌نظیر، کوه‌ها، اماکن تاریخی و پارک‌های بسیار از نواحی مورد استقبال گردشگران ایرانی و خارجی است.^[۲۱]

پانویس

↑ پاپلی یزدی، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ۱۳۶۷ش، ص۱۴۹.
↑ سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ۱۳۷۷ش.
↑ جغرافیای کامل ایران، ج2، ۱۳۶۶ش، ص1140. فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص153.
↑ احمدزاده، «جاهای دیدنی تنکابن نگین درخشان مازندران»، وب‌سایت علی‌بابا.
↑ پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛
یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص۳۵؛
مهجوری، تاریخ مازندران، ج1، ۱۳۴۲ش، ص37-38.
↑ پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛
آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارهٔ پیشینهٔ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲۱؛
یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص83.
↑ کسروی، شهریاران گمنام، ۱۳۵۵ش، ص۱۹.
↑ آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارهٔ پیشینهٔ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲2.
↑ مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ۱۳۶۴ش، ص۱۷–۱۸ و ۲۷.
↑ اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، ج1، ۱۳۵۰ش، ص141.
↑ اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، ج1، ۱۳۶۷ش، ص810-811؛
رابینو، سفرنامهٔ مازندران و استراباد، ۱۳۴۳ش، ص50-51 و 53.
↑ رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص182؛
شایان، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، ج1، ۱۳۳۶ش، ص150؛
محمودزاده، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، ۱۳۵۰ش، ص234.
↑ یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، 1370ش، ص26-27.
↑ ظهیرالدین بن نصیرالدین مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ج1، ص27-28.
↑ مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، 1364ش، فصل 1، ص1.
↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص156.
↑ جعفری، دایرةالمعارف جغرافیایی ایران، ۱۳۷۹ش، ص۳۰۴ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص154. رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص180-181.
↑ «ایران‌شناسی: تنکابن»، وب‌سایت طرفداری.
↑ زاهد، ایران زمین، ۱۳۴۸ش، ص۲۱۴. فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص155 و 157.
↑ «درباره ما»، مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی کشور.
↑ «ایران‌شناسی: تنکابن»، وب‌سایت طرفداری.

منابع

آذری دمیرچی، علاءالدین، «پژوهشی دربارهٔ پیشینهٔ تاریخی مازندران باختری»، هنر و مردم، شماره ۱۲۳، ۱۳۵۱ش.
«ایران‌شناسی: تنکابن»، وب‌سایت طرفداری، تاریخ درج مطلب: ۳ مهر ۱۳۹۹ش.
احمدزاده، فرحناز، «جاهای دیدنی تنکابن نگین درخشان مازندران»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ش.
اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، به‌تحقیق ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۰ش.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآه البلدان، به‌تحقیق عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۷ش.
پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۷ش.
پیرنیا، حسن، ایران باستان، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۲ش.
جعفری، عباس، دایرةالمعارف جغرافیایی ایران، تهران، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۷۹ش.
جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، تهران، ۱۳۶۶ش.
«دربارهٔ ما»، وب‌سایت رسمی مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی کشور-تنکابن، تاریخ بازدید: ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
رابینو، ه‍. ل، سفرنامهٔ مازندران و استراباد، ترجمهٔ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳ش.
رزم‌آرا، حسینعلی، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، تهران، ]بی‌نا[، ۱۳۲۹ش.
سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ساری، ۱۳۷۷ش.
شایان، عباس، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، تهران، علمی، ۱۳۳۶ش.
کسروی، احمد، شهریاران گمنام، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۵۵ش.
فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، سازمان جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۷۸ش.
محمودزاده، کمال، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، تهران، دبیزش، ۱۳۵۰ش.
مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ گیلان و دیلمستان، به‌تحقیق منوچهر ستوده، تهران، اطلاعات، ۱۳۶۴ش.
مهجوری، اسماعیل، تاریخ مازندران، ساری، ]بی‌نا[، ۱۳۴۲ش.
یوسفی‌نیا، علی‌اصغر، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، تهران، آرون، ۱۳۷۰ش.

[1] پاپلی یزدی، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ۱۳۶۷ش، ص۱۴۹.

[2] سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ۱۳۷۷ش.

[3] جغرافیای کامل ایران، ج2، ۱۳۶۶ش، ص1140. فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص153.

[4] احمدزاده، «جاهای دیدنی تنکابن نگین درخشان مازندران»، وب‌سایت علی‌بابا.

[5] پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛
یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص۳۵؛
مهجوری، تاریخ مازندران، ج1، ۱۳۴۲ش، ص37-38.

[6] پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛
آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارهٔ پیشینهٔ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲۱؛
یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص83.

[7] کسروی، شهریاران گمنام، ۱۳۵۵ش، ص۱۹.

[8] آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارهٔ پیشینهٔ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲2.

[9] مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ۱۳۶۴ش، ص۱۷–۱۸ و ۲۷.

[10] اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، ج1، ۱۳۵۰ش، ص141.

[11] اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، ج1، ۱۳۶۷ش، ص810-811؛
رابینو، سفرنامهٔ مازندران و استراباد، ۱۳۴۳ش، ص50-51 و 53.

[12] رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص182؛
شایان، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، ج1، ۱۳۳۶ش، ص150؛
محمودزاده، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، ۱۳۵۰ش، ص234.

[13] یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، 1370ش، ص26-27.

[14] ظهیرالدین بن نصیرالدین مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ج1، ص27-28.

[15] مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، 1364ش، فصل 1، ص1.

[16] فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص156.

[17] جعفری، دایرةالمعارف جغرافیایی ایران، ۱۳۷۹ش، ص۳۰۴ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص154. رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص180-181.

[18] «ایران‌شناسی: تنکابن»، وب‌سایت طرفداری.

[19] زاهد، ایران زمین، ۱۳۴۸ش، ص۲۱۴. فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص155 و 157.

[20] «درباره ما»، مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی کشور.

[21] «ایران‌شناسی: تنکابن»، وب‌سایت طرفداری.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<big>'''تنکابن (شهر)'''</big>؛ از شهرهای استان مازندران و مرکز شهرستان تنکابن<br>
+[[پرونده:تنکابن (1).jpg|جایگزین=شهر تنکابن|بندانگشتی|نمایی از شهر تنکابن، استان مازندران]]
+{{درشت|'''تنکابن'''}}؛ از شهرهای استان مازندران و مرکز شهرستان تنکابن.{{سخ}}'''شهر تنکابن''' یکی از شهرهای استان [[مازندران]] در شمال [[ایران]] است که به‌دلیل داشتن طبیعت سرسبز، محصولات متنوع کشاورزی و جاذبه‌های [[گردشگری]] شناخته شده است. این شهر که به نام قدیمی شهسوار نیز معروف است، مرکز شهرستان تنکابن و پرجمعیت‌ترین شهرستان غرب مازندران به‌شمار می‌رود. تنکابن بر اساس تقسیمات کشوری، جزئی از استان مازندران است، اما از نظر تاریخی و فرهنگی، مردم این منطقه با مردم [[گیلان]]، شباهت‌ها و پیوندهای عمیق‌تری دارند.
-شهر تنکابن، دارای مختصات °۳۶ و ´۴۹ عرض و °۵۰ و ´۵۲ طول جغرافیایی است.<ref>پاپلی یزدی، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ۱۳۶۷ش، ص۱۴۹.</ref>  این شهر، در قسمت شمالی شهرستان تنکابن، در کنار سواحل دریای خزر و رودخانه سه هزار، در ارتفاع 20 متر پایین‌تر از سطح آب‌های آزاد و در فاصله 230 کیلومتری از شهر ساری واقع شده است.<ref>سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ۱۳۷۷ش.</ref>
-==پیشینه تاریخی==
+== مختصات جغرافیایی تنکابن ==
-سرزمین‌های جنوبی دریای خزر، در زمان گذشته، زیستگاه اقوام باستانی به‌نام تپورها، کادوسی‌ها و آمردها بوده است. مردم تپور در مازندران، قوم کادوسی در گیلان و آمردها نیز در نواحی بین آمل و تنکابن امروزی سکونت داشتند.<ref>پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛ <br>
+شهر تنکابن، دارای مختصات °۳۶ و ´۴۹ عرض و °۵۰ و ´۵۲ طول جغرافیایی است.<ref>پاپلی یزدی، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ۱۳۶۷ش، ص۱۴۹.</ref> این شهر، در قسمت شمالی شهرستان تنکابن، در کنار سواحل دریای خزر و رودخانهٔ سه هزار، در ارتفاع ۲۰ متر پایین‌تر از سطح آب‌های آزاد و در فاصلهٔ ۲۳۰ کیلومتری از شهر ساری واقع شده است.<ref>سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ۱۳۷۷ش.</ref>
-یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص۳۵؛ <br>
-مهجوری، تاریخ مازندران، ج1، ۱۳۴۲ش، ص37-38.</ref>  مورخان معتقدند که آمردها، پس از سلطه اسکندر بر ایران، از استقلالی داخلی برخوردار شده و مدتی بعد، توسط فرهاد یکم اشکانی، به نواحی دربند خزر، کوچانده شدند.<ref>پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛ <br>
+=== همسایگان تنکابن ===
-آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»،  ۱۳۵۱ش، ص۲۱؛ <br>
+این شهر از سمت شمال به دریای مازندران، از شرق به شهرستان کلاردشت و چالوس، از شمال‌شرق به شهرستان عباس‌آباد، از غرب به شهرستان رامسر و از سمت جنوب نیز به استان قزوین، رشته‌کوه البرز و شهرستان طالقان می‌رسد.<ref>جغرافیای کامل ایران، ج2، ۱۳۶۶ش، ص1140.
-یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص83.</ref>  پس از آن، این منطقه زیستگاه قبایل جدیدی به‌نام «دیلم» قرار گرفت. این مردم، همچون آمردها، مردمانی دلیر و جنگ‌جو بودند که به‌واسطه قلعه‌ها و پناهگاه‌های خود در دل جنگل‌ها و کوهستان‌ها، به‌صورتی مستقل زندگی می‌کردند.<ref>کسروی، شهریاران گمنام، ۱۳۵۵ش، ص۱۹.</ref>  در قرن‌های نخست ورود اسلام به ایران، این خطه، به‌دلیل داشتن موقعیت جغرافیایی خاص خود، پناهگاه بسیاری از علویان و مخالفان حکومت اموی و عباسی بود. امروزه، بقعه‌های بسیاری در تنکابن و نواحی اطراف آن وجود دارد که نشان همین ادعا است.<ref>آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»،  ۱۳۵۱ش، ص۲2.</ref><br>
+فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص153.</ref>
-از تنکابن، برای نخستین‌بار، در منابع برجای‌مانده از سده 8 قمری یاد شده است.<ref>مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ۱۳۶۴ش، ص۱۷-۱۸ و ۲۷.</ref>  تاریخ تنکابن، در سده‌های بسیاری تا فتح آن توسط شاه عباس اول صفوی، شامل جنگ و گریزهای بسیار بوده است. در دوره صفویان، ولایت تنکابن یکی از ایالت‌های گیلان به‌شمار می‌رفت.<ref>اسکندربیک منشی، ‌عالم آرای عباسی، ج1، ۱۳۵۰ش، ص141.</ref>  در دوره قاجار، تنکابن از گیلان جدا شده و ضمیمه ایالت مازندران شد. پس از مدتی، این منطقه با مناطق کلارستاق و کجور تحت عنوانی مشترک به‌نام «محال ثلاث / ثلاثه» نام‌گذاری شد. تجارت تنکابن، در دوره قاجاریان، بیش‌تر با دو ایالت تهران و قزوین بود. از جمله صنایع مشهور آن زمان تنکابن می‌توان به صنعت تولید پارچه‌های ابریشمی، پشمی، کتان، عباهای نمدی و متقال اشاره کرد. تنکابن در همان دوران، از کشاورزی و دام‌داری بسیار پررونقی برخوردار بود و محصولاتی همچون برنج، مرکبات، گردو، باقلا، گندم و جو در آن منطقه تولید می‌شد.<ref>اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، ج1، ۱۳۶۷ش، ص810-811؛ <br>
-رابینو، سفرنامۀ مازندران و استراباد، ۱۳۴۳ش، ص50-51 و 53.</ref> <br>
+=== پوشش گیاهی و جانوری تنکابن ===
+بخش‌هایی از قسمت‌های جلگه‌ای و پوشیده از جنگل تنکابن، امروزه به زمین‌های شالی، چای و نیز باغ‌های مرکبات تبدیل شده است. چمن‌زارها و مراتع بسیاری در اطراف جنگل‌های تنکابن وجود دارد و از جمله پوشش گیاهی این منطقه می‌توان به درختان توسکا، شمشاد، بلوط، چنار، گردو، ازگیل، راش و افرا اشاره کرد.
-تنکابن، تا پیش از 1310ش، شهری کوچک و کم‌رونق بود؛ اما پس از آن، به‌واسطه داشتن موقعیت جغرافیایی، طبیعی و بازرگانی، مورد توجه قرار گرفت و رشد چشمگیری را تجربه کرد.<ref>رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص182؛ <br>
-شایان، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، ج1، ۱۳۳۶ش، ص150؛ <br>
+حیواناتی همچون یوزپلنگ، پلنگ، گرگ، روباه، سمور آبی و لاک‌پشت نیز در این منطقه دیده می‌شود. شهر تنکابن، زیستگاه انواع پرندگان مانند عقاب، قرقاول، خوتکا، قمری، لک‌لک و اردک و ماهیان متنوعی مانند سالمون، سفید، قزل‌آلا، کفال و کپور است.<ref>[https://www.alibaba.ir/mag/mazandaran/tonekabon/tonekabon-attractions/ احمدزاده، «جاهای دیدنی تنکابن نگین درخشان مازندران»، وب‌سایت علی‌بابا.]</ref>
-محمودزاده، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، ۱۳۵۰ش، ص234.</ref>
-==اقلیم==
+== پیشینه تاریخی تنکابن ==
-آب‌وهوای شهر تنکابن، معتدل و مرطوب است و میانگین بارش‌های سالانه در این منطقه، به حدود 1.253 میلی‌متر می‌رسد.<ref>فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص156.</ref>
+=== دوران باستان ===
-==جمعیت==
+سرزمین‌های جنوبی دریای خزر در گذشته زیستگاه اقوام باستانی تپورها در مازندران، کادوسی‌ها در گیلان و آمردها بین آمل و تنکابن بوده‌اند. تنکابن با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال، در دوران هخامنشیان محل سکونت قوم آمرد بود.<ref>پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛{{سخ}}
-جمعیت شهر تنکابن، براساس سرشماری 1385ش، در حدود 43,842 تن اعلام شده که در 1395ش به 55,434 نفر افزایش یافت.
+یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص۳۵؛{{سخ}}
-==اقتصاد==
+مهجوری، تاریخ مازندران، ج1، ۱۳۴۲ش، ص37-38.</ref> پس از سلطهٔ اسکندر، آمردها استقلال داخلی پیدا کردند اما سپس توسط فرهاد یکم اشکانی به دربند خزر کوچانده شدند.<ref>پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛{{سخ}}
-مردم در شهر تنکابن، به تولید صنایع دستی مانند نمد، گلیم، چادرشب، سالی (تور ماهیگیری) و سفال اشتغال دارند. همچنین کشاورزی، دام‌داری و باغ‌داری، اساس اقتصاد شهر تنکابن را تشکیل می‌دهد.<br>
+آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارهٔ پیشینهٔ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲۱؛{{سخ}}
-==پانویس==
+یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص83.</ref> قبایل دیلم که مردمی دلیر و جنگجو بودند، در این منطقه مستقر شدند و به‌صورت مستقل در قلعه‌ها و پناهگاه‌های جنگلی و کوهستانی زندگی کردند.<ref>کسروی، شهریاران گمنام، ۱۳۵۵ش، ص۱۹.</ref>
-{{پانویس}}
-==منابع==
+=== دوران اسلامی ===
-* آذری دمیرچی، علاءالدین، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، هنر و مردم، شماره 123، ۱۳۵۱ش.
+این خطه به‌دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، پناهگاه علویان و مخالفان اموی و عباسی بود و بقعه‌های متعدد مذهبی در تنکابن و اطراف آن باقی مانده است.<ref>آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارهٔ پیشینهٔ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲2.</ref>
-* اسکندربیک منشی، ‌عالم آرای عباسی، به‌تحقیق ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۰ش.
-* اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌، مرآه البلدان، به‌تحقیق عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۷ش.
+=== اولین مستندات تاریخی و وضعیت دوره صفویه ===
+نام تنکابن برای اولین بار در منابع قرن هشتم قمری ذکر شده و تا فتح توسط شاه عباس اول، دوره‌ای پر از جنگ و گریز را تجربه کرد.<ref>مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ۱۳۶۴ش، ص۱۷–۱۸ و ۲۷.</ref> در دورهٔ صفوی، تنکابن جزو ولایت گیلان بود.<ref>اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، ج1، ۱۳۵۰ش، ص141.</ref>
+=== وضعیت سیاسی و اقتصادی تنکابن در دوره قاجار ===
+در این دوره، تنکابن از گیلان جدا و به مازندران ملحق شد. مناطق تنکابن، کلارستاق و کجور به نام «محال ثلاث» شناخته شدند. تجارت عمده با تهران و قزوین بود و صنایع ابریشمی، پشمی، کتانی، عباهای نمدی و متقال در تنکابن رونق داشت. کشاورزی و دامداری نیز بسیار پررونق بود و محصولاتی چون برنج، مرکبات، گردو، باقلا، گندم و جو تولید می‌شد.<ref>اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، ج1، ۱۳۶۷ش، ص810-811؛{{سخ}}
+رابینو، سفرنامهٔ مازندران و استراباد، ۱۳۴۳ش، ص50-51 و 53.</ref>
+=== رشد و توسعه تنکابن پس از ۱۳۱۰ خورشیدی ===
+تنکابن تا پیش از ۱۳۱۰ش شهری کوچک و کم‌رونق بود اما پس از آن، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی، طبیعی و بازرگانی، رشد چشمگیری یافته است.<ref>رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص182؛{{سخ}}
+شایان، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، ج1، ۱۳۳۶ش، ص150؛{{سخ}}
+محمودزاده، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، ۱۳۵۰ش، ص234.</ref>
+== نام‌گذاری تنکابن ==
+پژوهشگران می‌گویند که «تُنکا»، شهری بزرگ و دژمانند در سمت غرب طبرستان کهن بوده و از شهرت و رونقی بسیار برخوردار بوده است. این قلعهٔ بزرگ در طول تاریخ میان حکومت‌های گوناگون، دست به دست شده است. پس از مدتی، شهری در قسمت‌های پایین‌تر دژ تنکا ساخته شد که به «پایین تنکا» و «تنکابن» معروف شد.<ref>یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، 1370ش، ص26-27.</ref>
+پس از آن، به‌دلیل الحاق این منطقه به دیلمستان، تنکابن را با نام «دیلمه خاص» می‌شناختند. مرکز دیلمه خاص، در دوران صفویان، به‌نام «فیض» یا همان تنکابن و مناطق جلگه‌ای و پایین‌دست رودخانه نیز به «شهسوار» معروف شدند. در دورهٔ قاجار، خرم‌آباد را به‌عنوان مرکز منطقه تکابن و نیز مرکز «محال ثلاثه (تنکابن، کلارستاق، کجور)» انتخاب کردند. در دورهٔ پهلوی نیز، در تنکابن، شهر جدید «شهسوار» به‌عنوان پایتخت این منطقه انتخاب شد. پس از انقلاب اسلامی، این منطقه دوباره با نام تنکابن نام‌گذاری شد.
+نام تنکابن، به‌معنی پایین‌تنکا یا زیرتنکا، نخستین‌بار در قرن هشتم، در کتاب تاریخ گیلان و دیلمستان به‌کار رفته است.<ref>ظهیرالدین بن نصیرالدین مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ج1، ص27-28.</ref> برخی دیگر از پژوهشگران، ریشهٔ این نام را «تنک+آب+بن» به‌معنی جایی که جلگهٔ ساحلی دریای خزر تنک (اندک/ کم) می‌شود، می‌دانند.<ref>مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، 1364ش، فصل 1، ص1.</ref>
+== اقلیم تنکابن ==
+[[آب]]<nowiki/>وهوای شهر تنکابن، معتدل و مرطوب است و میانگین بارش‌های سالانه در این منطقه، به حدود ۱٫۲۵۳ میلی‌متر می‌رسد. شهرستان تنکابن، به‌دلیل شرایط جغرافیایی، از میزان بارندگی بالا (متوسط سالانه ۲۵۳٫۱ میلی‌متر)، جریان‌های آب سطحی و زیرزمینی و از پوشش گیاهی متنوع و غنی نیز برخوردار است.<ref>فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص156.</ref>
+آب‌وهوای مناطق ساحلی و جنگلی تنکابن، بیش‌تر معتدل و مرطوب بوده و در مناطق کوهستانی (جنوب تنکابن) نیز سردسیر است.<ref>جعفری، دایرةالمعارف جغرافیایی ایران، ۱۳۷۹ش، ص۳۰۴
+فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص154.
+رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص180-181.</ref>
+== جمعیت تنکابن ==
+جمعیت شهر تنکابن، بر اساس سرشماری ۱۳۸۵ش، در حدود ۴۳٬۸۴۲ تن اعلام شده که در ۱۳۹۵ش به ۵۵٬۴۳۴ نفر افزایش یافت.<ref>[https://www.tarafdari.com/node/1746095 «ایران‌شناسی: تنکابن»، وب‌سایت طرفداری.]</ref>
+== زبان مردم تنکابن ==
+مردم بومی تنکابن و نشتارود نیز به گویش تنکابنی صحبت می‌کنند. گویش تنکابنی، متأثر از هر دو زبان مازندرانی و گیلکی است.<ref>زاهد، ایران زمین، ۱۳۴۸ش، ص۲۱۴.
+فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص155 و 157.</ref>
+== اقتصاد تنکابن ==
+مردم در شهر تنکابن، به تولید [[صنایع دستی]] مانند نمد، گلیم، چادرشب، سالی (تور ماهیگیری) و سفال اشتغال دارند. همچنین کشاورزی، دام‌داری و باغ‌داری، اساس اقتصاد شهر تنکابن را تشکیل می‌دهد. تنکابن به‌عنوان پایتخت مرکبات ایران مشهور است و محصولات مهم آن شامل مرکبات، [[برنج]]، [[چای]]، کیوی، خرمالو و گیاهان زینتی است. علاوه بر این، تنکابن یکی از قطب‌های پرورش ماهی و تولید گل و گیاه زینتی در ایران محسوب می‌شود.<ref>[http://cfrc.ifsri.ir/ «درباره ما»، مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی کشور.]</ref>
+== جاذبه‌های گردشگری تنکابن ==
+شهر تنکابن و اطراف آن، به‌دلیل داشتن جذابیت‌های طبیعی مانند جنگل و منطقهٔ ییلاقی دوهزار، جنگل و منطقهٔ ییلاقی سه‌هزار، دشت دریاسر، منطقهٔ ییلاقی دینارسرا، منطقهٔ ییلاقی داکو، مسیر جنگلی لیره‌سر، آب گرم‌های متنوع، چشمه‌ها و آبشارهای بی‌نظیر، کوه‌ها، اماکن تاریخی و پارک‌های بسیار از نواحی مورد استقبال گردشگران ایرانی و خارجی است.<ref>[https://www.tarafdari.com/node/1746095 «ایران‌شناسی: تنکابن»، وب‌سایت طرفداری.]</ref>
+== پانویس ==
+{{پانویس}}
+== منابع ==
+{{آغاز منابع}}
+* آذری دمیرچی، علاءالدین، «پژوهشی دربارهٔ پیشینهٔ تاریخی مازندران باختری»، هنر و مردم، شماره ۱۲۳، ۱۳۵۱ش.
+* «ایران‌شناسی: تنکابن»، وب‌سایت طرفداری، تاریخ درج مطلب: ۳ مهر ۱۳۹۹ش.
+* احمدزاده، فرحناز، «جاهای دیدنی تنکابن نگین درخشان مازندران»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ش.
+* اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، به‌تحقیق ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۰ش.
+* اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآه البلدان، به‌تحقیق عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۷ش.
 * پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۷ش.
 * پیرنیا، حسن، ایران باستان، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۲ش.
-* رابینو، ه‍ . ل، سفرنامۀ مازندران و استراباد، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳ش.
+* جعفری، عباس، دایرةالمعارف جغرافیایی ایران، تهران، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۷۹ش.
+* جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، تهران، ۱۳۶۶ش.
+* «دربارهٔ ما»، وب‌سایت رسمی مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی کشور-تنکابن، تاریخ بازدید: ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
+* رابینو، ه‍. ل، سفرنامهٔ مازندران و استراباد، ترجمهٔ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳ش.
 * رزم‌آرا، حسینعلی، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، تهران، ]بی‌نا[، ۱۳۲۹ش.
-* سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ساری، ۱۳۷۷ش.
+*سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ساری، ۱۳۷۷ش.
-* شایان، عباس، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، تهران، علمی، ۱۳۳۶ش.
+*شایان، عباس، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، تهران، علمی، ۱۳۳۶ش.
-* کسروی، احمد، شهریاران گمنام، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۵۵ش.
+*کسروی، احمد، شهریاران گمنام، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۵۵ش.
-* فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، سازمان جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۷۸ش.
+*فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، سازمان جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۷۸ش.
-* محمودزاده، کمال، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، تهران، دبیزش، ۱۳۵۰ش.
+*محمودزاده، کمال، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، تهران، دبیزش، ۱۳۵۰ش.
-* مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ گیلان و دیلمستان، به‌تحقیق منوچهر ستوده، تهران، اطلاعات، ۱۳۶۴ش.
+*مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ گیلان و دیلمستان، به‌تحقیق منوچهر ستوده، تهران، اطلاعات، ۱۳۶۴ش.
-* مهجوری، اسماعیل، تاریخ مازندران، ساری، ]بی‌نا[، ۱۳۴۲ش.
+*مهجوری، اسماعیل، تاریخ مازندران، ساری، ]بی‌نا[، ۱۳۴۲ش.
-* یوسفی‌نیا، علی‌اصغر، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، تهران، آرون، ۱۳۷۰ش.
+*یوسفی‌نیا، علی‌اصغر، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، تهران، آرون، ۱۳۷۰ش.
-[[رده: ویکی‌زندگی]]
+{{پایان منابع}}
+{{#seo:
+|title=تنکابن کجاست؟ معرفی شهر و جاهای دیدنی شهسوار - ویکی زندگی
+|title_mode=Replaced Title
+|keywords=تنکابن، شهسوار، جاهای دیدنی تنکابن، سفر به تنکابن، شهرهای مازندران، شمال ایران
+|description=تنکابن (شهسوار) شهری زیبا در استان مازندران است. در این مقاله جامع با تاریخچه، بهترین جاهای دیدنی و جاذبه‌های گردشگری شهر تنکابن آشنا خواهید شد - ویکی زندگی
+}}
+{{مازندران-افقی}}
+[[رده:جاذبه‌های گردشگری استان مازندران]]
+[[رده:شهرهای استان مازندران]]
+[[رده:شهرهای ایران]]