پرش به محتوا

پیش‌نویس:بورانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:بورانی.jpg|300px|thumb|left]]
[[پرونده:بورانی.jpg|300px|thumb|جایگزین=بورانی|بورانی]]
{{درشت|'''بورانی'''}}؛ خوراک تهیه‌شده از سبزیجات، ماست و سیر
{{درشت|'''بورانی'''}}؛ خوراک تهیه‌شده از سبزیجات، ماست و سیر


بورانی، خوراکی ایرانی است که از [[ماست]] (یا [[کشک]]) و سبزیجات مختلفی مانند اسفناج، کدو، بادنجان، کلم، کنگر، خیار، مارچوبه، قارچ و نیز چاشنی‌هایی مانند زیره، [[دارچین]]،<ref>کاتب بغدادی، کتاب الطبیخ، ۱۹۳۴م، ص۳۸.</ref> زعفران، سیر کوبیده و له‌شده و فلفل<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص540.</ref> تهیه می‌شود. این غذا در هندوستان، از بادمجان سرخ‌کرده در روغن گاو درست می‌شود که در دوغ می‌اندازند.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/بورانی دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه بورانی، سایت واژه‌یاب.]</ref> بورانی، با نام‌های دیگری همچون بورانیه،<ref>صفی‌پوری، منتهی الارب، ۱۳۷۷ش، ذیل بوران.</ref> بُرانی و بولانی نیز شناخته می‌شود. برخی، خوراک ماست و خیار را رایج‌ترین نوع بورانی دانسته‌اند.<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص482.</ref>
بورانی، خوراکی ایرانی است که از ماست (یا [[کشک]]) و سبزیجات مختلفی مانند [[اسفناج]]، کدو، [[بادمجان]]، کلم، کنگر، [[خیار]]، مارچوبه، قارچ و نیز چاشنی‌هایی مانند [[زیره]]، [[دارچین]]،<ref>کاتب بغدادی، کتاب الطبیخ، ۱۹۳۴م، ص۳۸.</ref> [[زعفران]]، [[سیر]] کوبیده و له‌شده و [[فلفل]]<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص540.</ref> تهیه می‌شود. این غذا در هندوستان، از بادمجان سرخ‌کرده در روغن گاو درست می‌شود که در [[دوغ]] می‌اندازند.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/بورانی دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه بورانی، سایت واژه‌یاب.]</ref> بورانی، با نام‌های دیگری همچون بورانیه،<ref>صفی‌پوری، منتهی الارب، ۱۳۷۷ش، ذیل بوران.</ref> بُرانی و بولانی نیز شناخته می‌شود. برخی، خوراک ماست و خیار را رایج‌ترین نوع بورانی دانسته‌اند.<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص482.</ref>


== نام‌گذاری بورانی ==
==نام‌گذاری بورانی==
برخی از پژوهشگران، علت نام‌گذاری این غذای ایرانی را اختراع زنی به‌نام «بوران» دانسته‌اند. برخی دیگر، بورانی را منسوب به بوران، همسر مأمون و گروهی دیگر، آن را منسوب به پوران‌دخت (بوران‌دخت)، ملکه ساسانیان و دختر خسروپرویز، می‌دانند.<ref>صفی‌پوری، منتهی الارب، ۱۳۷۷ش،{{سخ}}
برخی از پژوهشگران، علت نام‌گذاری این غذای ایرانی را اختراع زنی به‌نام «بوران» دانسته‌اند. برخی دیگر، [[بورانی]] را منسوب به بوران، همسر مأمون و گروهی دیگر، آن را منسوب به [[پوران‌دخت]] (بوران‌دخت)، ملکه [[ساسانیان]] و [[دختر]] خسروپرویز، می‌دانند.<ref>صفی‌پوری، منتهی الارب، ۱۳۷۷ش،{{سخ}}
هدایت، فرهنگ انجمن‌آرای ناصری، ۱۲۸۸ق، ذیل بوران؛{{سخ}}
هدایت، فرهنگ انجمن‌آرای ناصری، ۱۲۸۸ق، ذیل بوران؛{{سخ}}
نفیسی، فرهنگ، ۱۳۱۷–۱۳۱۸ش.</ref>
نفیسی، فرهنگ، ۱۳۱۷–۱۳۱۸ش.</ref>


== پیشینه بورانی ==
==پیشینه بورانی==
کهن‌ترین منبع تاریخی که از خوراک بورانی یاد کرده، شعری از ابوالعباس مروزی است. ناصرخسرو، عبید زاکانی<ref>عبید زاکانی، منتخب لطایف، ۱۳۰۳ق، ص107.</ref> و بُسحاق اطعمه نیز در نوشته‌های خود، از غذای بورانی سخن گفته‌اند.
کهن‌ترین منبع تاریخی که از خوراک بورانی یاد کرده، شعری از ابوالعباس مروزی است. ناصرخسرو، عبید زاکانی<ref>عبید زاکانی، منتخب لطایف، ۱۳۰۳ق، ص107.</ref> و [[بسحاق اطعمه|بُسحاق اطعمه]] نیز در نوشته‌های خود، از غذای بورانی سخن گفته‌اند.


[[ناصرخسرو]] در شعری می‌گوید:<ref>[https://ganjoor.net/naserkhosro/divann/ghaside-naser/sh228 ناصرخسرو، دیوان اشعار، قصاید، قصیده شماره 228، بیت 44، سایت گنجور.]</ref>{{سخ}}
[[ناصرخسرو]] در شعری می‌گوید:<ref>[https://ganjoor.net/naserkhosro/divann/ghaside-naser/sh228 ناصرخسرو، دیوان اشعار، قصاید، قصیده شماره 228، بیت 44، سایت گنجور.]</ref>{{سخ}}
خط ۲۶: خط ۲۶:
  {{پایان نستعلیق}}
  {{پایان نستعلیق}}


== گستره جغرافیایی بورانی ==
==گستره جغرافیایی بورانی==
خوراک بورانی، در نقاط مختلف دنیا طبخ می‌شود. در شمال هندوستان، این خوراک را با نام «رایتا» و در جنوب هندوستان نیز با نام «پچادی» می‌شناسند.<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص483.</ref> در هندوستان، بورانی را از سبزیجات مختلفی مانند [[اسفناج]]، پیاز، سیب‌زمینی، کدوسبز، زنجبیل، گردو و گشنیز تهیه می‌کنند. در ترکیه نیز، بورانی فلفل سبز، از غذاهای محبوب مردم است.<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص537-547.</ref>
خوراک بورانی، در نقاط مختلف دنیا طبخ می‌شود. در شمال هندوستان، این [[خوراک]] را با نام «رایتا» و در جنوب هندوستان نیز با نام «پچادی» می‌شناسند.<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص483.</ref> در هندوستان، بورانی را از سبزیجات مختلفی مانند [[اسفناج]]، پیاز، [[سیب زمینی|سیب‌زمینی]]، کدوسبز، [[زنجبیل]]، گردو و گشنیز تهیه می‌کنند. در ترکیه نیز، بورانی فلفل سبز، از غذاهای محبوب مردم است.<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص537-547.</ref>


== طرز تهیه بورانی ==
==طرز تهیه بورانی==
یکی از مواد اصلی بورانی در گذشته، گوشت [[گوسفند]] بوده است. بورانی مطرح شده توسط [[ناصرخسرو]]، از گوشت بریان تهیه می‌شده که توسط آشپزان و نویسندگان دیگری همچون کاتب بغدادی، آشپز دوره شاه اسماعیل، نورالله آشپزباشی (آشپز دربار شاه عباس اول)<ref>آشپزباشی، «مادة الحیوة»، کارنامه و مادة الحیوة، ۱۳۶۰ش، ص۲۳۸.</ref> و نیز جهانگردانی همانند شاردن، نیز یاد شده است. بورانی گوشت بریان، از گوشت ماکیان (پرندگان اهلی)، جو پوست‌کنده همراه با سبزی‌های مختلفی تهیه می‌شد.<ref>شاردن، سیاحت‌نامه، ج4، ۱۳۳۶ش، ص256.</ref> پس از سدهٔ ۱۳ق، استفاده از گوشت در بورانی، کم‌رنگ شده و این خوراک را با استفاده از یک نوع سبزی همراه با ماست درست می‌کردند.<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص482.</ref>
یکی از مواد اصلی بورانی در گذشته، گوشت گوسفند بوده است. بورانی مطرح شده توسط [[ناصرخسرو]]، از گوشت بریان تهیه می‌شده که توسط آشپزان و نویسندگان دیگری همچون کاتب بغدادی، آشپز دوره شاه اسماعیل، نورالله آشپزباشی (آشپز دربار شاه عباس اول)<ref>آشپزباشی، «مادة الحیوة»، کارنامه و مادة الحیوة، ۱۳۶۰ش، ص۲۳۸.</ref> و نیز جهانگردانی همانند شاردن، نیز یاد شده است. بورانی گوشت بریان، از گوشت ماکیان (پرندگان اهلی)، جو پوست‌کنده همراه با سبزی‌های مختلفی تهیه می‌شد.<ref>شاردن، سیاحت‌نامه، ج4، ۱۳۳۶ش، ص256.</ref> پس از سدهٔ ۱۳ق، استفاده از گوشت در بورانی، کم‌رنگ شده و این خوراک را با استفاده از یک نوع سبزی همراه با ماست درست می‌کردند.<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص482.</ref>


در کتاب‌های خوراک سده ۱۳ق به بعد، در کنار انواع بورانی سبزیجات، از دو نوع بورانی گوشتی نیز یاد شده که اولی، از گوشت بریان‌شده و پیچیده‌شده در [[اسفناج]] تازه تهیه می‌شده است؛<ref>نادرمیرزا، خوراک‌های ایرانی، ۱۳۸۶ش، ص۲۰۸–۲۰۹.</ref> بورانی گوشتی نوع دوم نیز که «خشی» نام دارد، از لوبیا، گوشت، گشنیز و جعفری درست می‌شود.<ref>نادرمیرزا، خوراک‌های ایرانی، ۱۳۸۶ش، ص۲۰5-206.</ref> کاتب بغدادی از انواع بورانی، مانند بورانی اسفناج، بورانی بقله (تره پخته‌شده) و بورانی خبیزه نام برده است.<ref>کاتب بغدادی، کتاب الطبیخ، ۱۹۳۴م، ص90.</ref> باورچی نیز در کتاب خود، از بورانی چغندر (سلق)، کدو، بادمجان، کلم، خیار و اسفناج یاد کرده که در دستور پخت آن از گوشت بره ریزشده نیز استفاده می‌شده است. خوراکی بورانی، پس از آماده شدن، با ماست سیردار و نعنا یا [[زعفران]] تزئین می‌شود. در رساله آشپزی «ماده الحیوه»، از نوعی بورانی که در تولید آن از [[تخم‌مرغ]] و [[کشک]] استفاده می‌شود، یاد شده است.<ref>آشپزباشی، «مادة الحیوة»، کارنامه و مادة الحیوة، ۱۳۶۰ش، ص۲۳۸-239.</ref>
در کتاب‌های خوراک سده ۱۳ق به بعد، در کنار انواع بورانی سبزیجات، از دو نوع بورانی گوشتی نیز یاد شده که اولی، از گوشت بریان‌شده و پیچیده‌شده در اسفناج تازه تهیه می‌شده است؛<ref>نادرمیرزا، خوراک‌های ایرانی، ۱۳۸۶ش، ص۲۰۸–۲۰۹.</ref> بورانی گوشتی نوع دوم نیز که «خشی» نام دارد، از لوبیا، گوشت، گشنیز و جعفری درست می‌شود.<ref>نادرمیرزا، خوراک‌های ایرانی، ۱۳۸۶ش، ص۲۰5-206.</ref>  


آشپزباشی دوره قاجار نیز از ۷ نوع بورانی معروف آن دوران نام برده است، مانند بورانی اسفناج، کدو، چغندر، بادنجان، لوبیاسبز، کنگر و قارچ.<ref>آشپزباشی، سفرهٔ اطعمه، ۱۳۵۳ش، ص45-46.</ref> جعفر شهری نیز، از غذایی با نام «نرگسی» یاد کرده که از اسفناج، پیاز و تخم‌مرغ تهیه می‌شود.<ref>شهری، طهران قدیم، ج5، ۱۳۸۳ش، ص143.</ref>
کاتب بغدادی از انواع بورانی، مانند بورانی اسفناج، بورانی بقله (تره پخته‌شده) و بورانی خبیزه نام برده است.<ref>کاتب بغدادی، کتاب الطبیخ، ۱۹۳۴م، ص90.</ref> باورچی نیز در کتاب خود، از بورانی چغندر (سلق)، کدو، بادمجان، کلم، خیار و اسفناج یاد کرده که در دستور پخت آن از گوشت بره ریزشده نیز استفاده می‌شده است. خوراکی بورانی، پس از آماده شدن، با ماست سیردار و نعنا یا [[زعفران]] تزئین می‌شود. در رساله آشپزی «ماده الحیوه»، از نوعی بورانی که در تولید آن از [[تخم‌مرغ]] و [[کشک]] استفاده می‌شود، یاد شده است.<ref>آشپزباشی، «مادة الحیوة»، کارنامه و مادة الحیوة، ۱۳۶۰ش، ص۲۳۸-239.</ref>


== بورانی در نقاط مختلف ایران ==
آشپزباشی دوره [[قاجاریه|قاجار]] نیز از ۷ نوع بورانی معروف آن دوران نام برده است، مانند بورانی اسفناج، کدو، چغندر، بادنجان، لوبیاسبز، کنگر و قارچ.<ref>آشپزباشی، سفرهٔ اطعمه، ۱۳۵۳ش، ص45-46.</ref> جعفر شهری نیز، از غذایی با نام «نرگسی» یاد کرده که از اسفناج، پیاز و تخم‌مرغ تهیه می‌شود.<ref>شهری، طهران قدیم، ج5، ۱۳۸۳ش، ص143.</ref>
در نقاط مختلف [[ایران]]، این غذا را با توجه به ذائقه و سلیقه‌های خود، متفاوت تهیه می‌کنند. نزد مردم [[یزد]]، بورانی خیار و در [[شیراز]] دلمه بورانی، از غذاهای خوش‌طعم و محبوب شمرده می‌شود. امروزه، آش ماستی، که روند پخت آن شبیه به بورانی است، در این منطقه رایج است.<ref>خدیش، فرهنگ مردم شیراز، ۱۳۷۹ش، ص۲۸۲–۲۸۳.</ref> بورانی باقلا در شوشتر؛<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص547.</ref> بورانی بادنجان در [[کردستان]]؛<ref>انصافجویی و دیگران، آشپزی کردستان، ۱۳۷۸ش، ص۷.</ref> بورانی «کنگر ـ ماست»<ref>حاتمی، باورها و رفتارهای گذشته در کازرون، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۷.</ref> و «توله (نوعی گیاه) ماست»<ref>مظلوم‌زاده، آشپزی در فرهنگ مردم کازرون، ۱۳۸۳ش، ص۱۴۴–۱۴۵.</ref> در کازرون؛ بورانی بادنجان، کدو و لبو در [[گیلان]]،<ref>فخرایی، گیلان در گذرگاه زمان، ۱۳۵۴ش، ص۱۷۴.</ref> از جمله غذاهای محبوب هستند. مردم تنکابن، بورانی را جزء دستهٔ خورش‌ها می‌دانند.<ref>خلعتبری لیماکی، فرهنگ مردم تنکابن، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۴.</ref>


== پانویس ==
==بورانی در نقاط مختلف ایران==
[[پرونده:بورانی۱.jpg|جایگزین=بورانی باقالا سبز شوشتر|بندانگشتی|بورانی باقالا سبز شوشتر]]
در نقاط مختلف [[ایران]]، این غذا را با توجه به ذائقه و سلیقه‌های خود، متفاوت تهیه می‌کنند. نزد مردم [[یزد]]، بورانی خیار و در [[شیراز]] دلمه بورانی، از غذاهای خوش‌طعم و محبوب شمرده می‌شود. امروزه، [[آش]] ماستی، که روند پخت آن شبیه به بورانی است، در این منطقه رایج است.<ref>خدیش، فرهنگ مردم شیراز، ۱۳۷۹ش، ص۲۸۲–۲۸۳.</ref>
 
بورانی باقلا در شوشتر؛<ref>دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص547.</ref> بورانی بادنجان در [[کردستان]]؛<ref>انصافجویی و دیگران، آشپزی کردستان، ۱۳۷۸ش، ص۷.</ref> بورانی «کنگر ـ ماست»<ref>حاتمی، باورها و رفتارهای گذشته در کازرون، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۷.</ref> و «توله (نوعی گیاه) ماست»<ref>مظلوم‌زاده، آشپزی در فرهنگ مردم کازرون، ۱۳۸۳ش، ص۱۴۴–۱۴۵.</ref> در [[کازرون]]؛ بورانی بادنجان، کدو و لبو در [[گیلان]]،<ref>فخرایی، گیلان در گذرگاه زمان، ۱۳۵۴ش، ص۱۷۴.</ref> از جمله غذاهای محبوب هستند. مردم [[تنکابن]]، بورانی را جزء دستهٔ [[خورش|خورش‌ها]] می‌دانند.<ref>خلعتبری لیماکی، فرهنگ مردم تنکابن، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۴.</ref>
 
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


== منابع ==
==منابع==
{{آغاز منابع}}
{{آغاز منابع}}
* آشپزباشی، علی‌اکبر، سفرهٔ اطعمه، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۳ش.
* آشپزباشی، علی‌اکبر، سفرهٔ اطعمه، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۳ش.

نسخهٔ کنونی تا ۱۴ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۳۱

بورانی
بورانی

بورانی؛ خوراک تهیه‌شده از سبزیجات، ماست و سیر

بورانی، خوراکی ایرانی است که از ماست (یا کشک) و سبزیجات مختلفی مانند اسفناج، کدو، بادمجان، کلم، کنگر، خیار، مارچوبه، قارچ و نیز چاشنی‌هایی مانند زیره، دارچین،[۱] زعفران، سیر کوبیده و له‌شده و فلفل[۲] تهیه می‌شود. این غذا در هندوستان، از بادمجان سرخ‌کرده در روغن گاو درست می‌شود که در دوغ می‌اندازند.[۳] بورانی، با نام‌های دیگری همچون بورانیه،[۴] بُرانی و بولانی نیز شناخته می‌شود. برخی، خوراک ماست و خیار را رایج‌ترین نوع بورانی دانسته‌اند.[۵]

نام‌گذاری بورانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی از پژوهشگران، علت نام‌گذاری این غذای ایرانی را اختراع زنی به‌نام «بوران» دانسته‌اند. برخی دیگر، بورانی را منسوب به بوران، همسر مأمون و گروهی دیگر، آن را منسوب به پوران‌دخت (بوران‌دخت)، ملکه ساسانیان و دختر خسروپرویز، می‌دانند.[۶]

پیشینه بورانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کهن‌ترین منبع تاریخی که از خوراک بورانی یاد کرده، شعری از ابوالعباس مروزی است. ناصرخسرو، عبید زاکانی[۷] و بُسحاق اطعمه نیز در نوشته‌های خود، از غذای بورانی سخن گفته‌اند.

ناصرخسرو در شعری می‌گوید:[۸]
الگو:آغاز نستعلیق

الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

بُسحاق اطعمه نیز در کتاب خود به خوراک بورانی، بارها اشاره کرده است، مانند:[۹]
الگو:آغاز نستعلیق

الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

گستره جغرافیایی بورانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خوراک بورانی، در نقاط مختلف دنیا طبخ می‌شود. در شمال هندوستان، این خوراک را با نام «رایتا» و در جنوب هندوستان نیز با نام «پچادی» می‌شناسند.[۱۰] در هندوستان، بورانی را از سبزیجات مختلفی مانند اسفناج، پیاز، سیب‌زمینی، کدوسبز، زنجبیل، گردو و گشنیز تهیه می‌کنند. در ترکیه نیز، بورانی فلفل سبز، از غذاهای محبوب مردم است.[۱۱]

طرز تهیه بورانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

یکی از مواد اصلی بورانی در گذشته، گوشت گوسفند بوده است. بورانی مطرح شده توسط ناصرخسرو، از گوشت بریان تهیه می‌شده که توسط آشپزان و نویسندگان دیگری همچون کاتب بغدادی، آشپز دوره شاه اسماعیل، نورالله آشپزباشی (آشپز دربار شاه عباس اول)[۱۲] و نیز جهانگردانی همانند شاردن، نیز یاد شده است. بورانی گوشت بریان، از گوشت ماکیان (پرندگان اهلی)، جو پوست‌کنده همراه با سبزی‌های مختلفی تهیه می‌شد.[۱۳] پس از سدهٔ ۱۳ق، استفاده از گوشت در بورانی، کم‌رنگ شده و این خوراک را با استفاده از یک نوع سبزی همراه با ماست درست می‌کردند.[۱۴]

در کتاب‌های خوراک سده ۱۳ق به بعد، در کنار انواع بورانی سبزیجات، از دو نوع بورانی گوشتی نیز یاد شده که اولی، از گوشت بریان‌شده و پیچیده‌شده در اسفناج تازه تهیه می‌شده است؛[۱۵] بورانی گوشتی نوع دوم نیز که «خشی» نام دارد، از لوبیا، گوشت، گشنیز و جعفری درست می‌شود.[۱۶]

کاتب بغدادی از انواع بورانی، مانند بورانی اسفناج، بورانی بقله (تره پخته‌شده) و بورانی خبیزه نام برده است.[۱۷] باورچی نیز در کتاب خود، از بورانی چغندر (سلق)، کدو، بادمجان، کلم، خیار و اسفناج یاد کرده که در دستور پخت آن از گوشت بره ریزشده نیز استفاده می‌شده است. خوراکی بورانی، پس از آماده شدن، با ماست سیردار و نعنا یا زعفران تزئین می‌شود. در رساله آشپزی «ماده الحیوه»، از نوعی بورانی که در تولید آن از تخم‌مرغ و کشک استفاده می‌شود، یاد شده است.[۱۸]

آشپزباشی دوره قاجار نیز از ۷ نوع بورانی معروف آن دوران نام برده است، مانند بورانی اسفناج، کدو، چغندر، بادنجان، لوبیاسبز، کنگر و قارچ.[۱۹] جعفر شهری نیز، از غذایی با نام «نرگسی» یاد کرده که از اسفناج، پیاز و تخم‌مرغ تهیه می‌شود.[۲۰]

بورانی در نقاط مختلف ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بورانی باقالا سبز شوشتر
بورانی باقالا سبز شوشتر

در نقاط مختلف ایران، این غذا را با توجه به ذائقه و سلیقه‌های خود، متفاوت تهیه می‌کنند. نزد مردم یزد، بورانی خیار و در شیراز دلمه بورانی، از غذاهای خوش‌طعم و محبوب شمرده می‌شود. امروزه، آش ماستی، که روند پخت آن شبیه به بورانی است، در این منطقه رایج است.[۲۱]

بورانی باقلا در شوشتر؛[۲۲] بورانی بادنجان در کردستان؛[۲۳] بورانی «کنگر ـ ماست»[۲۴] و «توله (نوعی گیاه) ماست»[۲۵] در کازرون؛ بورانی بادنجان، کدو و لبو در گیلان،[۲۶] از جمله غذاهای محبوب هستند. مردم تنکابن، بورانی را جزء دستهٔ خورش‌ها می‌دانند.[۲۷]

  1. کاتب بغدادی، کتاب الطبیخ، ۱۹۳۴م، ص۳۸.
  2. دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص540.
  3. دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه بورانی، سایت واژه‌یاب.
  4. صفی‌پوری، منتهی الارب، ۱۳۷۷ش، ذیل بوران.
  5. دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص482.
  6. صفی‌پوری، منتهی الارب، ۱۳۷۷ش،
    هدایت، فرهنگ انجمن‌آرای ناصری، ۱۲۸۸ق، ذیل بوران؛
    نفیسی، فرهنگ، ۱۳۱۷–۱۳۱۸ش.
  7. عبید زاکانی، منتخب لطایف، ۱۳۰۳ق، ص107.
  8. ناصرخسرو، دیوان اشعار، قصاید، قصیده شماره 228، بیت 44، سایت گنجور.
  9. دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه بورانی، سایت واژه‌یاب.
  10. دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص483.
  11. دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص537-547.
  12. آشپزباشی، «مادة الحیوة»، کارنامه و مادة الحیوة، ۱۳۶۰ش، ص۲۳۸.
  13. شاردن، سیاحت‌نامه، ج4، ۱۳۳۶ش، ص256.
  14. دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص482.
  15. نادرمیرزا، خوراک‌های ایرانی، ۱۳۸۶ش، ص۲۰۸–۲۰۹.
  16. نادرمیرزا، خوراک‌های ایرانی، ۱۳۸۶ش، ص۲۰5-206.
  17. کاتب بغدادی، کتاب الطبیخ، ۱۹۳۴م، ص90.
  18. آشپزباشی، «مادة الحیوة»، کارنامه و مادة الحیوة، ۱۳۶۰ش، ص۲۳۸-239.
  19. آشپزباشی، سفرهٔ اطعمه، ۱۳۵۳ش، ص45-46.
  20. شهری، طهران قدیم، ج5، ۱۳۸۳ش، ص143.
  21. خدیش، فرهنگ مردم شیراز، ۱۳۷۹ش، ص۲۸۲–۲۸۳.
  22. دریابندری، کتاب مستطاب آشپزی، ج1، ۱۳۸۴ش، ص547.
  23. انصافجویی و دیگران، آشپزی کردستان، ۱۳۷۸ش، ص۷.
  24. حاتمی، باورها و رفتارهای گذشته در کازرون، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۷.
  25. مظلوم‌زاده، آشپزی در فرهنگ مردم کازرون، ۱۳۸۳ش، ص۱۴۴–۱۴۵.
  26. فخرایی، گیلان در گذرگاه زمان، ۱۳۵۴ش، ص۱۷۴.
  27. خلعتبری لیماکی، فرهنگ مردم تنکابن، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۴.
  • آشپزباشی، علی‌اکبر، سفرهٔ اطعمه، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۳ش.
  • آشپزباشی، نورالله، «مادة الحیوة»، کارنامه و مادة الحیوة، به‌تحقیق ایرج افشار، تهران، سروش، ۱۳۶۰ش.
  • انصافجویی و دیگران، آشپزی کردستان، سنندج، گوران، ۱۳۷۸ش.
  • حاتمی، حسن، باورها و رفتارهای گذشته در کازرون، شیراز، ایلاف، ۱۳۸۵ش.
  • خدیش، حسین، فرهنگ مردم شیراز، شیراز، نوید شیراز، ۱۳۷۹ش.
  • خلعتبری لیماکی، مصطفی، فرهنگ مردم تنکابن، تهران، پازینه، ۱۳۸۷ش.
  • دریابندری، نجف، کتاب مستطاب آشپزی، تهران، کارنامه، ۱۳۸۴ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۴۰۰ش.
  • شاردن، ژان، سیاحت‌نامه، ترجمهٔ محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۶ش.
  • شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۸۳ش.
  • صفی‌پوری، عبدالرحیم، منتهی الارب، تهران، سخن، ۱۳۷۷ش.
  • عبید زاکانی، منتخب لطایف، استانبول، بی‌نا، ۱۳۰۳ق.
  • کاتب بغدادی، محمد، کتاب الطبیخ، موصل، بی‌نا، ۱۹۳۴م.
  • فخرایی، ابراهیم، گیلان در گذرگاه زمان، تهران، جاودان، ۱۳۵۴ش.
  • مظلوم‌زاده، محمدمهدی، آشپزی در فرهنگ مردم کازرون، تهران، کازرونیه، ۱۳۸۳ش.
  • نادرمیرزا، خوراک‌های ایرانی، به‌تحقیق احمد مجاهد، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۶ش.
  • ناصرخسرو، دیوان اشعار، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۴۰۰ش.
  • نفیسی، علی‌اکبر، فرهنگ، تهران، خیام، ۱۳۱۷–۱۳۱۸ش.
  • هدایت، رضاقلی، فرهنگ انجمن‌آرای ناصری، تهران، دارالخلافه، ۱۲۸۸ق.