پرش به محتوا

پیش‌نویس:غرور: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
زدن لینک داخلی
 
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''<big>غرور</big>'''، دلخوشی به امور موافق هوای نفس.<br>
'''{{درشت|غرور}}'''، دلخوشی به امور موافق هوای نفس.
غرور در لغت به‌معنای احساس سربلندی و شادمانی برآمده از موفقیت و نیز به‌معنای نخوت و خودبینی، فریفتن خود و دیگران، فریب خوردن از دیگران و کسی را بیهوده امیدوار کردن، آمده است.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%BA%D8%B1%D9%88%D8%B1-6 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه غرور.]</ref> غرور در اصطلاح، اعتماد نفس به چیزی است که مطابق با هوی و هوس باشد و طبع آدمی به خاطر فریب شیطان به آن گرایش پیدا کند<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/290 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص290.]</ref> و بدین وسیله احساس ایمنی از عذاب الهی کند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/636 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص 636.]</ref> از این‌رو، انسان مغرور را جاهل دانسته‌اند زیرا به چیزی اعتقاد پیدا می‌کند که در حقیقت، عکس آن صادق است.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/292 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص292.]</ref>
 
غرور در لغت به‌معنای [[احساس]] سربلندی و شادمانی برآمده از موفقیت و نیز به‌معنای نخوت و خودبینی، فریفتن خود و دیگران، فریب خوردن از دیگران و کسی را بیهوده امیدوار کردن، آمده است.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/غرور-6 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه غرور.]</ref> غرور در اصطلاح، [[اعتماد به نفس|اعتماد نفس]] به چیزی است که مطابق با هوی و هوس باشد و طبع آدمی به خاطر فریب شیطان به آن گرایش پیدا کند<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/290 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص290.]</ref> و بدین وسیله احساس ایمنی از عذاب الهی کند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/636 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص 636.]</ref> از این‌رو، انسان مغرور را جاهل دانسته‌اند زیرا به چیزی اعتقاد پیدا می‌کند که در حقیقت، عکس آن صادق است.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/292 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص292.]</ref>
 
==غرور در قرآن و روایات==
==غرور در قرآن و روایات==
واژه غرور و مشتقات آن 27 مرتبه در [[قرآن]] آمده است و در رابطه با [[خدا]]، دین خدا، [[وحی]]، آیات قرآن، زندگی دنیوی و تحولات اجتماعی و القائات [[شیطان]] نسبت به [[آدم]] و [[حوا]] و سایر بندگان خدا بحث شده است.<ref>سوره‌های آل‌عمران، آیه 24، 185 و 196؛ نساء، آیه 120؛ أنعام، آیه 70، 112 و 130؛ أعراف، آیه 22 و 51؛ أنفال، آیه 49؛ إسراء، آیه 64؛ لقمان، آیه 33 (سه بار)؛ أحزاب، آیه 12؛ فاطر، آیه 5 (سه بار) و 40؛ غافر، آیه 4؛ جاثیه، آیه 35؛ حدید، آیه 14 (سه بار) و 20؛ ملک، آیه 20؛ إنفطار، آیه 82 و أحزاب، آیه 12.</ref> همچنین در روایات فراوانی غرور بی‌جای آدمی در موضوعات مختلف، مورد مذمت واقع شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/310 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص310-312.]</ref>
واژه غرور و مشتقات آن ۲۷ مرتبه در [[قرآن]] آمده است و در رابطه با [[خدا]]، [[دین]] خدا، وحی، آیات قرآن، زندگی دنیوی و تحولات اجتماعی و القائات [[شیطان]] نسبت به آدم و حوا و سایر بندگان خدا بحث شده است.<ref>سوره‌های آل‌عمران، آیه 24، 185 و 196؛ نساء، آیه 120؛ أنعام، آیه 70، 112 و 130؛ أعراف، آیه 22 و 51؛ أنفال، آیه 49؛ إسراء، آیه 64؛ لقمان، آیه 33 (سه بار)؛ أحزاب، آیه 12؛ فاطر، آیه 5 (سه بار) و 40؛ غافر، آیه 4؛ جاثیه، آیه 35؛ حدید، آیه 14 (سه بار) و 20؛ ملک، آیه 20؛ إنفطار، آیه 82 و أحزاب، آیه 12.</ref> همچنین در روایات فراوانی غرور بی‌جای آدمی در موضوعات مختلف، مورد مذمت واقع شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/310 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص310-312.]</ref>


==منشأ غرور==
==منشأ غرور==
نادانی، کمبود ظرفیت و عقده حقارت از جمله اموری است که غرور از آنها ناشی می‌شود.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%BA%D8%B1%D9%88%D8%B1 «غرور»، در ویکی فقه.]</ref>  
نادانی، کمبود ظرفیت و عقده حقارت از جمله اموری است که غرور از آنها ناشی می‌شود.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/غرور «غرور»، در ویکی فقه.]</ref>
 
==اقسام غرور==
==اقسام غرور==
===غرور کافران؛ ===
===غرور کافران===
غرور کفار، گاهی نسبت به خدا است؛ یعنی باور به معاد ندارند و در صورت پذیرفتن معاد، باورشان این است که در آنجا هم بهتر از این را خواهند داشت.<ref>سوره حدید، آیه 14؛ سوره کهف، آیه 35.</ref> گاهی کافران نسبت به حیات دنیوی غرّه می‌شوند، یعنی می‌پندارند نقد دنیا بهتر از نسیه آخرت و دنیای یقینی بهتر از عقبای تشکیکی است!<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/293 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص293.]</ref> <br>
غرور کفار، گاهی نسبت به خدا است؛ یعنی باور به معاد ندارند و در صورت پذیرفتن معاد، باورشان این است که در آنجا هم بهتر از این را خواهند داشت.<ref>سوره حدید، آیه 14؛ سوره کهف، آیه 35.</ref> گاهی کافران نسبت به حیات دنیوی غرّه می‌شوند، یعنی می‌پندارند نقد دنیا بهتر از نسیه آخرت و دنیای یقینی بهتر از عقبای تشکیکی است!<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/293 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص293.]</ref>
در علاج چنین غروری، طی چندین آیه از قرآن رهنمود داده شده است که باید انسان مغرور، تصدیق و تقویت ایمان را تمرین کند<ref>سوره‌های آل‌عمران، آیه 183؛ نحل، آیه 99؛ فاطر، آیه6؛ قصص، آیه 61 و أعلی، آیه 18.</ref> و بداند که انسان در معرض سهو و خطا و نسیان است و شیطان در کمین او نشسته است و چه بسا امور یقینی که خلافش ظاهر گشته است.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/638 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص638.]</ref> همچنین بداند که اولاً هر نقدی بهتر از نسیه نیست و ثانیاً قیاس نعمت‌های دنیوی با نعمت‌های اخروی از شیطان است <ref>سوره أنعام، آیه 53؛ سوره أحقاف، آیه 10؛ سوره مجادله، آیه 9.</ref> و نباید در دام قیاس و شیطان بیفتد.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/293 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص293]، [https://lib.eshia.ir/71448/6/299 299] و [https://lib.eshia.ir/71448/6/300 300].</ref>
 
===غرور فاسقان؛ ===
در علاج چنین غروری، طی چندین آیه از قرآن رهنمود داده شده است که باید انسان مغرور، تصدیق و تقویت [[ایمان]] را تمرین کند<ref>سوره‌های آل‌عمران، آیه 183؛ نحل، آیه 99؛ فاطر، آیه6؛ قصص، آیه 61 و أعلی، آیه 18.</ref> و بداند که انسان در معرض سهو و خطا و [[نسیان]] است و شیطان در کمین او نشسته است و چه بسا امور یقینی که خلافش ظاهر گشته است.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/638 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص638.]</ref> همچنین بداند که اولاً هر نقدی بهتر از نسیه نیست و ثانیاً قیاس نعمت‌های دنیوی با نعمت‌های اخروی از شیطان است<ref>سوره أنعام، آیه 53؛ سوره أحقاف، آیه 10؛ سوره مجادله، آیه 9.</ref> و نباید در دام قیاس و شیطان بیفتد.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/293 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص293]، [https://lib.eshia.ir/71448/6/299 299] و [https://lib.eshia.ir/71448/6/300 300].</ref>
فاسقان، گمان می‌کنند که چون خدا کریم است و ما را می‌آمرزد، پس اهمال در تکلیف، پیامد مهمی ندارد.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/638 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص638-644.]</ref> این گروه با آن که عبادات بسیاری را ترک می‌کنند و معاصی فراوانی را مرتکب می‌شوند، اما با انجام عبادتی اندک، دچار غرور شده و توقع ثواب از جانب خداوند دارند!<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/644 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص644.]</ref> <br>
 
چه بسا مستند غرور فاسقان، دلخوشی به بلندمرتبه بودن آبا و اجدادشان باشد، نظیر مغرور شدن سادات به نسب خود و گمانِ این که به واسطه سیادت، عقوبت نخواهند شد! و بنابراین، به مخالفت با فرامین الهی و مشی و سیره پیشوایان دین می‌پردازند، در حالی که آنان، خود در اعلی درجه ورع و تقوی بوده و همواره نسبت به عقبی خود خائف بودند.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/302 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص302.]</ref>  
===غرور فاسقان===
===غرور عالمان؛ ===
فاسقان، گمان می‌کنند که چون خدا کریم است و ما را می‌آمرزد، پس اهمال در تکلیف، پیامد مهمی ندارد.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/638 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص638-644.]</ref> این گروه با آن که [[عبادت|عبادات]] بسیاری را ترک می‌کنند و معاصی فراوانی را مرتکب می‌شوند، اما با انجام عبادتی اندک، دچار غرور شده و توقع ثواب از جانب خداوند دارند!<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/644 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص644.]</ref>
گروهی از عالمان صرفاً به آموختن احکام شرعی و مسائل عقلی مبادرت می‌ورزند و چون می‌پندارند از این طریق نزد خدا جایگاهی دارند، گرفتار غرور می‌شوند و نسبت به محافظت خود از معاصی غفلت می‌کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/309 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص309] و [https://lib.eshia.ir/71448/6/310 310].</ref> قرآن چنین کسانی را به سگ و الاغ تشبیه کرده است.<ref>سوره أعراف، آیه 176؛ سوره جمعه، آیه 5؛ سوره شمس، آیه 10.</ref> پیامبر خدا گفته است کسی که علم زیادش باعث هدایتش نگردد، موجب دوری او از خدا می‌گردد<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/625 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص625.]</ref> و دردناک‌ترین عذاب‌ها در قیامت منتظر او است.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/311 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص311.]</ref> همچنین عالمانی که عامل به تکلیف هستند اما قلب‌شان از کبر، حسد، ریا، حب ریاست و طلب شهرت زدوده نشده، در آستانه شرک، دور از بهشت و در معرض تباهی اعمال دانسته شده‌اند.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/312 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص312.]</ref> گروهی نیز گمان می‌کنند از آن صفات مذموم پیراسته بوده و نزد خدا بلندمرتبه هستند و به توجیه وجود آن صفات در خود می‌پردازند!<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/647 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص647.]</ref> برخی نیز گرچه رذایل را در قلب خود قلع و قمع کرده‌اند اما در سویدای قلب خود گرفتار رذیله غرور هستند. چنین کسانی اسیر خدعه شیطان‌اند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/646 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص646.]</ref>
 
===غرور عابدان؛ ===
چه بسا مستند غرور فاسقان، دلخوشی به بلندمرتبه بودن آبا و اجدادشان باشد، نظیر مغرور شدن [[سید|سادات]] به نسب خود و گمانِ این که به واسطه سیادت، عقوبت نخواهند شد! و بنابراین، به مخالفت با فرامین الهی و مشی و سیره پیشوایان دین می‌پردازند، در حالی که آنان، خود در اعلی درجه ورع و تقوی بوده و همواره نسبت به عقبی خود خائف بودند.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/302 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص302.]</ref>
گاهی عابدان که در انجام تکالیف عبادی خود دچار وسواس می‌شوند، این وسواس را دلیل مقبولیت اعمال خود نزد خدا تلقی می‌کنند و این‌گونه در چنگال غرور گرفتار می‌آیند. وسواس در وضو و بی‌مبالاتی در ارکان و اجزای نماز، وسواس در جزئیات و ارکان نماز و بی‌مبالاتی نسبت به اموال مردم، وسواس در روزه‌داری، وسواس در برگزاری حج، وسواس در نوافل، وسواس در زهدورزی از ابزارهای شیطان برای گرفتاری و ابتلای بنده به غرور معرفی شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/650 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص650-652.]</ref>  
 
===غرور متموّلان؛  ===
===غرور عالمان===
متولان که گرفتار غرور می‌شوند دو دسته‌اند: دسته اول، سازندگان مساجد، مدارس، بیمارستان‌ها، راه‌ها، پل‌ها، و مراکز خیریه و عام‌المنفعه را در برمی‌گیرد. اینها اموری است که در مقابل دیدگان مردم بوده و اسم بانیان را بر سر در آن مراکز نقش می‌کنند تا همگان بدانند بانی چه کسی است. چنین کسانی گمان می‌کنند به صِرف انجام این قبیل اقدامات، مستحق آمرزش هستند و بدین وسیله دچار غرور می‌گردند. دسته دوم، بخیلان هستند که حاضرند عمر خود را صرف مناسک عبادی که نیاز به صرف مال ندارد، نظیر نماز و روزه و نافله شب و ختم قرآن کنند اما در راستای خدمت به همنوعان، قدمی بر نداشته و ریالی خرج نمی‌کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/344 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص344-347.]</ref> <br>
گروهی از عالمان صرفاً به آموختن احکام شرعی و مسائل عقلی مبادرت می‌ورزند و چون می‌پندارند از این طریق نزد خدا جایگاهی دارند، گرفتار غرور می‌شوند و نسبت به محافظت خود از معاصی غفلت می‌کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/309 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص309] و [https://lib.eshia.ir/71448/6/310 310].</ref> قرآن چنین کسانی را به [[سگ در فقه اسلامی|سگ]] و [[خر|الاغ]] تشبیه کرده است.<ref>سوره أعراف، آیه 176؛ سوره جمعه، آیه 5؛ سوره شمس، آیه 10.</ref> [[پیامبر اکرم|پیامبر]] خدا گفته است کسی که علم زیادش باعث هدایتش نگردد، موجب دوری او از خدا می‌گردد<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/625 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص625.]</ref> و دردناک‌ترین عذاب‌ها در قیامت منتظر او است.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/311 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص311.]</ref> همچنین عالمانی که عامل به تکلیف هستند اما قلب‌شان از [[کبر]]، [[حسد]]، [[ریا]]، حب ریاست و طلب شهرت زدوده نشده، در آستانه شرک، دور از [[بهشت]] و در معرض تباهی اعمال دانسته شده‌اند.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/312 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص312.]</ref> گروهی نیز گمان می‌کنند از آن صفات مذموم پیراسته بوده و نزد خدا بلندمرتبه هستند و به توجیه وجود آن صفات در خود می‌پردازند!<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/647 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص647.]</ref> برخی نیز گرچه رذایل را در قلب خود قلع و قمع کرده‌اند اما در سویدای قلب خود گرفتار رذیله غرور هستند. چنین کسانی اسیر خدعه شیطان‌اند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/646 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص646.]</ref>
'''نکته''': یکی از مسائلی که موجب غرور می‌شود، شرکت در مجالس و مناسبت‌های مذهبی است که در این زمینه فرقی بین متمول و فقیر نیست.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/347 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص347.]</ref>  
 
===غرور حاکمان؛ ===
===غرور عابدان===
حاکمان، گاهی به عدالت و نیک‌نامی خود غرّه شده و فریب شیطان را می‌خورند و در دام غرور گرفتار می‌شوند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/656 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص656-658.]</ref>
گاهی عابدان که در انجام تکالیف عبادی خود دچار [[وسواس فکری|وسواس]] می‌شوند، این وسواس را دلیل مقبولیت اعمال خود نزد خدا تلقی می‌کنند و این‌گونه در چنگال غرور گرفتار می‌آیند. وسواس در [[وضو]] و بی‌مبالاتی در ارکان و اجزای [[نماز]]، وسواس در جزئیات و ارکان نماز و بی‌مبالاتی نسبت به اموال مردم، وسواس در [[روزه|روزه‌داری]]، وسواس در برگزاری [[حج]]، وسواس در نوافل، وسواس در زهدورزی از ابزارهای شیطان برای گرفتاری و ابتلای بنده به غرور معرفی شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/650 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص650-652.]</ref>
===غرور واعظان؛  ===<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/649 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص649-650.]</ref>
 
===غرور متموّلان===
متمولان که گرفتار غرور می‌شوند دو دسته‌اند:  
 
* دسته اول، سازندگان [[مسجد|مساجد]]، [[مدرسه|مدارس]]، بیمارستان‌ها، راه‌ها، پل‌ها، و مراکز خیریه و عام‌المنفعه را در برمی‌گیرد. اینها اموری است که در مقابل دیدگان مردم بوده و اسم بانیان را بر سر در آن مراکز نقش می‌کنند تا همگان بدانند بانی چه کسی است. چنین کسانی گمان می‌کنند به صِرف انجام این قبیل اقدامات، مستحق آمرزش هستند و بدین وسیله دچار غرور می‌گردند.  
* دسته دوم، بخیلان هستند که حاضرند عمر خود را صرف مناسک عبادی که نیاز به صرف مال ندارد، نظیر نماز و روزه و [[نماز شب|نافله شب]] و ختم [[قرآن]] کنند اما در راستای خدمت به همنوعان، قدمی برنداشته و ریالی خرج نمی‌کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/344 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص344-347.]</ref>
 
'''نکته''': یکی از مسائلی که موجب غرور می‌شود، شرکت در مجالس و مناسبت‌های مذهبی است که در این زمینه فرقی بین متمول و فقیر نیست.<ref>[https://lib.eshia.ir/71448/6/347 فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص347.]</ref>
 
===غرور حاکمان===
حاکمان، گاهی به عدالت و نیک‌نامی خود غرّه شده و فریب شیطان را می‌خورند و در دام غرور گرفتار می‌شوند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/656 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص656-658.]</ref>


===غرور واعظان؛<ref>[https://lib.eshia.ir/10341/1/649 نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص649-650.]</ref>===
==فرق غرور با توهّم==
==فرق غرور با توهّم==
غرور، توهّم خوشحالی در امری است که واقعیت و حقیقت ندارد و فقط در امور پسندیده است اما توهّم می‌تواند هم در امور مثبت و هم در امور منفی باشد. هر غروری، توهم است اما هر وهمی، غرور نیست، زیرا گاهی چیز مخوفی را توهّم می‌کنیم و از آن پرهیز می‌کنیم در حالی که به آن غرور گفته نمی‌شود.<ref>جزائری، فروق اللغات، 1373ش، ص185.</ref>  
غرور، توهّم خوشحالی در امری است که واقعیت و حقیقت ندارد و فقط در امور پسندیده است اما توهّم می‌تواند هم در امور مثبت و هم در امور منفی باشد. هر غروری، توهم است اما هر وهمی، غرور نیست، زیرا گاهی چیز مخوفی را توهّم می‌کنیم و از آن پرهیز می‌کنیم در حالی که به آن غرور گفته نمی‌شود.<ref>جزائری، فروق اللغات، 1373ش، ص185.</ref>
 
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
* قرآن
*قرآن
* جزائری، نورالدین، فروق اللغات فی التمییز بین مفاد الکلمات، شرح و تحقیق: محمد رضوان دایه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، 1373ش / 1415ق.
*جزائری، نورالدین، فروق اللغات فی التمییز بین مفاد الکلمات، شرح و تحقیق: محمد رضوان دایه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش / ۱۴۱۵ق.
* دهخدا، علی‌اکبر، لعت‌نامه، در سایت اینترنتی واژه‌یاب، تاریخ بازیابی: 22 مهر 1400.
*دهخدا، علی‌اکبر، [[لغت‌نامه دهخدا|لعت‌نامه]]، در سایت اینترنتی واژه‌یاب، تاریخ بازیابی: ۲۲ مهر ۱۴۰۰.
* «غرور»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازیابی: 22 مهر 1400.
*«غرور»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازیابی: ۲۲ مهر ۱۴۰۰.
* فیض کاشانی، محسن، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1383ق.
*فیض کاشانی، محسن، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۳ق.
* نراقی، احمد، معراج ‌السعادة، قم، هجرت، چاپ سوم، 1375ش.
*نراقی، احمد، معراج السعادة، قم، هجرت، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
[[رده:ویکی‌زندگی]][[رده:رذائل اخلاقی]]
 
{{اخلاق-افقی}}
 
[[رده:اخلاق اجتماعی]]
[[رده:اخلاق زیستی]]
[[رده:اخلاقیات شخصی و اجتماعی]]
[[رده:رذائل اخلاقی]]

نسخهٔ کنونی تا ۷ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۰۷:۵۳

غرور، دلخوشی به امور موافق هوای نفس.

غرور در لغت به‌معنای احساس سربلندی و شادمانی برآمده از موفقیت و نیز به‌معنای نخوت و خودبینی، فریفتن خود و دیگران، فریب خوردن از دیگران و کسی را بیهوده امیدوار کردن، آمده است.[۱] غرور در اصطلاح، اعتماد نفس به چیزی است که مطابق با هوی و هوس باشد و طبع آدمی به خاطر فریب شیطان به آن گرایش پیدا کند[۲] و بدین وسیله احساس ایمنی از عذاب الهی کند.[۳] از این‌رو، انسان مغرور را جاهل دانسته‌اند زیرا به چیزی اعتقاد پیدا می‌کند که در حقیقت، عکس آن صادق است.[۴]

غرور در قرآن و روایات

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واژه غرور و مشتقات آن ۲۷ مرتبه در قرآن آمده است و در رابطه با خدا، دین خدا، وحی، آیات قرآن، زندگی دنیوی و تحولات اجتماعی و القائات شیطان نسبت به آدم و حوا و سایر بندگان خدا بحث شده است.[۵] همچنین در روایات فراوانی غرور بی‌جای آدمی در موضوعات مختلف، مورد مذمت واقع شده است.[۶]

منشأ غرور

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نادانی، کمبود ظرفیت و عقده حقارت از جمله اموری است که غرور از آنها ناشی می‌شود.[۷]

اقسام غرور

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

غرور کافران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

غرور کفار، گاهی نسبت به خدا است؛ یعنی باور به معاد ندارند و در صورت پذیرفتن معاد، باورشان این است که در آنجا هم بهتر از این را خواهند داشت.[۸] گاهی کافران نسبت به حیات دنیوی غرّه می‌شوند، یعنی می‌پندارند نقد دنیا بهتر از نسیه آخرت و دنیای یقینی بهتر از عقبای تشکیکی است![۹]

در علاج چنین غروری، طی چندین آیه از قرآن رهنمود داده شده است که باید انسان مغرور، تصدیق و تقویت ایمان را تمرین کند[۱۰] و بداند که انسان در معرض سهو و خطا و نسیان است و شیطان در کمین او نشسته است و چه بسا امور یقینی که خلافش ظاهر گشته است.[۱۱] همچنین بداند که اولاً هر نقدی بهتر از نسیه نیست و ثانیاً قیاس نعمت‌های دنیوی با نعمت‌های اخروی از شیطان است[۱۲] و نباید در دام قیاس و شیطان بیفتد.[۱۳]

غرور فاسقان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فاسقان، گمان می‌کنند که چون خدا کریم است و ما را می‌آمرزد، پس اهمال در تکلیف، پیامد مهمی ندارد.[۱۴] این گروه با آن که عبادات بسیاری را ترک می‌کنند و معاصی فراوانی را مرتکب می‌شوند، اما با انجام عبادتی اندک، دچار غرور شده و توقع ثواب از جانب خداوند دارند![۱۵]

چه بسا مستند غرور فاسقان، دلخوشی به بلندمرتبه بودن آبا و اجدادشان باشد، نظیر مغرور شدن سادات به نسب خود و گمانِ این که به واسطه سیادت، عقوبت نخواهند شد! و بنابراین، به مخالفت با فرامین الهی و مشی و سیره پیشوایان دین می‌پردازند، در حالی که آنان، خود در اعلی درجه ورع و تقوی بوده و همواره نسبت به عقبی خود خائف بودند.[۱۶]

غرور عالمان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گروهی از عالمان صرفاً به آموختن احکام شرعی و مسائل عقلی مبادرت می‌ورزند و چون می‌پندارند از این طریق نزد خدا جایگاهی دارند، گرفتار غرور می‌شوند و نسبت به محافظت خود از معاصی غفلت می‌کنند.[۱۷] قرآن چنین کسانی را به سگ و الاغ تشبیه کرده است.[۱۸] پیامبر خدا گفته است کسی که علم زیادش باعث هدایتش نگردد، موجب دوری او از خدا می‌گردد[۱۹] و دردناک‌ترین عذاب‌ها در قیامت منتظر او است.[۲۰] همچنین عالمانی که عامل به تکلیف هستند اما قلب‌شان از کبر، حسد، ریا، حب ریاست و طلب شهرت زدوده نشده، در آستانه شرک، دور از بهشت و در معرض تباهی اعمال دانسته شده‌اند.[۲۱] گروهی نیز گمان می‌کنند از آن صفات مذموم پیراسته بوده و نزد خدا بلندمرتبه هستند و به توجیه وجود آن صفات در خود می‌پردازند![۲۲] برخی نیز گرچه رذایل را در قلب خود قلع و قمع کرده‌اند اما در سویدای قلب خود گرفتار رذیله غرور هستند. چنین کسانی اسیر خدعه شیطان‌اند.[۲۳]

غرور عابدان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گاهی عابدان که در انجام تکالیف عبادی خود دچار وسواس می‌شوند، این وسواس را دلیل مقبولیت اعمال خود نزد خدا تلقی می‌کنند و این‌گونه در چنگال غرور گرفتار می‌آیند. وسواس در وضو و بی‌مبالاتی در ارکان و اجزای نماز، وسواس در جزئیات و ارکان نماز و بی‌مبالاتی نسبت به اموال مردم، وسواس در روزه‌داری، وسواس در برگزاری حج، وسواس در نوافل، وسواس در زهدورزی از ابزارهای شیطان برای گرفتاری و ابتلای بنده به غرور معرفی شده است.[۲۴]

غرور متموّلان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

متمولان که گرفتار غرور می‌شوند دو دسته‌اند:

  • دسته اول، سازندگان مساجد، مدارس، بیمارستان‌ها، راه‌ها، پل‌ها، و مراکز خیریه و عام‌المنفعه را در برمی‌گیرد. اینها اموری است که در مقابل دیدگان مردم بوده و اسم بانیان را بر سر در آن مراکز نقش می‌کنند تا همگان بدانند بانی چه کسی است. چنین کسانی گمان می‌کنند به صِرف انجام این قبیل اقدامات، مستحق آمرزش هستند و بدین وسیله دچار غرور می‌گردند.
  • دسته دوم، بخیلان هستند که حاضرند عمر خود را صرف مناسک عبادی که نیاز به صرف مال ندارد، نظیر نماز و روزه و نافله شب و ختم قرآن کنند اما در راستای خدمت به همنوعان، قدمی برنداشته و ریالی خرج نمی‌کنند.[۲۵]

نکته: یکی از مسائلی که موجب غرور می‌شود، شرکت در مجالس و مناسبت‌های مذهبی است که در این زمینه فرقی بین متمول و فقیر نیست.[۲۶]

غرور حاکمان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حاکمان، گاهی به عدالت و نیک‌نامی خود غرّه شده و فریب شیطان را می‌خورند و در دام غرور گرفتار می‌شوند.[۲۷]

غرور واعظان؛[۲۸]

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فرق غرور با توهّم

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

غرور، توهّم خوشحالی در امری است که واقعیت و حقیقت ندارد و فقط در امور پسندیده است اما توهّم می‌تواند هم در امور مثبت و هم در امور منفی باشد. هر غروری، توهم است اما هر وهمی، غرور نیست، زیرا گاهی چیز مخوفی را توهّم می‌کنیم و از آن پرهیز می‌کنیم در حالی که به آن غرور گفته نمی‌شود.[۲۹]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه غرور.
  2. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص290.
  3. ↑ نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص 636.
  4. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص292.
  5. ↑ سوره‌های آل‌عمران، آیه 24، 185 و 196؛ نساء، آیه 120؛ أنعام، آیه 70، 112 و 130؛ أعراف، آیه 22 و 51؛ أنفال، آیه 49؛ إسراء، آیه 64؛ لقمان، آیه 33 (سه بار)؛ أحزاب، آیه 12؛ فاطر، آیه 5 (سه بار) و 40؛ غافر، آیه 4؛ جاثیه، آیه 35؛ حدید، آیه 14 (سه بار) و 20؛ ملک، آیه 20؛ إنفطار، آیه 82 و أحزاب، آیه 12.
  6. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص310-312.
  7. ↑ «غرور»، در ویکی فقه.
  8. ↑ سوره حدید، آیه 14؛ سوره کهف، آیه 35.
  9. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص293.
  10. ↑ سوره‌های آل‌عمران، آیه 183؛ نحل، آیه 99؛ فاطر، آیه6؛ قصص، آیه 61 و أعلی، آیه 18.
  11. ↑ نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص638.
  12. ↑ سوره أنعام، آیه 53؛ سوره أحقاف، آیه 10؛ سوره مجادله، آیه 9.
  13. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص293، 299 و 300.
  14. ↑ نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص638-644.
  15. ↑ نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص644.
  16. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص302.
  17. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص309 و 310.
  18. ↑ سوره أعراف، آیه 176؛ سوره جمعه، آیه 5؛ سوره شمس، آیه 10.
  19. ↑ نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص625.
  20. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص311.
  21. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص312.
  22. ↑ نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص647.
  23. ↑ نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص646.
  24. ↑ نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص650-652.
  25. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص344-347.
  26. ↑ فیض کاشانی، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، 1383ق، ج6، ص347.
  27. ↑ نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص656-658.
  28. ↑ نراقی، معراج السعادة، 1375ش، ص649-650.
  29. ↑ جزائری، فروق اللغات، 1373ش، ص185.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قرآن
  • جزائری، نورالدین، فروق اللغات فی التمییز بین مفاد الکلمات، شرح و تحقیق: محمد رضوان دایه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش / ۱۴۱۵ق.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لعت‌نامه، در سایت اینترنتی واژه‌یاب، تاریخ بازیابی: ۲۲ مهر ۱۴۰۰.
  • «غرور»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازیابی: ۲۲ مهر ۱۴۰۰.
  • فیض کاشانی، محسن، محجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۳ق.
  • نراقی، احمد، معراج السعادة، قم، هجرت، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:غرور&oldid=23803»