پیشنویس:کهگیلویه و بویراحمد: تفاوت میان نسخهها
صفحهای تازه حاوی «<big>'''کهگیلویه و بویراحمد'''</big>؛ استانی زیبا و لُرنشین در جنوب غربی ایران<br> که...» ایجاد کرد |
imported>شاهرودی ابرابزار |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''کهگیلویه و بویراحمد'''}}؛ استانی زیبا و لُرنشین در جنوب غربی ایران | |||
کهگیلویه و بویراحمد، استانی در قسمت جنوب غربی ایران با مرکزیت شهر یاسوج است. این استان، در | کهگیلویه و بویراحمد، استانی در قسمت جنوب غربی ایران با مرکزیت شهر یاسوج است. این استان، در ۱۳۴۲ش، با نام فرمانداری کل کهگیلویه و بویراحمد به مرکزیت شهر یاسوج، شامل شهرستانهای بویراحمد سردسیر (از استان فارس) و کهگیلویه (از استان خوزستان) تشکیل شد و در ۱۳۵۵ش، با نام استان کهگیلویه و بویراحمد به جمع استانهای ایران درآمد.<ref>امیراحمدیان، تقسیمات کشوری، 1382ش، ص99 و 100.</ref> | ||
==ریشه نام کهگیلویه و بویراحمد== | |||
برخی از کارشناسان، ریشه نام کهگیلویه را کوهستانهای موجود در این استان میدانند که | == ریشه نام کهگیلویه و بویراحمد == | ||
برخی از کارشناسان، ریشه نام کهگیلویه را کوهستانهای موجود در این استان میدانند که تقریباً بهصورت موازی و در راستای یکدیگر قرار گرفته و به آنها «کیلویه» میگویند. برخی دیگر معتقدند که درختان گیالک (زالزالک) در این منطقه بسیار میروید. پس از افزودن «یه» به انتهای واژه گیالک، نام این منطقه رفتهرفته به کهگیلویه تغییر کرد. برخی دیگر، ریشه آن را، در کنار هم قرار گرفتن واژگان «کوه»، «گیل» و «اویه (پسوند مکان)» میدانند که بهمعنای «منطقه کوهستانی گیل» است. | |||
ریشه نام بویر احمد را نیز ترکیبی از دو کلمه «بویر» بهمعنی ده هزار و «احمد» یا «حمد» دانستهاند که بهمعنی همیشه و همواره است. ترکیب این دو واژه را میتوان بهمعنای «مردمانی که همواره با تعداد ده هزار نفر زندگی میکنند» دانست.<ref>نوبان، جغرافیایی در بستر زمان، 1376ش، ص۴۱۴.</ref> | |||
==همسایگان کهگیلویه و بویراحمد== | ریشه نام بویر احمد را نیز ترکیبی از دو کلمه «بویر» بهمعنی ده هزار و «احمد» یا «حمد» دانستهاند که بهمعنی همیشه و همواره است. ترکیب این دو واژه را میتوان بهمعنای «مردمانی که همواره با تعداد ده هزار نفر زندگی میکنند» دانست.<ref>نوبان، جغرافیایی در بستر زمان، 1376ش، ص۴۱۴.</ref> | ||
این استان، از سمت شمال با استان چهارمحال و بختیاری، از سمت غرب با استان خوزستان، از سمت جنوب شرقی با استان فارس، از طرف شمال شرق با استان اصفهان و از سمت جنوب با استان بوشهر همسایگی دارد.<ref>سازمان | |||
==مختصات جغرافیایی کهگیلویه و بویراحمد== | == همسایگان کهگیلویه و بویراحمد == | ||
مختصات جغرافیایی این استان در حدود ' | این استان، از سمت شمال با استان چهارمحال و بختیاری، از سمت غرب با استان خوزستان، از سمت جنوب شرقی با استان فارس، از طرف شمال شرق با استان اصفهان و از سمت جنوب با استان بوشهر همسایگی دارد.<ref>سازمان نقشهبرداری کشور، اطلس نقشه و اطلاعات مکانی (استان کهگیلویه و بویراحمد)، 1384ش، ص1.</ref> | ||
==تقسیمات کشوری کهگیلویه و بویراحمد== | |||
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، استان کهگیلویه و بویراحمد دارای | == مختصات جغرافیایی کهگیلویه و بویراحمد == | ||
==موقعیت طبیعی کهگیلویه و بویراحمد== | مختصات جغرافیایی این استان در حدود '۵۶ °۲۹ تا '۲۹ °۳۱ عرض شمالی و '۵۳ °۴۹ تا '۵۳ °۵۱ طول شرقی است. وسعت این خطه از ایران نیز در حدود ۱۶۲۴۹ کیلومترمربع است که شامل ۱ درصد از مساحت کل ایران میشود.<ref>سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، اطلس راهنمای استانهای ایران، 1384ش، ص49.</ref> | ||
استان کهگیلویه و بویراحمد، از جمله استانهای ناهموار در ایران است. چهار پنجم مساحت این استان را ناهمواریها و کوهپایهها و مابقی آن را دشتها و مناطق هموار تشکیل دادهاند. از جمله ارتفاعات این استان میتوان به ارتفاعات دینار که دارای قلههای بلند (دِنا با ارتفاع | |||
==اقلیم کهگیلویه و بویراحمد== | == تقسیمات کشوری کهگیلویه و بویراحمد == | ||
از آنجایی که استان کهگیلویه و بویراحمد، استانی کوهستانی است، تنها در برخی از نقاط این استان که با استانهای بوشهر و خوزستان، هممرز است، ارتفاع زمین بین | بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، استان کهگیلویه و بویراحمد دارای ۹ شهرستان، ۱۶ بخش، ۴۱ دهستان و ۱۶ شهر است. شهرستانهای این استان شامل کهگیلویه (به مرکزیت دهدشت)، بویراحمد (به مرکزیت یاسوج)، دِنا (به مرکزیت سیسخت)، گچساران (به مرکزیت دوگنبدان)، بهمئی (به مرکزیت لیکک) و چرام، لنده، باشت و مارگون با مرکزیتی بههمین نامها است.<ref>دفتر تقسیمات کشوری، نقشه و جدول تقسیمات کشوری، 1384ش.</ref> از دهستانهای مهم این استان نیز میتوان به بهمئی گرمسیر، طیبی گرمسیر، بویراحمد گرمسیر، بهمئی سرحدی، بویراحمد سردسیر، طیبی سرحدی، بویراحمد سرحدی، چرام، بهمئی سردسیر و دشمن زیاری اشاره کرد.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/کهکیلویه دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه کهگیلویه، سایت واژهیاب.]</ref> | ||
==منابع آبی کهگیلویه و بویراحمد== | |||
استان کهگیلویه و بویراحمد، در قسمت شمال غربی | == موقعیت طبیعی کهگیلویه و بویراحمد == | ||
==جمعیت کهگیلویه و بویراحمد== | استان کهگیلویه و بویراحمد، از جمله استانهای ناهموار در ایران است. چهار پنجم مساحت این استان را ناهمواریها و کوهپایهها و مابقی آن را دشتها و مناطق هموار تشکیل دادهاند. از جمله ارتفاعات این استان میتوان به ارتفاعات دینار که دارای قلههای بلند (دِنا با ارتفاع ۴۳۳۲ متر)، یخچالهای طبیعی و نیز سرچشمهٔ رودهای مهم و بزرگی همچون «کر» و «آبگرم» است، ارتفاعات کوه «نیر» یا کوه نور که در مناطق مرکزی استان حضور دارند، کوه «خامی»، کوه «خائیز/ خیز» و کوه «دلافروز»، اشاره کرد.<ref>سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیایی کوههای کشور، ج2، 1379ش، ص449 و 450.</ref> | ||
این استان، از جمله استانهای کموسعت و کمجمعیت در ایران است. جمعیت این استان در سال تأسیس، در حدود | |||
== اقلیم کهگیلویه و بویراحمد == | |||
==ایلات کهگیلویه و بویراحمد== | از آنجایی که استان کهگیلویه و بویراحمد، استانی کوهستانی است، تنها در برخی از نقاط این استان که با استانهای بوشهر و خوزستان، هممرز است، ارتفاع زمین بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ متر از سطح دریا فاصله داشته و در سایر نقاط حداقل ارتفاع زمین، بیش از ۵۰۰ متر است.<ref>اطلس راهنمای استانهای ایران، نقشه جغرافیای طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد، 1379ش، ص 48</ref> این تفاوت ارتفاع در نقاط مختلف استان، موجب حضور آب و هوایی متنوع در کهگیلویه و بویراحمد شده است. قلههای بلند در این منطقه، همچون دیوارهای بلند در برابر تودههای جوی قرار گرفته و همین منجر به ایجاد مناطق سردسیری و گرمسیری بهصورت همزمان در این استان شده است. در نواحی سردسیر این استان، بارش برف و باران بسیار زیاد است و پوشش گیاهی مناسبی از جمله جنگلهای بلوط، کیکُم، بادام و سروکوهی در آن وجود دارد.<ref>سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کهگیلویه و بویراحمد 1381ش، ص10.</ref> ناحیه گرمسیری نیز در مسیر وزش بادهای گرم خوزستان قرار گرفته و آب و هوایی خشک و گرم دارد. میزان بارندگی در نواحی گرمسیری، اندک است.<ref>سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کهگیلویه و بویراحمد1381ش، ص6.</ref> | ||
کهگیلویه و بویراحمد، همواره شاهد زندگی عشایری و کوچ ایلات مختلفی از مناطق سردسیر به گرمسیر آن، و بالعکس بوده است. بهدلیل ویژگیهای جغرافیای طبیعی این استان، مورخان برای این منطقه، پیشینهای چند هزار ساله در نظر گرفتهاند. | |||
== منابع آبی کهگیلویه و بویراحمد == | |||
استان کهگیلویه و بویراحمد، در قسمت شمال غربی حوضهٔ آبریز بزرگ خلیج فارس و دریای عمان قرار گرفته است.<ref>سازمان نقشهبرداری کشور، اطلس زمینشناسی (اطلس ملی ایران)، نگارش دوم، 1382ش، ص9 و 11.</ref> رودخانههای بسیاری در این استان جریان دارند که بهواسطهٔ عبور آنها از قعر درهها، کمتر مورد استفاده قرار میگیرند. از جمله رودهای مهم این استان، میتوان به «مارون» که با رود «جرّاحی» پیوند خورده و به خلیج فارس میریزد؛ رود «بشار» که با پیوند به چند رود دیگر از سمت اهواز به خلیج فارس میریزد؛ رود «خیرآباد» که در مسیر راه با رود زهره پیوند خورده و در نهایت با نام رود «هندیجان» به خلیج فارس میریزد، اشاره کرد. در سالهای اخیر، بهمنظور ذخیره آب و تولید برق، بر روی برخی از رودخانههای این استان، سدهایی احداث کردهاند.<ref>سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کهگیلویه و بویراحمد 1381ش، ص26 و 30 و 31.</ref> | |||
==امکانات کهگیلویه و بویراحمد== | |||
در این استان، | == جمعیت کهگیلویه و بویراحمد == | ||
[https://www.tahlilbazaar.com/news/4346/ | این استان، از جمله استانهای کموسعت و کمجمعیت در ایران است. جمعیت این استان در سال تأسیس، در حدود ۲۴۴۳۷۰ تن بود که در ۱۳۷۵ش، به ۵۴۴۳۵۶ تن رسید. در سرشماری ۱۳۸۵ش نیز جمعیت این استان، در حدود ۶۹۵۰۹۹ تن اعلام شد.<ref>مرکز آمار ایران، توزیع و طبقهبندی جمعیت شهرهای ایران در سرشماریهای 75-1335، 1382ش، ص20؛{{سخ}} | ||
==گردشگری کهگیلویه و بویراحمد== | مرکز آمار ایران، بازسازی و برآورد جمعیت شهرستانهای کشور، 1382ش، ص184.</ref> سرشماری ۱۳۹۵ش، تعداد نفوس این استان را در حدود ۷۱۳۰۵۲ نفر اعلام کرد که ۵۰ درصد از آنها در شهرستان بویراحمد و مابقی در سایر شهرستانهای این استان سکونت دارند. | ||
استان کهگیلویه و بویراحمد، علاوه | |||
== ایلات کهگیلویه و بویراحمد == | |||
باغ گردشگری چشمه بلقیس چرام، آبشار بهرامبیگی، تنگ پیرزال، بقعه امامزاده «بیبی حکیمه»، سرچشمه چنارستان سفلی، آبشار و طبیعت روستای شهنیز، شهر زیبای سیسخت، گورستان سه طبقه، تل چگاه، آب گرمون، آب شوران، آب انبارها، کاروانسراها، قلعهها، حمام کهیار دهدشت، دژ سلیمان، روستای پلکانی و باغستانی مارین، غارهای موجود در این استان، دشتهای سرسبز، پلها و برجهای تاریخی بهجا مانده از گذشته و سایر اماکن طبیعی و جغرافیایی را میتوان در | کهگیلویه و بویراحمد، همواره شاهد زندگی عشایری و کوچ ایلات مختلفی از مناطق سردسیر به گرمسیر آن، و بالعکس بوده است. بهدلیل ویژگیهای جغرافیای طبیعی این استان، مورخان برای این منطقه، پیشینهای چند هزار ساله در نظر گرفتهاند. | ||
==زبان مردم کهگیلویه و بویراحمد== | |||
ساکنان | ۶ ایل معروف بویراحمد، بهمئی، طیبی، دشمن زیاری، چُرام، دشت و بابویی در این استان زندگی و حرکت میکنند. اغلب مردمان عشایر، به دامداری و تولید صنایع دستی مشغول هستند. | ||
از آنجایی که نژاد مردم لرستان، ایلام، ممسنی، کهگیلویه و بویراحمد، یکی است، زبان رایج بین این مردم نیز یکسان است. مردم در این منطقه، «لُر تبار» هستند. ساختار اجتماعی و فرهنگی مردم این منطقه، عشایری است که هنوز در قالب شهرنشینی نیز، موقعیت اجتماعی و شناسایی افراد بر اساس وابستگی ایلی آنها تعیین میگردد، اما تمامی آنها به گویش لُری صحبت میکنند. | == امکانات کهگیلویه و بویراحمد == | ||
==سوغات کهگیلویه و بویراحمد== | در این استان، علاوه برداشتن زمینههای مساعد برای دامداری و کشاورزی، ذخایر عظیم نفت و گاز نیز وجود دارد.<ref>مطیعیلنگرودی، جغرافیای اقتصادی ایران (صنایع)، ویرایش دوم، 1384ش، ص86 و 87.</ref> از نظر منابع طبیعی، استان کهگیلویه و بویراحمد، از جمله مناطق بسیار غنی در ایران است. ۲۰ درصد از نفت و گاز ایران، ۱۰ درصد از روانآبها، ۸ درصد از جنگلها، ۲۰۰۰ گونه گیاهی و بیش از ۴۵۰ گونه گیاهان دارویی در این استان قرار دارد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2420259/کهگیلویه-و-بویراحمد-استانی-که-همه-چیز-دارد-و-هیچ-ندارد-رتبه اسلامی، « کهگیلویه و بویراحمد؛ استانی که همه چیز دارد و هیچ ندارد/ رتبه آخر توسعهیافتگی»، خبرگزاری مهر؛]{{سخ}} | ||
[https://www.tahlilbazaar.com/news/4346/کهگیلویه-و-بویراحمد-دارنده-۲۰-درصد-ذخایر-نفت-و-گاز-و-۱۰-درصد «کهگیلویه و بویراحمد دارنده 20 درصد ذخایر نفت و گاز و 10 درصد روانآبهای کشور»، وبسایت تحلیل بازار.]</ref> | |||
==خوراک مخصوص کهگیلویه و بویراحمد== | |||
این استان، دارای غذاها و خوراکیهای مخصوص و متعددی است، شامل: آش کارده، شله ماشکی، شله شیری، شله ماسی/ شله دودی، نان بلوط، آش دنگو و شله لیزک.<ref>[https://www.irna.ir/news/82845405/ | == گردشگری کهگیلویه و بویراحمد == | ||
==پانویس== | استان کهگیلویه و بویراحمد، علاوه بر اقلیم متنوع و مساعد خود، دارای چشماندازهای طبیعی بسیاری همچون رودها، چشمهسارها، تالابها، دریاچهها و جنگلهای متنوع است. یخچالهای طبیعی این استان نیز، محلی جذاب برای طرفداران تفریحات زمستانی است.<ref>مطیعیلنگرودی، جغرافیای اقتصادی ایران (صنایع)، ویرایش دوم، 1384ش، ص54-56.</ref> | ||
{{پانویس}} | |||
==منابع== | باغ گردشگری چشمه بلقیس چرام، آبشار بهرامبیگی، تنگ پیرزال، بقعه امامزاده «بیبی حکیمه»، سرچشمه چنارستان سفلی، آبشار و طبیعت روستای شهنیز، شهر زیبای سیسخت، گورستان سه طبقه، تل چگاه، آب گرمون، آب شوران، آب انبارها، کاروانسراها، قلعهها، حمام کهیار دهدشت، دژ سلیمان، روستای پلکانی و باغستانی مارین، غارهای موجود در این استان، دشتهای سرسبز، پلها و برجهای تاریخی بهجا مانده از گذشته و سایر اماکن طبیعی و جغرافیایی را میتوان در زمرهٔ جذابیتهای گردشگری این استان بهشمار آورد. | ||
* اسلامی، شریف، | |||
* اطلس | == زبان مردم کهگیلویه و بویراحمد == | ||
* | ساکنان اولیهٔ این منطقه، ایلامیان بودند. پس از آنکه آریاییهای پارس بر این منطقه مسلط شدند، زبان آنها نیز به پارسی قدیم تغییر یافت. در دوره حکومت ساسانیان، زبان رایج در این منطقه «زبان پهلوی» شد که هنوز هم مردم این استان به زبان قدیم پارسی پهلوی با گویش لری صحبت میکنند. | ||
* دفتر | |||
* دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: | از آنجایی که نژاد مردم لرستان، ایلام، ممسنی، کهگیلویه و بویراحمد، یکی است، زبان رایج بین این مردم نیز یکسان است. مردم در این منطقه، «لُر تبار» هستند. ساختار اجتماعی و فرهنگی مردم این منطقه، عشایری است که هنوز در قالب شهرنشینی نیز، موقعیت اجتماعی و شناسایی افراد بر اساس وابستگی ایلی آنها تعیین میگردد، اما تمامی آنها به گویش لُری صحبت میکنند. | ||
* نوبان، مهرالزمان، جغرافیایی در بستر زمان، تهران، ما، | |||
* سازمان پژوهش و | == سوغات کهگیلویه و بویراحمد == | ||
* سازمان | عمدهٔ محصولات تولیدی در این منطقه، غلات دیمی، برنج، حبوبات، لبنیات، پشم و پوست است.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/کهکیلویه دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه کهگیلویه، سایت واژهیاب.]</ref> از مهمترین رهآوردهای این منطقه میتوان به گردو، عسل، انگور، ماهی قزلآلا و انواع گیاهان دارویی از جمله میخک اشاره کرد. این استان در تولید گردو، از جمله مناطق برجسته در ایران محسوب میشود. استان کهگیلویه و بویراحمد، یکی از قطبهای تولید عسل در ایران است.<ref>[https://www.irna.ir/news/82845405/سوغات-و-خوراكي-هايي-كه-سفر-به-كهگيلويه-و-بويراحمد-را-ماندگار «سوغات و خوراکیهایی که سفر به کهگیلویه و بویراحمد را ماندگار میکند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> | ||
* سازمان | |||
* سازمان | == خوراک مخصوص کهگیلویه و بویراحمد == | ||
* سازمان نقشهبرداری کشور، اطلس | این استان، دارای غذاها و خوراکیهای مخصوص و متعددی است، شامل: آش کارده، شله ماشکی، شله شیری، شله ماسی/ شله دودی، نان بلوط، آش دنگو و شله لیزک.<ref>[https://www.irna.ir/news/82845405/سوغات-و-خوراكي-هايي-كه-سفر-به-كهگيلويه-و-بويراحمد-را-ماندگار «سوغات و خوراکیهایی که سفر به کهگیلویه و بویراحمد را ماندگار میکند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> | ||
* «سوغات و خوراکیهایی که سفر به کهگیلویه و بویراحمد را ماندگار میکند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذاری: | |||
* «کهگیلویه و بویراحمد دارنده | == پانویس == | ||
* | {{پانویس}} | ||
* | |||
* مطیعیلنگرودی، حسن، جغرافیای اقتصادی ایران (صنایع)، ویرایش دوم، | == منابع == | ||
[[رده: | * اسلامی، شریف، «کهگیلویه و بویراحمد؛ استانی که همه چیز دارد و هیچ ندارد/ رتبه آخر توسعهیافتگی»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: ۲۲ آبان ۱۳۹۳ش. | ||
* اطلس راهنمای استانهای ایران، نقشه جغرافیای طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح)، ۱۳۷۹ش. | |||
* امیراحمدیان، بهرام، تقسیمات کشوری، چ۱، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، ۱۳۸۲ش. | |||
* دفتر تقسیمات کشوری، نقشه و جدول تقسیمات کشوری، تهران، دفتر تقسیمات کشوری (وزارت کشور)، ۱۳۸۴ش. | |||
* دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۳ دی ۱۴۰۰ش. | |||
* نوبان، مهرالزمان، جغرافیایی در بستر زمان، تهران، ما، ۱۳۷۶ش. | |||
* سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کهگیلویه و بویراحمد، چ۳، تهران، شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران، ۱۳۸۱ش. | |||
* سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، اطلس راهنمای استانهای ایران، چ۲، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح)، ۱۳۸۴ش. | |||
* سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیایی کوههای کشور، چ۱، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح)، ۱۳۷۹ش. | |||
* سازمان نقشهبرداری کشور، اطلس نقشه و اطلاعات مکانی (استان کهگیلویه و بویراحمد)، چ۱، تهران، سازمان نقشهبرداری کشور (سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور)، ۱۳۸۴ش. | |||
* سازمان نقشهبرداری کشور، اطلس زمینشناسی (اطلس ملی ایران)، نگارش دوم، چ۱، تهران، سازمان نقشهبرداری کشور (سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور)، ۱۳۸۲ش. | |||
* «سوغات و خوراکیهایی که سفر به کهگیلویه و بویراحمد را ماندگار میکند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذاری: ۸ اسفند ۱۳۹۶ش. | |||
* «کهگیلویه و بویراحمد دارنده ۲۰ درصد ذخایر نفت و گاز و ۱۰ درصد روانآبهای کشور»، وبسایت تحلیل بازار، تاریخ بارگذاری: ۱۴ بهمن ۱۳۹۸ش. | |||
* مرکز آمار ایران، بازسازی و برآورد جمعیت شهرستانهای کشور، تهران، مرکز آمار ایران (سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور)، ۱۳۸۲ش. | |||
* مرکز آمار ایران، توزیع و طبقهبندی جمعیت شهرهای ایران در سرشماریهای ۷۵–۱۳۳۵، تهران، مرکز آمار ایران (سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور)، ۱۳۸۲ش. | |||
* مطیعیلنگرودی، حسن، جغرافیای اقتصادی ایران (صنایع)، ویرایش دوم، چ۴، مشهد، جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۸۴ش. | |||
{{ایران-افقی}} | |||
[[رده:استان کهگیلویه و بویراحمد]] | |||
[[رده:استانهای ایران]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۵:۴۶
کهگیلویه و بویراحمد؛ استانی زیبا و لُرنشین در جنوب غربی ایران
کهگیلویه و بویراحمد، استانی در قسمت جنوب غربی ایران با مرکزیت شهر یاسوج است. این استان، در ۱۳۴۲ش، با نام فرمانداری کل کهگیلویه و بویراحمد به مرکزیت شهر یاسوج، شامل شهرستانهای بویراحمد سردسیر (از استان فارس) و کهگیلویه (از استان خوزستان) تشکیل شد و در ۱۳۵۵ش، با نام استان کهگیلویه و بویراحمد به جمع استانهای ایران درآمد.[۱]
ریشه نام کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برخی از کارشناسان، ریشه نام کهگیلویه را کوهستانهای موجود در این استان میدانند که تقریباً بهصورت موازی و در راستای یکدیگر قرار گرفته و به آنها «کیلویه» میگویند. برخی دیگر معتقدند که درختان گیالک (زالزالک) در این منطقه بسیار میروید. پس از افزودن «یه» به انتهای واژه گیالک، نام این منطقه رفتهرفته به کهگیلویه تغییر کرد. برخی دیگر، ریشه آن را، در کنار هم قرار گرفتن واژگان «کوه»، «گیل» و «اویه (پسوند مکان)» میدانند که بهمعنای «منطقه کوهستانی گیل» است.
ریشه نام بویر احمد را نیز ترکیبی از دو کلمه «بویر» بهمعنی ده هزار و «احمد» یا «حمد» دانستهاند که بهمعنی همیشه و همواره است. ترکیب این دو واژه را میتوان بهمعنای «مردمانی که همواره با تعداد ده هزار نفر زندگی میکنند» دانست.[۲]
همسایگان کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این استان، از سمت شمال با استان چهارمحال و بختیاری، از سمت غرب با استان خوزستان، از سمت جنوب شرقی با استان فارس، از طرف شمال شرق با استان اصفهان و از سمت جنوب با استان بوشهر همسایگی دارد.[۳]
مختصات جغرافیایی کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مختصات جغرافیایی این استان در حدود '۵۶ °۲۹ تا '۲۹ °۳۱ عرض شمالی و '۵۳ °۴۹ تا '۵۳ °۵۱ طول شرقی است. وسعت این خطه از ایران نیز در حدود ۱۶۲۴۹ کیلومترمربع است که شامل ۱ درصد از مساحت کل ایران میشود.[۴]
تقسیمات کشوری کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، استان کهگیلویه و بویراحمد دارای ۹ شهرستان، ۱۶ بخش، ۴۱ دهستان و ۱۶ شهر است. شهرستانهای این استان شامل کهگیلویه (به مرکزیت دهدشت)، بویراحمد (به مرکزیت یاسوج)، دِنا (به مرکزیت سیسخت)، گچساران (به مرکزیت دوگنبدان)، بهمئی (به مرکزیت لیکک) و چرام، لنده، باشت و مارگون با مرکزیتی بههمین نامها است.[۵] از دهستانهای مهم این استان نیز میتوان به بهمئی گرمسیر، طیبی گرمسیر، بویراحمد گرمسیر، بهمئی سرحدی، بویراحمد سردسیر، طیبی سرحدی، بویراحمد سرحدی، چرام، بهمئی سردسیر و دشمن زیاری اشاره کرد.[۶]
موقعیت طبیعی کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]استان کهگیلویه و بویراحمد، از جمله استانهای ناهموار در ایران است. چهار پنجم مساحت این استان را ناهمواریها و کوهپایهها و مابقی آن را دشتها و مناطق هموار تشکیل دادهاند. از جمله ارتفاعات این استان میتوان به ارتفاعات دینار که دارای قلههای بلند (دِنا با ارتفاع ۴۳۳۲ متر)، یخچالهای طبیعی و نیز سرچشمهٔ رودهای مهم و بزرگی همچون «کر» و «آبگرم» است، ارتفاعات کوه «نیر» یا کوه نور که در مناطق مرکزی استان حضور دارند، کوه «خامی»، کوه «خائیز/ خیز» و کوه «دلافروز»، اشاره کرد.[۷]
اقلیم کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از آنجایی که استان کهگیلویه و بویراحمد، استانی کوهستانی است، تنها در برخی از نقاط این استان که با استانهای بوشهر و خوزستان، هممرز است، ارتفاع زمین بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ متر از سطح دریا فاصله داشته و در سایر نقاط حداقل ارتفاع زمین، بیش از ۵۰۰ متر است.[۸] این تفاوت ارتفاع در نقاط مختلف استان، موجب حضور آب و هوایی متنوع در کهگیلویه و بویراحمد شده است. قلههای بلند در این منطقه، همچون دیوارهای بلند در برابر تودههای جوی قرار گرفته و همین منجر به ایجاد مناطق سردسیری و گرمسیری بهصورت همزمان در این استان شده است. در نواحی سردسیر این استان، بارش برف و باران بسیار زیاد است و پوشش گیاهی مناسبی از جمله جنگلهای بلوط، کیکُم، بادام و سروکوهی در آن وجود دارد.[۹] ناحیه گرمسیری نیز در مسیر وزش بادهای گرم خوزستان قرار گرفته و آب و هوایی خشک و گرم دارد. میزان بارندگی در نواحی گرمسیری، اندک است.[۱۰]
منابع آبی کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]استان کهگیلویه و بویراحمد، در قسمت شمال غربی حوضهٔ آبریز بزرگ خلیج فارس و دریای عمان قرار گرفته است.[۱۱] رودخانههای بسیاری در این استان جریان دارند که بهواسطهٔ عبور آنها از قعر درهها، کمتر مورد استفاده قرار میگیرند. از جمله رودهای مهم این استان، میتوان به «مارون» که با رود «جرّاحی» پیوند خورده و به خلیج فارس میریزد؛ رود «بشار» که با پیوند به چند رود دیگر از سمت اهواز به خلیج فارس میریزد؛ رود «خیرآباد» که در مسیر راه با رود زهره پیوند خورده و در نهایت با نام رود «هندیجان» به خلیج فارس میریزد، اشاره کرد. در سالهای اخیر، بهمنظور ذخیره آب و تولید برق، بر روی برخی از رودخانههای این استان، سدهایی احداث کردهاند.[۱۲]
جمعیت کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این استان، از جمله استانهای کموسعت و کمجمعیت در ایران است. جمعیت این استان در سال تأسیس، در حدود ۲۴۴۳۷۰ تن بود که در ۱۳۷۵ش، به ۵۴۴۳۵۶ تن رسید. در سرشماری ۱۳۸۵ش نیز جمعیت این استان، در حدود ۶۹۵۰۹۹ تن اعلام شد.[۱۳] سرشماری ۱۳۹۵ش، تعداد نفوس این استان را در حدود ۷۱۳۰۵۲ نفر اعلام کرد که ۵۰ درصد از آنها در شهرستان بویراحمد و مابقی در سایر شهرستانهای این استان سکونت دارند.
ایلات کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]کهگیلویه و بویراحمد، همواره شاهد زندگی عشایری و کوچ ایلات مختلفی از مناطق سردسیر به گرمسیر آن، و بالعکس بوده است. بهدلیل ویژگیهای جغرافیای طبیعی این استان، مورخان برای این منطقه، پیشینهای چند هزار ساله در نظر گرفتهاند.
۶ ایل معروف بویراحمد، بهمئی، طیبی، دشمن زیاری، چُرام، دشت و بابویی در این استان زندگی و حرکت میکنند. اغلب مردمان عشایر، به دامداری و تولید صنایع دستی مشغول هستند.
امکانات کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در این استان، علاوه برداشتن زمینههای مساعد برای دامداری و کشاورزی، ذخایر عظیم نفت و گاز نیز وجود دارد.[۱۴] از نظر منابع طبیعی، استان کهگیلویه و بویراحمد، از جمله مناطق بسیار غنی در ایران است. ۲۰ درصد از نفت و گاز ایران، ۱۰ درصد از روانآبها، ۸ درصد از جنگلها، ۲۰۰۰ گونه گیاهی و بیش از ۴۵۰ گونه گیاهان دارویی در این استان قرار دارد.[۱۵]
گردشگری کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]استان کهگیلویه و بویراحمد، علاوه بر اقلیم متنوع و مساعد خود، دارای چشماندازهای طبیعی بسیاری همچون رودها، چشمهسارها، تالابها، دریاچهها و جنگلهای متنوع است. یخچالهای طبیعی این استان نیز، محلی جذاب برای طرفداران تفریحات زمستانی است.[۱۶]
باغ گردشگری چشمه بلقیس چرام، آبشار بهرامبیگی، تنگ پیرزال، بقعه امامزاده «بیبی حکیمه»، سرچشمه چنارستان سفلی، آبشار و طبیعت روستای شهنیز، شهر زیبای سیسخت، گورستان سه طبقه، تل چگاه، آب گرمون، آب شوران، آب انبارها، کاروانسراها، قلعهها، حمام کهیار دهدشت، دژ سلیمان، روستای پلکانی و باغستانی مارین، غارهای موجود در این استان، دشتهای سرسبز، پلها و برجهای تاریخی بهجا مانده از گذشته و سایر اماکن طبیعی و جغرافیایی را میتوان در زمرهٔ جذابیتهای گردشگری این استان بهشمار آورد.
زبان مردم کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ساکنان اولیهٔ این منطقه، ایلامیان بودند. پس از آنکه آریاییهای پارس بر این منطقه مسلط شدند، زبان آنها نیز به پارسی قدیم تغییر یافت. در دوره حکومت ساسانیان، زبان رایج در این منطقه «زبان پهلوی» شد که هنوز هم مردم این استان به زبان قدیم پارسی پهلوی با گویش لری صحبت میکنند.
از آنجایی که نژاد مردم لرستان، ایلام، ممسنی، کهگیلویه و بویراحمد، یکی است، زبان رایج بین این مردم نیز یکسان است. مردم در این منطقه، «لُر تبار» هستند. ساختار اجتماعی و فرهنگی مردم این منطقه، عشایری است که هنوز در قالب شهرنشینی نیز، موقعیت اجتماعی و شناسایی افراد بر اساس وابستگی ایلی آنها تعیین میگردد، اما تمامی آنها به گویش لُری صحبت میکنند.
سوغات کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عمدهٔ محصولات تولیدی در این منطقه، غلات دیمی، برنج، حبوبات، لبنیات، پشم و پوست است.[۱۷] از مهمترین رهآوردهای این منطقه میتوان به گردو، عسل، انگور، ماهی قزلآلا و انواع گیاهان دارویی از جمله میخک اشاره کرد. این استان در تولید گردو، از جمله مناطق برجسته در ایران محسوب میشود. استان کهگیلویه و بویراحمد، یکی از قطبهای تولید عسل در ایران است.[۱۸]
خوراک مخصوص کهگیلویه و بویراحمد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این استان، دارای غذاها و خوراکیهای مخصوص و متعددی است، شامل: آش کارده، شله ماشکی، شله شیری، شله ماسی/ شله دودی، نان بلوط، آش دنگو و شله لیزک.[۱۹]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ امیراحمدیان، تقسیمات کشوری، 1382ش، ص99 و 100.
- ↑ نوبان، جغرافیایی در بستر زمان، 1376ش، ص۴۱۴.
- ↑ سازمان نقشهبرداری کشور، اطلس نقشه و اطلاعات مکانی (استان کهگیلویه و بویراحمد)، 1384ش، ص1.
- ↑ سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، اطلس راهنمای استانهای ایران، 1384ش، ص49.
- ↑ دفتر تقسیمات کشوری، نقشه و جدول تقسیمات کشوری، 1384ش.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه کهگیلویه، سایت واژهیاب.
- ↑ سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیایی کوههای کشور، ج2، 1379ش، ص449 و 450.
- ↑ اطلس راهنمای استانهای ایران، نقشه جغرافیای طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد، 1379ش، ص 48
- ↑ سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کهگیلویه و بویراحمد 1381ش، ص10.
- ↑ سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کهگیلویه و بویراحمد1381ش، ص6.
- ↑ سازمان نقشهبرداری کشور، اطلس زمینشناسی (اطلس ملی ایران)، نگارش دوم، 1382ش، ص9 و 11.
- ↑ سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کهگیلویه و بویراحمد 1381ش، ص26 و 30 و 31.
- ↑ مرکز آمار ایران، توزیع و طبقهبندی جمعیت شهرهای ایران در سرشماریهای 75-1335، 1382ش، ص20؛
مرکز آمار ایران، بازسازی و برآورد جمعیت شهرستانهای کشور، 1382ش، ص184. - ↑ مطیعیلنگرودی، جغرافیای اقتصادی ایران (صنایع)، ویرایش دوم، 1384ش، ص86 و 87.
- ↑ اسلامی، « کهگیلویه و بویراحمد؛ استانی که همه چیز دارد و هیچ ندارد/ رتبه آخر توسعهیافتگی»، خبرگزاری مهر؛
«کهگیلویه و بویراحمد دارنده 20 درصد ذخایر نفت و گاز و 10 درصد روانآبهای کشور»، وبسایت تحلیل بازار. - ↑ مطیعیلنگرودی، جغرافیای اقتصادی ایران (صنایع)، ویرایش دوم، 1384ش، ص54-56.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه کهگیلویه، سایت واژهیاب.
- ↑ «سوغات و خوراکیهایی که سفر به کهگیلویه و بویراحمد را ماندگار میکند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «سوغات و خوراکیهایی که سفر به کهگیلویه و بویراحمد را ماندگار میکند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- اسلامی، شریف، «کهگیلویه و بویراحمد؛ استانی که همه چیز دارد و هیچ ندارد/ رتبه آخر توسعهیافتگی»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: ۲۲ آبان ۱۳۹۳ش.
- اطلس راهنمای استانهای ایران، نقشه جغرافیای طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح)، ۱۳۷۹ش.
- امیراحمدیان، بهرام، تقسیمات کشوری، چ۱، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، ۱۳۸۲ش.
- دفتر تقسیمات کشوری، نقشه و جدول تقسیمات کشوری، تهران، دفتر تقسیمات کشوری (وزارت کشور)، ۱۳۸۴ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۳ دی ۱۴۰۰ش.
- نوبان، مهرالزمان، جغرافیایی در بستر زمان، تهران، ما، ۱۳۷۶ش.
- سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی (وزارت آموزش و پرورش)، جغرافیای استان کهگیلویه و بویراحمد، چ۳، تهران، شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران، ۱۳۸۱ش.
- سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، اطلس راهنمای استانهای ایران، چ۲، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح)، ۱۳۸۴ش.
- سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیایی کوههای کشور، چ۱، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح)، ۱۳۷۹ش.
- سازمان نقشهبرداری کشور، اطلس نقشه و اطلاعات مکانی (استان کهگیلویه و بویراحمد)، چ۱، تهران، سازمان نقشهبرداری کشور (سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور)، ۱۳۸۴ش.
- سازمان نقشهبرداری کشور، اطلس زمینشناسی (اطلس ملی ایران)، نگارش دوم، چ۱، تهران، سازمان نقشهبرداری کشور (سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور)، ۱۳۸۲ش.
- «سوغات و خوراکیهایی که سفر به کهگیلویه و بویراحمد را ماندگار میکند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذاری: ۸ اسفند ۱۳۹۶ش.
- «کهگیلویه و بویراحمد دارنده ۲۰ درصد ذخایر نفت و گاز و ۱۰ درصد روانآبهای کشور»، وبسایت تحلیل بازار، تاریخ بارگذاری: ۱۴ بهمن ۱۳۹۸ش.
- مرکز آمار ایران، بازسازی و برآورد جمعیت شهرستانهای کشور، تهران، مرکز آمار ایران (سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور)، ۱۳۸۲ش.
- مرکز آمار ایران، توزیع و طبقهبندی جمعیت شهرهای ایران در سرشماریهای ۷۵–۱۳۳۵، تهران، مرکز آمار ایران (سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور)، ۱۳۸۲ش.
- مطیعیلنگرودی، حسن، جغرافیای اقتصادی ایران (صنایع)، ویرایش دوم، چ۴، مشهد، جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۸۴ش.
| گردشگری |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| طبیعت |
| ||||||||||
| شهرها | |||||||||||
| استانها | |||||||||||
| تاریخ |
| ||||||||||
| سیاست | |||||||||||
| جامعه و فرهنگ |
| ||||||||||
| هنر | |||||||||||
| خوارکیها | |||||||||||
