پیش‌نویس:گردشگری مذهبی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ۲۴ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۲۳:۳۹

گردشگری مذهبی، بازدید از زیارتگاه‌ها و مکان‌های دینی و مذهبی.

گردشگری مذهبی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های گردشگری است که به بازدید از اماکن مقدس و زیارتگاه‌ها اختصاص دارد و در مقایسه با دیگر انواع گردشگری، پیامدهای منفی فرهنگی و زیست‌محیطی کمتری دارد. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، مذهب اصلی‌ترین انگیزه سفر در جهان است. ادیان مختلف زیارتگاه‌ها و اماکن مقدس ویژه‌ای دارند؛ زرتشتیان بیشتر در یزد و پیرامون آن، یهودیان در شهرهای مقدس اورشلیم و صفاد، مسیحیان در کلیساها و زیارتگاه‌های پراکنده در جهان و مسلمانان در مکه، مدینه، کربلا، نجف، مشهد و دیگر شهرهای مذهبی. راهپیمایی اربعین یکی از بزرگ‌ترین گردهمایی‌های مذهبی در جهان به شمار می‌رود.

مفهوم‌شناسی گردشگری مذهبی

گردشگری به مجموعه فعالیت‌هایی گفته می‌شود که با هدف بازدید از مکان خاص یا اقامت موقت در آن، انجام می‌شود.^[۱] گردشگری می‌تواند داخلی (گردشگر در داخل کشور خود مسافرت کند) یا خارجی باشد. گردشگری خارجی به‌معنای سفر به شهرهای مختلف دنیا، جهان‌گردی نامیده می‌شود.^[۲]

بازدید گردشگران از اماکن مذهبی و زیارتگاه‌ها گردشگری مذهبی نامیده شده است.^[۳] این نوع گردشگری ممکن است به‌صورت انفرادی یا به‌صورت جمعی انجام شود. یکی از انواع گردشگری مذهبی، گردشگری اسلامی یا «گردشگری حلال» است. در گردشگری اسلامی مسائلی مانند قلمرو گردشگری، مناسبات فرهنگی مسلمانان و مبادلات تجاری با تمرکز بر آموزه‌ها و فقه اسلامی، مورد توجه قرار می‌گیرد.^[۴]

ویژگی‌های گردشگری مذهبی

گردشگری مذهبی با اثرپذیری از آموزه‌های دینی، پیامدهای منفی فرهنگی و زیست‌محیطی کمتری در مقایسه با سایر انواع گردشگری دارد.
گردشگری مذهبی به طبقه یا گروه اجتماعی ویژه‌ای، اختصاص ندارد و همگانی است.
در گردشگری مذهبی، تجمل‌گرایی نمود کمتری دارد و بیشتر افراد، سادگی را ترجیح می‌دهند.
در گردشگری‌های مذهبیِ خاص، مناسک و آیین‌های ویژه‌ای اجرا می‌شود؛ مثلاً مسلمانانی که به سفر حج می‌رود، در چارچوب آموزه‌های اسلامی، اعمال ویژه‌ای را انجام می‌دهند.^[۵]

گردشگری مذهبی در ادیان

بر اساس اعلام سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، مذهب بالاترین رتبه جهانی را در ایجاد انگیزه برای سفر و گردشگری، به خود اختصاص داده است.^[۶] ادیان آسمانی شامل زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام هر کدام زیارتگاه‌ها و مکان‌های مذهبی خاصی دارند که پیروان این ادیان همواره برای زیارت، نیایش و برگزاری آیین‌های دینی و مذهبی، راهی آن‌جا می‌شوند.

گردشگری مذهبی در آیین زرتشت

مهم‌ترین مکان‌های مذهبی زرتشتیان در استان یزد و به‌ویژه شهرهای اردکان، عَقدا، مهریز و یزد واقع شده است. زیارتگاه پیر نورسته یا پیر نارستانه از دوم تا ششم تیر، زیارتگاه پیر هِریشت از هفتم فروردین تا یازدهم فروردین، زیارتگاه پیر چَک‌چَک از ۲۴ خرداد به مدت چهار روز، زیارتگاه پیر نارکی از دوازدهم تا شانزدهم مرداد، زیارتگاه پارس‌بانو از سیزدهم تا هفدهم تیر، زیارتگاه ستی پیر ۲۴ خرداد و آتشکده ورهرام یزد از مهم‌ترین مکان‌های دینی است که زرتشتیان هر سال در آن‌ها گرد می‌آیند و به دعا و نیایش می‌پردازند.^[۷]

گردشگری مذهبی در آیین یهود

اورشلیم، صفاد، طبریه و الخلیل (حِبرون) چهار شهر مقدس قوم یهود است و بسیاری از عالمان دینی آن‌ها نیز در این شهرها زندگی می‌کنند. از میان این چهار شهر، اورشلیم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و یهودیان با اثرپذیری از آموزه‌های کتاب مقدس، سالانه سه‌بار در آن‌جا جمع می‌شوند و عید را با انجام مراسم خاصی جشن می‌گیرند.^[۸]

گردشگری مذهبی در آیین مسیحیت

زیارتگاه‌ها و مکان‌های مقدس مسیحیت در نقاط مختلف جهان پراکنده است و مسیحیان هر سال از راه‌های دور و نزدیک برای بازدید و انجام مناسک آیینی به این مکان‌ها می‌روند. انگلیس، آلمان، آمریکا، استرالیا، ایتالیا، فرانسه، آفریقا، یونان، برزیل، بیت‌المقدس، ترکیه، مصر و پرتغال از جمله کشورها و مناطقی هستند که جغرافیای زیارتی مسیحیت را دربرگرفته‌اند.^[۹]

سه کلیسای ویا دولوروسا (The Via Dolorosa)، مقبره مقدس مشهور به «کلیسای رستاخیز» و کلیسای مهد (Church Of Nativity) در بیت‌المقدس، کلیسای آپارسیدا (Aparecida) در برزیل، کلیسای جامع سنت‌ماری در اتیوپی، کلیسای نوتردام (Notre Dame) در فرانسه، کلیسا و زیارتگاه پادره پیو (Padre Pio) در ایتالیا، کلیسای باسیلیکای سنت‌پیتر (Saint Peter's Basilica) در واتیکان، کلیسای والدورن مشهور به «محراب خون مقدس» در آلمان، کلیسای یورک منستر (York Minster) در انگلیس، شهر فاطیما در پرتغال و قره کلیسا، نخستین کلیسای جامع بر مزار یکی از حواریون مسیح در چالدران ایران، هر سال پذیرای گردشگران زیادی از میان مسیحیان جهان است.^[۱۰]

گردشگری مذهبی در اسلام

کعبه و مسلمانان در حال زیارت و طواف خانه خدا

مسجدالحرام مهم‌ترین مکان مذهبی مسلمانان است که در شهر «مکه» قرار دارد. هر سال، مسلمانانی که «مستطیع» هستند و از امکان سفر به مکه برخوردار هستند برای زیارت کعبه که «خانه خدا» نامیده می‌شود به مکه سفر می‌کنند و اعمال و مناسک ویژه‌ای را که به مجموع آن‌ها «حج» گفته می‌شود، انجام می‌دهند. «مدینه» نیز از شهرهای دیگر عربستان است که مسلمانان برای زیارت پیامبر اسلام به آن‌جا سفر می‌کنند.

قبر پیامبر خدا در مسجدالنبی قرار دارد و در نزدیکی این مسجد، قبرستان بقیع واقع شده است که محل دفن تعدادی از یاران و خاندان پیامبر اسلام، به‌ویژه امام حسن مجتبی، امام سجاد، امام محمد باقرالعلوم و امام صادق است. در کشور عراق و ایران نیز مکان‌های مقدس و زیارت‌گاه‌های مسلمانان و به‌ویژه شیعیان وجود دارد که در طول سال و همچنین در مناسبت‌های خاص، مهم‌ترین مقصد گردشگری مذهبی بسیاری از مسلمانان است.

بارگاه امام علی در شهر نجف، بارگاه امام حسین و برادرش عباس در کربلا، بارگاه امام موسی کاظم و امام جواد در شهر کاظمین، حرم امام رضا در مشهد، بارگاه امام هادی و امام حسن عسکری در شهر سامرا حرم فاطمه معصومه در شهر قم، حرم شاهچراغ در شیراز و حرم عبدالعظیم حسنی در شهرری، از مهم‌ترین مقصدهای گردشگری مذهبی نزد مسلمانان و شیعیان است.

راهپیمایی اربعین که هر سال در چهلمین روز از شهادت امام حسین انجام می‌شود از مهم‌ترین سفرهای مذهبی در جهان است و در میان جمعیت میلیونی این آیین، شرکت‌کنندگانی از کشورهای مختلف و ادیان گوناگون حضور دارند.

گردشگری مذهبی در ایران

مکان‌های مذهبی و مقدس ایرانیان عموماً پیرامون مقبره‌های پیامبران، امامان، امام‌زادگان و پیشوایان دینی و مذهبی برپا شده است. از میان انبیای الهی، محل دفن ۳۳ پیامبر در ایران شناسایی شده است که از جمله می‌توان به دانیال، حیقوق، قیدار، اشموییل، یوشع، و شعیا اشاره کرد.

مدفن امام رضا، هشتمین پیشوای مذهبی شیعیان، در مشهد، این شهر را به پایتخت مذهبی ایران تبدیل کرده است. حرم فاطمه معصومه، خواهر امام رضا در قم نیز هر سال گردشگران مذهبی زیادی را به ایران و شهر قم جذب می‌کند. مراکز علمی و پژوهشی متعددی در کنار حرم فاطمه معصومه پدید آمده است که رویکرد دینی این مراکز نیز موجب جذب بسیاری از دین‌پژوهان شده است.

وجود بیش از ده هزار امام‌زاده در سراسر ایران از جمله امامزاده داوود، امامزاده صالح، امامزاده علاءالدین حسین، امامزاده شاه‌خراسان و امامزاده جلال‌الدین اشرف و همچنین آیین‌ها و مراسم مذهبی متنوعی که ایرانیان برپا می‌کنند، گردشگران مذهبی بسیاری را از داخل و خارج ایران جذب می‌کند و به گردشگری مذهبی در ایران رونق خاصی می‌بخشد. مراسم عزادارای امام حسین در ماه محرم و صفر و مراسم قالی‌شویی مشهد اردهال دو نمونه از این گونه آیین‌ها است.^[۱۱]

حرم امام خمینی در جوار بهشت زهرا و نزدیکی شهر تهران نیز امروزه یکی از قطب‌های گردشگری مذهبی در ایران است. این مکان در بسیاری از مراسم‌های دینی، میزبان جمعیت زیادی از شهرهای مختلف است. همچنین محوطهٔ مرقد امام خمینی از اصلی‌ترین پایگاه‌های استراحت و توقف مسافران و حتی شب‌مانی بسیاری از گردشگران است.^[۱۲]

پانویس

منابع

آقاجانی، معصومه و دیگران، «گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی ایران)»، در فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، شماره نهم، بهار ۱۳۹۴ش.
چراغی، مریم، «تبیین جایگاه و جغرافیای زیارت در دیانت مسیحی»، در هفت آسمان، شماره ۷۹، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش.
حسنلو، سمیه، «حیرت خارجی‌ها از حرم آیت‌الله خمینی»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ بازدید: ۱۸ فروردین ۱۴۰۲ش.
رهبری، مینا، «گردشگری مذهبی چیست؟»، سایت کُجارو، تاریخ درج مطلب: ۲۴ شهریور ۱۳۹۵ش.
«زیارتگاه‌های زرتشتیان یزد»، سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: ۱۱ آبان ۱۴۰۰ش.
شفقی، سیروس و دیگران، «ضرورت‌ها و ظرفیت‌های گردشگری اسلامی و رویکردهای آن (از منظر الگوهای فرهنگی اسلام و فقه اسلامی)»، در فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره ۶، تابستان ۱۳۹۱ش.
عرب‌خدری، ساناز، «ضرورت‌های توسعه گردشگری مذهبی در ایران»، در مجله خیمه، شماره ۴۶، آبان ۱۳۸۷ش.
عمید، حسن، فرهنگ عمید، سایت کتابسرای اشجع، تاریخ بازدید: ۸ آبان ۱۴۰۰ش.
«گردشگری چیست؟»، ترجمه الهام مرادی، وب‌سایت زیست‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۹ دی ۱۳۹۷ش.

[1] «گردشگری چیست؟»، وب‌سایت زیست‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: 9 دی 1397ش.

[2] عمید، فرهنگ لغت عمید، ذیل واژه جهانگردی.

[3] آقاجانی، «گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن(مطالعه موردی ایران)»، ص47.

[4] شفقی، «ضرورت‌ها و ظرفیت‌های گردشگری اسلامی و رویکردهای آن (از منظر الگوهای فرهنگی اسلام و فقه اسلامی)»، ص3-4.

[5] رهبری، «گردشگری مذهبی چیست؟»، سایت کُجارو، تاریخ درج مطلب: 24 شهریور 1395ش.

[6] عرب‌خدری، «ضرورت‌های توسعه گردشگری مذهبی در ایران»، ص53.

[7] «زیارتگاه‌های زرتشتیان یزد»، سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: 11 آبان 1400ش.

[8] چراغی، «تبیین جایگاه و جغرافیای زیارت در دیانت مسیحی»، ص101.

[9] چراغی، «تبیین جایگاه و جغرافیای زیارت در دیانت مسیحی»، ص116-127.

[10] چراغی، «تبیین جایگاه و جغرافیای زیارت در دیانت مسیحی»، ص116-127.

[11] رهبری، «گردشگری مذهبی چیست؟»، سایت کُجارو، تاریخ درج مطلب: 24 شهریور 1395ش.

[12] . حسنلو، «حیرت خارجی‌ها از حرم آیت‌الله خمینی(ره)»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''<big>گردشگری مذهبی</big>'''، بازدید از زیارتگاه‌ها و مکان‌های دینی و مذهبی.<br>
+[[پرونده:گردشگری مذهبی.jpg|جایگزین=پیاده‌روی اربعین مسیر نجف به کربلا|بندانگشتی|پیاده‌روی اربعین مسیر نجف به کربلا]]
-==مفهوم شناسی==
+'''{{درشت|گردشگری مذهبی}}'''، بازدید از زیارتگاه‌ها و مکان‌های دینی و مذهبی.
-گردشگری به مجموعه فعاليت‌هایی گفته می‌شود که با هدف بازدید از مکان خاص یا اقامت موقت در آن‌،انجام می‌شود.<ref>[https://www.zistonline.com/news/79517/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7-%D8%B4%D9%88%DB%8C%D8%AF «گردشگری چیست؟»، وب‌سایت زیست‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: 9 دی 1397ش.]</ref> گردشگری می‌تواند داخلی (گردشگر در داخل کشور خود مسافرت کند) یا خارجی باشد. گردشگری خارجی به‌معنای سفر به شهرهای مختلف دنیا، جهان‌گردی ناميده می‌شود.<ref>[https://www.ashja.com/fa/amidonliedictionary/?srchamid,%d8%ac%d9%87%d8%a7%d9%86%da%af%d8%b1%d8%af%db%8c|d,13673|o,2/%d9%81%d8%b1%d9%87%d9%86%da%af-%d9%88-%d9%84%d8%ba%d8%aa%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a2%d9%86%d9%84%d8%a7%db%8c%d9%86-%d9%81%d8%a7%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%af.html عمید، فرهنگ لغت، ذیل واژه جهانگردی.]</ref> بازدید گردشگران از اماکن مذهبی و زیارتگاه‌ها گردشگری مذهبی نامیده شده است.<ref>[http://www.jmsp.ir/article_10306_02a227ec1dcc468c2ad0cd233598505d.pdf آقاجانی، «گردشگری مذهبی و عوامل موثر بر آن(مطالعه موردی ایران)»، ص47.]</ref> این نوع گردشگری ممکن است به‌صورت انفرادی یا به‌صورت جمعی انجام شود. یکی از انواع گردشگری مذهبی گردشگری اسلامی یا «گردشگری حلال» است. در گردشگری اسلامی مسائلی مانند قلمرو گردشگری، مناسبات فرهنگی مسلمانان و مبادلات تجاری با تمرکز بر آموزه‌ها و احکام شریعت اسلام، مورد توجه قرار می‌گیرد.<ref>[http://jzpm.miau.ac.ir/article_102_023bc63be08f8c1494f2572948e19640.pdf شفقی، «ضرورت‌ها و ظرفیت‌های گردشگری اسلامی و رویکردهای آن (از منظر الگوهای فرهنگی اسلام و فقه اسلامی)»، ص3-4.]</ref>
+گردشگری مذهبی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های [[گردشگری]] است که به بازدید از اماکن مقدس و [[زیارتگاه‌ها]] اختصاص دارد و در مقایسه با دیگر انواع گردشگری، پیامدهای منفی فرهنگی و زیست‌محیطی کمتری دارد. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، مذهب اصلی‌ترین انگیزه سفر در جهان است. ادیان مختلف زیارتگاه‌ها و اماکن مقدس ویژه‌ای دارند؛ زرتشتیان بیشتر در [[شهر یزد|یزد]] و پیرامون آن، یهودیان در شهرهای مقدس [[اورشلیم]] و صفاد، مسیحیان در کلیساها و زیارتگاه‌های پراکنده در جهان و مسلمانان در [[مکه]]، [[مدینه]]، [[کربلا]]، [[نجف]]، [[مشهد]] و دیگر شهرهای مذهبی. [[راهپیمایی اربعین]] یکی از بزرگ‌ترین گردهمایی‌های مذهبی در جهان به شمار می‌رود.
+==مفهوم‌شناسی گردشگری مذهبی==
+گردشگری به مجموعه فعالیت‌هایی گفته می‌شود که با هدف بازدید از مکان خاص یا اقامت موقت در آن، انجام می‌شود.<ref>[https://www.zistonline.com/news/79517/گردشگری-چیست-انواع-اصطلاحات-آشنا-شوید «گردشگری چیست؟»، وب‌سایت زیست‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: 9 دی 1397ش.]</ref> گردشگری می‌تواند داخلی (گردشگر در داخل کشور خود [[مسافرت]] کند) یا خارجی باشد. گردشگری خارجی به‌معنای سفر به شهرهای مختلف دنیا، جهان‌گردی نامیده می‌شود.<ref>[https://www.ashja.com/fa/amidonliedictionary/?srchamid,جهانگردی|d,13673|o,2/%d9%81%d8%b1%d9%87%d9%86%da%af-%d9%88-%d9%84%d8%ba%d8%aa%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a2%d9%86%d9%84%d8%a7%db%8c%d9%86-%d9%81%d8%a7%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%af.html عمید، فرهنگ لغت عمید، ذیل واژه جهانگردی.]</ref>
+بازدید گردشگران از اماکن مذهبی و زیارتگاه‌ها [[گردشگری مذهبی]] نامیده شده است.<ref>[http://www.jmsp.ir/article_10306_02a227ec1dcc468c2ad0cd233598505d.pdf آقاجانی، «گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن(مطالعه موردی ایران)»، ص47.]</ref> این نوع گردشگری ممکن است به‌صورت انفرادی یا به‌صورت جمعی انجام شود. یکی از انواع گردشگری مذهبی، [[گردشگری اسلامی]] یا «گردشگری حلال» است. در گردشگری اسلامی مسائلی مانند قلمرو گردشگری، مناسبات فرهنگی مسلمانان و مبادلات تجاری با تمرکز بر آموزه‌ها و [[فقه اسلامی]]، مورد توجه قرار می‌گیرد.<ref>[http://jzpm.miau.ac.ir/article_102_023bc63be08f8c1494f2572948e19640.pdf شفقی، «ضرورت‌ها و ظرفیت‌های گردشگری اسلامی و رویکردهای آن (از منظر الگوهای فرهنگی اسلام و فقه اسلامی)»، ص3-4.]</ref>
 ==ویژگی‌های گردشگری مذهبی==
-. گردشگری مذهبی با اثرپذیری از آموزه‌های دینی، پیامدهای منفی فرهنگی و زیست‌محیطی کمتری در مقایسه با سایر انواع گردشگری دارد.
+#گردشگری مذهبی با اثرپذیری از آموزه‌های دینی، پیامدهای منفی فرهنگی و زیست‌محیطی کمتری در مقایسه با سایر انواع گردشگری دارد.
-. گردشگری مذهبی به طبقه یا گروه اجتماعی ویژه‌ای، اختصاص ندارد و همگانی است.
+#گردشگری مذهبی به طبقه یا گروه اجتماعی ویژه‌ای، اختصاص ندارد و همگانی است.
-. در گردشگری مذهبی، تجمل‌گرایی نمود کمتری دارد و بیشتر افراد، سادگی را ترجیح می‌دهند.
+#در گردشگری مذهبی، [[تجمل‌گرایی]] نمود کمتری دارد و بیشتر افراد، سادگی را ترجیح می‌دهند.
-. در گردشگری‌های مذهبیِ خاص، مناسک و آئين‌های ويژه‌ای اجرا می‌شود؛ مثلا مسلمانانی که به سفر حج می‌رود، در چارچوب آموزه‌های اسلامی، اعمال ويژه‌ای را انجام می‌دهند.<ref>[https://www.kojaro.com/2016/9/12/121869/religious-tourism/ رهبری، «گردشگری مذهبی چیست؟»، سایت کُجارو، تاریخ درج مطلب: 24 شهریور 1395ش.] </ref>
+#در گردشگری‌های مذهبیِ خاص، مناسک و آیین‌های ویژه‌ای اجرا می‌شود؛ مثلاً مسلمانانی که به [[حج|سفر حج]] می‌رود، در چارچوب آموزه‌های اسلامی، اعمال ویژه‌ای را انجام می‌دهند.<ref>[https://www.kojaro.com/2016/9/12/121869/religious-tourism/ رهبری، «گردشگری مذهبی چیست؟»، سایت کُجارو، تاریخ درج مطلب: 24 شهریور 1395ش.]</ref>
 ==گردشگری مذهبی در ادیان==
-بر اساس اعلام سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، مذهب بالاترین رتبه جهانی را در ایجاد انگيزه برای سفر و گردشگری، به خود اختصاص داده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6023/6722/80053/%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 عرب‌خدری، «ضرورت‌های توسعه گردشگری مذهبی در ایران»، ص53.]</ref> ادیان آسمانی شامل زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام هر کدام زیارتگاه‌ها و مکان‌های مذهبی خاصی دارند که پیروان این ادیان همواره برای زیارت، نیایش و برگزاری آئين‌های دینی و مذهبی، راهی آنجا می‌شوند.
+بر اساس اعلام سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، مذهب بالاترین رتبه جهانی را در ایجاد انگیزه برای سفر و گردشگری، به خود اختصاص داده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6023/6722/80053/ضرورت-های-توسعه-گردشگری-مذهبی-در-ایران عرب‌خدری، «ضرورت‌های توسعه گردشگری مذهبی در ایران»، ص53.]</ref> ادیان آسمانی شامل [[زرتشت]]، یهود، مسیحیت و [[اسلام]] هر کدام زیارتگاه‌ها و مکان‌های مذهبی خاصی دارند که پیروان این ادیان همواره برای [[زیارت]]، [[نیایش]] و برگزاری آیین‌های دینی و مذهبی، راهی آن‌جا می‌شوند.
+===گردشگری مذهبی در آیین زرتشت===
+[[پرونده:گردشگری مذهبی۱.jpg|جایگزین=زیارتگاه بانو پارس|بندانگشتی|زیارتگاه بانو پارس]]
+مهم‌ترین مکان‌های مذهبی [[آیین زرتشت|زرتشتیان]] در استان یزد و به‌ویژه شهرهای [[اردکان]]، عَقدا، مهریز و یزد واقع شده است. زیارتگاه پیر نورسته یا پیر نارستانه از دوم تا ششم [[تیر]]، زیارتگاه پیر هِریشت از هفتم [[فروردین]] تا یازدهم فروردین، [[زیارتگاه چک‌چک|زیارتگاه پیر چَک‌چَک]] از ۲۴ [[خرداد]] به مدت چهار روز، زیارتگاه پیر نارکی از دوازدهم تا شانزدهم مرداد، زیارتگاه پارس‌بانو از سیزدهم تا هفدهم تیر، زیارتگاه ستی پیر ۲۴ خرداد و آتشکده ورهرام یزد از مهم‌ترین مکان‌های دینی است که زرتشتیان هر سال در آن‌ها گرد می‌آیند و به [[دعا]] و نیایش می‌پردازند.<ref>[https://safarmarket.com/blog/attractions/iran/yazd/yazd-zoroastrians-shrines «زیارتگاه‌های زرتشتیان یزد»، سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: 11 آبان 1400ش.]</ref>
+===گردشگری مذهبی در آیین یهود===
+اورشلیم، صفاد، طبریه و الخلیل (حِبرون) چهار شهر مقدس قوم یهود است و بسیاری از عالمان دینی آن‌ها نیز در این شهرها زندگی می‌کنند. از میان این چهار شهر، اورشلیم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و یهودیان با اثرپذیری از آموزه‌های کتاب مقدس، سالانه سه‌بار در آن‌جا جمع می‌شوند و عید را با انجام مراسم خاصی جشن می‌گیرند.<ref>[https://haftasman.urd.ac.ir/article_128786_2545b681dca3fea2cb3e060751de332f.pdf چراغی، «تبیین جایگاه و جغرافیای زیارت در دیانت مسیحی»، ص101.]</ref>
+===گردشگری مذهبی در آیین مسیحیت===
+[[پرونده:گردشگری مذهبی۴.jpg|جایگزین=کلیسای مهد در بیت‌المقدس|بندانگشتی|کلیسای مهد در بیت‌المقدس]]
+زیارتگاه‌ها و مکان‌های مقدس مسیحیت در نقاط مختلف جهان پراکنده است و مسیحیان هر سال از راه‌های دور و نزدیک برای بازدید و انجام مناسک آیینی به این مکان‌ها می‌روند. انگلیس، آلمان، آمریکا، استرالیا، ایتالیا، فرانسه، آفریقا، یونان، برزیل، [[بیت‌المقدس]]، ترکیه، مصر و پرتغال از جمله کشورها و مناطقی هستند که جغرافیای زیارتی مسیحیت را دربرگرفته‌اند.<ref>[https://haftasman.urd.ac.ir/article_128786_2545b681dca3fea2cb3e060751de332f.pdf چراغی، «تبیین جایگاه و جغرافیای زیارت در دیانت مسیحی»، ص116-127.]</ref>
+سه کلیسای ویا دولوروسا (The Via Dolorosa)، مقبره مقدس مشهور به «کلیسای رستاخیز» و کلیسای مهد (Church Of Nativity) در بیت‌المقدس، کلیسای آپارسیدا (Aparecida) در برزیل، کلیسای جامع سنت‌ماری در اتیوپی، کلیسای نوتردام (Notre Dame) در فرانسه، کلیسا و زیارتگاه پادره پیو (Padre Pio) در ایتالیا، کلیسای باسیلیکای سنت‌پیتر (Saint Peter's Basilica) در واتیکان، کلیسای والدورن مشهور به «محراب خون مقدس» در آلمان، کلیسای یورک منستر (York Minster) در انگلیس، شهر فاطیما در پرتغال و [[قره کلیسا]]، نخستین کلیسای جامع بر مزار یکی از حواریون مسیح در [[چالدران]] [[ایران]]، هر سال پذیرای گردشگران زیادی از میان مسیحیان جهان است.<ref>[https://haftasman.urd.ac.ir/article_128786_2545b681dca3fea2cb3e060751de332f.pdf چراغی، «تبیین جایگاه و جغرافیای زیارت در دیانت مسیحی»، ص116-127.]</ref>
+===گردشگری مذهبی در اسلام===
+[[پرونده:گردشگری مذهبی۳.png|جایگزین=کعبه و مسلمانان در حال زیارت و طواف خانه خدا|بندانگشتی|کعبه و مسلمانان در حال زیارت و طواف خانه خدا]]
+[[مسجدالحرام]] مهم‌ترین مکان مذهبی مسلمانان است که در شهر «مکه» قرار دارد. هر سال، مسلمانانی که «مستطیع» هستند و از امکان سفر به مکه برخوردار هستند برای زیارت [[کعبه]] که «خانه خدا» نامیده می‌شود به مکه سفر می‌کنند و اعمال و مناسک ویژه‌ای را که به مجموع آن‌ها «[[حج]]» گفته می‌شود، انجام می‌دهند. «مدینه» نیز از شهرهای دیگر عربستان است که [[مسلمان|مسلمانان]] برای زیارت  [[حضرت محمد|پیامبر اسلام]] به آن‌جا سفر می‌کنند.
+قبر پیامبر خدا در [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] قرار دارد و در نزدیکی این [[مسجد]]، قبرستان [[بقیع]] واقع شده است که محل دفن تعدادی از یاران و خاندان پیامبر اسلام، به‌ویژه [[امام حسن|امام حسن مجتبی]]، [[امام علی بن الحسین|امام سجاد]]، [[امام محمد بن علی (باقر العلوم)|امام محمد باقرالعلوم]] و [[امام جعفر بن محمد|امام صادق]] است. در کشور عراق و ایران نیز مکان‌های مقدس و زیارت‌گاه‌های مسلمانان و به‌ویژه [[شیعه|شیعیان]] وجود دارد که در طول سال و همچنین در مناسبت‌های خاص، مهم‌ترین مقصد گردشگری مذهبی بسیاری از مسلمانان است.
+بارگاه [[امام علی]] در شهر [[نجف]]، بارگاه [[امام حسین]] و برادرش عباس در کربلا، بارگاه [[امام موسی کاظم]] و امام جواد در شهر [[کاظمین]]، [[حرم]] [[امام رضا]] در [[مشهد]]، بارگاه امام هادی و امام حسن عسکری در شهر [[سامرا]] [[حضرت معصومه|حرم فاطمه معصومه]] در شهر [[قم]]، حرم شاهچراغ در [[شیراز]] و [[حرم عبدالعظیم حسنی]] در شهرری، از مهم‌ترین مقصدهای [[گردشگری]] مذهبی نزد مسلمانان و شیعیان است.
+راهپیمایی اربعین که هر سال در چهلمین روز از شهادت [[امام حسین]] انجام می‌شود از مهم‌ترین سفرهای مذهبی در جهان است و در میان جمعیت میلیونی این آیین، شرکت‌کنندگانی از کشورهای مختلف و ادیان گوناگون حضور دارند.
-==گردشگری مذهبی در آئین زرتشت==
-مهم‌ترین مکان‌های مذهبی زرتشتیان در استان یزد و به‌ويژه شهرهای اردکان، عَقدا، مهریز و یزد واقع شده‌ است. زیارتگاه پیر نورسته یا پیر نارستانه از دوم تا ششم تیر، زیارتگاه پیر هِریشت از هفتم فروردین تا یازدهم فروردین، زیارتگاه پیر چَک‌چَک از 24 خرداد به مدت چهار روز، زیارتگاه پیر نارکی از دوازدهم تا شانزدهم مرداد، زیارتگاه پارس‌بانو از سیزدهم تا هفدهم تیر، زیارتگاه ستی پیر 24 خرداد و آتشکده ورهرام یزد از مهم‌ترین مکان‌های دینی است که زرتشتیان هر سال در آن‌ها گرد می‌آیند و به دعا و نیایش می‌پردازند.
-==گردشگری مذهبی در آئین یهود==
-اورشلیم، صفاد، طبریه و الخلیل(حِبرون) چهار شهر مقدس قوم یهود است و بسیاری از عالمان دینی آن‌ها نیز در این شهرها زندگی می‌کنند. از میان این چهار شهر، اورشلیم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و یهودیان با اثرپذیری از آموزه‌های کتاب مقدس، سالانه سه‌بار در آن‌جا جمع می‌شوند و عید را با انجام مراسم خاصی جشن می‌گیرند.
-==گردشگری مذهبی در آئین مسیحیت==
-زیارتگاه‌ها و مکان‌های مقدس مسیحیت در نقاط مختلف جهان پراکنده است و مسیحیان هر سال از راههای دور و نزدیک برای بازدید و انجام مناسک آئینی به این مکان‌ها می‌روند. انگلیس، آلمان، آمریکا، استرالیا، ایتالیا، فرانسه، آفریقا، یونان، برزیل، بیت‌المقدس، ترکیه، مصر و پرتغال از جمله کشورها و مناطقی هستند که جغرافیای زیارتی مسیحیت را دربرگرفته‌اند. سه کلیسای ویا دولوروسا  (The Via Dolorosa)، مقبره مقدس مشهور به «کلیسای رستاخیز» و کلیسای مهد (Church Of Nativity) در بیت‌المقدس، کلیسای آپارسیدا (Aparecida) در  برزیل، کلیسای جامع سنت‌ماری در اتیوپی،  کلیسای نوتردام (Notre Dame) در فرانسه، کلیسا و زیارتگاه پادره پیو (Padre Pio) در ایتالیا، کلیسای باسیلیکای سنت‌پیتر (Saint  Peter's  Basilica) در واتیکان، کلیسای والدورن مشهور به «محراب خون مقدس» در آلمان، کلیسای یورک منستر (York  Minster) در انگلیس و شهر فاطیما در پرتغال هر سال پذیرای گردشگران زیادی از میان مسیحیان جهان است.
-==گردشگری مذهبی در اسلام==
-کعبه مهم‌ترین مکان مذهبی مسلمانان است که در شهر «مکه» قرار دارد. هر سال، مسلمانانی که «مستطیع» هستند و از امکان سفر به مکه برخوردار هستند برای زیارت کعبه که «خانه خدا» نامیده می‌شود به مکه سفر می‌کنند و اعمال و مناسک ویژه‌ای را که به مجموع آن‌ها «حج» گفته می‌شود، انجام می‌دهند. «مدینه» نیز از شهر‌های دیگر عربستان است که مسلمانان برای زیارت پیامبر اسلام به آن‌جا سفر می‌کنند. قبر پیامبر خدا در مسجد‌النبی قرار دارد و در نزدیکی این مسجد، قبرستان بقیع واقع شده است که محل دفن تعدادی از یاران و خاندان پیامبر اسلام، به‌ويژه امام حسن مجتبی، امام سجاد، امام محمد باقرالعلوم و امام صادق است.
-در کشور عراق و ایران نیز مکان‌های مقدس و زیارت‌گاه‌های مسلمانان و به‌ويژه شیعیان وجود دارد که در طول سال و همچنین در مناسبت‌های خاص، مهم‌ترین مقصد گردشگری مذهبی بسیاری از مسلمانان است. بارگاه امام علی در شهر نجف، بارگاهامام حسین و برادرش عباس در کربلا، بارگاه امام موسی کاظم و امام جواد در شهر کاظمین، حرم امام رضا در مشهد، بارگاه امام حسن عسکری و امام هادی در شهر سامرا و حرم فاطمه معصومه در شهر قم از مهم‌ترین مقصدهای گردشگری مذهبی در میان مسلمانان و شیعیان است.
-راهپیمایی اربعین که هر سال در چهلمین روز از شهادت امام حسین انجام می‌شود از مهم‌ترین سفرهای مذهبی در جهان است و در میان جمعیت میلیونی این آئین، شرکت‌کنندگانی از کشورهای مختلف و ادیان گوناگون حضور دارند.
 ==گردشگری مذهبی در ایران==
-مکان‌های مذهبی و مقدس ایرانیان عموما پیرامون مقبره‌های پیامبران، امامان، امام‌زادگان و پیشوایان دینی و مذهبی برپا شده است. از میان انبیای الهی، محل دفن 33 پیامبر در ایران شناسایی شده است که از جمله می‌توان به دانیال، حیقوق، قیدار، اشموییل، یوشع، و شعیا اشاره کرد. دفن امام رضا، هشتمین پیشوای مذهبی شیعیان، در مشهد، این شهر را به پایتخت مذهبی ایران تبدیل کرده است. حرم فاطمه معصومه، خواهر امام رضا در قم نیز هر سال گردشگران مذهبی زیادی را به ایران و شهر قم جذب می‌کند. مراکز علمی و پژوهشی متعددی در کنار حرم فاطمه معصومه پدید آمده است که رویکرد دینی این مراکز نیز موجب جذب بسیاری از دین‌پژوهان شده است.
+[[پرونده:گردشگری مذهبی۵.jpg|جایگزین=حرم امام رضا در مشهد|بندانگشتی|حرم امام رضا در مشهد]]
-وجود بیش از ده هزار امام‌زاده در سراسر ایران و همچنین آئین‌ها و مراسم مذهبی متنوعی که ایرانیان  برپا می‌کنند گردشگران مذهبی بسیاری را از داخل و خارج ایران جذب می‌کند و به گردشگری مذهبی در ایران رونق خاصی می‌بخشد. مراسم‌ عزادارای امام حسین در ایام ماه محرم و صفر و مراسم قالی‌ شویی مشهد اردهال دو نمونه از این گونه آئین‌ها است.
+مکان‌های مذهبی و مقدس ایرانیان عموماً پیرامون مقبره‌های پیامبران، امامان، امام‌زادگان و پیشوایان دینی و مذهبی برپا شده است. از میان انبیای الهی، محل دفن ۳۳ پیامبر در ایران شناسایی شده است که از جمله می‌توان به دانیال، حیقوق، قیدار، اشموییل، یوشع، و شعیا اشاره کرد.
+مدفن امام رضا، هشتمین پیشوای مذهبی شیعیان، در [[مشهد]]، این شهر را به پایتخت مذهبی ایران تبدیل کرده است. حرم فاطمه معصومه، خواهر امام رضا در قم نیز هر سال گردشگران مذهبی زیادی را به ایران و شهر قم جذب می‌کند. مراکز علمی و پژوهشی متعددی در کنار حرم فاطمه معصومه پدید آمده است که رویکرد دینی این مراکز نیز موجب جذب بسیاری از دین‌پژوهان شده است.
+وجود بیش از ده هزار [[امام‌زاده]] در سراسر ایران از جمله [[امامزاده داوود]]، [[امامزاده صالح]]، [[امام‌زاده علاءالدین حسین|امامزاده علاءالدین حسین]]، [[امامزاده شاه خراسان|امامزاده شاه‌خراسان]] و [[بارگاه جلال‌الدین اشرف|امامزاده جلال‌الدین اشرف]] و همچنین آیین‌ها و مراسم مذهبی متنوعی که ایرانیان برپا می‌کنند، گردشگران مذهبی بسیاری را از داخل و خارج ایران جذب می‌کند و به گردشگری مذهبی در ایران رونق خاصی می‌بخشد. مراسم عزادارای [[امام حسین]] در ماه [[ماه محرم|محرم]] و [[صفر]] و [[قالی شویان|مراسم قالی‌شویی مشهد اردهال]] دو نمونه از این گونه آیین‌ها است.<ref>[https://www.kojaro.com/2016/9/12/121869/religious-tourism/ رهبری، «گردشگری مذهبی چیست؟»، سایت کُجارو، تاریخ درج مطلب: 24 شهریور 1395ش.]</ref>
+[[مرقد امام خمینی|حرم امام خمینی]] در جوار [[بهشت زهرا]] و نزدیکی شهر [[تهران]] نیز امروزه یکی از قطب‌های گردشگری مذهبی در ایران است. این مکان در بسیاری از مراسم‌های دینی، میزبان جمعیت زیادی از شهرهای مختلف است. همچنین محوطهٔ مرقد امام خمینی از اصلی‌ترین پایگاه‌های استراحت و توقف مسافران و حتی شب‌مانی بسیاری از گردشگران است.<ref>[https://www.isna.ir/news/97031306631/حیرت-خارجی-ها-از-حرم-آیت-الله-خمینی-ره . حسنلو، «حیرت خارجی‌ها از حرم آیت‌الله خمینی(ره)»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.]</ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
 ==منابع==
-* آقاجانی، معصومه و دیگران، «گردشگری مذهبی و عوامل موثر بر آن(مطالعه موردی ایران)»، در فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، شماره نهم، بهار 1394ش.
+*آقاجانی، معصومه و دیگران، «گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی ایران)»، در فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، شماره نهم، بهار ۱۳۹۴ش.
-* چراغی، مریم، «تبیین جایگاه و جغرافیای زیارت در دیانت مسیحی»، در هفت آسمان، شماره 79، پاییز و زمستان 1399ش.
+*چراغی، مریم، «تبیین جایگاه و جغرافیای زیارت در دیانت مسیحی»، در هفت آسمان، شماره ۷۹، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش.
-* رهبری، مینا، «گردشگری مذهبی چیست؟»، سایت کُجارو، تاریخ درج مطلب: 24 شهریور 1395ش.
+*حسنلو، سمیه، «حیرت خارجی‌ها از حرم آیت‌الله خمینی»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ بازدید: ۱۸ فروردین ۱۴۰۲ش.
-* «زیارتگاه‌های زرتشتیان یزد»، سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: 11 آبان 1400ش.
+*رهبری، مینا، «گردشگری مذهبی چیست؟»، سایت کُجارو، تاریخ درج مطلب: ۲۴ شهریور ۱۳۹۵ش.
-* شفقی، سیروس و دیگران، «ضرورت‌ها و ظرفیت‌های گردشگری اسلامی و رویکردهای آن (از منظر الگوهای فرهنگی اسلام و فقه اسلامی)»، در فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره 6، تابستان 1391ش.
+*«زیارتگاه‌های زرتشتیان یزد»، سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: ۱۱ آبان ۱۴۰۰ش.
-* عرب‌خدری، ساناز، «ضرورت‌های توسعه گردشگری مذهبی در ایران»، در مجله خیمه، شماره 46، آبان 1387ش.
+*شفقی، سیروس و دیگران، «ضرورت‌ها و ظرفیت‌های گردشگری اسلامی و رویکردهای آن (از منظر الگوهای فرهنگی اسلام و فقه اسلامی)»، در فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره ۶، تابستان ۱۳۹۱ش.
-* عمید، حسن، فرهنگ عمید، سایت کتابسرای اشجع، تاریخ بازدید: 8  آبان 1400ش.
+*عرب‌خدری، ساناز، «ضرورت‌های توسعه گردشگری مذهبی در ایران»، در مجله خیمه، شماره ۴۶، آبان ۱۳۸۷ش.
-* «گردشگری چیست؟»، ترجمه الهام مرادی، وب‌سایت زیست‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: 9 دی 1397ش.
+*عمید، حسن، فرهنگ عمید، سایت کتابسرای اشجع، تاریخ بازدید: ۸ آبان ۱۴۰۰ش.
+*«گردشگری چیست؟»، ترجمه الهام مرادی، وب‌سایت زیست‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۹ دی ۱۳۹۷ش.
+{{گردشگری-افقی}}
+[[رده:رویدادهای دینی]]
+[[رده:گردشگری]]
+{{#seo:
+|title=گردشگری مذهبی چیست؟ معرفی اماکن مقدس و زیارتگاه‌های جهان - ویکی زندگی
+|title_mode=Replaced Title
+|keywords=گردشگری مذهبی, زیارتگاه ها, اماکن مقدس, راهپیمایی اربعین, سازمان جهانی گردشگری, سفرهای دینی
+|description=گردشگری مذهبی چیست و چه اهمیتی دارد؟ کاملترین معرفی گردشگری مذهبی - از زیارتگاه‌های ادیان مختلف تا راهپیمایی اربعین به عنوان بزرگترین گردهمایی مذهبی جهان - ویکی زندگی
+}}