پیشنویس:دروغ: تفاوت میان نسخهها
حذف ردهها |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | [[پرونده:دروغ.jpg|جایگزین=چوپان دروغگو نماد دروغگویی|بندانگشتی|چوپان دروغگو نماد دروغگویی]] | ||
دروغ، یکی از صفات نکوهیده آدمی است. در آموزههای دینی، دروغ از گناهان کبیره و کلید همه بدیها و مایه نابودی ایمان دانسته شده و به همین دلیل از آن نهی شده است. دروغ در صورتی که برای اصلاح ذاتالبین یا حفظ جان و مال خود یا دیگری باشد، مجاز است. | '''{{درشت|دروغ}}'''، سخن گفتن بر خلاف واقع{{سخ}} | ||
==مفهومشناسی== | دروغ، یکی از صفات نکوهیده آدمی است. در آموزههای دینی، دروغ از گناهان کبیره و کلید همه بدیها و مایه نابودی [[ایمان]] دانسته شده و به همین دلیل از آن نهی شده است. دروغ در صورتی که برای اصلاح ذاتالبین یا حفظ جان و مال خود یا دیگری باشد، مجاز است. | ||
دروغ در لغت بهمعنای سخن ناراست و خلاف حقیقت است.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/ | |||
==مفهومشناسی دروغ== | |||
دروغ در لغت بهمعنای سخن ناراست و خلاف حقیقت است.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/دروغ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه دروغ.]</ref> دروغ در اصطلاح دینپژوهان و علمای اخلاق نیز گفتن سخنِ خلافِ واقع<ref>[http://lib.eshia.ir/71460/10/33 مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۷ش، ج۱۰، ص۳۳.]</ref> یا نقل گفتار از کسی است که آن را نگفته است.<ref>شعرانی، نثر طوبی، انتشارات اسلامیه، ج۲، ۳۳۱.</ref> | |||
==دروغ، گناهی بزرگ== | ==دروغ، گناهی بزرگ== | ||
دروغگویی در آیات [[قرآن]] و سخن پیشوایان دینی، از گناهان کبیره دانسته شده است؛ زیرا آسیبهای فردی و اجتماعی گوناگونی را در پی دارد و انسان دروغگو را از عدالت دور میکند.<ref>[http://lib.eshia.ir/10102/3/129 شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۱۲۹.]</ref> | دروغگویی در آیات [[قرآن]] و سخن پیشوایان دینی، از گناهان کبیره دانسته شده است؛ زیرا آسیبهای فردی و اجتماعی گوناگونی را در پی دارد و انسان دروغگو را از عدالت دور میکند.<ref>[http://lib.eshia.ir/10102/3/129 شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۱۲۹.]</ref> اهمیت آسیبهای فردی و اجتماعیِ دروغ موجب شده که برخی از فقیهان [[مسلمان]] آشکارا این پیامد را دلیل بزرگ انگاشتن گناه دروغ در آموزههای اسلامی بدانند.<ref>[http://lib.eshia.ir/10141/2/13 شیخ انصاری، تراث الشیخ الاعظم: بیتا، ج۲، ص۱۳ـ۱۴.]</ref> دروغ بستن به خدا و [[پیامبر اکرم|پیامبر]] خدا از روشنترین مصادیقی است که بزرگیِ گناه دروغگویی را نشان میدهد.<ref>[http://lib.eshia.ir/10141/2/13 شیخ انصاری، تراث الشیخ الاعظم، بیتا، ج۲، ص۱۳.]</ref> | ||
==نکوهش دروغ در آموزههای [[دین]]== | ==نکوهش دروغ در آموزههای [[دین]]== | ||
دروغ یکی از | دروغ یکی از بزرگترین نابایستگیهای اخلاقی،<ref>[http://lib.eshia.ir/10341/1/573 نراقی، معراج السعاده، بیتا، ص۵۷۳.]</ref> ناپسندترین گناهان و کلید همه بدیها است.<ref>[http://lib.eshia.ir/11008/72/263/الکذب_مفتاح مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج72، ص۲۶۳.]</ref> [[قرآن]] با توصیف دروغ به فسق،<ref>سوره بقره، آیه 197.</ref> سخن باطل (قول زور)<ref>سوره حج، آیه 30.</ref> و بیایمانی،<ref>سوره حجرات، آیه 6.</ref> دروغگو را مستحق لعن و خشم خدا<ref>سوره نور، آیه 7.</ref> دانسته است. در کتب روایی نیز، احادیث فراوانی دروغ را زشتترین امراض، بدتر از شراب، سبب خذلان الهی، موجب دشمنی و کینه و نشانهٔ [[نفاق]] دانسته و دروغگو را ملعون، روسیاه و فراموشکار معرفی کردهاند.<ref>[http://lib.eshia.ir/11005/2/338 کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸-۳۴۳.]</ref> | ||
==خاستگاه دروغگویی== | ==خاستگاه دروغگویی== | ||
[[پیامبر اکرم|پیامبر]] خدا، | [[پیامبر اکرم|پیامبر]] خدا، فرومایگی را خاستگاه دروغگویی معرفی کرده است.<ref>[http://lib.eshia.ir/11008/72/262 مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج72، ص۲۶۲، حدیث 45.]</ref> همچنین سستی ایمان و [[حسد|حسادت]] میتواند از علتهای دروغگویی باشد، همانگونه که ثروتطلبی و دستیابی به منزلت اجتماعی نیز از انگیزههای قوی برای دروغگویی است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۳۴–۲۳۶.</ref> | ||
==پیامدهای دروغگویی== | ==پیامدهای دروغگویی== | ||
دروغ، نابودگر ایمان<ref>[http://lib.eshia.ir/11005/2/339 کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۹، ح۴.]</ref> | دروغ، نابودگر ایمان<ref>[http://lib.eshia.ir/11005/2/339 کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۹، ح۴.]</ref> و ستمی است که فرد دروغگو بر خود روا میدارد.<ref>[https://lib.eshia.ir/11008/72/263 مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج72، ص۲۶۳.]</ref> در بعد اجتماعی مهمترین پیامد دروغ، اعتبارزدایی از فرد دروغگو است که موجب بیاعتمادی مردم گردیده<ref>[http://lib.eshia.ir/11005/2/341 کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱، ح۱۴.]</ref> و دیدگاه او در مقام مشورت، پسندیده تلقی نمیشود.<ref>دستغیب، گناهان کبیره، 1389ش، ج1، ص278.</ref> | ||
==انواع دروغ== | ==انواع دروغ== | ||
* نسبت دروغ دادن به خدا یا پیشوایان دینی؛ | *نسبت دروغ دادن به خدا یا پیشوایان دینی؛ | ||
* شهادت دروغ یا کتمان شهادت؛ | *[[شهادت]] دروغ یا کتمان شهادت؛ | ||
* دروغ از روی مزاح و شوخی؛<ref>دستغیب، گناهان کبیره، 1389ش، ج1، ص281-284.</ref> | *دروغ از روی مزاح و شوخی؛<ref>دستغیب، گناهان کبیره، 1389ش، ج1، ص281-284.</ref> | ||
* دروغ جایز؛ دروغ در صورتی که دربرگیرنده فایده مهمی باشد، جایز و گاهی واجب میشود.<ref>[http://lib.eshia.ir/10341/1/575 نراقی، معراج السعاده، بیتا، ص۵۷۵.]</ref> | *دروغ جایز؛ دروغ در صورتی که دربرگیرنده فایده مهمی باشد، جایز و گاهی واجب میشود.<ref>[http://lib.eshia.ir/10341/1/575 نراقی، معراج السعاده، بیتا، ص۵۷۵.]</ref> مثلاً اگر ضرورت اقتضا کند برای جلوگیری از ضرر جانی، مالی و عِرضی یا حفظ جان یا مال خود یا دیگری یا با هدف آشتی دادن بین افراد (اصلاح ذاتالبین) میتوان دروغ گفت.<ref>[http://lib.eshia.ir/10141/2/21 شیخ انصاری، تراث الشیخ الاعظم، بیتا، ج۲، ص2۱-31.]</ref> همچنین در جنگ نیز برای فریب دشمن میتوان دروغ گفت.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، 1367ـ1369ش، ج۴، ص۳۵۹.</ref> | ||
==توریه== | ==توریه و دروغ== | ||
توریه، گفتن سخنی است که دو معنا دارد؛ یک معنا، راست و مطابق با واقع و یک معنا، دروغ است. گوینده، معنای درست را قصد میکند اما شنونده معنی دروغ را میفهمد.<ref>دستغیب، گناهان کبیره، 1389ش، ج1، ص289.</ref> | توریه، گفتن سخنی است که دو معنا دارد؛ یک معنا، راست و مطابق با واقع و یک معنا، دروغ است. گوینده، معنای درست را قصد میکند اما شنونده معنی دروغ را میفهمد.<ref>دستغیب، گناهان کبیره، 1389ش، ج1، ص289.</ref> در مواردی که دروغ گفتن جایز است، بهتر آن است که انسان توریه کند تا به دروغگویی عادت نکند.<ref>[http://lib.eshia.ir/10341/1/576 نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۶.]</ref> | ||
==رهایی از دروغگویی== | ==رهایی از دروغگویی== | ||
از آموزههای دینی و هشدارهای عالمان اخلاق میتوان راههای زیر را برای پیشگیری یا درمان دروغگویی شناسایی کرد: | از آموزههای دینی و هشدارهای عالمان اخلاق میتوان راههای زیر را برای پیشگیری یا درمان دروغگویی شناسایی کرد: | ||
* توجه به پیامدهای دروغگویی و آثار دنیوی و اخروی آن؛ | *توجه به پیامدهای دروغگویی و آثار دنیوی و اخروی آن؛ | ||
* دقت و تأمل پیش از سخن گفتن؛ | *دقت و تأمل پیش از سخن گفتن؛ | ||
* پرهیز از همنشینی با دروغگویان.<ref>[http://lib.eshia.ir/10341/1/578 نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۸-۵۸۰.]</ref> | *پرهیز از همنشینی با دروغگویان.<ref>[http://lib.eshia.ir/10341/1/578 نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۸-۵۸۰.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، | {{آغاز منابع}} | ||
* دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، در سایت اینترنتی واژهیاب، تاریخ بازیابی: | * دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۹ش. | ||
* دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، در سایت اینترنتی واژهیاب، تاریخ بازیابی: ۲۲ مهر ۱۴۰۰. | |||
* شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبی، تهران، انتشارات اسلامیه، بیتا. | * شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبی، تهران، انتشارات اسلامیه، بیتا. | ||
* شهید ثانی، الروضة | * شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق سید محمد کلانتر، نجف، جامعة النجف الدینیة، ۱۳۹۸ق. | ||
* شیخ انصاری، مرتضی، تراث الشیخ الاعظم، قم، مجمع الفکر الاسلامی، بیتا. | * شیخ انصاری، مرتضی، تراث الشیخ الاعظم، قم، مجمع الفکر الاسلامی، بیتا. | ||
* صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تهران، نشر صدوق، | * صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تهران، نشر صدوق، ۱۳۶۷–۱۳۶۹ش. | ||
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق. | * کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق. | ||
* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق. | * مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق. | ||
* مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ش. | * مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ش. | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در | * مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب، ۱۳۷۷ش. | ||
* نراقی، احمد، معراج السعاده، قم، هجرت، بیتا. | * نراقی، احمد، معراج السعاده، قم، هجرت، بیتا. | ||
{{پایان منابع}} | |||
{{اسلام-افقی}} | |||
{{اخلاق-افقی}} | |||
[[رده:رذائل اخلاقی]] | |||
[[رده:گناهان در اسلام]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۳۹
دروغ، سخن گفتن بر خلاف واقع
دروغ، یکی از صفات نکوهیده آدمی است. در آموزههای دینی، دروغ از گناهان کبیره و کلید همه بدیها و مایه نابودی ایمان دانسته شده و به همین دلیل از آن نهی شده است. دروغ در صورتی که برای اصلاح ذاتالبین یا حفظ جان و مال خود یا دیگری باشد، مجاز است.
مفهومشناسی دروغ
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دروغ در لغت بهمعنای سخن ناراست و خلاف حقیقت است.[۱] دروغ در اصطلاح دینپژوهان و علمای اخلاق نیز گفتن سخنِ خلافِ واقع[۲] یا نقل گفتار از کسی است که آن را نگفته است.[۳]
دروغ، گناهی بزرگ
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دروغگویی در آیات قرآن و سخن پیشوایان دینی، از گناهان کبیره دانسته شده است؛ زیرا آسیبهای فردی و اجتماعی گوناگونی را در پی دارد و انسان دروغگو را از عدالت دور میکند.[۴] اهمیت آسیبهای فردی و اجتماعیِ دروغ موجب شده که برخی از فقیهان مسلمان آشکارا این پیامد را دلیل بزرگ انگاشتن گناه دروغ در آموزههای اسلامی بدانند.[۵] دروغ بستن به خدا و پیامبر خدا از روشنترین مصادیقی است که بزرگیِ گناه دروغگویی را نشان میدهد.[۶]
نکوهش دروغ در آموزههای دین
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دروغ یکی از بزرگترین نابایستگیهای اخلاقی،[۷] ناپسندترین گناهان و کلید همه بدیها است.[۸] قرآن با توصیف دروغ به فسق،[۹] سخن باطل (قول زور)[۱۰] و بیایمانی،[۱۱] دروغگو را مستحق لعن و خشم خدا[۱۲] دانسته است. در کتب روایی نیز، احادیث فراوانی دروغ را زشتترین امراض، بدتر از شراب، سبب خذلان الهی، موجب دشمنی و کینه و نشانهٔ نفاق دانسته و دروغگو را ملعون، روسیاه و فراموشکار معرفی کردهاند.[۱۳]
خاستگاه دروغگویی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]پیامبر خدا، فرومایگی را خاستگاه دروغگویی معرفی کرده است.[۱۴] همچنین سستی ایمان و حسادت میتواند از علتهای دروغگویی باشد، همانگونه که ثروتطلبی و دستیابی به منزلت اجتماعی نیز از انگیزههای قوی برای دروغگویی است.[۱۵]
پیامدهای دروغگویی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دروغ، نابودگر ایمان[۱۶] و ستمی است که فرد دروغگو بر خود روا میدارد.[۱۷] در بعد اجتماعی مهمترین پیامد دروغ، اعتبارزدایی از فرد دروغگو است که موجب بیاعتمادی مردم گردیده[۱۸] و دیدگاه او در مقام مشورت، پسندیده تلقی نمیشود.[۱۹]
انواع دروغ
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- نسبت دروغ دادن به خدا یا پیشوایان دینی؛
- شهادت دروغ یا کتمان شهادت؛
- دروغ از روی مزاح و شوخی؛[۲۰]
- دروغ جایز؛ دروغ در صورتی که دربرگیرنده فایده مهمی باشد، جایز و گاهی واجب میشود.[۲۱] مثلاً اگر ضرورت اقتضا کند برای جلوگیری از ضرر جانی، مالی و عِرضی یا حفظ جان یا مال خود یا دیگری یا با هدف آشتی دادن بین افراد (اصلاح ذاتالبین) میتوان دروغ گفت.[۲۲] همچنین در جنگ نیز برای فریب دشمن میتوان دروغ گفت.[۲۳]
توریه و دروغ
[ویرایش | ویرایش مبدأ]توریه، گفتن سخنی است که دو معنا دارد؛ یک معنا، راست و مطابق با واقع و یک معنا، دروغ است. گوینده، معنای درست را قصد میکند اما شنونده معنی دروغ را میفهمد.[۲۴] در مواردی که دروغ گفتن جایز است، بهتر آن است که انسان توریه کند تا به دروغگویی عادت نکند.[۲۵]
رهایی از دروغگویی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از آموزههای دینی و هشدارهای عالمان اخلاق میتوان راههای زیر را برای پیشگیری یا درمان دروغگویی شناسایی کرد:
- توجه به پیامدهای دروغگویی و آثار دنیوی و اخروی آن؛
- دقت و تأمل پیش از سخن گفتن؛
- پرهیز از همنشینی با دروغگویان.[۲۶]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه دروغ.
- ↑ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۷ش، ج۱۰، ص۳۳.
- ↑ شعرانی، نثر طوبی، انتشارات اسلامیه، ج۲، ۳۳۱.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۱۲۹.
- ↑ شیخ انصاری، تراث الشیخ الاعظم: بیتا، ج۲، ص۱۳ـ۱۴.
- ↑ شیخ انصاری، تراث الشیخ الاعظم، بیتا، ج۲، ص۱۳.
- ↑ نراقی، معراج السعاده، بیتا، ص۵۷۳.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج72، ص۲۶۳.
- ↑ سوره بقره، آیه 197.
- ↑ سوره حج، آیه 30.
- ↑ سوره حجرات، آیه 6.
- ↑ سوره نور، آیه 7.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸-۳۴۳.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج72، ص۲۶۲، حدیث 45.
- ↑ مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۳۴–۲۳۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۹، ح۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج72، ص۲۶۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱، ح۱۴.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، 1389ش، ج1، ص278.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، 1389ش، ج1، ص281-284.
- ↑ نراقی، معراج السعاده، بیتا، ص۵۷۵.
- ↑ شیخ انصاری، تراث الشیخ الاعظم، بیتا، ج۲، ص2۱-31.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، 1367ـ1369ش، ج۴، ص۳۵۹.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، 1389ش، ج1، ص289.
- ↑ نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۶.
- ↑ نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۸-۵۸۰.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، در سایت اینترنتی واژهیاب، تاریخ بازیابی: ۲۲ مهر ۱۴۰۰.
- شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبی، تهران، انتشارات اسلامیه، بیتا.
- شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق سید محمد کلانتر، نجف، جامعة النجف الدینیة، ۱۳۹۸ق.
- شیخ انصاری، مرتضی، تراث الشیخ الاعظم، قم، مجمع الفکر الاسلامی، بیتا.
- صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تهران، نشر صدوق، ۱۳۶۷–۱۳۶۹ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب، ۱۳۷۷ش.
- نراقی، احمد، معراج السعاده، قم، هجرت، بیتا.
| تاریخ اسلام | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| جهان اسلام | |||||||||
| اصطلاحات اسلامی | |||||||||
| مذاهب اسلامی | |||||||||
| اصول دین | |||||||||
| مناسک و باورهای اسلامی | |||||||||
| کتابها اسلامی | |||||||||
| مشاهیر |
| ||||||||
| سازمانهای اسلامی | |||||||||
| آموزش در اسلام | |||||||||
| زنان در اسلام | |||||||||
| گناهان در اسلام | |||||||||
| اماکن اسلامی | |||||||||
| اقتصاد اسلامی | |||||||||
| موارد مرتبط | |||||||||
