پیش‌نویس:آجیل مشکل‌گشا: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ۸ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۱:۴۹

آجیل مشکل‌گشا؛ نذری از خشک‌میوه‌ها برای برآورده شدن حاجات.

آجیل مشکل‌گشا، ترکیبی از هفت نوع مغز و میوه خشک است که ایرانیان از دیرباز برای رفع حاجات، شفای بیماران و گشایش کار نذر کرده و تقسیم می‌کنند. تهیه آن آداب خاصی دارد و معتقدند با نیت خالص و از مال حلال باید تهیه شود.

معرفی آجیل مشکل‌گشا

مشکل‌گشا آجیلی مرکب از هفت جزء (پسته، فندق، مغز بادام، نخودچی، کشمش، خرماخارک (خرمای نارس)، توت خشک و گاهی نُقل)^[۱] است که برای رفع مشکل و برآورده شدن حاجات، گشایش کار، سفیدبختی، فرزند آوردن، شفای بیماران و جز آن نذر و خیرات می‌کنند و میان هفت نفر متدین یا عموم مردم تقسیم می‌کنند.^[۲]

این نوع آجیل از جمله آجیل‌های آیینی است که در میان مردم ایران رایج است. در این میان، آجیل تبریز شهرت بیشتری دارد. آجیل مشکل‌گشا، سنتی دیرینه در ایران است و قدمت بسیاری دارد و حتی بنابر آنچه عبدالله مستوفی در کتاب شرح زندگانی من مطرح کرده است،^[۳] به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد.^[۴] آجیل مشکل‌گشا بر روی سفره‌های نذری (سفرهٔ حضرت ابالفضل، سفرهٔ حضرت رقیه و سفرهٔ بی‌بی سه‌شنبه) نیز چیده می‌شود و از خوردنی‌های این‌گونه سفره‌ها به‌شمار می‌آید.^[۵]

آیین آجیل مشکل‌گشا

حاجتمند، این آجیل را با پولی که از حلال بودن آن مطمئن باشد و از آجیل‌فروشی که دین‌دار و نظیف باشد تهیه می‌کند. درگذشته مردم تلاش می‌کردند از آجیل‌فروشی خرید کنند که ترجیحاً نامش علی، محمد یا همنام یکی از امامان باشد و دکانی رو به قبله داشته باشد؛ زیرا این آجیل مشکل‌گشا را منتسب به امام علی می‌دانستند که دستی مشکل‌گشا دارد. برخی این آجیل را ۳، ۵ یا ۷ بار در شب جمعهٔ آخر ماه قمری،^[۶] یا ۷ بار در ۷ ماه که آغاز آن روز جمعهٔ ماه اول است، یا ۱ بار در هر هفته، یا در هر ماه و مادام‌العمر تهیه می‌کردند.^[۷]

در اهواز، زنان بنا بر نوع مشکل و حاجت آن‌ها رفتار می‌کردند به این صورت که دختران مجرد که علاقه به ازدواج داشتند (۱۲ هفته)، زنان نازا (۱۸ هفته) و زنانی که با شوهران آن‌ها اختلاف داشتند (۲۱ هفته) نذرشان را تهیه و پخش می‌کردند.^[۸] در سروستان نیز، زنان، فقط در شب اول ماهی که مقارن با شب جمعه است، آجیل را می‌خریدند و میان دست‌کم ۷ تن پخش می‌کردند.^[۹]

برای تهیهٔ آجیل مشکل‌گشا، زنان، اجزای این آجیل را با مراسم خاصی تمیز کرده و دُم کشمش‌ها، هسته خرما و پوست پسته را با دست یا قندشکن (نه با دندان و دهان) جدا می‌کنند.^[۱۰] درگذشته مرسوم بوده است که پس از پاک کردن آجیل، پوست‌های آن را به آب روان می‌دادند^[۱۱] و آجیل را در میان مردم پخش می‌کردند. هرکسی هم که آجیل را می‌گرفت، صلوات می‌فرستاد و صاحب نذر را دعا می‌کرد و گشایش کار و برآورده شدن مراد و مطلب او را از خداوند می‌طلبید.^[۱۲]

پانویس

↑ دهخدا، لغت‌نامهٔ دهخدا، 1377ش، ج1، ذیل آجیل.
↑ معین، فرهنگ معین، ذیل واژه آجیل.
↑ مستوفی، شرح زندگانی من، ۱۳۷۱ش، ص286 و 287.
↑ شاملو، کتاب کوچه، 1381ش، ج1، ص265-284.
↑ دولتی، سفره‌ها، شم2، 1344ش، ص۱۹۴ و ۱۹۵.
↑ شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141.
↑ شکورزاده، عقاید و رسوم عامهٔ مردم خراسان، 1363ش، ص۶۷.
↑ شکورزاده، عقاید و رسوم عامهٔ مردم خراسان، 1363ش، ص۶۷.
↑ همایونی، فرهنگ مردم سروستان، 1371ش، ص۳۴۸.
↑ شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141.
↑ همایونی، فرهنگ مردم سروستان، 1371ش، ص۳۴۸.
↑ شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141-143؛ دولتی، سفره‌ها، شم4، 1345ش، ص۴۱۵.

منابع

دولتی، فرخنده، «سفره‌ها»، تهران، سخن، شماره۲، ۱۳۴۴ش و شماره۴، ۱۳۴۵ش.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چ۲، ج۱، ۱۳۷۷ش.
شاملو، احمد، کتاب کوچه، تهران، مازیار، چ۴، ج۱، ۱۳۸۱ش.
شکورزاده، ابراهیم، عقاید و رسوم عامهٔ مردم خراسان، تهران، سروش، ۱۳۶۳ش.
شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۷۱ش.
مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، تهران، هرمس، ۱۳۷۱ش
معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۸۲ش.
همایونی، صادق، فرهنگ مردم سروستان، تهران، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۱ش.

[1] دهخدا، لغت‌نامهٔ دهخدا، 1377ش، ج1، ذیل آجیل.

[2] معین، فرهنگ معین، ذیل واژه آجیل.

[3] مستوفی، شرح زندگانی من، ۱۳۷۱ش، ص286 و 287.

[4] شاملو، کتاب کوچه، 1381ش، ج1، ص265-284.

[5] دولتی، سفره‌ها، شم2، 1344ش، ص۱۹۴ و ۱۹۵.

[6] شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141.

[7] شکورزاده، عقاید و رسوم عامهٔ مردم خراسان، 1363ش، ص۶۷.

[8] شکورزاده، عقاید و رسوم عامهٔ مردم خراسان، 1363ش، ص۶۷.

[9] همایونی، فرهنگ مردم سروستان، 1371ش، ص۳۴۸.

[10] شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141.

[11] همایونی، فرهنگ مردم سروستان، 1371ش، ص۳۴۸.

[12] شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141-143؛ دولتی، سفره‌ها، شم4، 1345ش، ص۴۱۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-[[پرونده:آجیل‌مشکل‌گشا.jpg|200px|thumb|left|آجیل مشکل‌گشا]]
+[[پرونده:آجیل‌مشکل‌گشا.jpg|thumb|آجیل مشکل‌گشا]]
-<big>'''آجیل مشکل‌گشا'''</big>؛ نذری از خشک‌میوه‌ها برای برآورده شدن حاجات<br>
+{{درشت|'''آجیل مشکل‌گشا'''}}؛ نذری از خشک‌میوه‌ها برای برآورده شدن حاجات.
-مشکل‌گشا آجیلی مرکب از هفت جزء ([[پسته]]، [[فندق]]، مغز [[بادام]]، نخودچی، [[کشمش]]، خرماخارک (خرمای نارس)، توت خشک و گاهی نُقل)<ref>دهخدا، لغت‌نامه‌ي دهخدا، 1377ش، ج1، ذيل آجيل.</ref>  است که برای رفع مشکل و برآورده شدن حاجات، گشایش کار، سفیدبختی، فرزند آوردن، شفای بیماران و جز آن نذر و خیرات می‌کنند و میان هفت نفر متدین یا عموم مردم تقسیم می‌کنند.<ref>معین، فرهنگ معین، ذیل واژه آجیل. </ref>  این نوع آجیل از جمله آجیل‌های آیینی است که در میان مردم [[ایران]] رایج است. در این میان، آجیل [[تبریز]] شهرت بیشتری دارد. آجیل مشکل‌گشا، سنتی دیرینه در ایران است و قدمت بسیاری دارد و حتی بنابر آنچه عبدالله مستوفی در کتاب شرح زندگانی من مطرح کرده است ،<ref>مستوفی، شرح زندگانی من، ۱۳۷۱ش، ص286 و 287. </ref> به دوران پیش از [[اسلام]] بازمی‌گردد.<ref>شاملو، کتاب کوچه، 1381ش، ج1، ص265-284.</ref>  آجیل مشکل‌گشا بر روی سفره‌های نذری (سفرۀ حضرت ابالفضل، سفرۀ حضرت رقیه و سفرۀ بی‌بی سه‌شنبه) نیز ‌چیده می‌شود و از خوردنی‌های این‌گونه سفره‌ها به‌شمار می‌آید.<ref>دولتی، سفره‌ها، شم‍2، 1344ش، ص۱۹۴ و ۱۹۵.</ref>
+آجیل مشکل‌گشا، ترکیبی از هفت نوع مغز و میوه خشک است که ایرانیان از دیرباز برای رفع حاجات، شفای بیماران و گشایش کار نذر کرده و تقسیم می‌کنند. تهیه آن آداب خاصی دارد و معتقدند با نیت خالص و از مال حلال باید تهیه شود.
+==معرفی آجیل مشکل‌گشا==
+مشکل‌گشا آجیلی مرکب از هفت جزء ([[پسته]]، [[فندق]]، مغز [[بادام]]، نخودچی، [[کشمش]]، خرماخارک (خرمای نارس)، [[توت]] خشک و گاهی نُقل)<ref>دهخدا، لغت‌نامهٔ دهخدا، 1377ش، ج1، ذیل آجیل.</ref> است که برای رفع مشکل و برآورده شدن حاجات، گشایش کار، سفیدبختی، فرزند آوردن، شفای بیماران و جز آن [[نذر]] و خیرات می‌کنند و میان هفت نفر متدین یا عموم مردم تقسیم می‌کنند.<ref>معین، فرهنگ معین، ذیل واژه آجیل.</ref>
+این نوع [[آجیل]] از جمله آجیل‌های آیینی است که در میان مردم [[ایران]] رایج است. در این میان، آجیل [[تبریز]] شهرت بیشتری دارد. آجیل مشکل‌گشا، سنتی دیرینه در ایران است و قدمت بسیاری دارد و حتی بنابر آنچه عبدالله مستوفی در کتاب شرح زندگانی من مطرح کرده است،<ref>مستوفی، شرح زندگانی من، ۱۳۷۱ش، ص286 و 287.</ref> به دوران پیش از [[اسلام]] بازمی‌گردد.<ref>شاملو، کتاب کوچه، 1381ش، ج1، ص265-284.</ref> آجیل مشکل‌گشا بر روی [[سفره نذری|سفره‌های نذری]] ([[سفره حضرت ابوالفضل|سفرهٔ حضرت ابالفضل]]، سفرهٔ حضرت رقیه و [[سفره بی‌بی سه‌شنبه|سفرهٔ بی‌بی سه‌شنبه]]) نیز چیده می‌شود و از خوردنی‌های این‌گونه سفره‌ها به‌شمار می‌آید.<ref>دولتی، سفره‌ها، شم2، 1344ش، ص۱۹۴ و ۱۹۵.</ref>
 ==آیین آجیل مشکل‌گشا==
-حاجتمند، این آجیل را با پولی که از حلال بودن آن مطمئن باشد و از آجیل‌فروشی که دین‌دار و نظیف باشد تهیه می‌کند. درگذشته مردم تلاش می‌کردند از آجیل‌فروشی خرید کنند که ترجیحا نامش علی، محمد و یا همنام یکی از امامان باشد و دکانی رو به قبله داشته باشد؛  زیرا این آجیل مشکل‌گشا را منتسب به [[امام علی]] می‌دانستند که دستی مشکل‌گشا دارد.  برخی این آجیل را 3، 5 یا 7 بار در شب جمعه‌ی آخر ماه قمری ،<ref>شهری،  طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141.</ref> یا 7 بار در 7 ماه که آغاز آن روز جمعه‌ی ماه اول است، یا 1 بار در هر هفته، یا در هر ماه و مادام‌العمر تهیه می‌کردند. در اهواز، زنان بنا بر نوع مشکل و حاجت آن‌ها رفتار می‌کردند به این صورت که دختران مجرد که علاقه به [[ازدواج]] داشتند (12 هفته)، زنان نازا (18 هفته) و زنانی که با شوهران آن‌ها اختلاف داشتند (21 هفته) نذرشان را تهیه و پخش می‌کردند.<ref>شکورزاده، عقاید و رسوم عامۀ مردم خراسان، 1363ش، ص۶۷.</ref>  در سروستان نیز، زنان، فقط در شب اول ماهی که مقارن با شب جمعه است، آجیل را می‌خریدند و میان دست‌کم ۷ تن پخش می‌کردند.<ref>همایونی، فرهنگ مردم سروستان، 1371ش، ص۳۴۸.</ref> <br>
+[[پرونده:آجیل مشکل گشا.jpg|جایگزین= آجیل مشکل‌گشای بسته‌بندی شده|بندانگشتی|آجیل مشکل‌گشای بسته‌بندی شده]]
-برای تهیه‌ی آجیل مشکل‌گشا، زنان، اجزای این آجیل را با مراسم خاصی تمیز کرده و دُم كشمش‌ها، هسته [[خرما]] و پوست [[پسته]] را  با دست یا قندشکن (نه با دندان و دهان) جدا می‌کنند. <ref>شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141.</ref> درگذشته مرسوم بوده است که پس از پاک کردن آجیل، پوست‌های آن را به آب روان می‌دادند<ref>همایونی، فرهنگ مردم سروستان، 1371ش، ص۳۴۸.</ref>  و آجیل را در میان مردم پخش می‌کردند. هرکسی هم که آجیل را می‌گرفت، [[صلوات]] می‌فرستاد و صاحب نذر را دعا می‌کرد و گشایش کار و برآورده شدن مراد و مطلب او را از خداوند می‌طلبید. <ref>شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141-143؛ دولتی، سفره‌ها، شم‍4، 1345ش، ص۴۱۵.</ref>
+حاجتمند، این آجیل را با پولی که از حلال بودن آن مطمئن باشد و از آجیل‌فروشی که دین‌دار و نظیف باشد تهیه می‌کند. درگذشته مردم تلاش می‌کردند از آجیل‌فروشی خرید کنند که ترجیحاً نامش علی، محمد یا همنام یکی از امامان باشد و دکانی رو به قبله داشته باشد؛ زیرا این آجیل مشکل‌گشا را منتسب به [[امام علی]] می‌دانستند که دستی مشکل‌گشا دارد. برخی این آجیل را ۳، ۵ یا ۷ بار در شب جمعهٔ آخر ماه قمری،<ref>شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141.</ref> یا ۷ بار در ۷ ماه که آغاز آن روز جمعهٔ ماه اول است، یا ۱ بار در هر هفته، یا در هر ماه و مادام‌العمر تهیه می‌کردند.<ref>شکورزاده، عقاید و رسوم عامهٔ مردم خراسان، 1363ش، ص۶۷.</ref>
+در [[اهواز]]، زنان بنا بر نوع مشکل و حاجت آن‌ها رفتار می‌کردند به این صورت که دختران مجرد که علاقه به [[ازدواج]] داشتند (۱۲ هفته)، زنان نازا (۱۸ هفته) و زنانی که با شوهران آن‌ها اختلاف داشتند (۲۱ هفته) نذرشان را تهیه و پخش می‌کردند.<ref>شکورزاده، عقاید و رسوم عامهٔ مردم خراسان، 1363ش، ص۶۷.</ref> در [[سروستان]] نیز، زنان، فقط در شب اول ماهی که مقارن با شب [[جمعه]] است، آجیل را می‌خریدند و میان دست‌کم ۷ تن پخش می‌کردند.<ref>همایونی، فرهنگ مردم سروستان، 1371ش، ص۳۴۸.</ref>
+برای تهیهٔ آجیل مشکل‌گشا، زنان، اجزای این آجیل را با مراسم خاصی تمیز کرده و دُم کشمش‌ها، هسته [[خرما]] و پوست [[پسته]] را با دست یا قندشکن (نه با دندان و دهان) جدا می‌کنند.<ref>شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141.</ref> درگذشته مرسوم بوده است که پس از پاک کردن آجیل، پوست‌های آن را به آب روان می‌دادند<ref>همایونی، فرهنگ مردم سروستان، 1371ش، ص۳۴۸.</ref> و آجیل را در میان مردم پخش می‌کردند. هرکسی هم که آجیل را می‌گرفت، [[صلوات]] می‌فرستاد و صاحب نذر را دعا می‌کرد و گشایش کار و برآورده شدن مراد و مطلب او را از خداوند می‌طلبید.<ref>شهری، طهران قدیم، ۱۳۷۱ش، ج1، ص141-143؛ دولتی، سفره‌ها، شم4، 1345ش، ص۴۱۵.</ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
 ==منابع==
-* دولتی، فرخنده، «سفره‌ها»، تهران، سخن، شماره2، ۱۳۴۴ش و شماره4، ۱۳۴۵ش.
+*دولتی، فرخنده، «سفره‌ها»، تهران، سخن، شماره۲، ۱۳۴۴ش و شماره۴، ۱۳۴۵ش.
-* دهخدا، علي‌اكبر، لغت‌نامه‌ي دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چ2، ج1، 1377ش.
+*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چ۲، ج۱، ۱۳۷۷ش.
-* شاملو، احمد، کتاب کوچه، تهران، مازيار، چ4، ج1، 1381ش.
+*شاملو، احمد، کتاب کوچه، تهران، مازیار، چ۴، ج۱، ۱۳۸۱ش.
-* شکورزاده، ابراهیم، عقاید و رسوم عامۀ مردم خراسان، تهران،سروش، ۱۳۶۳ش.
+*شکورزاده، ابراهیم، عقاید و رسوم عامهٔ مردم خراسان، تهران، سروش، ۱۳۶۳ش.
-* شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۷۱ش.
+*شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۷۱ش.
-* مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، تهران، هرمس، ۱۳۷۱ش
+*مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، تهران، هرمس، ۱۳۷۱ش
-* معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، انتشارات زرین، 1382ش.
+*معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۸۲ش.
-* همایونی، صادق، فرهنگ مردم سروستان، تهران، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۱ش.
+*همایونی، صادق، فرهنگ مردم سروستان، تهران، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۱ش.
-[[رده: ویکی‌زندگی]]
-[[رده: خرده‌فرهنگ]]
-[[رده: آیین ملی]]
-[[رده: اجتماع آیینی]]