پیش‌نویس:الگوی مصرف مردانه

پادکست مقاله | 🡇 noicon noicon

الگوی مصرف مردانه؛ الگوی مصرف مردان با اثرپذیری از هویت جنسیتی.

الگوی مصرف مردانه به شیوه‌ای از مصرف اشاره دارد که تحت تأثیر هویت، نقش‌های جنسیتی و ارزش‌های ویژه مردان شکل می‌گیرد و هدف آن پاسخگویی به نیازهای مادی، معنوی و فرهنگی این گروه است. در گذشته، مرزهای مشخصی بین الگوی مصرف زنان و مردان وجود داشت، اما فرهنگ مصرف‌گرای مدرن با ترویج سبک‌های مصرف یکسان، این تمایزات را کمرنگ کرده است. امروزه، مصرف تظاهری به منبعی برای هویت‌سازی مردان تبدیل شده و آنها از طریق نوع و شیوه مصرف، در پی نمایش تصویری خاص از خود هستند. این پدیده منجر به گسترش مصرف‌زدگی و کمرنگ‌ترشدن نقش‌های سنتی جنسیتی شده است. مدیریت این الگو مستلزم توجه به هویت اصیل مردانه و کارکردهای جنسیتی در عرصه مصرف است.

تعریف الگوی مصرف مردانه

الگوی مصرف مردانه به شیوه خرید و مصرف کالاها تحت تأثیر هویت جنسیتی مردانه اطلاق می‌شود که هدف آن تأمین نیازهای مادی، معنوی و فرهنگی مردان است. این الگو مبتنی بر پذیرش تفاوت‌های جنسیتی شکل می‌گیرد، در حالی که در نگرش‌های برساخت‌گرایانه، مصرف مردان و زنان یکسان تلقی می‌شود. از منظر برخی صاحب‌نظران، مصرف تظاهری مردان نشان‌دهنده تلاش برای کسب هویت‌های انتخابی و متأثر از ذائقه مصرفی خاص آنان است. بر مبنای نظریه طبقه تن‌آسا، مردان همانند زنان با نوع پوشش و آرایش، خود را از دیگران متمایز می‌کنند. از این منظر، مصرف نیابتی زنان نیز عمدتاً برای آبرومندی مردان، صورت می‌گیرد.

الگوی خرید مردانه

مردان در چارچوب نظام ادراکی، عاطفی و ارادی مردانه، هنگام خرید، فعالانه عمل می‌کنند. آنها می‌دانند چه می‌خواهند و به‌ندرت بدون برنامه‌ریزی خرید می‌کنند. مردها وقت زیادی را صرف نگاه‌کردن به اجناس مغازه نکرده و کمتر به قیمت کالاها توجه دارند. مردان نسبت به زنان کمتر تحت تأثیر چشم‌وهم‌چشمی یا خودنمایی، اقدام به خرید می‌کنند. آنها تمایل به خرید سریع داشته و نمی‌خواهند دست خالی از فروشگاه خارج شوند. مردان به‌طور کلی تنها خرید کرده و عمدتاً مغرور و جویای موقعیت هستند، بر دارایی‌های خود، به‌عنوان نماد موفقیت تأکید داشته و از خرید کالاهای لوکس، بیشتر لذت می‌برند.

مردان کمتر از زنان متأثر از انگیزه‌های مصرفی‌ای همچون آرامش، آموزش، زیباسازی و تفریح هستند. در گذشته، مردان، برخلاف زنان که توجه بیشتری به اندام ظاهری خود داشتند، هزینه بیشتری را صرف تغذیه و گردش می‌کردند؛ اما امروزه، پسران جوان نیز برای محصولات زیبایی هزینه می‌کنند. برخی این تغییر را ناشی از اهمیت یافتن زیبایی اندام می‌دانند. مردان امروزی، همچون زنان، مصرف‌کننده شده‌اند، اما غالباً کالاهایی را مصرف می‌کنند که نشاندهنده تمایز و شایستگی‌شان بوده و این احساس را به آنها القا کند که در جایگاه بالاتر اجتماعی قرار گرفته‌اند.

مصرف‌زدگی در مردان

الهیات سکولار، الگوی مصرف مردانه را به‌شکل مصرف‌زدگی، ساخت بخشیده است. مصرف‌زدگی، با پیشنهاد مصرف‌های مشابه زنان برای مردان، کارکردهای اقتصادی و جنسیتی هریک از دو جنس را درهم آمیخته و به تقویت مدل مصرفی دوجنسی می‌پردازد و به‌نوعی بازتابنده هویت همجنس‌بازان و دوجنسیتی‌ها است.

عوامل مصرف‌زدگی مردان

در مصرف‌زدگی، لذتِ خواستن بیش از لذتِ داشتن است. برخی، مصرف‌زدگی از نوع تشبه مرد به زن را ناشی از ضعف باورهای دینی می‌دانند که در اثر عواملی همچون تبلیغات بازرگانی در رسانه، تقلیدپذیری و بازتعریف هویت انتخابی، رخ می‌دهد. برخی مردان به‌ویژه پسران از سلبریتی‌ها تقلید کرده و سعی دارند با مصرف و استایل تظاهری خود را به آنها شبیه سازند. همچنین برخی پسران به پوشش و آرایش دخترانه روی آورده‌اند. بسیاری از مردان نیز با مدیریت بدن خویش در قالب رژیم غذایی، ورزش، مراقبت‌های بهداشتی و آرایش، در پی کسب هویت ویژه‌ای برای خود هستند.

مصرف‌زدگی مردان در ایران

ایران، هفتمین واردکننده لوازم آرایشی در جهان است و در سال‌های اخیر، مردان ایرانی نیز به مصرف این لوازم روی آورده‌اند. ۶۰٪ مردان، تمایل به جراحی زیبایی دارند. پسران ایرانی به تناسب اندام و مصرف متظاهرانه اهمیت جدی می‌دهند. برخی پسران جوان گرایش به آرایش و پوشش‌های نسبتاً زنانه دارند و برخی خدمات زیبایی مخصوص بانوان امروزه در آرایشگاه‌های مردانه نیز ارائه می‌شود. از منظر صاحب‌نظران، مصرف‌گرایی، شخصیت مرد را تنزل داده، او را از ارزش‌های متعالی، دور می‌سازد و هویت جنسیتی مردانه را مخدوش و تضعیف می‌کند.

الگوی مصرف مردانه در آموزه‌های اسلام

آموزه‌های اسلام با توجه به تفاوت‌های جنسی زن و مرد، جنسیت را تعیین‌کنندهٔ الگوی مصرف دانسته و تناسب مصرف مردان با هویت مردانه را لازم می‌داند. رسول اکرم، مردان زن‌نما را نکوهش کرده و اهل‌بیت بر حفظ هویت جنسیتی مردان در انواع الگوهای مصرف تأکید دارند. در الگوی مصرف مبتنی بر جنسیت؛ بر اساس جامعه‌پذیری جنسیتی، پسران برای احراز موقعیت سرپرستی خانواده، جامعه‌پذیر می‌شوند. تا تأمین‌کنندهٔ معیشت و رفاه خانواده، باشند. در این الگو؛ ضمن تأکید بر بهره‌وری، مردان موظف هستند که با احساس مسئولیت و آینده‌نگری، اقتصاد خانواده را مدیریت کرده و پس‌انداز داشته باشند.

منابع

• قرآن کریم
• ابراهیمی‌پور، قاسم و دیگران، راهبردهای تحکیم خانواده از منظر متون دینی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۵ش.
• ایلمونن، کاج، «تفاوت‌های ساختاری در مصرف زنان و مردان»، پایگاه تحلیل و اطلاع‌رسانی فرهنگ و علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: ۴ اسفند ۱۳۹۳ش.
• «برخی از پسران تقلید از آرایش دختران را فخر می‌دانند»، خبرگزاری صدای افغان، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۱ش.
• «تفاوت خرید کردن در زنان ونوسی و مردان مریخی»، پایگاه خبری برترین‌ها، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آذر ۱۳۹۶ش.
• جمعی از نویسندگان، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ۱۳۹۴ش.
• حبیبی، ظاهر، «اسراف و عوامل آن از دیدگاه اسلام»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۳۰ دی ۱۳۸۹ش.
• دگانگ، مارگارت، «نقش جنسیت خریداران در فرایند فروش»، مترجم، زینب مهدی‌پور، وب‌سایت خویه، تاریخ بازدید مطلب: ۱ مرداد ۱۴۰۴ش.
• رحمانی، جواد، «مقایسه الگوی مصرف میان جوان ایرانی و غیرایرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوز، تاریخ درج مطلب: ۲۳ دی ۱۳۸۸ش.
• سفیری، خدیجه و معروف‌پور، مینا، «ارائه الگوی تعارض هویتی زنان»، زن و مطالعات خانواده، شماره۳۸، زمستان ۱۳۹۶ش.
• سیدمحمد، «آرایش‌های غلیظ زنانه بر سر و صورت پسران جوان دانشجو»، وب‌سایت گناه‌شناسی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
• شیرمحمدی، یزدان و هاشمی باغی، زینب، «تحلیل اثر مصرف نمایشی بر انگیزه خرید مجدد مصرفکنندگان به واسطه ابعاد فرهنگی هافستد، انگیزه‌های سودمندی و انگیزههای لذتجویانه (مورد مطالعه: برند طای سپاهان)»، دوماهنامه بررسی‌های بازرگانی، شماره ۱۲۶، مرداد و شهریور ۱۴۰۳ش.
• صالحی، غلامرضا، «امام صادق (ع) و اصلاح الگوی مصرف»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۰اسفند ۱۳۹۹ش.
• صادقی، رقیه، «زنان و الگوی اسلامی مصرف»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آذر ۱۴۰۲ش.
• عظیم‌زاده آرانی، محبوبه، «اسلام و اصلاح الگوی مصرف»، فرهنگ کوثر، شماره ۸۲، سال ۱۳۸۹ش.
• کلینی، ابوجعفر، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
• مکنون، ثریا و عطائی‌آشتیانی، زهره، «شکل‌گیری مبانی «نظام الگوی مصرف»، «انتخاب نیاز» و «جنسیت»، زن در فرهنگ و هنر، شماره۱، پاییز ۱۳۹۰ش.
• مؤذن سلطان‌آبادی، معصومه و مریجی، شمس‌الله، «بررسی مناسبات هویت و جنسیت با مصرف در دو رهیافت غربی و اسلامی»، دو فصلنامه دین و سیاست فرهنگی، شماره ۲، اسفند ۱۳۹۵ش.
• نقدی، اسداله و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی بازتعریف هویت اجتماعی زنان در پرتو تمایلات مصرف‌گرایانه مورد مطالعه: زنان متولد دهه‌های۵۰، ۶۰ و ۷۰ شهر اصفهان»، جامعه‌شناسی کاربردی، شماره۴، زمستان ۱۳۹۷ش.
• نوربخش، سیدنوید و دیگران، «مصرف نمایشی جوانان: آیندهی مصرفگرایی»، آینده‌پژوهی مدیریت، شماره ۱۱۵، زمستان ۱۳۹۷ش.
• هاشمی‌علی‌آبادی، سیداحمد و خسروی، جواد، «بررسی چرایی تفاوت شیوه‌های تربیتی دختران پسران در خانواده با تکیه بر آیات و روایات»، فصلنامه پژوهش‌های اعتقادی- کلامی، سال ۱۲، شماره ۴۸، زمستان ۱۴۰۱ش.