پیشنویس:جشنوارههای محلی افغانستان: تفاوت میان نسخهها
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۳۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:میله_گل_سنجد_(2).jpg|بندانگشتی|شانزدهمین دور مشاعره عنعنوی گل سنجد در خردادماه ۱۴۰۱ش|جایگزین=جشنواره میله گل سنجد]]{{درشت|'''جشنوارههای محلی افغانستان؛'''}} مجموعهای از آیینهای نکوداشت یا شادمانی جمعی در مناطق گوناگون افغانستان. | |||
جشنوارههای محلی افغانستان، بخشی از میراث فرهنگی غنی این کشور و بازتابی از تنوع قومی، آداب و رسوم، و باورهای مذهبی و ملی هستند. این آیینها که در نقاط مختلف افغانستان برگزار میشوند، اغلب با تغییر فصلها، مناسبتهای مذهبی و رویدادهای تاریخی پیوند خوردهاند، ازجمله آیین برافراشتن عَلَم [[امام علی]] در [[نوروز]] با نام میلهٔ سخی، جشن بهاری در مزار شریف با نام میلهٔ گل سرخ، آیین آغاز فصل کشاورزی با نام میلهٔ دهقان، جشن نمادین آغاز [[بهار]] در [[کابل]] و پروان با نام میلهٔ گل ارغوان، و آیین زنانهٔ پخت حلوا در آستانهٔ نوروز با نام میلهٔ سمنک. این جشنوارهها علاوهبر شادیآفرینی و سرگرمکنندگی، کارکردهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارند، ازجمله تقویت همبستگی ملی، ترویج [[گردشگری]]، حمایت از تولیدات محلی و انتقال ارزشهای فرهنگی به نسلهای بعدی. برخی از این مراسمها، مانند میلهٔ نهالشانی و میلهٔ گل کچالو، بر اهمیت محیط زیست و کشاورزی تأکید دارند، در حالی که جشنهایی مانند میلهٔ توت و میلهٔ گل نارنج، فرصتی برای نمایش محصولات بومی و هنرهای محلی فراهم میکنند. با وجود چالشهایی مانند ناامنی و تغییرات سیاسی، این آیینها همچنان بهعنوان بخشی زنده از هویت فرهنگی افغانستان پابرجا مانده و نقش مهمی در حفظ سنتها و تقویت روحیهٔ جمعی مردم این سرزمین دارند. | |||
جشنوارههای محلی | ==تعریف جشنوارههای محلی افغانستان== | ||
جشنوارههای محلی افغانستان بهعنوان مجموعهای از آیینها و مراسم جمعی تعریف میشوند که ریشه در فرهنگ، تاریخ و باورهای مذهبی-اجتماعی این سرزمین دارند. این جشنوارهها که با عنوان «'''میله'''» شناخته میشوند، تلفیقی از عناصر نمادین، آیینی و کاربردی هستند که در چارچوب تقویم زراعی، مناسبتهای مذهبی و تغییرات فصلی سازماندهی میشوند. ماهیت این جشنوارهها چندبعدی بوده و کارکردهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی را به صورت توأمان دارا است.<ref>[https://didpress.com/160852/#:~:text=در%20روز%20نوروز،%20مسابقات%20و، «مراسم نوروز در افغانستان؛ آداب و رسوم محلی»، خبرگزاری دید.]</ref> | |||
این | در سطح ساختاری، این رویدادها بهطور معمول شامل تشریفات خاص، مراسم نمادین مانند برافراشتن عَلم در میلهٔ سخی، فعالیتهای جمعی نظیر نهالکاری و کشاورزی دستهجمعی و برنامههای هنری-تفریحی میشوند. از منظر کارکردی، این جشنوارهها بهعنوان مکانیسمهای انسجامبخش اجتماعی، حافظهٔ جمعی و انتقال میراث فرهنگی عمل میکنند. ویژگی ممیزهٔ آنها تلفیق عناصر بومی مانند مسابقات [[بزکشی]] و غذاهای محلی با مؤلفههای مذهبی نظیر [[نذر]] و [[زیارت]] بوده که بازتابدهندهٔ سبک زندگی ترکیبی در جامعه افغانستان است. این جشنوارهها همچنین بهعنوان نظامی نمادین برای بازتولید هویت فرهنگی و تقویت پیوندهای اجتماعی در بافت جغرافیایی-قومی متنوع افغانستان عمل میکند.<ref>[https://fa2.ifilmtv.ir/News/Content/42372/تفریحات%20نوروزی%20در%20افغانستان؛%20از%20بُزکشی%20تا%20گودی%20پران%20بازی «نگاهی به بازیهای سنتی مردم افغانستان در عید نوروز»، وبسایت آی فیلم ۲.]</ref> | ||
==اهمیت و کارکردهای جشنوارههای محلی افغانستان== | |||
جشنوارههای فرهنگی در افغانستان بهعنوان نهادهای زنده و پویای اجتماعی، کارکردهای چندبعدی در عرصههای مختلف حیات جمعی دارند. | |||
*از منظر اجتماعی، این رویدادها با ایجاد فضای تعامل و گفتوگوی بیننسلی و بین اقوام، به تقویت انسجام و همبستگی اجتماعی کمک میکند.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/جشنواره-میله-گل-ارغوان-درپروان-برگزار/ «جشوارۀ میلۀ گل ارغوان در پروان برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> | |||
*در بُعد فرهنگی، جشنوارهها حاملان [[میراث فرهنگی ناملموس ایران|میراث ناملموس فرهنگی]] و سرمایههای معنوی بوده و با انتقال دانش بومی، هنرهای سنتی و آداب اجتماعی، نقش محوری در حفظ هویت فرهنگی ایفا میکند. | |||
*از دیدگاه اقتصادی، این مراسم با جذب گردشگران داخلی و خارجی، رونق بازارهای محلی و معرفی محصولات بومی، به چرخهٔ اقتصادی مناطق مختلف رونق میبخشند و در ایجاد اشتغال کمک میکند.<ref>[https://youtu.be/ay2iOqfya_4?si=1cUdgPmhWlTJj7xm «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.]</ref> | |||
*برگزاری جشنوارهها فرصتی برای احیای [[صنایع دستی]] و هنرهای سنت'''ی''' فراهم میآورد که خود موجب اشتغالزایی و درآمدزایی برای هنرمندان و صنعتگران محلی میشود.<ref>[http://farhatnews.com/2021/05/24/از-جشن-میله-ی-گل-سنجد-در-ولایت-لوگر-تجلی/ عباسی، «از جشن میلۀ گل سنجد در لوگر تجلیل بهعمل آمد»، وبسایت فرحتنیوز.]</ref> این رویدادها با معرفی ظرفیتهای هنری و ادبی مناطق مختلف، به غنای گفتمان فرهنگی ملی کمک میکند و بهعنوان فضای امن برای بیان آدابورسوم محلی، به کاهش تنشهای قومی و تقویت [[مدارای اجتماعی]] یاری میرسانند.<ref>[https://fa2.ifilmtv.ir/Iran/Content/69099/جشنواره%20توت%20در%20پنجشیر%20برگزار%20شد «جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت آیفیلم 2.]</ref> | |||
*جشنوارههای فرهنگی با ایجاد فضای شاد و مفرح، به کاهش فشارهای روانی ناشی از سالها ناامنی و [[جنگ]] کمک کرده و سلامت روان جامعه را ارتقا میبخشند.<ref>[https://www.etilaatroz.com/49778/نخستین-جشنواره-گل-کچالو-در-بامیان-بر/ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.]</ref> | |||
*از منظر توسعهٔ پایدار، این رویدادها با ترویج فرهنگ محیطزیستی و احترام به طبیعت، به حفظ منابع طبیعی یاری میرسانند.<ref>[https://jameghor.com/article/فصل-بهار-ونهال-شانی/ بیپروا، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور.]</ref> | |||
*در عرصهٔ بینالمللی، جشنوارهها پنجرهای برای معرفی فرهنگ و سبک زندگی مردم افغانستان به جهانیان محسوب میشوند. | |||
*از دیدگاه آموزشی، این مراسم با معرفی الگوهای مثبت فرهنگی و تاریخی، نقش مهمی در [[تربیت]] نسل جوان ایفا میکنند. | |||
*همچنین جشنوارههای فرهنگی بهعنوان پل ارتباطی بین گذشته و حال، آیندهای روشن برای حفظ و توسعه فرهنگ اصیل افغانستان ترسیم میکنند.<ref>عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش، ص۳۵–۴۵.</ref> | |||
== | ==انواع جشوارههای محلی افغانستان== | ||
از دامنههای سرسبز شمال تا دشتهای جنوبی، هر منطقه با جشنوارههای منحصربهفرد خود، روایتی زنده از سبک زندگی، اعتقادات و هنرهای بومی را به نمایش میگذارد. این مراسم که اغلب با تغییر فصلها و مناسبتهای [[دین|دینی]] همراه است، بازتابی از تنوع قومی و فرهنگی کشور و نمادی از وحدت ملی در عین تنوع فرهنگی و قومی بهشمار میرود. جشنوارههای محلی افغانستان، امروزه بهعنوان میراثی ارزشمند، پیامآور صلح، [[شادی]] و [[امید]] برای نسلهای حاضر و آینده هستند.<ref>[https://mandegardaily.com/?p=56592 بهزاد، «جشنوارههای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.]</ref> | |||
جشنوارههای | ==جشنوارههای نوروزی== | ||
===میلهٔ سخی=== | |||
میلهٔ سخی که به آن جَهَندهبالا،<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص71.</ref> جَندَه، [[علم (نشان)|عَلَم]]، جَدّه و ژَندهٔ سخی هم میگویند،<ref>[https://ghasedak24.com/article/62/نوروز-در-افغانستان «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک24.]</ref> در روز اول سال خورشیدی، با حضور پرشور مردم، مقامات کشوری و مهمانان خارجی در [[مزار شریف]] و [[کابل]]، آغاز میشود. مردم معتقدند [[نوروز]] با روز جانشینی [[امام علی]] مصادف بوده و بههمین دلیل، بهنشانهٔ ارادت به آن امام، هر سال، پرچمی منسوب به او را برمیافرازند. این مراسم از تاریخچهای طولانی برخوردار است؛ در عهد سلطانسنجر سلجوقی (۵۳۰ق)، قبری منسوب به [[حضرت علی]] در قریهٔ خواجه خیران، از قریههای اطراف شهر تاریخی [[بلخ]]، کشف میشود.<ref>[https://www.sharghdaily.com/بخش-اخبار-3/830022-نوروز-در-آسیای-میانه «نوروز در آسیای میانه»، وبسایت شبکه شرق.]</ref> سلطانسنجر بنایی روی آن مرقد میسازد که با حملهٔ مغول ویران شده،<ref>[https://khabarnama.net/blog/1396/03/02/sakhi-shrine-mazar-e-sharif/ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.]</ref> اما پس از مدتی دوباره بازسازی میشود.<ref>[https://khabarnama.net/blog/1396/03/02/sakhi-shrine-mazar-e-sharif/ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.]</ref> همچنین، نائبمحمد علمخان در سال ۱۲۸۸ش، چوبی محکم و صاف را از جنگلهای ماوراءالنهر بهعنوان علم مولاعلی در روضهٔ شریف برافراشت که هنوز هم مورد استفاده است.<ref>[http://rahimi-2006.blogfa.com/post/105/نوروز-در-شهرهاي-مختلف-افغانستان رحیمی، «نوروز در شهرهای افغانستان»، وبلاگ رحیمی.]</ref> | |||
== | ====میلهٔ سخی در مزارشریف==== | ||
میلهٔ سخی در مزارشریف، باشکوهترین مراسم سال نو در افغانستان است که با تشریفات خاصی انجام میشود.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص66.</ref> چند روز پیش از نوروز، با مشارکت مقامات، روحانیون، تجار و اصناف مختلف بازار، کمیتهای برای مراسم، تشکیل میشود.<ref>[https://boyernews.com/338584/جشن-نوروز-در-افغانستان-چگونه-برگزار-می/ «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت بویرنیوز.]</ref> رستههای زرگران، نقرهکاران، مسگران و بزازان، هرکدام در نوسازی و تزیین در و دیوار روضهٔ شریف و عَلَم شاه اولیا، سهیم میشوند.<ref>[https://boyernews.com/338584/جشن-نوروز-در-افغانستان-چگونه-برگزار-می/ «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت بویرنیوز.]</ref> همچنین، قبل از فرارسیدن سال نو، مردم از شهرهای مختلف با خواندن شعر معروف «بیا بریم به مزار ملا ممد جان»، راهی [[مزارشریف]] میشوند تا خود را به مراسم جهندهبالا و میلهٔ گل سرخ برسانند.<ref>[https://khabarnama.net/blog/1396/03/02/sakhi-shrine-mazar-e-sharif/ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.]</ref> صبح روز اول حَمَل/[[فروردین]]، مردم از سراسر کشور، کشورهای همسایه<ref>[https://www.mizan.news/138321/نگاهی-به-آداب-و-رسوم-عید-نوروز-در-افغان/ «نگاهی به آداب و رسوم عید نوروز در افغانستان»، وبسایت میزان.]</ref> و حتی کشورهای اروپایی،<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/میله-گل-سرخ-پیوند-میان-نوروز-و-باورهای-اعتقادی-شیعه-و-اهل رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، وبسایت خبرگزاری مهر.]</ref> برای برپایی مراسم جهندهٔ سخی، در روضهٔ شریف گردهم میآیند. آنها تا چهل روز در هتلهای نزدیک روضهٔ شریف، مکاتب و مساجد ساکن میشوند.<ref>[http://bisharatnews.blogfa.com/category/13 گروه خبری بشارت، «نوروز و مردم افغانستان»، وبلاگ بشارت نیوز.]</ref> در این ایام، [[مزارشریف]] بیشترین جمعیت زائر و [[مسافرت|مسافر]] در داخل و بیرون روضه را دارد.<ref>[https://www.khaama.com/persian/archives/3743 صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.]</ref> | |||
در | برافراشتن علم با سخنرانی مقامات حاضر در مراسم، شلیک ۲۱ گلولهٔ توپ و به پرواز درآمدن خیل عظیمی از کبوتران سفید<ref>[http://shokouh1.blogfa.com/post/26 رحیمی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه.]</ref> میان هلهله و فریاد مردم آغاز میشود.<ref>[http://bisharatnews.blogfa.com/category/13 گروه خبری بشارت، «نوروز و مردم افغانستان»، وبلاگ بشارت نیوز.]</ref> لحظهٔ برافراشتهشدن علم، با [[دعا]] و خواستن حاجات از صاحب علم همراه است.<ref>[https://www.khaama.com/persian/archives/3743 صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.]</ref> آنها باور دارند اگر جهنده به آسانی برافراشته شد، سالی نیک و پربار را پیش رو دارند، اما اگر به سختی در جای خودش نصب شود، سال خوبی پیش روی آنها نخواهد بود.<ref>[http://www.dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=139385 رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما»].</ref> مکانی که علم سخی در آن برافراشته میشود، بهسمت قبلهٔ روضهٔ شریف است<ref>[https://www.jadidonline.com/story/31032009/frnk/norooz_mazar تدبیر، «جشن گل سرخ»، وبسایت جدیدآنلاین.]</ref> که بر سر در آن شعری از عبدالرحمن جامی حک شده است:<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص71.</ref> | ||
{{شعر جدید | |||
| متن = | |||
گویند که مرتضی علی در نجف است\\در بلخ بیا، ببین چه بیتالشرف است | |||
جامی نه عدن گوی، نه بین الجبلین\\خورشید یکی و نور او هر طرف است | |||
}} | |||
در این مراسم مردم سعی میکنند پارچههایی را به علم ببندند. سپس تکههایی از پارچهٔ علم دستدوزی شدهٔ سبزرنگ را که روپوش آن است، بهعنوان تبرک برمیدارند.<ref>[http://www.dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=139385 رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> علم مولاعلی چهل روز برافراشته است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/1273543/میله-گل-سرخ-جشن-نوروز-مردمان-مزار-شریف «میله گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر.]</ref> روز چهلم، عَلَم را با مراسم خاصی پایین میآورند.<ref>[https://khabarnama.net/blog/1396/03/02/sakhi-shrine-mazar-e-sharif/ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.]</ref> | |||
مردم در شب و روز [[نوروز]]، نذورات نقدی خود را به صندوق روضهٔ شریف برده و در طول چهل روز به ادای [[نذر]] و خیرات اقدام میکنند.<ref>[https://khabarnama.net/blog/1396/03/02/sakhi-shrine-mazar-e-sharif/ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.]</ref> آنها معتقدند شاه اولیا، بیماران را شفا میدهد و با همین امیدواری، بیماران خود را از سراسر کشور و حتی از برخی کشورهای همسایه به روضهٔ سخی میآورند.<ref>[http://shokouh1.blogfa.com/post/26 رحیمی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه.]</ref> برخی گزارشها از شفا یافتن بیماران در طول این مراسم نقل شده است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/1273543/میله-گل-سرخ-جشن-نوروز-مردمان-مزار-شریف «میله گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر.]</ref> | |||
====میلهٔ سخی در کابل==== | |||
میلهٔ سخی در کابل، در غرب دامنهٔ کوه آسمایی (کوه تلویزیون)<ref>[https://fa.wikishia.net/view/کابل «زیارتگاه سخی»، ویکی شیعه.]</ref> برگزار میشود. مردم معتقدند آنجا قدمگاه [[حضرت علی]] است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/03/16/1096528/زیارت-سخی-مکان-مقدس-شیعیان-و-اهل-تسنن-در-کابل-عکس «زیارت سخی، مکان مقدس شیعیان و اهل تسنن در کابل»، وبسایت تسنیم.]</ref> | |||
در [[کابل]] همانند [[مزارشریف]]، مردم شب سال نو را با دعا و خواندن اشعار [[منقبتخوانی|منقبت]] (مدح) در وصف [[حضرت علی]] به پایان میرسانند.<ref>[http://jaghori1.blogfa.com/post/762/نوروز-در-افغانستان شریعتی، «نوروز در افغانستان»، وبلاگ جاغوری.]</ref> صبح روز اول سال، مقامات و همهٔ اقشار مردم، در زیارتگاه سخی، گردهم میآیند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/03/16/1096528/زیارت-سخی-مکان-مقدس-شیعیان-و-اهل-تسنن-در-کابل-عکس «زیارت سخی، مکان مقدس شیعیان و اهل تسنن در کابل»، وبسایت تسنیم.]</ref> مراسم، با سخنرانی مقامات و روحانیون آغاز میشود. پس از آن، علما، پهلوانان و افراد موجه، عَلَم تزیینشده با پارچهٔ سبز ابریشمی بهنام جهندهٔ سخی را میان هلهله و هیجان مردم و با ذکر یاعلی، بلند میکنند.<ref>[http://www.dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=139385 رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> زائران، پارچههای ابریشمی گرانقیمتی را به نشانهٔ تبرک و خواستن حوائج به عَلَم میبندند. سپس جهندهٔ مولا را بهعنوان تبرک لمس کرده، میبوسند و حوائج خود را از حضرت علی میخواهند. آنها به این مناسبت، اشعاری را زمزمه میکنند:<ref>[https://www.hazaranica.com/nowruz-in-afghanistan/ کیانی، «نوروز در افغانستان معاصر»، وبسایب دانشنامه هزاره.]</ref>{{آغاز نستعلیق}} | |||
در [[کابل]] همانند [[مزارشریف]]، مردم شب سال نو را با دعا و خواندن اشعار منقبت (مدح) در وصف [[حضرت علی]] به پایان میرسانند.<ref>[http://jaghori1.blogfa.com/post/762/ | |||
صبح روز اول سال، مقامات و | |||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|نوروز رسید و عید اکبر گردید|برگِردِ سرِ ساقیِ کوثر گردید}} | {{ب|نوروز رسید و عید اکبر گردید|برگِردِ سرِ ساقیِ کوثر گردید}} | ||
| خط ۷۲: | خط ۵۴: | ||
{{ب|روز نوروزه خدا جان جهنده بالا میشود|از کرامات سخی جان کور بینا میشود}} | {{ب|روز نوروزه خدا جان جهنده بالا میشود|از کرامات سخی جان کور بینا میشود}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}}علم سخی در [[کابل]] | {{پایان نستعلیق}}علم سخی در [[کابل]] تا چهل روز برافراشته میماند. در این مدت مردم به [[زیارت]] و [[نیایش]] میپردازند.<ref>[https://www.khaama.com/persian/archives/3743 صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.]</ref> روز چهلم طی مراسمی در حضور تعدادی از مردم با سخنرانی و دعا، علم را پایین میآورند.<ref>[https://middleeastpress.com/slideshow/جهنده-حضرت-علی-ع-در-مزار-و-کابل-برافراش/ «جهندۀ حضرت علی در مزار و کابل برافراشته شد»، وبسایت خاورمیانه.]</ref> | ||
=== | ===میلهٔ گل سرخ=== | ||
پیشینهٔ میله گل سرخ به دوران بلخ باستان در هزاران سال قبل بر میگردد.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/62017/نگاهی-به-جایگاه-نوروز-در-میان-مردم-افغانستان-عکس «نگاهی به جایگاه نوروز در میان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز.]</ref> این جشنواره از عصر آریاییها برگزار میشد<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/62017/نگاهی-به-جایگاه-نوروز-در-میان-مردم-افغانستان-عکس «نگاهی به جایگاه نوروز در میان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز.]</ref> و با ورود [[اسلام]] به افغانستان، این جشن رنگوبوی اسلامی به خود گرفت.<ref>[https://www.iess.ir/fa/note/1299/ حسینزاده، «نوروز؛ جشن تمام اقوام افغانستان»، وبسایت موسسۀ راهبردی شرق.]</ref> با قیام ابومسلم خراسانی و نفوذ برمکیان در دستگاه خلافت و همچنین در دوران طاهریان و صفاریان این جشن رونق گرفت و در عهد تیموریان با کشف مزار منسوب به [[امام علی]] به شکوه این مراسم افزوده شد.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص69.</ref> امروزه دولتها به بهانهٔ میلهٔ گل سرخ، همهساله بازسازیهایی در روضهٔ شریف انجام میدهند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/01/01/692151/جشن-گل-سرخ-روایتی-از-نوروز-در-افغانستان-تصاویر «جشن گل سرخ روایتی از نوروز در افغانستان»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> | |||
در روزهای آغازین سال نو خورشیدی، در مزارشریف، تمامی نقاط شهر حتی بالای دیوارها<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/میله-گل-سرخ-پیوند-میان-نوروز-و-باورهای-اعتقادی-شیعه-و-اهل رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.]</ref> و پشتبام خانههای کاهگلی و دشت و دمن، سرشار از گلهای سرخ میشود.<ref>[https://khabarnama.net/blog/1396/03/02/sakhi-shrine-mazar-e-sharif/ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضۀ سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.]</ref> بوی این گلها، تمام فضای شهر را معطر میکند.<ref>احمدی، «نوروز در افغانستان»، 1385ش، ص47-50.</ref> هر سال در [[نوروز]]، مردمان زیادی از شهرهای مختلف، کشورهای همسایه و حتی از کشورهای اروپایی برای شرکت در میلهٔ گل سرخ در مزارشریف اقامت میگزینند<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/میله-گل-سرخ-پیوند-میان-نوروز-و-باورهای-اعتقادی-شیعه-و-اهل رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.]</ref> و مردمان این شهر با تمیز کردن خانهها، کوچهها و آذین خیابانها برای برگزاری این جشن آماده میشوند.<ref>[https://mandegardaily.com/?p=56592 بهزاد، «جشنهای نوروزی در افغانستان»، وبسایت ماندگار.]</ref> شاهبیت میلهٔ گل سرخ، مراسم برافراشتن «درفش کاویانی» مشهور به «جهندهبالا» یا «علم مولا علی» در «روضهٔ شریف» است که در نخستین صبح سال نو با آداب خاصی انجام میشود. هزاران نفر، با شور، [[هیجان]]، [[صلوات]] و [[دعا]] این مراسم را از نزدیک مشاهده میکنند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/میله-گل-سرخ-پیوند-میان-نوروز-و-باورهای-اعتقادی-شیعه-و-اهل رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.]</ref> | |||
مردم مزارشریف پس از شرکت در مراسم جهندهبالا، برای تفریح و دیدن مسابقهٔ [[بزکشی|بُزکشی]] به دشت شادیان و تپههای مملو از گلهای سرخ، میروند. بزکشی از مسابقات و بازیهای هیجانانگیز در [[افغانستان]] است. برای دیدن این مسابقه گردشگران زیادی از سراسر جهان به مزارشریف میآیند.<ref>[https://www.karnaval.ir/blog/buzkashi-afghan-sport میرزایی، «بزکشی نبردی میان دلیران افغان»، وبسایت کارناوال.]</ref> تفریحات میله گلسرخ که تا چهل روز ادامه پیدا میکند<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص67.</ref> عبارت است از: مرغجنگی، بُودَنَه (بلدرچین) جنگی، قوچجنگی، تخممرغجنگی، شعبدهبازی، چلیکدنده، گُدیپرانبازی (بادبادک) و ریسمانکشی. دختران نیز به بازی مخصوص خود «قوقو برگ چنار» میپردازند.<ref>[http://www.dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=139385 رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> در سالهای اخیر علاوه بر بازی و تفریحهای سنتی، مسابقات متعدد ورزشی، نمایشگاه کتاب و [[صنایع دستی]] زنان نیز برپا میشود.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=68461 «آغاز سال نو و میله گل سرخ در مزارشریف»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | |||
بزکشی از مسابقات و بازیهای | |||
در روز ۱۳ حَمَل/[[فروردین]] خانوادها به دشتها و تپهها بهخصوص به دشت شادیان میروند و در حالیکه زمین سرسبز و غرق گلهای سرخ است، روی فرش سبز طبیعت کنار شقایقهای سرخفام، مینشینند.<ref>[https://fararu.com/fa/news/482444/جشن-نوروز-در-افغانستان-چگونه-برگزار-میشود «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت فرارو.]</ref> آنها، هنگام ظهر در مکانی که اتراق کردهاند سفره گسترانده و غذای مخصوصی را که از قبل تهیه کردهاند، مانند دمپخت و کیچری، صرف میکنند.<ref>سازمند، «بارنماییهای هویتی و آیینی نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران»، ص74.</ref> در طول چهل روز تفریح مردم در دشتهای لالهگون مزارشریف، زمزمههای اشعار مرتبط با گلهای سرخ، روضهٔ شاه مردان و شفابخشی شاه اولیا در میلهٔ گل سرخ ادامه دارد؛ برای مثال، شعر معروف «بیا بریم به مزار [[ملا ممدجان|مُلا مامد جان]]» با روح و جان مردم عجین شده و از هر کوی و برزن،<ref>[http://masif89.blogfa.com/post/37 مرادی غیاثآبادی، «میلۀ گل سرخ (جشن گل سرخ)»، وبلاگ بیا تا برات بگم.]</ref> به گوش میرسد:<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص70-71.</ref>{{آغاز نستعلیق}} | |||
در روز | |||
در طول چهل | |||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|بیا بریم به مزار ملا مامد جان|سیل گل لالهزار، وا وا دلبر جان}} | {{ب|بیا بریم به مزار ملا مامد جان|سیل گل لالهزار، وا وا دلبر جان}} | ||
{{ب|سر کوی بلند فریاد کردم|علی شیر خدا را یاد کردم}} | {{ب|سر کوی بلند فریاد کردم|علی شیر خدا را یاد کردم}} | ||
{{ب|علی شیر خدا یا شاه مردان|دل ناشاد ما را شاد گردان}} | {{ب|علی شیر خدا یا شاه مردان|دل ناشاد ما را شاد گردان}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}}و یا{{آغاز نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}}و یا{{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|روز نوروز است خدا جان، جهنده بالا میشود|از کرامات سخی جان، کور بینا میشود}} | {{ب|روز نوروز است خدا جان، جهنده بالا میشود|از کرامات سخی جان، کور بینا میشود}} | ||
{{ب|ما نهتنها | {{ب|ما نهتنها والهٔ گلهای سرخت گشتهایم|عالمی بر گنبد سبز تو شیدا میشود}} | ||
{{ب|اندرین فصل بهاران صد چمن گل میدهد|از سحاب رحمت حق، قطره دریا میشود}} | {{ب|اندرین فصل بهاران صد چمن گل میدهد|از سحاب رحمت حق، قطره دریا میشود}} | ||
{{پایان شعر | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | |||
{{پایان نستعلیق}} | |||
=== | ===میلهٔ گل ارغوان=== | ||
در | میلهٔ گل ارغوان، در تپههای دارای گلهای ارغوان با برنامههای شاد و متنوع برگزار میشود و نقشی مهم در [[شادی|شادیآفرینی]]، همبستگی اجتماعی و انتقال میراث فرهنگی به نسلهای آینده دارد. این جشن همراه با تفریحات سالم در فضاهای خوش آبوهوا و آمیختن تفریح با [[معنویت]] و [[آداب]] مذهبی مانند دادن [[نذر]] و زیارت مزار بزرگان دین و مذهب، نشاط روحی و سرزندگی را به ارمغان میآورد. | ||
ارغوان، درختی سرخرنگ با شاخههای باریک و طبع سرد و خشک است. رنگ ارغوانی در گذشتهٔ دور مورد توجه پادشاهان و اشراف بوده و آنها برای متمایزشدن از مردم عادی، لباسهای ارغوانی به تن میکردند.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/ارغوان-2?q=ارغوان دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ ارغوان.]</ref> رویش گلهای صورتیرنگ این درخت، در نخستین روزهای [[بهار]] آغاز میشود و بهسرعت تمام شاخههای درخت حتی ساقهٔ آن را غرق در گلهای قلبمانند میکند. گل ارغوان، نماد بهار، تازگی و رویش دوباره است<ref>[https://baazdam.ir/product/ارغوان/ «ارغوان»، وبسایت بازدم.]</ref> و بدین جهت مردم افغانستان مراسم پرنشاطی را همراه [[خانواده]] و دوستان، هنگام شکفتن گل ارغوان در مکانهای رویش این گل برگزار میکنند.<ref>[https://mariadaro.com/archives/23072 حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.]</ref> | |||
جشن گل ارغوان در منطقهٔ خواجهصفا در [[کابل]]، سابقهٔ بسیار طولانی دارد و پیشینهٔ برگزاری آن را به دوران [[رستم]] و رودابه بازمیگردانند.<ref>[http://afghanistanefarda.blogfa.com/post/157 شاهمحمود، «خواجهصفای کابل»، وبلاگ افغانستان فردا.]</ref> مردم کابل در روزهای آغازین بهار، بهصورت گروههای دوستانه، همراه با [[چای]]، نان روغنی، قیماق (سرشیر) و پراته (نان یا غذای محلی)، به منطقهٔ خواجهصفا رفته و زیر شکوفههای زیبای درختان ارغوان زیرانداز خود را میگسترانند و بهتفریح و گذراندن اوقات فراغت خود مشغول میشوند. از سرگرمیهای این روز مشاعره و آوازخوانی است که تا عصر ادامه پیدا میکند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/936488/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%BA-%D9%84%D8%B7%DB%8C%D9%81-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AC%D8%A8%D9% حکم درجه اول، «میلههای قدیم کابل»، 1359ش، ص62.]</ref> | |||
در ولایت بدخشان نیز جشن گل ارغوان همهساله از سوی فعالان اجتماعی و مدنی، شاعران و نویسندگان برگزار میشود. سرایش شعر، کوهنوردی و سنگبازی از سرگرمیهای این مراسم است. همچنین معرفی جاذبههای [[گردشگری]] و رونق این صنعت از دیگر اهداف برپایی این جشن بهشمار میرود.<ref>[https://www.farhangpress.af/جشن-گل-ارغوان-در-بدخشان-برگزار-شد/ «جشن گل ارغوان در بدخشان برگزار شد»، خبرگزاری فرهنگ.]</ref> | |||
جشن گل ارغوان در تپهٔ گلغندی شهر [[چاریکار]] از ولایت پروان نیز از سابقهٔ صدها ساله برخوردار است.<ref>[https://hodhod.ca/جشن-ارغوان-گل-غندی-پروان،-افغانستان/ «جشن ارغوان گلغندی شهر پروان، افغانستان»، وبسایت رسانۀ هدهد.]</ref> در دورهٔ معاصر یک راه دسترسی آسانتر به تپهٔ گلغندی ایجاد شد و در ۱۳۲۴ش، دو کاریز از سوی شاروالی (شهرداری) در این محدوده حفر شد و شاعر [[زبان پشتو|پشتوزبان]] سیدبهاءالدین بهایی نام این تپه را تپهٔ گلغندی گذاشت. همزمان قسمتی از این تپه هموار و بعدها از زیبایی خاصی برخوردار شد و در ۱۳۲۸ش، چهار تپهٔ دیگر نیز هموار شد و در آنها درختان ناجو و گلهای مرسل کاشته شد. این تپههای ارغوانی امروزه به نماد اصلی این جشن ملی بدل شده است.<ref>[https://mariadaro.com/archives/23072 حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.]</ref> | |||
میلهٔ گل ارغوان در تپهٔ گلغندی در روز ۱۲ حمل/[[فروردین]] برگزار میشود.<ref>[https://mariadaro.com/archives/23072 حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.]</ref> در این موسم، گلهای درخت ارغوان مردمان زیادی را به خود جذب میکند<ref>[https://hodhod.ca/جشن-ارغوان-گل-غندی-پروان،-افغانستان/ «جشن ارغوان گلغندی شهر پروان، افغانستان»، وبسایت رسانۀ هدهد.]</ref> و دیدن گلها روح و روان هر بینندهای را تازه میکند.<ref>[https://khabarnama.net/1395/01/spring-in-afghanistan/ رحمانی، «جشن گلها در افغانستان»، وبسایت خبرنامه.]</ref> شهر چاریکار در این مراسم با ازدحام مردم و وسایل نقلیه مواجه است و تپهٔ گلغندی میزبان جمعیت زیادی از سراسر افغانستان است. در این جشن، عدهای کبک، بودنه (بلدرچین) و خروسهای کلنگی جنگی خود را میآورند و [[جوانی|جوانان]] را سرگرم میکنند.<ref>[http://www.farda.org/articles/06%20updates/060814/gul-ghondi-maila...%20Fazelulhaq%20Malekzada.htm ملکزاده، «گلغندی میلۀ گل ارغوان»، وبسایت فردا.]</ref> از دیگر تفریحهای چنین روزی گُدیپرانی ([[بادبادک|بادبادکبازی]]) است؛ شماری از جوانان و [[نوجوانی|نوجوانان]] با بادبادکهای رنگارنگ [[آسمان]] تپهٔ گلغندی را همانند زمین آن رنگارنگ میکنند و با جنگ بادبادکبازی و رهاسازی آن در آسمان فرهنگ کینهزدایی از دلها را نهادینه میکنند.<ref>[https://hodhod.ca/جشن-ارغوان-گل-غندی-پروان،-افغانستان/ «جشن ارغوان گلغندی شهر پروان، افغانستان»، وبسایت رسانۀ هدهد.]</ref> | |||
با آمدن مردم به تپهٔ گلغندی، فروشندگان و دستفروشها نیز [[بازار|بازاری]] ایجاد میکنند و با سروصدا در پی جلب توجه مردم بهسوی خود هستند؛ [[پنیر]] تازه، شورپنیر، شورنخود با مرچ ([[فلفل]]) و مصالح (ادویه) خانگی، قوروت ([[کشک]]) تازهٔ سالنگ و غوربند، لبوی شیرین، [[تخم مرغ|تخممرغ]] آبپز و [[اسباببازی]] [[کودک|کودکان]] در این اجتماع پرنشاط به فروش میرسد. در گوشهای از تپهٔ گلغندی رستورانهای سیار با سماورهای بزرگ پر از چای و در گوشهٔ دیگر بساط فروش ماهی تازه و جِلِبی ([[زولبیا و بامیه|زولبیا]]) رنگارنگ برپا میشود. رستورانهای داخل شهر چاریکار و کبابیها نیز مملو از مشتریانی میشود که از پروان و دیگر شهرها خود را به میلهٔ گل ارغوان رساندهاند.<ref>[http://www.farda.org/articles/06%20updates/060814/gul-ghondi-maila...%20Fazelulhaq%20Malekzada.htm ملکزاده، «گلغندی میلۀ گل ارغوان»، وبسایت فردا.]</ref> | |||
در سالهای اخیر نمایشگاههای محصولات داخلی نیز در تپهٔ گلغندی با عنوان «نامهٔ ارغوان» ایجاد میشود تا مردم به آسانی با تولیدات این منطقه آشنا شوند و آنها را بخرند. این نمایشگاه بعد از سقوط نظام جمهوری اسلامی در افغانستان با محدودیتهایی روبرو شد و در ۱۴۰۲ش زنان تولیدکننده، حضور کمرنگی داشتند و دیگر صنعتکاران نیز با فروش پایین محصولات مواجه بودند.<ref>[https://swn.af/the-11th-purple-flower-national-festival-was-held-in-parwan/ «یازدهمین جشنوارۀ ملی گل ارغوان در پروان برگزار شد»، وبسایت سلام وطندار.]</ref> | |||
=== | ===میلهٔ سمنک=== | ||
آیین سَمَنکپزان، رسمی کهن در افغانستان بوده<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8393876/سمنک-پزی-آیین-مشترک-ایران-و-افغانستان-فیلم «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> و همانند [[جشن نوروز]]، پیشینهٔ آن به عهد باستان برمیگردد<ref>[https://armaghanmille.wordpress.com/2014/03/23/مختصری-در-باره-میله-عنعنوی-سمنک/ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.]</ref> و بخشی از فرهنگ دیرینهٔ این سرزمین بهشمار میرود.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/دختران-دانشآموز-در-بلخ-جشن-سمنک-برگذار-کردند «دختران دانشآموز در بلخ جشن سمنک برگزار کردند»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> پس از آمدن اسلام در افغانستان، این مراسم جنبهٔ مذهبی یافته است<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص87-88.</ref> و سمنک، غذای خاص [[حضرت فاطمه|فاطمه زهرا]] نامیده شد. در ایران نیز این غذا در آیینهای ملی و مذهبی، طبخ میشود؛ از جمله بهمناسبت [[شهادت]] حضرت فاطمه زهرا با مرسم خاص و بهعنوان نذر و برای [[توسل]] به [[زبان فارسی|حضرت زهرا]] تهیه میشود. این غذا در میلاد [[حضرت محمد|پیامبر اکرم]] نیز در شهرهای مختلف ایران از جمله شهررضا آماده میشود.<ref>«سمنو؛ نذری به شیرینی توسل حضرت زهرا/ نذر میلاد پیامبر خوبیها نسل به نسل در شهرضا منتقل میشود»، خبرگزاری فارس.</ref> | |||
جغرافیای پخت سمنک، آسیای میانه و ایران را شامل میشود. مردم افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان و قیرقیرستان، سمنک را در شب [[نوروز]] تهیه میکنند، اما در ایران سمنو را علاوه بر روزهای نزدیک به سال نو،<ref>[https://salmator.com/blog/تاریخچه-سمنو/ دیانی، «تاریخچه سمنو در ایران باستان»، وبسایت سالماطور.]</ref> در مناسبتهای مذهبی بهخصوص در ایام شهادت فاطمهٔ زهرا نیز میپزند.<ref>[https://isamano.com/articles/history-samano «تاریخچۀ سمنو»، وبسایت آیسمنو، تاریخ درج مطلب: 31 خرداد 1399ش.]</ref> سمنک شباهت بسیار به نوعی پودینگ محبوب در فنلاند و سوئد نیز دارد.<ref>[http://pana.ir/news/1170756 «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بیخبرید»، خبرگزاری پانا.]</ref> این غذای مقوی را برای مصرف خانگی نیز تهیه میکنند اما آیین سمنکپزان در آستانهٔ سال نو بهصورت جمعی توسط زنان و دختران برگزار میشود و همچنین آن را برای مراسم یادبود پیشوایان مذهب [[شیعه]]، تهیه میکنند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص88.</ref> | |||
پخت | |||
میلهٔ سمنک یک مراسم زنانه است و بهصورت کامل توسط زنان و دختران، همراه با ساز و خواندن اشعار مختلف بهویژه شعر مخصوص سمنکپزان، اجرا میشود.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=49562 «جشن سمنک؛ بزم زنانه در نوروز»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> پخت نذر سمنک، بهطور معمول از سر شب تا صبح، زمان میبرد، و گاهی پخت آن تا یکشبانهروز هم طول میکشد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8393876/سمنک-پزی-آیین-مشترک-ایران-و-افغانستان-فیلم «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> زنان و دختران با [[شادی]] و خوشحالی در کنار دوستان خود همراه با ساز و آواز مخصوص سمنکپزان برای پخت آن بیدار میمانند. تعدادی به قصهگویی، گروهی به شادمانی و تعدادی هم بهنوبت بههمزدن سمنک مشغول میشوند.<ref>[http://www.nargishashimi.blogfa.com/post/5 هاشمی، «نذر سمنک»، وبلاگ اوج سماع.]</ref> [[کودک|کودکان]] هم در حیاط [[خانه]] آتش روشن کرده به بازی و نشاط میپردازند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص92.</ref> | |||
بخشی از شعر سمنک که دختران همراه با دایره میخوانند این است:<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=49562 «جشن سمنک؛ بزم زنانه در نوروز»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref>{{آغاز نستعلیق}} | بخشی از شعر سمنک که دختران همراه با دایره میخوانند این است:<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=49562 «جشن سمنک؛ بزم زنانه در نوروز»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref>{{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|سمنک در جوش ما کبچه زنیم|دیگران در خواب ما دبچه زنیم}} | {{ب|سمنک در جوش ما کبچه زنیم|دیگران در خواب ما دبچه زنیم}} | ||
{{ب|سمنک نذر بهار است| | {{ب|سمنک نذر بهار است|میلهٔ شب زندهدار است}} | ||
{{ب|این خوشی سال یکبار است|سال دیگر یا نصیب}} | {{ب|این خوشی سال یکبار است|سال دیگر یا نصیب}} | ||
{{ب|آرزو امشب خروشد|سمنک در خود بجوشد}} | {{ب|آرزو امشب خروشد|سمنک در خود بجوشد}} | ||
| خط ۲۱۰: | خط ۱۱۱: | ||
{{ب|طعم خوش چون فرنی داره|سال دیگر یا نصیب}} | {{ب|طعم خوش چون فرنی داره|سال دیگر یا نصیب}} | ||
{{ب|سمنک در جوش ما کبچه زنیم|دیگران در خواب ما دبچه زنیم}} | {{ب|سمنک در جوش ما کبچه زنیم|دیگران در خواب ما دبچه زنیم}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}}پس از آنکه سمنک خوب دم کشید و آمادهٔ خوردن شد، بانوان و دوشیزگان بعد از ادای نماز صبح، دور دیگ سمنک جمع شده به [[دعا]] و خواستن حوایج میپردازند. بعد از آن درب دیگ را برداشته، نذر سمنک را بین خود، فامیل، خویشان و همسایگان تقسیم میکنند<ref>[http://www.nargishashimi.blogfa.com/post/5 هاشمی، «نذر سمنک»، وبلاگ اوج سماع.]</ref> و سهم همسایگان را توسط کودکان در حالی که لباسهای [[عید نوروز]] را بر تن دارند، صبح زود میفرستند. در مقابل، خانوادههایی که سمنک را دریافت کردهاند مقداری [[پول]] نقد<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=49562 «جشن سمنک؛ بزم زنانه در نوروز»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> یا شیرینی، میوهٔ خشک، نمک و پنبه بهدست کودکان میدهند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص92.</ref> | ||
سمنک نماد زایش و باروری گیاهان در فصل [[بهار]] محسوب میشود.<ref>[https://armaghanmille.wordpress.com/2014/03/23/مختصری-در-باره-میله-عنعنوی-سمنک/ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.]</ref> آیین سمنکپزان با نیت برآورده شدن حاجتهای عمومی و شخصی همراه است. زنان پخت سمنک را با آرزوی صلح و امنیت در جامعه شروع میکنند.<ref>[https://www.avapress.com/fa/news/180262/برگزاری-میله-سمنک-بلخ «برگزاری میلۀ سمنک در بلخ»، وبسایت خبرگزاری آوا.]</ref> آنها معتقدند سمنک با خود خیر و برکت میآورد<ref>[https://ghasedak24.com/article/62/نوروز-در-افغانستان «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک.]</ref> و طعم و رنگ اصلی آن را به فال نیک میگیرند<ref>[https://www.avapress.com/fa/news/180262/برگزاری-میله-سمنک-بلخ «برگزاری میله سمنک در بلخ»، وبسایت خبرگزاری آوا.]</ref> و نشانهٔ قبولی حاجات میدانند.<ref>[http://www.nargishashimi.blogfa.com/post/5 هاشمی، «نذر سمنک»، وبلاگ اوج سماع.]</ref> آنها قبل از پخت سمنک، به نیایش میپردازند و پس از حکایت تاریخچهٔ آن توسط بانوی باسوادی که او را «آتون» مینامند، در حق [[امام حسن]] و [[امام حسین]] که سمنک غذای آنها بوده است [[دعا]] کرده و کار را آغاز میکنند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص90</ref> | |||
سمنک نماد زایش و باروری گیاهان در فصل [[بهار]] محسوب میشود.<ref>[https://armaghanmille.wordpress.com/2014/03/23/ | |||
==جشنوارههای | ==جشنوارههای کشت و کار== | ||
===میلهٔ توت=== | |||
[[پرونده:میله_توت_(جشن)_(6).jpg|جایگزین=خوردن توت به همراه دوغ|بندانگشتی|خوردن توت به همراه دوغ]] | |||
میلهٔ توت در برخی شهرهای افغانستان بهویژه [[پنجشیر]] از قدمت تاریخی برخوردار است و همهساله در این ولایت برگزار میشود.<ref>[https://rta.af/fa/article518-2/ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.]</ref> این جشن که مردم برای برپایی آن لحظهشماری میکنند،<ref>[https://fa2.ifilmtv.ir/Iran/Content/69099/جشنواره%20توت%20در%20پنجشیر%20برگزار%20شد «جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت آیفیلم 2.]</ref> در فصل [[تابستان]] بهویژه در روزهای آخر برداشت توت با مشارکت مسئولان، اهالی فرهنگ و ادب و اقشار مختلف مردم از ولایتهای افغانستان با سخنرانی مقامات حکومتی آغاز میشود و با شعر، آوازخوانی، [[موسیقی]] و صحبتهای تخصصی با موضوع باغداری و کشاورزی ادامه مییابد.<ref>[https://rta.af/fa/article518-2/ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.]</ref> میلهٔ توت بهطور معمول در ساعت ۱۰ صبح تا عصر برگزار میشود<ref>[https://mandegardaily.com/?p=14270 «چهارمین جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.]</ref> اما بعضی اوقات از عصر شروع میشود و تا چهار صبح ادامه دارد.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=54178 «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | |||
میزبانان با انواع توت، [[دوغ]] و دوغبادرنگ ([[آبدوغخیار]]) همراه غذا، به پذیرایی از مهمانان اقدام میکنند و طبق رسوم مناطق شمالی همراه صرف توت باید دوغ هم باشد، آنهم دوغ با ترکیبات و طعمهای مختلف مانند دوغ با طعم [[سیر]]، دوغ با طعم پودِینَه (پونهٔ کوهی) و دوغ با مُرچ (فلفل)، دوغ چکهای (چکیدهای) و دوغ ماستی.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwj-mcfdyNKEAxW6VkEAHaJjAXY4UBC3AnoECAQQAg&url=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DexlmBj3IPAQ&usg=AOvVaw0Q1Xm7qXtQprhznJ4vsQ0u&opi=89978449 «دهمین جشنوارۀ میلۀ توت پنجشیر، اولین میلۀ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفۀ کابل غژ در یوتیوب.]</ref> | |||
بر خلاف دوران پیش از طالبان که حضور زنان در این جشن پررنگ بود،<ref>[https://www.ecieco.org/fa/news/2235/برگزارÛ-ÙشتÙ
ÛÙ-جشÙÙارÙ-ÙرÙÙÚ¯Û-تÙت-در-Ù¾ÙØ¬Ø´Û «برگزاری هشتمین جشنوارۀ فرهنگی توت در پنجشیر»، وبسایت موسسۀ فرهنگی اکو.]</ref> در سال ۱۴۰۲ش، میلهٔ توت با حضور مقامات طالبان، بدون مشارکت زنان و بدون آوازخوانی و نواختن موسیقی در پنجشیر برگزار شد.<ref>[https://rta.af/fa/article518-2/ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.]</ref> | |||
مسئولان برگزاری این مراسم تلاش میکنند جشن را در مکانهای سرباز و سرسبز برپا کنند. در برخی سالها محل مناسب برای شرکتکنندگان [[جشن]]، در فضای باز کنار رود پرآب پنجشیر در نظر گرفته میشود که برای مردم خیلی خوشحالکننده و رضایتبخش است<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwj-mcfdyNKEAxW6VkEAHaJjAXY4UBC3AnoECAQQAg&url=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DexlmBj3IPAQ&usg=AOvVaw0Q1Xm7qXtQprhznJ4vsQ0u&opi=89978449 «دهمین جشنوارۀ میلۀ توت پنجشیر، اولین میلۀ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفۀ کابل غژ در یوتیوب.]</ref> و جوانان هم گاهی در کنار چشمهها این جشن را برگزار میکنند.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=54178 «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | |||
=== | ===میلهٔ دهقان=== | ||
[[ | در فصل [[زمستان]]، در بسیاری از مناطق سردسیر افغانستان، کارهای کشاورزی تعطیل است، اما با آمدن [[بهار]] این تعطیلات نیز به پایان میرسد.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.</ref> هدف از برگزاری میلهٔ دهقان در اول بهار، مراسم حکایت از شروع فصل کار دارد. میلهٔ دهقان، فرصت مناسبی برای تمرین دادن به گاوهایی است که در تمام طول زمستان بیکار بوده<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.</ref> و با خوردن پندانه و کًنجاره، قوی شدهاند.<ref>[https://kolbah-marvian.blogsky.com/1390/12/27/post-1/ پژواک، «جشن دهقان»، وبلاگ کلبه.]</ref> | ||
در | |||
این مراسم بهشکل سنتی، همهساله توسط دهقانان، با حضور مردم و [[ملا|ملای]] قریه (روحانی محل) انجام میشود. دهقانان یکجفت گاو نر مخصوص شخمزنی را تزئین میکنند. زنان با پختن فطیر (نوعی نانروغنی)، کلوچه و دیگر خوردنیها و مردان با تهیهٔ اسباب تزئین گاوها شامل گلها، زنگولهها، گردنبند پارچهای و کمربندهای رنگارنگ، برای مراسم آماده میشوند. اهالی قریه با اسباب کشاورزی و گاوهای تزئین شده، به نزدیکیهای [[مسجد]] رفته، رو به قبله میایستند و از ملای قریه تقاضا میکنند تا برای آنها در سال نو [[دعا]] کند. نزدیک چاشت (ظهر) همهٔ اهالی قریه، دور دِستَرخوان (سفره) جمع میشوند. خانوادهها، خوردنیهای خوشمزهای را که تهیه کردهاند، روی دسترخوان قرار میدهند تا همه پذیرایی شوند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص80-81.</ref> | |||
[[ | |||
عصر آن روز همه به زمین کشاورزی رفته و ملای قریه دو گاو قلبهای را افسار و یوغ زده و برای قلبهکشی/شخمزدن، آماده میکند. پس از آن، یک نفر به قلبهکردن زمین، مشغول میشود.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص80-81.</ref> پیرمرد قلبهگر/شخمزن/شیارگر با کمرِ بسته، شروع به قلبهکشی میکند. در برخی محلات به این کار «گاوخونُک» میگویند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص78.</ref> پس از این قلبهرانی نمادین، اطفال شروع به بازی و تفریح میکنند؛ پسران به بازیهای پهلوانی، کشتیگیری، مرغ جنگی، گاو جنگی، سگ جنگی و انواع بازیهای دیگر پرداخته و دختران نیز به سرگرمیهای مخصوص خود مانند شعرخوانی مشغول میشوند. اشعار دختران اغلب به مناسبت آغاز فصل بهار و سال نو است:<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص81-82.</ref> {{آغاز نستعلیق}} | |||
{{شعر|نستعلیق}} | |||
{{ب|بهار آمد که خشک شد لای کابل|نماید مستیها دریای کابل}} | |||
{{ب|بهار آمد که جان بخشی نماید|هوای صبح روحافزای کابل}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{پایان نستعلیق}}یکی از سرودههایی که به موضوع دهقانی و کشتوکار مرتبط است، شعر «دهقان جوان بیا به صحرا» است که در همین ایام خوانده میشود. این شعر، تأثیر خاصی بر مردم میگذارد. هدف از آن تشویق دهقانان جوان به کشاورزی است که به صورت زیر آغاز میشود:<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص84.</ref> | |||
تکخوان{{آغاز نستعلیق}} | |||
{{شعر|نستعلیق}} | |||
{{ب|آمد بهار و موسم کار|جانبخش شده نسیم گلزار}} | |||
{{ب|افشانده گهر به بوستان ابر|خندیده گل و شکفته ازهار}} | |||
{{ب|هنگام بهار، وقت کار است|بیدار شده زمین هموار}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{پایان نستعلیق}}جمعخوان<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص84-85.</ref>{{آغاز نستعلیق}} | |||
{{شعر|نستعلیق}} | |||
{{ب|دهقان جوان بیا به صحرا|با ماله و بیل و یوغ افسار}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{پایان نستعلیق}}پس از اتمام میله، هنگام غروب، افراد با خوشحالی به خانههای خود بر میگردند. برخی با دعوت دوستان به خانههای آنها رفته و تا پاسی از شب کنار همدیگر خوش میگذرانند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص83.</ref> | |||
امروزه در شهرها نیز جشن روز دهقان یا میلهٔ قُلبه در روز دوم سال نو انجام میشود. در این روز از سوی ریاست زراعت، مکانی اختصاص داده میشود تا دهقانان (کشاورزان) محصولات زراعی و لبنیاتی، همچنین انواع مختلف حیوانات را به نمایش بگذارند. این مراسم با حضور مقامات دولتی، دهقانان و عموم مردم برگزار شده و با سخنرانی، اجرای تئاتر، [[موسیقی]] و نمایش ابزارآلات جدید کشاورزی همراه است.<ref>[https://doorbin.af/?p=3853 «جشن دهقان در هرات»، وبسابت دوربین.]</ref> | |||
جشن | |||
در | در شهر کابل، مراسم میلهٔ دهقان در دامنهٔ کوه علیآباد مشهور به دامنهٔ سخی از سوی صدراعظم به صورت رسمی افتتاح میشد، اما در سالهای اخیر در باغ بابرشاه،<ref>[https://lamtakam.com/dictionaries/dehkhoda/393996/کابل «کابل»، وبسایت لام تا کام.]</ref> بادامباغ<ref>[https://bakhtarnews.af/dr/جشن-ملی-نوروز،-میله-دهقان-و-نمایشگاه-ها/ «جشن ملی نوروز، میله دهقان و نمایشگاه زراعتی و صنعتی برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> و چمنحضوری<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/میله-گل-سرخ-پیوند-میان-نوروز-و-باورهای-اعتقادی-شیعه-و-اهل رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.]</ref> برگزار میشود. در این مراسم، نهالشانی، انواع بازیهای ملی و نمایش حیوانات،<ref>[https://lamtakam.com/dictionaries/dehkhoda/393996/کابل «کابل»، وبسایت لام تا کام.]</ref> بزکشی و گلکاری<ref>[https://pendar.catsboard.com/t4879-topic کوچی، «بهار»، وبسایت پندار نو.]</ref> صورت میگیرد. در سال ۱۳۹۴ش، میلهٔ دهقان با حضور پررنگ مقامات دولتی و مهمانان خارجی از جمله سرپرستان وزارتخانههای زراعت (کشاورزی) اطلاعات و فرهنگ، امور زنان، کار و امور اجتماعی، ترانسپورت (حمل و نقل)، سرپرست شاروالی (شهرداری) کابل، سفیر برخی کشورها، برخی نمایندگان پارلمان/مجلس و دیگر مهمانان با تلاوت قرآن و سخنرانی برگزار شده است.<ref>[https://dari.wadsam.com/تجلیل-از-جشن-ملی-نوروز،-میله-دهقان-،-افت/ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وبسایت ودصم.]</ref> در این مراسم، بیش از صد شرکت داخلی و [[صنایع دستی]] زنان، محصولات خود را در ۲۰۰ غرفه عرضه کردند. شرکتکنندگان از ۲۴ ولایت افغانستان بودند.<ref>[https://dari.wadsam.com/تجلیل-از-جشن-ملی-نوروز،-میله-دهقان-،-افت/ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وبسایت ودصم.]</ref> | ||
=== | ===میلهٔ نهالشانی=== | ||
[[پرونده:میله-نهالشانی۲.jpg|بندانگشتی|برگزاری کمپین ملی نهالشانی باحضور وزیر زراعت، آبیاری و مالداری؛ حوت ۱۳۹۸|جایگزین=کمپین ملی نهالشانی]] | |||
میلهٔ نهالشانی به کمک ادارهٔ زراعت و مؤسسات دیگر اجرا و طی آن هزاران نهال بین مردم توزیع میشود. این نهالهای مثمر مانند نهال [[بادام]]، گیلاس، شفتالو و [[انگور]]، در مناطق عمومی، زمینهای شخصی، مدارس و کنار خیابانها غرس میشود.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/از-روز-ملی-نهال-شانی-در-سمنگان-تجلیل-شد/ «از روز ملی نهالشانی در سمنگان تجلیل شد»، وبسایت آژانس خبری باختر.]</ref> جوانان داوطلب بهمدت سه روز هزاران نهال را غرس میکنند.<ref>[https://8am.media/fa/the-start-of-the-sapling-planting-campaign-by-the-youth-in-khost/ «آغاز کارزار نهالشانی از سوی جوانان در خوست»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> در برخی شهرها مانند چخچران، زمان نهالشانی از ۱۰ حوت/اسفند آغاز و تا ۲۵ حمل/فروردین ادامه مییابد.<ref>[https://jameghor.com/article/فصل-بهار-ونهال-شانی/ بیپروا، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور.]</ref> | |||
انواع بازیهای ملی، مسابقات دهقانی مانند اسبدوانی، نیزهبازی، رژهٔ حیوانات،<ref>[https://www.ariaye.com/dari4/nowroz/alam.html رحیمی، «نوروز در تاریخ کشور ما»، وبسایت آریایی.]</ref> بیلبازی، داربازی، قوچجنگی، مرغجنگی، تخممرغجنگی، سگجنگی، چرخوفلک و اسبهای چوبی هنگام برپایی میلهٔ نهالشانی برگزار میشود. نهالشانی به هدف ایجاد نشاط، تقویت روحیهٔ مثبت و گسترش فضای سبز بیشتر و حمایت از هوای سالم صورت میگیرد، تا ضمن بهوجود آمدن محیط پاک، روحیات مردم نیز اندکی از نا امنی و جنگ با برنامههای مفرح در طبیعت [[شادی|شاد]] شود.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص108.</ref> میلهٔ نهالشانی در برخی شهرها مانند خوست با تنوع بسیار همراه است. اتن (رقص ملی)، حضور باغداران و کشاورزان در قالب گروههای مختلف با فرمهای متحدالشکل در گروه خود و متفاوت از دیگر گروهها و اختصاص مناطق وسیع برای نهالشانی، این جشن را جذاب میسازد.<ref>[https://www.facebook.com/share/v/cuV9t2jZS6sfpX6P/ «میلۀ نهالشانی در ولایت خوست»، فیسبوک.]</ref> [[پرونده:میله-نهالشانی۱.jpg|بندانگشتی|کمپین نهالشانی در هرات باحضور مسئولان شاروالی هرات|جایگزین=کمپین نهالشانی در هرات]] | |||
در برنامهٔ غرس نهال، عموم مردم اعم از زن و مرد و کوچک و بزرگ، رسانهها، نهادهای مدنی و مقامات حکومتی سهم میگیرند.<ref>[https://youtu.be/knWGB18ljLc?si=Yio9NmWogiIgbn%20o «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.]</ref> قبل از تسلط طالبان در برخی موارد زنان هم در این کار حضور فعال داشتند.<ref>[https://hdowa.wordpress.com/2016/03/01/میله-و-کمپاین-نهال-شانی-را-در-باغ-زنانه/ «میله و کمپاین نهالشانی در باغ زنانۀ شمیره»، وبسایت ریاست امور زنان ولایت هرات.]</ref> هنرمندان نیز با اجرای نمایش در ارتباط با موضوع نهالشانی و مراقبت از آن در بین حاضران، در فرهنگسازی محیط سبز تلاش میکنند.<ref>[https://youtu.be/knWGB18ljLc?si=Yio9NmWogiIgbn%20o «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.]</ref> | |||
=== | ===میلهٔ گل کچالو=== | ||
در سالهای اخیر | میلهٔ گل کچالو/[[سیب زمینی|سیبزمینی]] در سالهای اخیر میان مردم ولایت [[بامیان]] افغانستان رسم شده است. این جشن نخستینبار در ۲۲ سرطان ([[تیر]]) ۱۳۹۶ش، از سوی وزارت زراعت و ادارهٔ محلی در مرکز بامیان بهمدت دو روز برگزار شد و از آن زمان تا قبل از تسلط طالبان، هر سال در افغانستان ادامه داشت.<ref>[https://www.etilaatroz.com/49778/نخستین-جشنواره-گل-کچالو-در-بامیان-بر/ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.]</ref> | ||
این مراسم با حضور مقامات بلندپایهٔ کشوری و برخی مهمانان از شهرهای دیگر و مقامات خارجی همراه با [[دعا]] آغاز میشد<ref>[https://pajhwok.com/fa/2019/07/25/سومین-جشنواره-گل-کچالو-در-بامیان-برگزا/ غفاری، «سومین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک.]</ref> و مقامات با ارائهٔ گزارش کارهای انجامشده در مورد محصولات کشاورزی بهخصوص کچالو و تشویق کشاورزان به رقابت سالم و افزایش میزان تولید کچالو، توجه دهقانان و شرکتکنندگان را به خود جلب میکردند. برنامه با شعر، آهنگ و [[موسیقی]] محلی توسط گروههای مختلف دختران و پسران و نمایش محصولات [[صنایع دستی]] ادامه پیدا میکرد.<ref>[https://www.etilaatroz.com/49778/نخستین-جشنواره-گل-کچالو-در-بامیان-بر/ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.]</ref> | |||
در جشن گل کچالو از انواع کچالوهای پختهشده و فرآوردههای آن رونمایی میشد؛ این فرآوردهها ۴۰ نوع غذا<ref>[https://youtu.be/6GKS2WJ6CCQ?si=OdKlV7IX-%20IxUPHy «جشنواره گل کچالو در بامیان»، صفحه Bamyan Journal در یوتیوب.]</ref> را شامل میشد ازجمله کچالوی قولوخی، آوجوشک (آبپز)، بخارپز، بولانیکچالو، تنوری، لقمه، چیپس، قورمهکچالو، چیپس ورقی، پِیرکِی، غُلکچالو، سمبوسهکچالو، کوکو، خلالکچالو. همچنین درکنار انواع کچالوهای پختهشده، غذاهای محلی متنوع مانند دَلدَه، کَشکَو، قوروتی، شیربرنج، ناندیگی، خَجُور، لَلمِیلدَه و کیچیری نیز معرفی میشد.<ref>[https://www.facebook.com/100008832017502/videos/1877776972526685/?idorvanity=1407950289518529&mibextid=BQkNPo محمدی، «بامیان، جشن گل کچالو»، وبسایت فیسبوک.]</ref> | |||
==== | ===میلهٔ گل سیب=== | ||
در این | جشن گل سیب در ولایت میدانوردک از سال ۲۰۰۲م، آغاز و سپس در سایر شهرهای افغانستان رایج شد. همهساله باغداران و مسئولان حکومتی در کنار فرهنگیان، اهالی ادب، هنر و سایر اقشار مردم این مرسم پرنشاط را با برنامههای متنوع برگزار میکنند.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/هفدهمین-جشنواره-گل-سیب-در-میدان-وردک-بر/ دوستی، «هفدهمین جشنوارۀ گل سیب در میدانوردک برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> شروع برنامه با قرائت قرآن است و در ادامه خواندن سرود بهصورت گروهی انجام میشود.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zIWiQhlTPuE «میلۀ گل سیب»، صفحۀ تلویزیون ملی در یوتیوب.]</ref> سپس شاعران، نویسندگان و ادیبان آثار خود را با موضوعات وصف گل سیب، عشق، عرفان،<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=945*** «میله عنعنوی گل سیب، برگزار شد»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> پایمردی و رشادت مردم افغانستان در طی سالیان دراز، با دیگران به اشتراک میگذارند.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=11425 محفل مشاعره میله گل سیب در میدانوردک»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> برپایی نمایشگاه کتاب همزمان با جشن گل سیب از برنامههای این جشن است.<ref>[https://www.facebook.com/share/p/R8keKhCVRNdxc6Hp/?mibextid=xfxF2i «انتشارات اکسوس در میدانوردک نمایشگاه کتاب راهاندازی کرد»، صفحۀ خامه پرس در فیسبوک.]</ref> یکی دیگر از برنامههای این [[جشن]]، مشاعره است که با حضور صدها شاعر و نویسنده برگزار میشود و محتوای مطالب آن را صلح، برادری و وحدت ملی شکل میدهد و در انتهای این محفل به شاعران و نویسندگان، لوح تقدیر اهدا میشود.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=11425 محفل مشاعره میله گل سیب در میدانوردک»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | ||
= | محصول سیب در ولایت میدانوردک از شهرت جهانی برخوردار است<ref>[https://mandegardaily.com/?p=56592 بهزاد، «جشنوارههای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.]</ref> و به نام «سیب میدان» شناخته میشود.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/هفدهمین-جشنواره-گل-سیب-در-میدان-وردک-بر/ دوستی، «هفدهمین جشنوارۀ گل سیب در میدانوردک برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> بهمناسبت برداشت سالانه صدها تن سیب از باغهای این ولایت، میلهٔ گل سیب در این ولایت با شکوه بیشتری برپا میشود.<ref>[https://8am.media/fa/why-is-nowruz-stable/ نگاه، «نوروز چرا پایدار است؟»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> در برنامههای فرهنگی جشن گل سیب در میدانوردک، قبل از تسلط طالبان بیشتر سخن از تشویق جوانان بهمشارکت اجتماعی و محتوای اشعار و مقالات، مشکلات جامعه و تشویق به زندگی صلحآمیز بود؛ اما در زمان حاکمیت طالبان علاوه بر حذف کامل زنان از اینگونه مراسمها، این نوع جشنها و جشنوارهها بسیار کمرنگ شده است و محتوای بیشتر اشعار را تمجید از طالبان تشکیل میدهد.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zIWiQhlTPuE «میلۀ گل سیب»، صفحۀ تلویزیون ملی در یوتیوب.]</ref> | ||
در مناطق شیخعلی و غوربند از ولایت پروان و منطقه شهرک از لایت غور نیز مردم شاهد برگزاری این جشن بودند. در شیخعلی، باغداران سالانه بیش از ۶۰۰۰ تن سیب از باغها برداشت میکنند. در ولایت پروان علاوهبر برنامههای فرهنگی مانند خواندن مقاله و مشاعره، ورزشهای رزمی و مسابقات ورزشی مانند والیبال و بزکشی و همچنین نمایشهای هنری مانند تئاتر اجرا میشد.<ref>[https://youtu.be/NFgoLUPjsfo?si=m2qtL7dUJ69z9mVQ سامی، «جشن گل سیب در ولایت پروان»، صفحۀ تلویزیون بامیان در یوتیوب.]</ref> در ولسوالی شهرک از ولایت غور برای نخستینبار در ۲ اکتبر ۲۰۱۴م، جشن گل سیب برگزار شد. از سیب ولایت غور که خیلی خوشمزه است، بهنام سیب کمنج یاد میشود. این نوع سیب در ولایات غربی افغانستان مشهور و نسبت به سیب دیگر شهرها گرانتر است.<ref>[https://jameghor.com/report_interview/نخستین-جشن-گل-سیب-در-ولسوالی-شهرک-ولایت/ پژواک، «نخستین جشن گل سیب در ولسوالی شهرک ولایت غور»، وبسایت جام غور.]</ref> | |||
برگزاری | |||
===میلهٔ گل نارج=== | |||
[[پرونده:میله_گل_نارنج_(جشن)_(3).jpg|بندانگشتی|بزم شعرخوانی گل نارنج در ننگرهار؛ فروردین ماه ۱۴۰۱ش|جایگزین=بزم شعرخوانی گل نارنج]]میلهٔ گل نارنج نخستینبار در سال ۱۳۴۰ش، در ولایت ننگرهار با برنامهٔ مشاعره برگزار شد.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> برخی منابع، سابقهٔ مشاعره در جشن گل نارنج را تا ۵۰۰ سال برآورد کردهاند.<ref>[https://youtu.be/ay2iOqfya_4?si=1cUdgPmhWlTJj7xm «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.]</ref> میلهٔ گل نارنج در فصل [[بهار]] از تاریخ ۱۰ تا ۳۰ حمل/[[فروردین]] در هنگامهٔ شکفتن درختان نارنج و در حالی که [[عطر]] آن تمام شهر را فرا میگیرد با حضور پرتعداد مردم<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> در هتلهای معروف شهر جلالآباد یا در یکی از باغهای این شهر برپا میشود. کاخ شاهی،<ref>[https://tkg.af/2015/04/01/ميله-و-مشاعره-گل-نارنج-در-شهر-جلال-آباد/ «میله و مشاعرۀ گل نارنج در شهر جلالآباد برگزار میشود»، وبسایت کلید.]</ref> هتل سپینغر و باغ تاریخی سراجالعماره از جملهٔ مکانهای برگزاری میلهٔ گل نارنج است.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> مراسم با سخنرانی مقامات حکومتی در مورد تاریخچهٔ این جشن و اهمیت آن در رشد و توسعهٔ فرهنگی شروع میشود. شعرخوانی و مشاعره بین شرکتکنندگان بیشترین زمان را در این جشن به خود اختصاص میدهد<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> و قبل از حاکمیت طالبان، موسیقی، آوازخوانی، اجرای تئاتر، اتن (نوعی رقص محلی) و پایکوبی نیز در این مراسم رواج داشت.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/برگذاری-میلۀ-گل-نارنج-در-ننگرهار «برگزاری میلۀ گل ناریج در ننگرهار»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> | |||
برگزاری برنامهٔ جشن بهعهدهٔ وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان است و اجرای آن را اهالی فرهنگ و ادب عهدهدار میشوند و همچنین تعدادی از مردم بهخصوص جوانان بهدلیل علاقهای که به این مراسم دارند بهصورت داوطلبانه در برپایی این جشن سهم میگیرند.<ref>[https://youtu.be/ay2iOqfya_4?si=1cUdgPmhWlTJj7xm «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.]</ref> مسئولان برگزاری، از مدتها قبل با اعلام رسمی برای ارسال شعر در این جشن فراخوان میدهند.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/uncategorised-i206594-جشÙ_سÙتÛ_Ú¯Ù_ÙارÙج_در_ÙÙاÛت_ÙÙگرÙار_اÙغا٠«جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار افغانستان به عنوان اعلام خبر آمدن بهار تلقی میشود»، وبسایت ParsToday.]</ref> در سال ۱۳۹۱ش، صدها تن از مقامات حکومتی و نیز شرکتکنندگانی از شهرهای کابل، پکتیا، پکتیکا، خوست، کنر، لغمان و عدهای از فرهنگیان پیشاور پاکستان در میلهٔ گل نارنج شرکت کردند.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | |||
جشن | |||
=== | شاعران بهطور عام موضوعات دینی، اجتماعی و حماسی را در شعر خود میگنجانند و بیشتر اشعار آنها را طنز، مسائل انتقادی، عملکرد مسئولین، اختلاس، فساد اداری، دعوت ملت به بیداری، وحدت ملی و آبادانی کشور شامل میشود.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2012/04/03/مشاعره-گل-نارنج-دچار-بى-نظمى-گرديد/ «مشاعرۀ گل نارنج دچار بینظمی گردید»، وبسایت آژانس خبری پژواک.]</ref> همچنین دیگر موضوعات روز مانند صلح، رفتار عاری از خشونت، مبارزه با فساد، حمایت از اقشار ضعیف جامعه و در حکومت طالبان حمایت از تحصیل دختران محتوای این اشعار را تشکیل میدهد.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/uncategorised-i206594-جشÙ_سÙتÛ_Ú¯Ù_ÙارÙج_در_ÙÙاÛت_ÙÙگرÙار_اÙغا٠«جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار افغانستان به عنوان اعلام خبر آمدن بهار تلقی میشود»، وبسایت ParsToday.]</ref> | ||
===میلهٔ گل سنجد=== | |||
جشن گل سنجد نخستینبار در ۱۳۸۵ش، در ولایت لوگر برگزار شد<ref>[https://tolonews.com/fa/arts-culture/جشنواره-سنتی-شعر-گُل-سنجد-در-لوگر-برگزار-شد حمید، «جشنوارۀ سنتی شعر گل سنجد در لوگر برگزار شد»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> و بعد از آن میلهٔ گل سنجد همهساله از سوی فرهنگیان و ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت لوگر برپا میشود.<ref>[https://swn.af/holding-the-15th-traditional-flower-festival-in-logar/ «برگزاری پانزدهمین جشنوارۀ عنعنوی گل سنجد در لوگر»، وبسایت سلام وطندار.]</ref> میلهٔ گل سنجد با سخنرانی مسئولین و مقامات حکومتی آغاز میشود و با اشعار شاعران و فرهنگیان ادامه مییابد.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> | |||
پیش از حاکمیت طالبان، علاوه بر سخنرانیها، قرائت پیام رئیسجمهور به این مناسبت<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/تجلیل-از-میله-گل-سنجد-درلوگر/ «تجلیل از میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> و برنامههای سرگرمی و تفریحی نیز در این میله، جای داشت.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> شهرهای محمد آغه<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=10140 «برگزاری میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> و پُل علم در ولایت لوگر محل برگزاری میلهٔ گل سنجد است.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ ۸ صبح.]</ref> | |||
علاوهبر ساکنان ولایت لوگر، هنرمندان، فرهنگیان و شاعران از ولایات کنر، خوست، [[غزنی]]، میدانوردک، پکتیا، پکتیکا، [[ننگرهار]] و [[کابل]]، از مهمانان این جشن فرهنگی هستند.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/تجلیل-از-میله-گل-سنجد-درلوگر/ «تجلیل از میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> ریاست اطلاعات و فرهنگ لوگر با همکاری برخی انجمنهای فرهنگی ادبی میزبانی میلهٔ گل سنجد را به عهده دارند.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/برپایی-مشاعرۀ-عنعنه-یی-گل-سنجد-درلوگر/ «برپایی مشاعرۀ عنعنهیی گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> | |||
ریاست اطلاعات و فرهنگ لوگر با همکاری برخی انجمنهای فرهنگی ادبی میزبانی | |||
این جشن در ۲۰۲۲م، با عنوان آزادی و استقلال، با موضوعات شعری مختلف مانند استقلال، تمجید از طالبان، پایان اشغال، حفظ ارزشهای دینی و فرهنگی، حجاب اسلامی و وحدت ملی برگزار شد.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/برپایی-مشاعرۀ-عنعنه-یی-گل-سنجد-درلوگر/ «برپایی مشاعرۀ عنعنهیی گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> شاعران و نویسندگان در حاکمیت طالبان بهدلیل [[ترس]] از بازداشت، انتقاد از حکومت را کنار گذاشتند.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> | |||
این جشن در | |||
== | ===میله گل بادام دایکندی=== | ||
جشن گل بادام از جمله رویدادهای فرهنگی جدید در ولایت [[دایکندی]] افغانستان است که آغاز آن به ۱۳۸۸ش بازمیگردد.<ref>[http://afghannews.af/view/print.php?NewsId=8045 «برگزاری دومین جشنواره گل بادام در دایکندی»، وبسایت آژانش خبری افغان.]</ref> این جشن با توجه به فراوانی چشمگیر و شکوفایی زودهنگام درخت [[بادام]] مرغوب [[دایکندی]]، همهساله در آغاز سال نو و هنگام شکفتن گلهای بادام در شهر نیلی (مرکز ولایت) و برخی ولسوالیها مانند میرامور برگزار میشود. این رویداد از سال ۱۳۹۶ش به جشنواره فرهنگی و هنری ارتقا یافته است.<ref>[https://swn.af/thousands-participate-in-the-sixth-almond-flower_cultural_art-festival-in-daikundi/ «شرکت هزاران تن در ششمین جشنوارۀ فرهنگی_هنری گل بادام در دایکندی»؛ وبسایت سلام وطندار.]</ref> | |||
هدف اصلی این جشنواره، معرفی محصولات زراعتی بهخصوص بادام و در نتیجه رشد اقتصاد محلی است. با این حال، کارکرد اجتماعی آن عمیقتر بوده و شامل معرفی فرهنگ محلی، رساندن پیام همگرایی ملی، صلح و دوستی، و مهمتر از همه، جلوگیری از مصادره شدن هویت منطقهای با عرضه مستقیم بادام دایکندی به بازارهای داخلی و خارجی است.<ref>[https://8am.media/the-almond-flower-festival-was-held-in-daikundi-with-thousands-of-people-in-attendance/ «جشنوارۀ گل بادام با حضور هزاران نفر در دایکندی برگزار شد»؛ وبسایت روزنامه 8صبح.]</ref> | |||
جشنوارهٔ گل بادام دایکندی در کنار هفت جشنوارهٔ دیگر بهعنوان جشنوارهٔ ملی در وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، ثبت شده است.<ref>[https://swn.af/thousands-participate-in-the-sixth-almond-flower%20cultural%20art-festival-in-daikundi/ «شرکت هزاران تن در ششمین جشنوارۀ فرهنگی_هنری گل بادام در دایکندی»؛ وبسایت سلام وطندار.]</ref> | |||
==== | ====بازنمایی سبک زندگی در جشنواره گل بادام==== | ||
جشنواره گل بادام محلی برای نمایش و تقویت سبک زندگی سنتی مردم دایکندی است: | |||
*نمایش محصولات و اقتصاد محلی: باغداران و کشاورزان، انواع محصولات خود از قبیل توتخشک، برگه آلو، چهارمغز و سایر محصولات زراعی را در غرفهها به نمایش میگذارند؛<ref>[https://swn.af/thousands-participate-in-the-sixth-almond-flower%20cultural%20art-festival-in-daikundi/ «شرکت هزاران تن در ششمین جشنوارۀ فرهنگی_هنری گل بادام در دایکندی»؛ وبسایت سلام وطندار]</ref> | |||
*صنایع دستی و نقش زنان: زنان، صنایع دستی مرسوم در فرهنگ خود مانند [[خامکدوزی]]، گرافبافی (پرده و پشتیهای جهازی) و انواع بافتنیها را عرضه میکنند که نمایانگر مهارت و اهمیت اقتصادی زنان در تولید خانگی است؛<ref>[http://afghannews.af/view/print.php?NewsId=8045 «برگزاری دومین جشنواره گل بادام در دایکندی»؛ وبسایت آژانس خبری افغان.]</ref> | |||
*غذاهای سنتی و الگوهای تغذیه: نمایش غذاهای محلی چون روغن حیوانی، محصولات لبنی، [[حلوای سرخ]]، بَتَه ([[برنج]]، ماش و روغن) و قَدید (گوشت خشکشده) بازتابدهندهٔ الگوهای تغذیهای و سفره محلی مردم این منطقه است.<ref>[https://www.mail.gov.af/dr/%D8%B4%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF «ششمین جشنواره گل بادام در دایکندی برگزار شد»؛ وزارت زراعت، آبیاری و مالداری. «سومین جشنواره گل بادام در دایکندی برگزار شد»؛ وبسایت افغانستان ما.]</ref> | |||
*سرگرمی و میراث هنری: اجرای موسیقی محلی هزارگی (با دنبوره یا دوتار)، اتن ملی و بازیهای سنتی چون چوبجنگی و پشتیگیری (کشتی محلی)، نشاط اجتماعی و حفظ میراث هنری منطقه را تضمین میکند. همچنین، نمایش مشکزنی توسط هنرمندان زن، نقش فعال زنان در جمعآوری محصولات را بازنمایی میکند.<ref>[https://www.afghanwomennews.com/%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%AD%D8%B0%D9%81-%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86/ «جشن فرهنگی گل بادام و حذف هنرنمایی زنان توسط طالبان در دایکندی»؛ خبرگزاری زنان افغانستان.]</ref> | |||
=== | ===میلهٔ شاطرها=== | ||
در | در افغانستان، پیش از رواج وسایط نقلیه مدرن، اسب بهعنوان وسیله اصلی حملونقل شخصیتهای بلندپایه، علمای دینی، مقامات دولتی و تجار ثروتمند استفاده میشد. این حیوان نقش محوری در جابجایی روزمره داشت و نمادی از منزلت اجتماعی محسوب میشد. همراه هر اسب، فردی بهنام «شاطر» حضور داشت که مسئولیت هدایت و حراست از صاحب اسب را بر عهده میگرفت. شاطران که بهطور عمده از جوانان چالاک و متعهد انتخاب میشدند، پوشش خاصی شامل لباسهای کوتاه و مرتب، کمربندهای ابریشمی ظریف و کفشهای سبک داشتند که امکان حرکت سریع را فراهم میساخت. در دست هر شاطر، چوبی کوتاه موسوم به «چوب شاطر» وجود داشت که هم بهعنوان ابزار راهنمایی و هم برای عبور از موانع طبیعی مانند جویبارها بهکار میرفت. از منظر اعتقادی، شاطران خود را پیروان قنبر، غلام وفادار [[امام علی]]، میدانستند. این باور در رفتار و منش آنان متجلی بود؛ احترام به اسب بهعنوان «بال مراد»، کمک به نیازمندان و پایبندی به اصول اخلاقی از جمله ویژگیهای بارز این قشر محسوب میشد. | ||
در گذشته، مراسم ویژهای با نام «میله شاطرها» یا «آش پیر» هر سال در [[نوروز]] و همچنین در ابتدای ماه میزان/مهر در سه منطقه از [[هرات|شهر هرات]] شامل قریه قپتیچک نزدیک پایحصار، شرق ارگ یا قلعه ملک اختیار در باغچه خوشمنهان معروف به حوض هزارهها و نیز در قریهٔ وحید در باغچه میرصالح ملا، برگزار میشد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/936689/میله-شاطرها هریوال، «میله شاطرها»، 1361ش، ص64.]</ref> این آیین محل تجمع اقشار مختلف جامعه از جمله درویشان، قلندران، عیاران، کاکهها، آوازخوانان، نوازندگان، کشتیگیران، پهلوانان، ملنگان و عموم مردم بود. در این مراسم، دیگهای بزرگ غذا شامل [[حلوا]]، [[برنج]]، شُله و [[دلده]] را بهنام «آش پیر» پخته و به نیت خیرات، بین عموم مردم تقسیم میکردند. در میله شاطرها برنامههای متنوعی از جمله نوازندگی، آوازخوانی و نمایشهای محلی اجرا میشد که علاوه بر تفریح، بهعنوان محفلی برای تبادل فرهنگی و تقویت همبستگی اجتماعی عمل میکرد.<ref>عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش، ص۷۳–۷۸.</ref> | |||
در کابل نیز این جشن در چهارباغ و باغ عمومی، نزدیک پل «یکپیسهگی» برگزار میشد. شاطرها، دُهُل بزرگی بهنام دُهُلِ قنبر را با خود حمل کرده و حلقهوار به پایکوبی میپرداختند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/936488/میله-های-قدیم-کابل-میله-باغ-لطیف-میله-جبه-میله-ارغوان-خواجه-صفا-میله-دوبی-ها-میله-شاطرها سراج حکم درجه اول، «میلههای قدیم کابل»، 1359ش، ص62-63.]</ref> این میله در مناطق مختلف کابل مانند باغوانکوچه، باغ علیمردانخان، مرادخانی، [[چنداول]]، سهدکان، نوابباغ، عَلَمگنج، درختشنگ، گوشهخرابات، بابای خودی، چارچته، ریکاخانه، کوچة علیرضاخان، کوچه بارانه، دهافغانان و اندرابی برگزار میشده است. در این جشن پیر و جوان و زن و مرد شرکت میکردند.<ref>عاصف و تامق، فرهنگ، 1390ش، ص12.</ref> | |||
مراسم | تخممرغجنگی، بازی شاه و وزیرک، زورآزمایی و دویدن، همراه با اجرای نقارهچیان، دوتارنوازان و صحنهگردانان، از برنامههای مفرح این مراسم بوده است. سماورهای بزرگ برنزی و مسی برای تهیه [[چای]] و نیز ظروف مملو از انواع میوهها نیز در این مراسم دیده میشد.<ref>عاصف و تامق، فرهنگ، 1390ش، ص12.</ref> فروشندگان، انواع خوراکیها، شیرینیجات و میوهها از قبیل کشمش، نخود، نقل پستهای، نقل بادامی، تخممرغ آبپز، شیرینیهایی مانند زلف عروس، پشمک، جلبی (زولبیا)، لوز و اسباببازی [[کودک|کودکان]] مانند فرفرک (فرفره) و قرقره را در معرض فروش میگذاشتند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75.</ref> | ||
بزرگسالان، جوانان و کودکان در گوشه و کنار مراسم، زیر سایه درختان، روی صفهها، سبزهها و در کوچهها، زیراندازهای خود را پهن کرده و با انواع قصه، فکاهی، شطرنجبازی، جفتوتاقبازی، نقل داستانهای خندهدار، خواندن اشعار دوبیتی و محلی همراه با نواختن دوتار، [[تنبور]]، [[نی]]، دف، قیژک و [[رباب]] به مراسم گرمی میبخشیدند. | |||
اصناف مختلف مانند بزازان، نمدمالان، علافان، پالاندوزان، آهنگران و مسگران، هرکدام به شاطرها، کشتیگیران، پهلوانان و کسانیکه به زورآزمایی و هنرنمایی میپرداختند، هدایای مختلفی میدادند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75-76.</ref> | |||
غذاخوردن با جمعشدن دور دیگهای بزرگ و بوسیدن دست شاطر کهنسال، شروع میشد. پس از آن، شاطرها همراه با ساز، [[دهل]]، رقص و پایکوپی کرده و دیگران نیز آنها را با آفرین و شادباش، تشویق میکردند. با این کار، صحنهای هیجانانگیز خلق میشد. سپس در حالیکه همه رو به قبله میایستادند، [[دعا]]، [[صلوات]] و فاتحه برای پیر (حضرت علی) و مرید پیر (قنبر/قمبر) میخواندند. در پایان، درب دیگهای بزرگ توسط شاطر کهنسال گشوده شده و به صرف غذا مشغول میشدند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75-76.</ref> عدهای هم بهعنوان تبرک از آن غذا برداشته و برای بیماران و حاجتمندانی که نمیتوانستند در مراسم حضور داشته باشند، میبردند. پس از صرف طعام، دوباره بساط چای و شیرینی پهن شده و بازیهای دیگر که متوقف شده بودند از سر گرفته میشدند. افراد، هنگام رقص و شادی اشعار مخصوص این مراسم را بهصورت دستهجمعی و یکصدا زمزمه میکردند:<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص76-77.</ref>{{آغاز نستعلیق}} | |||
غذاخوردن با جمعشدن دور دیگهای بزرگ و بوسیدن دست شاطر کهنسال، شروع میشد. پس از آن، شاطرها همراه با ساز، [[دهل]]، رقص و پایکوپی کرده و دیگران نیز آنها را با آفرین و شادباش، تشویق میکردند. با این کار، صحنهای هیجانانگیز خلق میشد. سپس در حالیکه همه رو | |||
عدهای هم بهعنوان تبرک از آن غذا برداشته و برای بیماران و حاجتمندانی که نمیتوانستند در مراسم حضور داشته باشند، میبردند. پس از صرف طعام، دوباره بساط چای و شیرینی پهن شده و بازیهای دیگر که متوقف شده بودند از سر گرفته میشدند. افراد، هنگام رقص و شادی اشعار مخصوص این مراسم را بهصورت دستهجمعی و یکصدا زمزمه میکردند:<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص76-77.</ref>{{آغاز نستعلیق}} | |||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|علی حیدر، مدد قنبر|علی صفدر، مدد قنبر}} | {{ب|علی حیدر، مدد قنبر|علی صفدر، مدد قنبر}} | ||
| خط ۳۴۸: | خط ۲۲۷: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
==جدول جشنوارههای محلی افغانستان (میلهها)== | |||
{| class="wikitable" | |||
|شماره | |||
|نام جشنواره (میله) | |||
|زمان برگزاری | |||
|محلهای اصلی برگزاری | |||
|پیوند فرهنگی/اقتصادی اصلی | |||
|- | |||
|'''۱''' | |||
|'''میلهٔ سخی''' (جهندهبالا) | |||
|اول سال نو (نوروز) | |||
|'''مزار شریف''' (روضهٔ شریف)، '''کابل''' (زیارتگاه سخی) | |||
|آیین مذهبی-ملی، ارادت به امام علی، آغاز سال جدید | |||
|- | |||
|'''۲''' | |||
|'''میلهٔ گل سرخ''' | |||
|چهل روز پس از آغاز نوروز | |||
|'''مزار شریف''' (دشتهای مملو از گل شقایق سرخ) | |||
|جشن بهاری، نماد سرخی و شادابی، همزمان با میلهٔ سخی | |||
|- | |||
|'''۳''' | |||
|'''میلهٔ گل ارغوان''' | |||
|نخستین روزهای بهار (حدود ۱۲ حمل/فروردین) | |||
|'''کابل''' (خواجهصفا)، '''پروان''' (تپهٔ گلغندی چاریکار) | |||
|نماد تازگی و رویش دوباره، تفریح و نشاط عمومی | |||
|- | |||
|'''۴''' | |||
|'''میلهٔ سمنک''' | |||
|آستانهٔ نوروز (شب سال نو) | |||
|مناطق مختلف (مراسم زنانه) | |||
|آیین کهن زنانه، نماد باروری، نذر مذهبی (منسوب به فاطمه زهرا) | |||
|- | |||
|'''۵''' | |||
|'''میلهٔ دهقان''' | |||
|اول بهار (دوم نوروز) | |||
|شهرهای بزرگ و مناطق زراعتی (مانند '''کابل''') | |||
|آغاز فصل کشاورزی، نمایش محصولات زراعی و تشویق به کار | |||
|- | |||
|'''۶''' | |||
|'''جشن گل بادام''' | |||
|آغاز سال نو (هنگام شکوفایی بادام) | |||
|'''دایکندی''' (نیلی و میرامور) | |||
|معرفی محصولات بادام، رشد اقتصاد محلی، نمایش صنایع دستی بومی | |||
|- | |||
|'''۷''' | |||
|'''میلهٔ گل نارنج''' | |||
|۱۰ تا ۳۰ حمل/فروردین (شکفتن درختان نارنج) | |||
|'''ننگرهار''' (جلالآباد) | |||
|بزم شعرخوانی و مشاعره، گردهمایی شاعران و فرهنگیان | |||
|- | |||
|'''۸''' | |||
|'''میلهٔ توت''' | |||
|فصل تابستان (پایان برداشت توت) | |||
|'''پنجشیر''' | |||
|نمایش محصولات توت، آیین خوردن توت به همراه دوغ | |||
|- | |||
|'''۹''' | |||
|'''میلهٔ گل کچالو (سیبزمینی)''' | |||
|تیرماه (سرطان) | |||
|'''بامیان''' | |||
|نمایش محصولات و فرآوردههای سیبزمینی، تنوع غذایی محلی | |||
|- | |||
|'''۱۰''' | |||
|'''میلهٔ گل سیب''' | |||
|بهار (فصل شکوفایی) | |||
|'''میدانوردک، پروان''' (شیخعلی و غوربند) | |||
|نمایش محصولات سیب (سیب میدان)، محفل مشاعره و ادبی | |||
|- | |||
|'''۱۱''' | |||
|'''میلهٔ گل سنجد''' | |||
|بهار | |||
|'''لوگر''' (محمد آغه و پُل علم) | |||
|گردهمایی فرهنگیان و شاعران، ترویج شعر و ادبیات محلی | |||
|- | |||
|'''۱۲''' | |||
|'''میلهٔ نهالشانی''' | |||
|حوت/اسفند تا حمل/فروردین | |||
|سراسر کشور | |||
|ترویج فرهنگ محیط زیستی، گسترش فضای سبز و نشاط عمومی | |||
|} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۳۵۳: | خط ۳۱۳: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{آغاز منابع}} | |||
* | * «آغاز کارزار نهالشانی از سوی جوانان در خوست»، وبسایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۱۴ حوت ۱۴۰۲ش. | ||
* «آغاز سال نو و میله گل سرخ در مزارشریف»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اسفند ۱۳۹۲ش. | |||
* | * «آیین سنتی مشاعره و جشن گل نارنج در ننگرهار برگزار شد»، وبسایت ParsToday، تاریخ درج مطلب: ۱ حمل (فروردین) ۱۴۰۲ش. | ||
* | * «ارغوان»، وبسایت بازدم، تاریخ بازدید: ۱۱ آذر ۱۴۰۲ش. | ||
* | * «از روز ملی نهالشانی در سمنگان تجلیل شد»، وبسایت آژانس خبری باختر، تاریخ درج مطلب: ۲۰۲۰م. | ||
* | * احمدی، عبدالبصیر، «نوروز در افغانستان»، مجلهٔ چشمانداز ارتباطات فرهنگی، شماره ۲۲، فروردین ۱۳۸۵ش، تاریخ بازدید: ۱۲ دی ۱۴۰۱ش. | ||
* اکرمی، اسحاق، «رقابت کچالوها در بامیان»، گزارش ویژه تلویزیون بامیان، صفحه تلویزیون بامیان در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۴۰۲ش. | |||
*اکرمی، اسحاق، | * «انتشارات اکسوس در میدانوردک نمایشگاه کتاب راهاندازی کرد»، صفحهٔ خامهپرس در فیسبوک، تاریخ درج مطلب: ۲۵ ژانویه ۲۰۲۳م. | ||
* | * «برپایی میله و بزم شعرخوانی عنعنوی گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر، تاریخ درج مطلب: ۳۱ مارس ۲۰۲۳م. | ||
* | * «برپایی مشاعرهٔ عنعنهای گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مه ۲۰۲۲م. | ||
* | * «برگزاری پانزدهمین جشنوارهٔ عنعنوی گل سنجد در لوگر»، وبسایت سلام وطندار، تاریخ درج مطلب: ۴ خرداد ۱۴۰۰ش. | ||
* | * «برگزاری یازدهمین جشن گل ارغوان در تپهٔ گلغندی»، وبسایت آرزونیوز، تاریخ درج مطلب: ۴ آوریل ۲۰۲۳م. | ||
* | * «برگزاری یازدهمین جشنوارهٔ ملی گل ارغوان در پروان»، وبسایت سلام وطندار، تاریخ درج مطلب: ۱۴ فروردین ۱۴۰۲ش. | ||
* | * بهزاد، روحالله، «جشنهای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامهٔ ماندگار، تاریخ درج مطلب: ۲۹ حوت (اسفند) ۱۳۹۵ش. | ||
* | * بیپروا، محمود، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور، تاریخ درج مطلب: ۲۶ دسامبر ۲۰۱۴م. | ||
* | * پژواک، نویدالله، «نخستین جشن گل سیب در ولسوالی شهرک ولایت غور»، وبسایت جام غور، تاریخ درج مطلب: ۲ اکتبر ۲۰۱۴م. | ||
* | * «تجلیل از میلهٔ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر، تاریخ درج مطلب: ۲۸ مه ۲۰۱۶م. | ||
* | * «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل»، وبسایت ودصم، تاریخ انتشار: ۱۵ مارچ ۲۰۱۵م. | ||
* | * «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۲ش. | ||
* | * «تولید ۳۸۰ هزار تن کچالو در بامیان»، صفحه تلویزیون بامیان در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۴۰۲ش. | ||
* | * «جشن باستانی نوروز در افغانستان»، وبسایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اسفند ۱۳۹۵ش. | ||
* | * «جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار»، وبسایت ParsToday، تاریخ درج مطلب: ۲۸ حوت (اسفند) ۱۴۰۱ش. | ||
* | * «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت فرارو، تاریخ درج مطلب: ۱۳ فروردین ۱۴۰۰ش. | ||
* | * «جشنواره گل کچالو در بامیان»، صفحه Bamyan Journal در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۴۰۲ش. | ||
* | * «جشنواره گل سنجد در لوگر»، وبسایت طلوعنیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۶ جوزا (خرداد) ۱۳۹۹ش. | ||
* | * «جشنوارهٔ میلهٔ توت پنجشیر، اولین میلهٔ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفهٔ کابل غژ در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۰ اسفند ۱۴۰۲ش. | ||
* | * «جهندهٔ حضرت علی در مزار و کابل برافراشته شد»، وبسایت خاورمیانه، تاریخ بازدید: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ش. | ||
* | * حسینزاده، بصیراحمد، «نوروز؛ جشن تمام اقوام افغانستان»، وبسایت مؤسسه راهبردی شرق، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۳۹۷ش. | ||
* | * «حکم درجهاول، سراج ف، میلههای قدیم کابل: میله باغ لطیف، میله جبه، میله ارغوان خواجهصفا، میله دوبیها، میله شاطرها»، مجلة فرهنگ مردم، شمارة ۲، ۱۳۵۹ش. | ||
* | * «حیدری، صادق، گلتپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو، تاریخ درج مطلب: ۲۷ مارس ۲۰۲۲ش. | ||
* | * «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بیخبرید»، خبرگزاری پانا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اسفند ۱۳۹۹ش. | ||
*جشن | * «دختران دانشآموز در بلخ جشن سمنک برگزار کردند»، وبسایت طلوعنیوز، تاریخ درج مطلب: ۹ حمل (فروردین) ۱۳۹۵ش. | ||
* | * «دهمین جشنوارهٔ میلهٔ توت پنجشیر»، صحفهٔ کابل غژ در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۰ اسفند ۱۴۰۲ش. | ||
* | * «دومین جشنوار گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۲۷ جون ۲۰۱۸م. | ||
* | * دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۱ آذر ۱۴۰۲ش. | ||
* | * دیانی، مهلا، «تاریخچهٔ سمنو در ایران باستان»، وبسایت سالماطور، تاریخ درج مطلب: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش. | ||
* | * رحیمی، زهرا، «نوروز در تاریخ کشور ما»، وبسایت آریایی، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۴۰۳ش. | ||
* | * رجاء، نوروز، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اسفند ۱۳۹۵ش. | ||
* رجایی، محمد سرور، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، وبسایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج: ۳ فروردین ۱۳۹۲ش. | |||
* | * رحیمی، رمضانعلی، «نوروز در شهرهای افغانستان»، وبلاگ رحیمی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اسفند ۱۳۸۶ش. | ||
* | * رحیمی، محمد هادی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه، تاریخ درج مطلب: ۲۹ اسفند ۱۳۸۵ش. | ||
* | * «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اسفند ۱۴۰۱ش. | ||
* | * «سمنو؛ نذری به شیرینی توسل حضرت زهرا»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۲۳ مهر ۱۴۰۱ش. | ||
* «سومین جشنوارهٔ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۲۵ جولای ۲۰۱۹ش. | |||
* | * «شهر جلالآباد ننگرهار امروز میزبان مشاعرهٔ گل نارنج بود»، وبسایت سلام وطندار، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مارس ۲۰۱۹ش. | ||
* | * شریعتی، حفیظ، «نوروز در افغانستان»، وبلاگ جاغوری، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۹۰ش. | ||
* | * شهیر، علی شیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: ۲ خرداد ۱۳۹۶ش. | ||
* | * «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلهٔ گل نارنج»، از صفحهٔ Ariana Television در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۲۷ فروردین ۱۴۰۳ش. | ||
* | * «طرز تهیهٔ سمنک»، وبسایت دخترانه، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مارچ ۲۰۱۵ش. | ||
* | * عابدوف، دادا جان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، ترجمه بهرام امیر احمدیان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، ۱۳۹۳ش. | ||
* | * عاصف، عبدالحمید و تامق، برهانالدین، فرهنگ، کابل، وزارت معارف افغانستان، ۱۳۹۰ش. | ||
* | * عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش. | ||
* | * «غرس نهال دوستی افغانستان در فصل نهالشانی»، صفحهٔ زیتون در وبسایت یوتیوب. | ||
* | * «غفاری، هادی، دومین جشنوار گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۲۷ جون ۲۰۱۸ش. | ||
* «فرهنگ میلهٔ توت در پنجشیر»، صفحهٔ نهاد اجتماعی تنویر در فیسبوک، تاریخ درج مطلب: ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۸م. | |||
* | * «گروه خبری بشارت، نوروز و مردم افغانستان»، وبسایت بشارتنیوز، تاریخ بازدید: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ش. | ||
* | * «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان»، نهالشانی همراه با سرکس، صفحهٔ Kabul Fans در وبسایت یوتیوب. | ||
* | * «محفل مشاعرهٔ میلهٔ گل سیب در میدانوردک»، شبکهٔ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۹ خرداد ۱۳۸۹ش. | ||
* | * محمدی، ضیا، «بامیان»، جشن گل کچالو، وبسایت فیسبوک، تاریخ درج مطلب: ۲۰ ژانویه ۲۰۱۸م. | ||
* | * «مختصری دربارهٔ میلهٔ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی، تاریخ درج مطلب: ۳ حمل (فروردین) ۱۳۹۳ش. | ||
* | * مرادی غیاثآبادی، رضا، «میلهٔ گل سرخ (جشن گل سرخ)»، وبلاگ بیا تا برات بگم، تاریخ درج مطلب: ۹ اسفند ۱۳۸۹ش. | ||
* | * معین، محمد، فرهنگ فارسی، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش. | ||
* | * مشاعرهٔ گل نارنج در ننگرهار برگزار شد، وبسایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مارس ۲۰۱۸ش. | ||
* | * «مشاعرهٔ گل نارنج در ننگرهار برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مارس ۲۰۱۸ش. | ||
* «مهمترین کارکرد جشنوارهها فعال کردن جامعهٔ فرهنگی و هنری است»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۵ اسفند ۱۳۸۸ش. | |||
* | * «میلهٔ توت»، صفحهٔ تلویزیون ملی در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۲ش. | ||
* | * «میلهٔ گل ارغوان در ننگرهار»، وبسایت شبکهٔ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۱۶ فروردین ۱۳۹۱ش. | ||
* | * «میلهٔ گل سنجد»، صفحهٔ تلویزیون ملی در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۲ش. | ||
* | * «میلهٔ گل نارنج»، صحفهٔ Afghan Wireless در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۲۷ فروردین ۱۴۰۳ش. | ||
* «میلهٔ گل سرخ جشن نوروز مردمان افغانستان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۸۹ش. | |||
* | * «میلهٔ گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۸۹ش. | ||
* | * «میلهٔ عنعنوی گل سیب، برگزار شد»، شبکهٔ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۹ خرداد ۱۳۸۸ش. | ||
* | * «میلهٔ و کمپاین نهالشانی در باغ زنانهٔ شمیره»، وبسایت ریاست امور زنان ولایت هرات، تاریخ درج مطلب: ۱ مارس ۲۰۱۶ش. | ||
* | * «میرزایی، زهرا، بزکشی نبردی میان دلیران افغان»، وبسایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آذر ۱۳۹۵ش. | ||
* | * «نخستین جشنوارهٔ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: ۲۲ سرطان ۱۳۹۶ش. | ||
* | * «نگاه، یوسف، نوروز چرا پایدار است؟»، وبسایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۲۷ حوت (اسفند) ۱۴۰۱ش. | ||
* | * «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک۲۴، تاریخ بازدید: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ش. | ||
* | * «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک، تاریخ بازدید: ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* | * «نوروز در آسیای میانه»، وبسایت شبکه شرق، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اسفند ۱۳۹۹ش. | ||
* | * «نگاهی به آداب و رسوم عید نوروز در افغانستان»، وبسایت میزان، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۹۵ش. | ||
* | * «نگاهی به جایگاه نوروز درمیان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اسفند ۱۳۹۹ش. | ||
* | * » نهمین جشنوارهٔ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت آرمان ملی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ جولای ۲۰۲۱ش. | ||
* | * هریوال، ص، «میله شاطرها»، مجلة فرهنگ مردم، شماره ۶، ۱۳۶۱ش. | ||
* | {{پایان منابع}} | ||
* | [[رده:آداب و رسوم محلی در افغانستان]] | ||
* | [[رده:جشنوارهها در افغانستان]] | ||
[[رده:جشنوارههای محلی]] | |||
[[رده:فرهنگ افغانستان]] | |||
[[رده:ویکیزندگی]] | |||
<!--توضیح--> | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۱:۳۵
.jpg)
جشنوارههای محلی افغانستان؛ مجموعهای از آیینهای نکوداشت یا شادمانی جمعی در مناطق گوناگون افغانستان.
جشنوارههای محلی افغانستان، بخشی از میراث فرهنگی غنی این کشور و بازتابی از تنوع قومی، آداب و رسوم، و باورهای مذهبی و ملی هستند. این آیینها که در نقاط مختلف افغانستان برگزار میشوند، اغلب با تغییر فصلها، مناسبتهای مذهبی و رویدادهای تاریخی پیوند خوردهاند، ازجمله آیین برافراشتن عَلَم امام علی در نوروز با نام میلهٔ سخی، جشن بهاری در مزار شریف با نام میلهٔ گل سرخ، آیین آغاز فصل کشاورزی با نام میلهٔ دهقان، جشن نمادین آغاز بهار در کابل و پروان با نام میلهٔ گل ارغوان، و آیین زنانهٔ پخت حلوا در آستانهٔ نوروز با نام میلهٔ سمنک. این جشنوارهها علاوهبر شادیآفرینی و سرگرمکنندگی، کارکردهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارند، ازجمله تقویت همبستگی ملی، ترویج گردشگری، حمایت از تولیدات محلی و انتقال ارزشهای فرهنگی به نسلهای بعدی. برخی از این مراسمها، مانند میلهٔ نهالشانی و میلهٔ گل کچالو، بر اهمیت محیط زیست و کشاورزی تأکید دارند، در حالی که جشنهایی مانند میلهٔ توت و میلهٔ گل نارنج، فرصتی برای نمایش محصولات بومی و هنرهای محلی فراهم میکنند. با وجود چالشهایی مانند ناامنی و تغییرات سیاسی، این آیینها همچنان بهعنوان بخشی زنده از هویت فرهنگی افغانستان پابرجا مانده و نقش مهمی در حفظ سنتها و تقویت روحیهٔ جمعی مردم این سرزمین دارند.
تعریف جشنوارههای محلی افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جشنوارههای محلی افغانستان بهعنوان مجموعهای از آیینها و مراسم جمعی تعریف میشوند که ریشه در فرهنگ، تاریخ و باورهای مذهبی-اجتماعی این سرزمین دارند. این جشنوارهها که با عنوان «میله» شناخته میشوند، تلفیقی از عناصر نمادین، آیینی و کاربردی هستند که در چارچوب تقویم زراعی، مناسبتهای مذهبی و تغییرات فصلی سازماندهی میشوند. ماهیت این جشنوارهها چندبعدی بوده و کارکردهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی را به صورت توأمان دارا است.[۱]
در سطح ساختاری، این رویدادها بهطور معمول شامل تشریفات خاص، مراسم نمادین مانند برافراشتن عَلم در میلهٔ سخی، فعالیتهای جمعی نظیر نهالکاری و کشاورزی دستهجمعی و برنامههای هنری-تفریحی میشوند. از منظر کارکردی، این جشنوارهها بهعنوان مکانیسمهای انسجامبخش اجتماعی، حافظهٔ جمعی و انتقال میراث فرهنگی عمل میکنند. ویژگی ممیزهٔ آنها تلفیق عناصر بومی مانند مسابقات بزکشی و غذاهای محلی با مؤلفههای مذهبی نظیر نذر و زیارت بوده که بازتابدهندهٔ سبک زندگی ترکیبی در جامعه افغانستان است. این جشنوارهها همچنین بهعنوان نظامی نمادین برای بازتولید هویت فرهنگی و تقویت پیوندهای اجتماعی در بافت جغرافیایی-قومی متنوع افغانستان عمل میکند.[۲]
اهمیت و کارکردهای جشنوارههای محلی افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جشنوارههای فرهنگی در افغانستان بهعنوان نهادهای زنده و پویای اجتماعی، کارکردهای چندبعدی در عرصههای مختلف حیات جمعی دارند.
- از منظر اجتماعی، این رویدادها با ایجاد فضای تعامل و گفتوگوی بیننسلی و بین اقوام، به تقویت انسجام و همبستگی اجتماعی کمک میکند.[۳]
- در بُعد فرهنگی، جشنوارهها حاملان میراث ناملموس فرهنگی و سرمایههای معنوی بوده و با انتقال دانش بومی، هنرهای سنتی و آداب اجتماعی، نقش محوری در حفظ هویت فرهنگی ایفا میکند.
- از دیدگاه اقتصادی، این مراسم با جذب گردشگران داخلی و خارجی، رونق بازارهای محلی و معرفی محصولات بومی، به چرخهٔ اقتصادی مناطق مختلف رونق میبخشند و در ایجاد اشتغال کمک میکند.[۴]
- برگزاری جشنوارهها فرصتی برای احیای صنایع دستی و هنرهای سنتی فراهم میآورد که خود موجب اشتغالزایی و درآمدزایی برای هنرمندان و صنعتگران محلی میشود.[۵] این رویدادها با معرفی ظرفیتهای هنری و ادبی مناطق مختلف، به غنای گفتمان فرهنگی ملی کمک میکند و بهعنوان فضای امن برای بیان آدابورسوم محلی، به کاهش تنشهای قومی و تقویت مدارای اجتماعی یاری میرسانند.[۶]
- جشنوارههای فرهنگی با ایجاد فضای شاد و مفرح، به کاهش فشارهای روانی ناشی از سالها ناامنی و جنگ کمک کرده و سلامت روان جامعه را ارتقا میبخشند.[۷]
- از منظر توسعهٔ پایدار، این رویدادها با ترویج فرهنگ محیطزیستی و احترام به طبیعت، به حفظ منابع طبیعی یاری میرسانند.[۸]
- در عرصهٔ بینالمللی، جشنوارهها پنجرهای برای معرفی فرهنگ و سبک زندگی مردم افغانستان به جهانیان محسوب میشوند.
- از دیدگاه آموزشی، این مراسم با معرفی الگوهای مثبت فرهنگی و تاریخی، نقش مهمی در تربیت نسل جوان ایفا میکنند.
- همچنین جشنوارههای فرهنگی بهعنوان پل ارتباطی بین گذشته و حال، آیندهای روشن برای حفظ و توسعه فرهنگ اصیل افغانستان ترسیم میکنند.[۹]
انواع جشوارههای محلی افغانستان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از دامنههای سرسبز شمال تا دشتهای جنوبی، هر منطقه با جشنوارههای منحصربهفرد خود، روایتی زنده از سبک زندگی، اعتقادات و هنرهای بومی را به نمایش میگذارد. این مراسم که اغلب با تغییر فصلها و مناسبتهای دینی همراه است، بازتابی از تنوع قومی و فرهنگی کشور و نمادی از وحدت ملی در عین تنوع فرهنگی و قومی بهشمار میرود. جشنوارههای محلی افغانستان، امروزه بهعنوان میراثی ارزشمند، پیامآور صلح، شادی و امید برای نسلهای حاضر و آینده هستند.[۱۰]
جشنوارههای نوروزی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]میلهٔ سخی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]میلهٔ سخی که به آن جَهَندهبالا،[۱۱] جَندَه، عَلَم، جَدّه و ژَندهٔ سخی هم میگویند،[۱۲] در روز اول سال خورشیدی، با حضور پرشور مردم، مقامات کشوری و مهمانان خارجی در مزار شریف و کابل، آغاز میشود. مردم معتقدند نوروز با روز جانشینی امام علی مصادف بوده و بههمین دلیل، بهنشانهٔ ارادت به آن امام، هر سال، پرچمی منسوب به او را برمیافرازند. این مراسم از تاریخچهای طولانی برخوردار است؛ در عهد سلطانسنجر سلجوقی (۵۳۰ق)، قبری منسوب به حضرت علی در قریهٔ خواجه خیران، از قریههای اطراف شهر تاریخی بلخ، کشف میشود.[۱۳] سلطانسنجر بنایی روی آن مرقد میسازد که با حملهٔ مغول ویران شده،[۱۴] اما پس از مدتی دوباره بازسازی میشود.[۱۵] همچنین، نائبمحمد علمخان در سال ۱۲۸۸ش، چوبی محکم و صاف را از جنگلهای ماوراءالنهر بهعنوان علم مولاعلی در روضهٔ شریف برافراشت که هنوز هم مورد استفاده است.[۱۶]
میلهٔ سخی در مزارشریف
[ویرایش | ویرایش مبدأ]میلهٔ سخی در مزارشریف، باشکوهترین مراسم سال نو در افغانستان است که با تشریفات خاصی انجام میشود.[۱۷] چند روز پیش از نوروز، با مشارکت مقامات، روحانیون، تجار و اصناف مختلف بازار، کمیتهای برای مراسم، تشکیل میشود.[۱۸] رستههای زرگران، نقرهکاران، مسگران و بزازان، هرکدام در نوسازی و تزیین در و دیوار روضهٔ شریف و عَلَم شاه اولیا، سهیم میشوند.[۱۹] همچنین، قبل از فرارسیدن سال نو، مردم از شهرهای مختلف با خواندن شعر معروف «بیا بریم به مزار ملا ممد جان»، راهی مزارشریف میشوند تا خود را به مراسم جهندهبالا و میلهٔ گل سرخ برسانند.[۲۰] صبح روز اول حَمَل/فروردین، مردم از سراسر کشور، کشورهای همسایه[۲۱] و حتی کشورهای اروپایی،[۲۲] برای برپایی مراسم جهندهٔ سخی، در روضهٔ شریف گردهم میآیند. آنها تا چهل روز در هتلهای نزدیک روضهٔ شریف، مکاتب و مساجد ساکن میشوند.[۲۳] در این ایام، مزارشریف بیشترین جمعیت زائر و مسافر در داخل و بیرون روضه را دارد.[۲۴]
برافراشتن علم با سخنرانی مقامات حاضر در مراسم، شلیک ۲۱ گلولهٔ توپ و به پرواز درآمدن خیل عظیمی از کبوتران سفید[۲۵] میان هلهله و فریاد مردم آغاز میشود.[۲۶] لحظهٔ برافراشتهشدن علم، با دعا و خواستن حاجات از صاحب علم همراه است.[۲۷] آنها باور دارند اگر جهنده به آسانی برافراشته شد، سالی نیک و پربار را پیش رو دارند، اما اگر به سختی در جای خودش نصب شود، سال خوبی پیش روی آنها نخواهد بود.[۲۸] مکانی که علم سخی در آن برافراشته میشود، بهسمت قبلهٔ روضهٔ شریف است[۲۹] که بر سر در آن شعری از عبدالرحمن جامی حک شده است:[۳۰]
گویند که مرتضی علی در نجف است
در بلخ بیا، ببین چه بیتالشرف است
جامی نه عدن گوی، نه بین الجبلین
خورشید یکی و نور او هر طرف است
در این مراسم مردم سعی میکنند پارچههایی را به علم ببندند. سپس تکههایی از پارچهٔ علم دستدوزی شدهٔ سبزرنگ را که روپوش آن است، بهعنوان تبرک برمیدارند.[۳۱] علم مولاعلی چهل روز برافراشته است.[۳۲] روز چهلم، عَلَم را با مراسم خاصی پایین میآورند.[۳۳]
مردم در شب و روز نوروز، نذورات نقدی خود را به صندوق روضهٔ شریف برده و در طول چهل روز به ادای نذر و خیرات اقدام میکنند.[۳۴] آنها معتقدند شاه اولیا، بیماران را شفا میدهد و با همین امیدواری، بیماران خود را از سراسر کشور و حتی از برخی کشورهای همسایه به روضهٔ سخی میآورند.[۳۵] برخی گزارشها از شفا یافتن بیماران در طول این مراسم نقل شده است.[۳۶]
میلهٔ سخی در کابل
[ویرایش | ویرایش مبدأ]میلهٔ سخی در کابل، در غرب دامنهٔ کوه آسمایی (کوه تلویزیون)[۳۷] برگزار میشود. مردم معتقدند آنجا قدمگاه حضرت علی است.[۳۸]
در کابل همانند مزارشریف، مردم شب سال نو را با دعا و خواندن اشعار منقبت (مدح) در وصف حضرت علی به پایان میرسانند.[۳۹] صبح روز اول سال، مقامات و همهٔ اقشار مردم، در زیارتگاه سخی، گردهم میآیند.[۴۰] مراسم، با سخنرانی مقامات و روحانیون آغاز میشود. پس از آن، علما، پهلوانان و افراد موجه، عَلَم تزیینشده با پارچهٔ سبز ابریشمی بهنام جهندهٔ سخی را میان هلهله و هیجان مردم و با ذکر یاعلی، بلند میکنند.[۴۱] زائران، پارچههای ابریشمی گرانقیمتی را به نشانهٔ تبرک و خواستن حوائج به عَلَم میبندند. سپس جهندهٔ مولا را بهعنوان تبرک لمس کرده، میبوسند و حوائج خود را از حضرت علی میخواهند. آنها به این مناسبت، اشعاری را زمزمه میکنند:[۴۲]الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقو یاالگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقعلم سخی در کابل تا چهل روز برافراشته میماند. در این مدت مردم به زیارت و نیایش میپردازند.[۴۳] روز چهلم طی مراسمی در حضور تعدادی از مردم با سخنرانی و دعا، علم را پایین میآورند.[۴۴]
میلهٔ گل سرخ
[ویرایش | ویرایش مبدأ]پیشینهٔ میله گل سرخ به دوران بلخ باستان در هزاران سال قبل بر میگردد.[۴۵] این جشنواره از عصر آریاییها برگزار میشد[۴۶] و با ورود اسلام به افغانستان، این جشن رنگوبوی اسلامی به خود گرفت.[۴۷] با قیام ابومسلم خراسانی و نفوذ برمکیان در دستگاه خلافت و همچنین در دوران طاهریان و صفاریان این جشن رونق گرفت و در عهد تیموریان با کشف مزار منسوب به امام علی به شکوه این مراسم افزوده شد.[۴۸] امروزه دولتها به بهانهٔ میلهٔ گل سرخ، همهساله بازسازیهایی در روضهٔ شریف انجام میدهند.[۴۹]
در روزهای آغازین سال نو خورشیدی، در مزارشریف، تمامی نقاط شهر حتی بالای دیوارها[۵۰] و پشتبام خانههای کاهگلی و دشت و دمن، سرشار از گلهای سرخ میشود.[۵۱] بوی این گلها، تمام فضای شهر را معطر میکند.[۵۲] هر سال در نوروز، مردمان زیادی از شهرهای مختلف، کشورهای همسایه و حتی از کشورهای اروپایی برای شرکت در میلهٔ گل سرخ در مزارشریف اقامت میگزینند[۵۳] و مردمان این شهر با تمیز کردن خانهها، کوچهها و آذین خیابانها برای برگزاری این جشن آماده میشوند.[۵۴] شاهبیت میلهٔ گل سرخ، مراسم برافراشتن «درفش کاویانی» مشهور به «جهندهبالا» یا «علم مولا علی» در «روضهٔ شریف» است که در نخستین صبح سال نو با آداب خاصی انجام میشود. هزاران نفر، با شور، هیجان، صلوات و دعا این مراسم را از نزدیک مشاهده میکنند.[۵۵]
مردم مزارشریف پس از شرکت در مراسم جهندهبالا، برای تفریح و دیدن مسابقهٔ بُزکشی به دشت شادیان و تپههای مملو از گلهای سرخ، میروند. بزکشی از مسابقات و بازیهای هیجانانگیز در افغانستان است. برای دیدن این مسابقه گردشگران زیادی از سراسر جهان به مزارشریف میآیند.[۵۶] تفریحات میله گلسرخ که تا چهل روز ادامه پیدا میکند[۵۷] عبارت است از: مرغجنگی، بُودَنَه (بلدرچین) جنگی، قوچجنگی، تخممرغجنگی، شعبدهبازی، چلیکدنده، گُدیپرانبازی (بادبادک) و ریسمانکشی. دختران نیز به بازی مخصوص خود «قوقو برگ چنار» میپردازند.[۵۸] در سالهای اخیر علاوه بر بازی و تفریحهای سنتی، مسابقات متعدد ورزشی، نمایشگاه کتاب و صنایع دستی زنان نیز برپا میشود.[۵۹]
در روز ۱۳ حَمَل/فروردین خانوادها به دشتها و تپهها بهخصوص به دشت شادیان میروند و در حالیکه زمین سرسبز و غرق گلهای سرخ است، روی فرش سبز طبیعت کنار شقایقهای سرخفام، مینشینند.[۶۰] آنها، هنگام ظهر در مکانی که اتراق کردهاند سفره گسترانده و غذای مخصوصی را که از قبل تهیه کردهاند، مانند دمپخت و کیچری، صرف میکنند.[۶۱] در طول چهل روز تفریح مردم در دشتهای لالهگون مزارشریف، زمزمههای اشعار مرتبط با گلهای سرخ، روضهٔ شاه مردان و شفابخشی شاه اولیا در میلهٔ گل سرخ ادامه دارد؛ برای مثال، شعر معروف «بیا بریم به مزار مُلا مامد جان» با روح و جان مردم عجین شده و از هر کوی و برزن،[۶۲] به گوش میرسد:[۶۳]الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقو یاالگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
میلهٔ گل ارغوان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]میلهٔ گل ارغوان، در تپههای دارای گلهای ارغوان با برنامههای شاد و متنوع برگزار میشود و نقشی مهم در شادیآفرینی، همبستگی اجتماعی و انتقال میراث فرهنگی به نسلهای آینده دارد. این جشن همراه با تفریحات سالم در فضاهای خوش آبوهوا و آمیختن تفریح با معنویت و آداب مذهبی مانند دادن نذر و زیارت مزار بزرگان دین و مذهب، نشاط روحی و سرزندگی را به ارمغان میآورد.
ارغوان، درختی سرخرنگ با شاخههای باریک و طبع سرد و خشک است. رنگ ارغوانی در گذشتهٔ دور مورد توجه پادشاهان و اشراف بوده و آنها برای متمایزشدن از مردم عادی، لباسهای ارغوانی به تن میکردند.[۶۴] رویش گلهای صورتیرنگ این درخت، در نخستین روزهای بهار آغاز میشود و بهسرعت تمام شاخههای درخت حتی ساقهٔ آن را غرق در گلهای قلبمانند میکند. گل ارغوان، نماد بهار، تازگی و رویش دوباره است[۶۵] و بدین جهت مردم افغانستان مراسم پرنشاطی را همراه خانواده و دوستان، هنگام شکفتن گل ارغوان در مکانهای رویش این گل برگزار میکنند.[۶۶]
جشن گل ارغوان در منطقهٔ خواجهصفا در کابل، سابقهٔ بسیار طولانی دارد و پیشینهٔ برگزاری آن را به دوران رستم و رودابه بازمیگردانند.[۶۷] مردم کابل در روزهای آغازین بهار، بهصورت گروههای دوستانه، همراه با چای، نان روغنی، قیماق (سرشیر) و پراته (نان یا غذای محلی)، به منطقهٔ خواجهصفا رفته و زیر شکوفههای زیبای درختان ارغوان زیرانداز خود را میگسترانند و بهتفریح و گذراندن اوقات فراغت خود مشغول میشوند. از سرگرمیهای این روز مشاعره و آوازخوانی است که تا عصر ادامه پیدا میکند.[۶۸]
در ولایت بدخشان نیز جشن گل ارغوان همهساله از سوی فعالان اجتماعی و مدنی، شاعران و نویسندگان برگزار میشود. سرایش شعر، کوهنوردی و سنگبازی از سرگرمیهای این مراسم است. همچنین معرفی جاذبههای گردشگری و رونق این صنعت از دیگر اهداف برپایی این جشن بهشمار میرود.[۶۹]
جشن گل ارغوان در تپهٔ گلغندی شهر چاریکار از ولایت پروان نیز از سابقهٔ صدها ساله برخوردار است.[۷۰] در دورهٔ معاصر یک راه دسترسی آسانتر به تپهٔ گلغندی ایجاد شد و در ۱۳۲۴ش، دو کاریز از سوی شاروالی (شهرداری) در این محدوده حفر شد و شاعر پشتوزبان سیدبهاءالدین بهایی نام این تپه را تپهٔ گلغندی گذاشت. همزمان قسمتی از این تپه هموار و بعدها از زیبایی خاصی برخوردار شد و در ۱۳۲۸ش، چهار تپهٔ دیگر نیز هموار شد و در آنها درختان ناجو و گلهای مرسل کاشته شد. این تپههای ارغوانی امروزه به نماد اصلی این جشن ملی بدل شده است.[۷۱]
میلهٔ گل ارغوان در تپهٔ گلغندی در روز ۱۲ حمل/فروردین برگزار میشود.[۷۲] در این موسم، گلهای درخت ارغوان مردمان زیادی را به خود جذب میکند[۷۳] و دیدن گلها روح و روان هر بینندهای را تازه میکند.[۷۴] شهر چاریکار در این مراسم با ازدحام مردم و وسایل نقلیه مواجه است و تپهٔ گلغندی میزبان جمعیت زیادی از سراسر افغانستان است. در این جشن، عدهای کبک، بودنه (بلدرچین) و خروسهای کلنگی جنگی خود را میآورند و جوانان را سرگرم میکنند.[۷۵] از دیگر تفریحهای چنین روزی گُدیپرانی (بادبادکبازی) است؛ شماری از جوانان و نوجوانان با بادبادکهای رنگارنگ آسمان تپهٔ گلغندی را همانند زمین آن رنگارنگ میکنند و با جنگ بادبادکبازی و رهاسازی آن در آسمان فرهنگ کینهزدایی از دلها را نهادینه میکنند.[۷۶]
با آمدن مردم به تپهٔ گلغندی، فروشندگان و دستفروشها نیز بازاری ایجاد میکنند و با سروصدا در پی جلب توجه مردم بهسوی خود هستند؛ پنیر تازه، شورپنیر، شورنخود با مرچ (فلفل) و مصالح (ادویه) خانگی، قوروت (کشک) تازهٔ سالنگ و غوربند، لبوی شیرین، تخممرغ آبپز و اسباببازی کودکان در این اجتماع پرنشاط به فروش میرسد. در گوشهای از تپهٔ گلغندی رستورانهای سیار با سماورهای بزرگ پر از چای و در گوشهٔ دیگر بساط فروش ماهی تازه و جِلِبی (زولبیا) رنگارنگ برپا میشود. رستورانهای داخل شهر چاریکار و کبابیها نیز مملو از مشتریانی میشود که از پروان و دیگر شهرها خود را به میلهٔ گل ارغوان رساندهاند.[۷۷]
در سالهای اخیر نمایشگاههای محصولات داخلی نیز در تپهٔ گلغندی با عنوان «نامهٔ ارغوان» ایجاد میشود تا مردم به آسانی با تولیدات این منطقه آشنا شوند و آنها را بخرند. این نمایشگاه بعد از سقوط نظام جمهوری اسلامی در افغانستان با محدودیتهایی روبرو شد و در ۱۴۰۲ش زنان تولیدکننده، حضور کمرنگی داشتند و دیگر صنعتکاران نیز با فروش پایین محصولات مواجه بودند.[۷۸]
میلهٔ سمنک
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آیین سَمَنکپزان، رسمی کهن در افغانستان بوده[۷۹] و همانند جشن نوروز، پیشینهٔ آن به عهد باستان برمیگردد[۸۰] و بخشی از فرهنگ دیرینهٔ این سرزمین بهشمار میرود.[۸۱] پس از آمدن اسلام در افغانستان، این مراسم جنبهٔ مذهبی یافته است[۸۲] و سمنک، غذای خاص فاطمه زهرا نامیده شد. در ایران نیز این غذا در آیینهای ملی و مذهبی، طبخ میشود؛ از جمله بهمناسبت شهادت حضرت فاطمه زهرا با مرسم خاص و بهعنوان نذر و برای توسل به حضرت زهرا تهیه میشود. این غذا در میلاد پیامبر اکرم نیز در شهرهای مختلف ایران از جمله شهررضا آماده میشود.[۸۳]
جغرافیای پخت سمنک، آسیای میانه و ایران را شامل میشود. مردم افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان و قیرقیرستان، سمنک را در شب نوروز تهیه میکنند، اما در ایران سمنو را علاوه بر روزهای نزدیک به سال نو،[۸۴] در مناسبتهای مذهبی بهخصوص در ایام شهادت فاطمهٔ زهرا نیز میپزند.[۸۵] سمنک شباهت بسیار به نوعی پودینگ محبوب در فنلاند و سوئد نیز دارد.[۸۶] این غذای مقوی را برای مصرف خانگی نیز تهیه میکنند اما آیین سمنکپزان در آستانهٔ سال نو بهصورت جمعی توسط زنان و دختران برگزار میشود و همچنین آن را برای مراسم یادبود پیشوایان مذهب شیعه، تهیه میکنند.[۸۷]
میلهٔ سمنک یک مراسم زنانه است و بهصورت کامل توسط زنان و دختران، همراه با ساز و خواندن اشعار مختلف بهویژه شعر مخصوص سمنکپزان، اجرا میشود.[۸۸] پخت نذر سمنک، بهطور معمول از سر شب تا صبح، زمان میبرد، و گاهی پخت آن تا یکشبانهروز هم طول میکشد.[۸۹] زنان و دختران با شادی و خوشحالی در کنار دوستان خود همراه با ساز و آواز مخصوص سمنکپزان برای پخت آن بیدار میمانند. تعدادی به قصهگویی، گروهی به شادمانی و تعدادی هم بهنوبت بههمزدن سمنک مشغول میشوند.[۹۰] کودکان هم در حیاط خانه آتش روشن کرده به بازی و نشاط میپردازند.[۹۱]
بخشی از شعر سمنک که دختران همراه با دایره میخوانند این است:[۹۲]الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقپس از آنکه سمنک خوب دم کشید و آمادهٔ خوردن شد، بانوان و دوشیزگان بعد از ادای نماز صبح، دور دیگ سمنک جمع شده به دعا و خواستن حوایج میپردازند. بعد از آن درب دیگ را برداشته، نذر سمنک را بین خود، فامیل، خویشان و همسایگان تقسیم میکنند[۹۳] و سهم همسایگان را توسط کودکان در حالی که لباسهای عید نوروز را بر تن دارند، صبح زود میفرستند. در مقابل، خانوادههایی که سمنک را دریافت کردهاند مقداری پول نقد[۹۴] یا شیرینی، میوهٔ خشک، نمک و پنبه بهدست کودکان میدهند.[۹۵]
سمنک نماد زایش و باروری گیاهان در فصل بهار محسوب میشود.[۹۶] آیین سمنکپزان با نیت برآورده شدن حاجتهای عمومی و شخصی همراه است. زنان پخت سمنک را با آرزوی صلح و امنیت در جامعه شروع میکنند.[۹۷] آنها معتقدند سمنک با خود خیر و برکت میآورد[۹۸] و طعم و رنگ اصلی آن را به فال نیک میگیرند[۹۹] و نشانهٔ قبولی حاجات میدانند.[۱۰۰] آنها قبل از پخت سمنک، به نیایش میپردازند و پس از حکایت تاریخچهٔ آن توسط بانوی باسوادی که او را «آتون» مینامند، در حق امام حسن و امام حسین که سمنک غذای آنها بوده است دعا کرده و کار را آغاز میکنند.[۱۰۱]
جشنوارههای کشت و کار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]میلهٔ توت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]_(6).jpg)
میلهٔ توت در برخی شهرهای افغانستان بهویژه پنجشیر از قدمت تاریخی برخوردار است و همهساله در این ولایت برگزار میشود.[۱۰۲] این جشن که مردم برای برپایی آن لحظهشماری میکنند،[۱۰۳] در فصل تابستان بهویژه در روزهای آخر برداشت توت با مشارکت مسئولان، اهالی فرهنگ و ادب و اقشار مختلف مردم از ولایتهای افغانستان با سخنرانی مقامات حکومتی آغاز میشود و با شعر، آوازخوانی، موسیقی و صحبتهای تخصصی با موضوع باغداری و کشاورزی ادامه مییابد.[۱۰۴] میلهٔ توت بهطور معمول در ساعت ۱۰ صبح تا عصر برگزار میشود[۱۰۵] اما بعضی اوقات از عصر شروع میشود و تا چهار صبح ادامه دارد.[۱۰۶]
میزبانان با انواع توت، دوغ و دوغبادرنگ (آبدوغخیار) همراه غذا، به پذیرایی از مهمانان اقدام میکنند و طبق رسوم مناطق شمالی همراه صرف توت باید دوغ هم باشد، آنهم دوغ با ترکیبات و طعمهای مختلف مانند دوغ با طعم سیر، دوغ با طعم پودِینَه (پونهٔ کوهی) و دوغ با مُرچ (فلفل)، دوغ چکهای (چکیدهای) و دوغ ماستی.[۱۰۷]
بر خلاف دوران پیش از طالبان که حضور زنان در این جشن پررنگ بود،[۱۰۸] در سال ۱۴۰۲ش، میلهٔ توت با حضور مقامات طالبان، بدون مشارکت زنان و بدون آوازخوانی و نواختن موسیقی در پنجشیر برگزار شد.[۱۰۹]
مسئولان برگزاری این مراسم تلاش میکنند جشن را در مکانهای سرباز و سرسبز برپا کنند. در برخی سالها محل مناسب برای شرکتکنندگان جشن، در فضای باز کنار رود پرآب پنجشیر در نظر گرفته میشود که برای مردم خیلی خوشحالکننده و رضایتبخش است[۱۱۰] و جوانان هم گاهی در کنار چشمهها این جشن را برگزار میکنند.[۱۱۱]
میلهٔ دهقان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در فصل زمستان، در بسیاری از مناطق سردسیر افغانستان، کارهای کشاورزی تعطیل است، اما با آمدن بهار این تعطیلات نیز به پایان میرسد.[۱۱۲] هدف از برگزاری میلهٔ دهقان در اول بهار، مراسم حکایت از شروع فصل کار دارد. میلهٔ دهقان، فرصت مناسبی برای تمرین دادن به گاوهایی است که در تمام طول زمستان بیکار بوده[۱۱۳] و با خوردن پندانه و کًنجاره، قوی شدهاند.[۱۱۴]
این مراسم بهشکل سنتی، همهساله توسط دهقانان، با حضور مردم و ملای قریه (روحانی محل) انجام میشود. دهقانان یکجفت گاو نر مخصوص شخمزنی را تزئین میکنند. زنان با پختن فطیر (نوعی نانروغنی)، کلوچه و دیگر خوردنیها و مردان با تهیهٔ اسباب تزئین گاوها شامل گلها، زنگولهها، گردنبند پارچهای و کمربندهای رنگارنگ، برای مراسم آماده میشوند. اهالی قریه با اسباب کشاورزی و گاوهای تزئین شده، به نزدیکیهای مسجد رفته، رو به قبله میایستند و از ملای قریه تقاضا میکنند تا برای آنها در سال نو دعا کند. نزدیک چاشت (ظهر) همهٔ اهالی قریه، دور دِستَرخوان (سفره) جمع میشوند. خانوادهها، خوردنیهای خوشمزهای را که تهیه کردهاند، روی دسترخوان قرار میدهند تا همه پذیرایی شوند.[۱۱۵]
عصر آن روز همه به زمین کشاورزی رفته و ملای قریه دو گاو قلبهای را افسار و یوغ زده و برای قلبهکشی/شخمزدن، آماده میکند. پس از آن، یک نفر به قلبهکردن زمین، مشغول میشود.[۱۱۶] پیرمرد قلبهگر/شخمزن/شیارگر با کمرِ بسته، شروع به قلبهکشی میکند. در برخی محلات به این کار «گاوخونُک» میگویند.[۱۱۷] پس از این قلبهرانی نمادین، اطفال شروع به بازی و تفریح میکنند؛ پسران به بازیهای پهلوانی، کشتیگیری، مرغ جنگی، گاو جنگی، سگ جنگی و انواع بازیهای دیگر پرداخته و دختران نیز به سرگرمیهای مخصوص خود مانند شعرخوانی مشغول میشوند. اشعار دختران اغلب به مناسبت آغاز فصل بهار و سال نو است:[۱۱۸] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقیکی از سرودههایی که به موضوع دهقانی و کشتوکار مرتبط است، شعر «دهقان جوان بیا به صحرا» است که در همین ایام خوانده میشود. این شعر، تأثیر خاصی بر مردم میگذارد. هدف از آن تشویق دهقانان جوان به کشاورزی است که به صورت زیر آغاز میشود:[۱۱۹]
تکخوانالگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقجمعخوان[۱۲۰]الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقپس از اتمام میله، هنگام غروب، افراد با خوشحالی به خانههای خود بر میگردند. برخی با دعوت دوستان به خانههای آنها رفته و تا پاسی از شب کنار همدیگر خوش میگذرانند.[۱۲۱]
امروزه در شهرها نیز جشن روز دهقان یا میلهٔ قُلبه در روز دوم سال نو انجام میشود. در این روز از سوی ریاست زراعت، مکانی اختصاص داده میشود تا دهقانان (کشاورزان) محصولات زراعی و لبنیاتی، همچنین انواع مختلف حیوانات را به نمایش بگذارند. این مراسم با حضور مقامات دولتی، دهقانان و عموم مردم برگزار شده و با سخنرانی، اجرای تئاتر، موسیقی و نمایش ابزارآلات جدید کشاورزی همراه است.[۱۲۲]
در شهر کابل، مراسم میلهٔ دهقان در دامنهٔ کوه علیآباد مشهور به دامنهٔ سخی از سوی صدراعظم به صورت رسمی افتتاح میشد، اما در سالهای اخیر در باغ بابرشاه،[۱۲۳] بادامباغ[۱۲۴] و چمنحضوری[۱۲۵] برگزار میشود. در این مراسم، نهالشانی، انواع بازیهای ملی و نمایش حیوانات،[۱۲۶] بزکشی و گلکاری[۱۲۷] صورت میگیرد. در سال ۱۳۹۴ش، میلهٔ دهقان با حضور پررنگ مقامات دولتی و مهمانان خارجی از جمله سرپرستان وزارتخانههای زراعت (کشاورزی) اطلاعات و فرهنگ، امور زنان، کار و امور اجتماعی، ترانسپورت (حمل و نقل)، سرپرست شاروالی (شهرداری) کابل، سفیر برخی کشورها، برخی نمایندگان پارلمان/مجلس و دیگر مهمانان با تلاوت قرآن و سخنرانی برگزار شده است.[۱۲۸] در این مراسم، بیش از صد شرکت داخلی و صنایع دستی زنان، محصولات خود را در ۲۰۰ غرفه عرضه کردند. شرکتکنندگان از ۲۴ ولایت افغانستان بودند.[۱۲۹]
میلهٔ نهالشانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
میلهٔ نهالشانی به کمک ادارهٔ زراعت و مؤسسات دیگر اجرا و طی آن هزاران نهال بین مردم توزیع میشود. این نهالهای مثمر مانند نهال بادام، گیلاس، شفتالو و انگور، در مناطق عمومی، زمینهای شخصی، مدارس و کنار خیابانها غرس میشود.[۱۳۰] جوانان داوطلب بهمدت سه روز هزاران نهال را غرس میکنند.[۱۳۱] در برخی شهرها مانند چخچران، زمان نهالشانی از ۱۰ حوت/اسفند آغاز و تا ۲۵ حمل/فروردین ادامه مییابد.[۱۳۲]
انواع بازیهای ملی، مسابقات دهقانی مانند اسبدوانی، نیزهبازی، رژهٔ حیوانات،[۱۳۳] بیلبازی، داربازی، قوچجنگی، مرغجنگی، تخممرغجنگی، سگجنگی، چرخوفلک و اسبهای چوبی هنگام برپایی میلهٔ نهالشانی برگزار میشود. نهالشانی به هدف ایجاد نشاط، تقویت روحیهٔ مثبت و گسترش فضای سبز بیشتر و حمایت از هوای سالم صورت میگیرد، تا ضمن بهوجود آمدن محیط پاک، روحیات مردم نیز اندکی از نا امنی و جنگ با برنامههای مفرح در طبیعت شاد شود.[۱۳۴] میلهٔ نهالشانی در برخی شهرها مانند خوست با تنوع بسیار همراه است. اتن (رقص ملی)، حضور باغداران و کشاورزان در قالب گروههای مختلف با فرمهای متحدالشکل در گروه خود و متفاوت از دیگر گروهها و اختصاص مناطق وسیع برای نهالشانی، این جشن را جذاب میسازد.[۱۳۵]
در برنامهٔ غرس نهال، عموم مردم اعم از زن و مرد و کوچک و بزرگ، رسانهها، نهادهای مدنی و مقامات حکومتی سهم میگیرند.[۱۳۶] قبل از تسلط طالبان در برخی موارد زنان هم در این کار حضور فعال داشتند.[۱۳۷] هنرمندان نیز با اجرای نمایش در ارتباط با موضوع نهالشانی و مراقبت از آن در بین حاضران، در فرهنگسازی محیط سبز تلاش میکنند.[۱۳۸]
میلهٔ گل کچالو
[ویرایش | ویرایش مبدأ]میلهٔ گل کچالو/سیبزمینی در سالهای اخیر میان مردم ولایت بامیان افغانستان رسم شده است. این جشن نخستینبار در ۲۲ سرطان (تیر) ۱۳۹۶ش، از سوی وزارت زراعت و ادارهٔ محلی در مرکز بامیان بهمدت دو روز برگزار شد و از آن زمان تا قبل از تسلط طالبان، هر سال در افغانستان ادامه داشت.[۱۳۹]
این مراسم با حضور مقامات بلندپایهٔ کشوری و برخی مهمانان از شهرهای دیگر و مقامات خارجی همراه با دعا آغاز میشد[۱۴۰] و مقامات با ارائهٔ گزارش کارهای انجامشده در مورد محصولات کشاورزی بهخصوص کچالو و تشویق کشاورزان به رقابت سالم و افزایش میزان تولید کچالو، توجه دهقانان و شرکتکنندگان را به خود جلب میکردند. برنامه با شعر، آهنگ و موسیقی محلی توسط گروههای مختلف دختران و پسران و نمایش محصولات صنایع دستی ادامه پیدا میکرد.[۱۴۱]
در جشن گل کچالو از انواع کچالوهای پختهشده و فرآوردههای آن رونمایی میشد؛ این فرآوردهها ۴۰ نوع غذا[۱۴۲] را شامل میشد ازجمله کچالوی قولوخی، آوجوشک (آبپز)، بخارپز، بولانیکچالو، تنوری، لقمه، چیپس، قورمهکچالو، چیپس ورقی، پِیرکِی، غُلکچالو، سمبوسهکچالو، کوکو، خلالکچالو. همچنین درکنار انواع کچالوهای پختهشده، غذاهای محلی متنوع مانند دَلدَه، کَشکَو، قوروتی، شیربرنج، ناندیگی، خَجُور، لَلمِیلدَه و کیچیری نیز معرفی میشد.[۱۴۳]
میلهٔ گل سیب
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جشن گل سیب در ولایت میدانوردک از سال ۲۰۰۲م، آغاز و سپس در سایر شهرهای افغانستان رایج شد. همهساله باغداران و مسئولان حکومتی در کنار فرهنگیان، اهالی ادب، هنر و سایر اقشار مردم این مرسم پرنشاط را با برنامههای متنوع برگزار میکنند.[۱۴۴] شروع برنامه با قرائت قرآن است و در ادامه خواندن سرود بهصورت گروهی انجام میشود.[۱۴۵] سپس شاعران، نویسندگان و ادیبان آثار خود را با موضوعات وصف گل سیب، عشق، عرفان،[۱۴۶] پایمردی و رشادت مردم افغانستان در طی سالیان دراز، با دیگران به اشتراک میگذارند.[۱۴۷] برپایی نمایشگاه کتاب همزمان با جشن گل سیب از برنامههای این جشن است.[۱۴۸] یکی دیگر از برنامههای این جشن، مشاعره است که با حضور صدها شاعر و نویسنده برگزار میشود و محتوای مطالب آن را صلح، برادری و وحدت ملی شکل میدهد و در انتهای این محفل به شاعران و نویسندگان، لوح تقدیر اهدا میشود.[۱۴۹]
محصول سیب در ولایت میدانوردک از شهرت جهانی برخوردار است[۱۵۰] و به نام «سیب میدان» شناخته میشود.[۱۵۱] بهمناسبت برداشت سالانه صدها تن سیب از باغهای این ولایت، میلهٔ گل سیب در این ولایت با شکوه بیشتری برپا میشود.[۱۵۲] در برنامههای فرهنگی جشن گل سیب در میدانوردک، قبل از تسلط طالبان بیشتر سخن از تشویق جوانان بهمشارکت اجتماعی و محتوای اشعار و مقالات، مشکلات جامعه و تشویق به زندگی صلحآمیز بود؛ اما در زمان حاکمیت طالبان علاوه بر حذف کامل زنان از اینگونه مراسمها، این نوع جشنها و جشنوارهها بسیار کمرنگ شده است و محتوای بیشتر اشعار را تمجید از طالبان تشکیل میدهد.[۱۵۳]
در مناطق شیخعلی و غوربند از ولایت پروان و منطقه شهرک از لایت غور نیز مردم شاهد برگزاری این جشن بودند. در شیخعلی، باغداران سالانه بیش از ۶۰۰۰ تن سیب از باغها برداشت میکنند. در ولایت پروان علاوهبر برنامههای فرهنگی مانند خواندن مقاله و مشاعره، ورزشهای رزمی و مسابقات ورزشی مانند والیبال و بزکشی و همچنین نمایشهای هنری مانند تئاتر اجرا میشد.[۱۵۴] در ولسوالی شهرک از ولایت غور برای نخستینبار در ۲ اکتبر ۲۰۱۴م، جشن گل سیب برگزار شد. از سیب ولایت غور که خیلی خوشمزه است، بهنام سیب کمنج یاد میشود. این نوع سیب در ولایات غربی افغانستان مشهور و نسبت به سیب دیگر شهرها گرانتر است.[۱۵۵]
میلهٔ گل نارج
[ویرایش | ویرایش مبدأ]_(3).jpg)
میلهٔ گل نارنج نخستینبار در سال ۱۳۴۰ش، در ولایت ننگرهار با برنامهٔ مشاعره برگزار شد.[۱۵۶] برخی منابع، سابقهٔ مشاعره در جشن گل نارنج را تا ۵۰۰ سال برآورد کردهاند.[۱۵۷] میلهٔ گل نارنج در فصل بهار از تاریخ ۱۰ تا ۳۰ حمل/فروردین در هنگامهٔ شکفتن درختان نارنج و در حالی که عطر آن تمام شهر را فرا میگیرد با حضور پرتعداد مردم[۱۵۸] در هتلهای معروف شهر جلالآباد یا در یکی از باغهای این شهر برپا میشود. کاخ شاهی،[۱۵۹] هتل سپینغر و باغ تاریخی سراجالعماره از جملهٔ مکانهای برگزاری میلهٔ گل نارنج است.[۱۶۰] مراسم با سخنرانی مقامات حکومتی در مورد تاریخچهٔ این جشن و اهمیت آن در رشد و توسعهٔ فرهنگی شروع میشود. شعرخوانی و مشاعره بین شرکتکنندگان بیشترین زمان را در این جشن به خود اختصاص میدهد[۱۶۱] و قبل از حاکمیت طالبان، موسیقی، آوازخوانی، اجرای تئاتر، اتن (نوعی رقص محلی) و پایکوبی نیز در این مراسم رواج داشت.[۱۶۲]
برگزاری برنامهٔ جشن بهعهدهٔ وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان است و اجرای آن را اهالی فرهنگ و ادب عهدهدار میشوند و همچنین تعدادی از مردم بهخصوص جوانان بهدلیل علاقهای که به این مراسم دارند بهصورت داوطلبانه در برپایی این جشن سهم میگیرند.[۱۶۳] مسئولان برگزاری، از مدتها قبل با اعلام رسمی برای ارسال شعر در این جشن فراخوان میدهند.[۱۶۴] در سال ۱۳۹۱ش، صدها تن از مقامات حکومتی و نیز شرکتکنندگانی از شهرهای کابل، پکتیا، پکتیکا، خوست، کنر، لغمان و عدهای از فرهنگیان پیشاور پاکستان در میلهٔ گل نارنج شرکت کردند.[۱۶۵]
شاعران بهطور عام موضوعات دینی، اجتماعی و حماسی را در شعر خود میگنجانند و بیشتر اشعار آنها را طنز، مسائل انتقادی، عملکرد مسئولین، اختلاس، فساد اداری، دعوت ملت به بیداری، وحدت ملی و آبادانی کشور شامل میشود.[۱۶۶] همچنین دیگر موضوعات روز مانند صلح، رفتار عاری از خشونت، مبارزه با فساد، حمایت از اقشار ضعیف جامعه و در حکومت طالبان حمایت از تحصیل دختران محتوای این اشعار را تشکیل میدهد.[۱۶۷]
میلهٔ گل سنجد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جشن گل سنجد نخستینبار در ۱۳۸۵ش، در ولایت لوگر برگزار شد[۱۶۸] و بعد از آن میلهٔ گل سنجد همهساله از سوی فرهنگیان و ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت لوگر برپا میشود.[۱۶۹] میلهٔ گل سنجد با سخنرانی مسئولین و مقامات حکومتی آغاز میشود و با اشعار شاعران و فرهنگیان ادامه مییابد.[۱۷۰]
پیش از حاکمیت طالبان، علاوه بر سخنرانیها، قرائت پیام رئیسجمهور به این مناسبت[۱۷۱] و برنامههای سرگرمی و تفریحی نیز در این میله، جای داشت.[۱۷۲] شهرهای محمد آغه[۱۷۳] و پُل علم در ولایت لوگر محل برگزاری میلهٔ گل سنجد است.[۱۷۴]
علاوهبر ساکنان ولایت لوگر، هنرمندان، فرهنگیان و شاعران از ولایات کنر، خوست، غزنی، میدانوردک، پکتیا، پکتیکا، ننگرهار و کابل، از مهمانان این جشن فرهنگی هستند.[۱۷۵] ریاست اطلاعات و فرهنگ لوگر با همکاری برخی انجمنهای فرهنگی ادبی میزبانی میلهٔ گل سنجد را به عهده دارند.[۱۷۶]
این جشن در ۲۰۲۲م، با عنوان آزادی و استقلال، با موضوعات شعری مختلف مانند استقلال، تمجید از طالبان، پایان اشغال، حفظ ارزشهای دینی و فرهنگی، حجاب اسلامی و وحدت ملی برگزار شد.[۱۷۷] شاعران و نویسندگان در حاکمیت طالبان بهدلیل ترس از بازداشت، انتقاد از حکومت را کنار گذاشتند.[۱۷۸]
میله گل بادام دایکندی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جشن گل بادام از جمله رویدادهای فرهنگی جدید در ولایت دایکندی افغانستان است که آغاز آن به ۱۳۸۸ش بازمیگردد.[۱۷۹] این جشن با توجه به فراوانی چشمگیر و شکوفایی زودهنگام درخت بادام مرغوب دایکندی، همهساله در آغاز سال نو و هنگام شکفتن گلهای بادام در شهر نیلی (مرکز ولایت) و برخی ولسوالیها مانند میرامور برگزار میشود. این رویداد از سال ۱۳۹۶ش به جشنواره فرهنگی و هنری ارتقا یافته است.[۱۸۰]
هدف اصلی این جشنواره، معرفی محصولات زراعتی بهخصوص بادام و در نتیجه رشد اقتصاد محلی است. با این حال، کارکرد اجتماعی آن عمیقتر بوده و شامل معرفی فرهنگ محلی، رساندن پیام همگرایی ملی، صلح و دوستی، و مهمتر از همه، جلوگیری از مصادره شدن هویت منطقهای با عرضه مستقیم بادام دایکندی به بازارهای داخلی و خارجی است.[۱۸۱]
جشنوارهٔ گل بادام دایکندی در کنار هفت جشنوارهٔ دیگر بهعنوان جشنوارهٔ ملی در وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، ثبت شده است.[۱۸۲]
بازنمایی سبک زندگی در جشنواره گل بادام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جشنواره گل بادام محلی برای نمایش و تقویت سبک زندگی سنتی مردم دایکندی است:
- نمایش محصولات و اقتصاد محلی: باغداران و کشاورزان، انواع محصولات خود از قبیل توتخشک، برگه آلو، چهارمغز و سایر محصولات زراعی را در غرفهها به نمایش میگذارند؛[۱۸۳]
- صنایع دستی و نقش زنان: زنان، صنایع دستی مرسوم در فرهنگ خود مانند خامکدوزی، گرافبافی (پرده و پشتیهای جهازی) و انواع بافتنیها را عرضه میکنند که نمایانگر مهارت و اهمیت اقتصادی زنان در تولید خانگی است؛[۱۸۴]
- غذاهای سنتی و الگوهای تغذیه: نمایش غذاهای محلی چون روغن حیوانی، محصولات لبنی، حلوای سرخ، بَتَه (برنج، ماش و روغن) و قَدید (گوشت خشکشده) بازتابدهندهٔ الگوهای تغذیهای و سفره محلی مردم این منطقه است.[۱۸۵]
- سرگرمی و میراث هنری: اجرای موسیقی محلی هزارگی (با دنبوره یا دوتار)، اتن ملی و بازیهای سنتی چون چوبجنگی و پشتیگیری (کشتی محلی)، نشاط اجتماعی و حفظ میراث هنری منطقه را تضمین میکند. همچنین، نمایش مشکزنی توسط هنرمندان زن، نقش فعال زنان در جمعآوری محصولات را بازنمایی میکند.[۱۸۶]
میلهٔ شاطرها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در افغانستان، پیش از رواج وسایط نقلیه مدرن، اسب بهعنوان وسیله اصلی حملونقل شخصیتهای بلندپایه، علمای دینی، مقامات دولتی و تجار ثروتمند استفاده میشد. این حیوان نقش محوری در جابجایی روزمره داشت و نمادی از منزلت اجتماعی محسوب میشد. همراه هر اسب، فردی بهنام «شاطر» حضور داشت که مسئولیت هدایت و حراست از صاحب اسب را بر عهده میگرفت. شاطران که بهطور عمده از جوانان چالاک و متعهد انتخاب میشدند، پوشش خاصی شامل لباسهای کوتاه و مرتب، کمربندهای ابریشمی ظریف و کفشهای سبک داشتند که امکان حرکت سریع را فراهم میساخت. در دست هر شاطر، چوبی کوتاه موسوم به «چوب شاطر» وجود داشت که هم بهعنوان ابزار راهنمایی و هم برای عبور از موانع طبیعی مانند جویبارها بهکار میرفت. از منظر اعتقادی، شاطران خود را پیروان قنبر، غلام وفادار امام علی، میدانستند. این باور در رفتار و منش آنان متجلی بود؛ احترام به اسب بهعنوان «بال مراد»، کمک به نیازمندان و پایبندی به اصول اخلاقی از جمله ویژگیهای بارز این قشر محسوب میشد.
در گذشته، مراسم ویژهای با نام «میله شاطرها» یا «آش پیر» هر سال در نوروز و همچنین در ابتدای ماه میزان/مهر در سه منطقه از شهر هرات شامل قریه قپتیچک نزدیک پایحصار، شرق ارگ یا قلعه ملک اختیار در باغچه خوشمنهان معروف به حوض هزارهها و نیز در قریهٔ وحید در باغچه میرصالح ملا، برگزار میشد.[۱۸۷] این آیین محل تجمع اقشار مختلف جامعه از جمله درویشان، قلندران، عیاران، کاکهها، آوازخوانان، نوازندگان، کشتیگیران، پهلوانان، ملنگان و عموم مردم بود. در این مراسم، دیگهای بزرگ غذا شامل حلوا، برنج، شُله و دلده را بهنام «آش پیر» پخته و به نیت خیرات، بین عموم مردم تقسیم میکردند. در میله شاطرها برنامههای متنوعی از جمله نوازندگی، آوازخوانی و نمایشهای محلی اجرا میشد که علاوه بر تفریح، بهعنوان محفلی برای تبادل فرهنگی و تقویت همبستگی اجتماعی عمل میکرد.[۱۸۸]
در کابل نیز این جشن در چهارباغ و باغ عمومی، نزدیک پل «یکپیسهگی» برگزار میشد. شاطرها، دُهُل بزرگی بهنام دُهُلِ قنبر را با خود حمل کرده و حلقهوار به پایکوبی میپرداختند.[۱۸۹] این میله در مناطق مختلف کابل مانند باغوانکوچه، باغ علیمردانخان، مرادخانی، چنداول، سهدکان، نوابباغ، عَلَمگنج، درختشنگ، گوشهخرابات، بابای خودی، چارچته، ریکاخانه، کوچة علیرضاخان، کوچه بارانه، دهافغانان و اندرابی برگزار میشده است. در این جشن پیر و جوان و زن و مرد شرکت میکردند.[۱۹۰]
تخممرغجنگی، بازی شاه و وزیرک، زورآزمایی و دویدن، همراه با اجرای نقارهچیان، دوتارنوازان و صحنهگردانان، از برنامههای مفرح این مراسم بوده است. سماورهای بزرگ برنزی و مسی برای تهیه چای و نیز ظروف مملو از انواع میوهها نیز در این مراسم دیده میشد.[۱۹۱] فروشندگان، انواع خوراکیها، شیرینیجات و میوهها از قبیل کشمش، نخود، نقل پستهای، نقل بادامی، تخممرغ آبپز، شیرینیهایی مانند زلف عروس، پشمک، جلبی (زولبیا)، لوز و اسباببازی کودکان مانند فرفرک (فرفره) و قرقره را در معرض فروش میگذاشتند.[۱۹۲]
بزرگسالان، جوانان و کودکان در گوشه و کنار مراسم، زیر سایه درختان، روی صفهها، سبزهها و در کوچهها، زیراندازهای خود را پهن کرده و با انواع قصه، فکاهی، شطرنجبازی، جفتوتاقبازی، نقل داستانهای خندهدار، خواندن اشعار دوبیتی و محلی همراه با نواختن دوتار، تنبور، نی، دف، قیژک و رباب به مراسم گرمی میبخشیدند.
اصناف مختلف مانند بزازان، نمدمالان، علافان، پالاندوزان، آهنگران و مسگران، هرکدام به شاطرها، کشتیگیران، پهلوانان و کسانیکه به زورآزمایی و هنرنمایی میپرداختند، هدایای مختلفی میدادند.[۱۹۳]
غذاخوردن با جمعشدن دور دیگهای بزرگ و بوسیدن دست شاطر کهنسال، شروع میشد. پس از آن، شاطرها همراه با ساز، دهل، رقص و پایکوپی کرده و دیگران نیز آنها را با آفرین و شادباش، تشویق میکردند. با این کار، صحنهای هیجانانگیز خلق میشد. سپس در حالیکه همه رو به قبله میایستادند، دعا، صلوات و فاتحه برای پیر (حضرت علی) و مرید پیر (قنبر/قمبر) میخواندند. در پایان، درب دیگهای بزرگ توسط شاطر کهنسال گشوده شده و به صرف غذا مشغول میشدند.[۱۹۴] عدهای هم بهعنوان تبرک از آن غذا برداشته و برای بیماران و حاجتمندانی که نمیتوانستند در مراسم حضور داشته باشند، میبردند. پس از صرف طعام، دوباره بساط چای و شیرینی پهن شده و بازیهای دیگر که متوقف شده بودند از سر گرفته میشدند. افراد، هنگام رقص و شادی اشعار مخصوص این مراسم را بهصورت دستهجمعی و یکصدا زمزمه میکردند:[۱۹۵]الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
جدول جشنوارههای محلی افغانستان (میلهها)
[ویرایش | ویرایش مبدأ]| شماره | نام جشنواره (میله) | زمان برگزاری | محلهای اصلی برگزاری | پیوند فرهنگی/اقتصادی اصلی |
| ۱ | میلهٔ سخی (جهندهبالا) | اول سال نو (نوروز) | مزار شریف (روضهٔ شریف)، کابل (زیارتگاه سخی) | آیین مذهبی-ملی، ارادت به امام علی، آغاز سال جدید |
| ۲ | میلهٔ گل سرخ | چهل روز پس از آغاز نوروز | مزار شریف (دشتهای مملو از گل شقایق سرخ) | جشن بهاری، نماد سرخی و شادابی، همزمان با میلهٔ سخی |
| ۳ | میلهٔ گل ارغوان | نخستین روزهای بهار (حدود ۱۲ حمل/فروردین) | کابل (خواجهصفا)، پروان (تپهٔ گلغندی چاریکار) | نماد تازگی و رویش دوباره، تفریح و نشاط عمومی |
| ۴ | میلهٔ سمنک | آستانهٔ نوروز (شب سال نو) | مناطق مختلف (مراسم زنانه) | آیین کهن زنانه، نماد باروری، نذر مذهبی (منسوب به فاطمه زهرا) |
| ۵ | میلهٔ دهقان | اول بهار (دوم نوروز) | شهرهای بزرگ و مناطق زراعتی (مانند کابل) | آغاز فصل کشاورزی، نمایش محصولات زراعی و تشویق به کار |
| ۶ | جشن گل بادام | آغاز سال نو (هنگام شکوفایی بادام) | دایکندی (نیلی و میرامور) | معرفی محصولات بادام، رشد اقتصاد محلی، نمایش صنایع دستی بومی |
| ۷ | میلهٔ گل نارنج | ۱۰ تا ۳۰ حمل/فروردین (شکفتن درختان نارنج) | ننگرهار (جلالآباد) | بزم شعرخوانی و مشاعره، گردهمایی شاعران و فرهنگیان |
| ۸ | میلهٔ توت | فصل تابستان (پایان برداشت توت) | پنجشیر | نمایش محصولات توت، آیین خوردن توت به همراه دوغ |
| ۹ | میلهٔ گل کچالو (سیبزمینی) | تیرماه (سرطان) | بامیان | نمایش محصولات و فرآوردههای سیبزمینی، تنوع غذایی محلی |
| ۱۰ | میلهٔ گل سیب | بهار (فصل شکوفایی) | میدانوردک، پروان (شیخعلی و غوربند) | نمایش محصولات سیب (سیب میدان)، محفل مشاعره و ادبی |
| ۱۱ | میلهٔ گل سنجد | بهار | لوگر (محمد آغه و پُل علم) | گردهمایی فرهنگیان و شاعران، ترویج شعر و ادبیات محلی |
| ۱۲ | میلهٔ نهالشانی | حوت/اسفند تا حمل/فروردین | سراسر کشور | ترویج فرهنگ محیط زیستی، گسترش فضای سبز و نشاط عمومی |
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ «مراسم نوروز در افغانستان؛ آداب و رسوم محلی»، خبرگزاری دید.
- ↑ «نگاهی به بازیهای سنتی مردم افغانستان در عید نوروز»، وبسایت آی فیلم ۲.
- ↑ «جشوارۀ میلۀ گل ارغوان در پروان برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.
- ↑ عباسی، «از جشن میلۀ گل سنجد در لوگر تجلیل بهعمل آمد»، وبسایت فرحتنیوز.
- ↑ «جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت آیفیلم 2.
- ↑ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.
- ↑ بیپروا، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور.
- ↑ عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش، ص۳۵–۴۵.
- ↑ بهزاد، «جشنوارههای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص71.
- ↑ «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک24.
- ↑ «نوروز در آسیای میانه»، وبسایت شبکه شرق.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ رحیمی، «نوروز در شهرهای افغانستان»، وبلاگ رحیمی.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص66.
- ↑ «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت بویرنیوز.
- ↑ «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت بویرنیوز.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ «نگاهی به آداب و رسوم عید نوروز در افغانستان»، وبسایت میزان.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، وبسایت خبرگزاری مهر.
- ↑ گروه خبری بشارت، «نوروز و مردم افغانستان»، وبلاگ بشارت نیوز.
- ↑ صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.
- ↑ رحیمی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه.
- ↑ گروه خبری بشارت، «نوروز و مردم افغانستان»، وبلاگ بشارت نیوز.
- ↑ صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.
- ↑ رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما».
- ↑ تدبیر، «جشن گل سرخ»، وبسایت جدیدآنلاین.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص71.
- ↑ رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما.
- ↑ «میله گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ رحیمی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه.
- ↑ «میله گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر.
- ↑ «زیارتگاه سخی»، ویکی شیعه.
- ↑ «زیارت سخی، مکان مقدس شیعیان و اهل تسنن در کابل»، وبسایت تسنیم.
- ↑ شریعتی، «نوروز در افغانستان»، وبلاگ جاغوری.
- ↑ «زیارت سخی، مکان مقدس شیعیان و اهل تسنن در کابل»، وبسایت تسنیم.
- ↑ رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما.
- ↑ کیانی، «نوروز در افغانستان معاصر»، وبسایب دانشنامه هزاره.
- ↑ صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.
- ↑ «جهندۀ حضرت علی در مزار و کابل برافراشته شد»، وبسایت خاورمیانه.
- ↑ «نگاهی به جایگاه نوروز در میان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز.
- ↑ «نگاهی به جایگاه نوروز در میان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز.
- ↑ حسینزاده، «نوروز؛ جشن تمام اقوام افغانستان»، وبسایت موسسۀ راهبردی شرق.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص69.
- ↑ «جشن گل سرخ روایتی از نوروز در افغانستان»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضۀ سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ احمدی، «نوروز در افغانستان»، 1385ش، ص47-50.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.
- ↑ بهزاد، «جشنهای نوروزی در افغانستان»، وبسایت ماندگار.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.
- ↑ میرزایی، «بزکشی نبردی میان دلیران افغان»، وبسایت کارناوال.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص67.
- ↑ رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما.
- ↑ «آغاز سال نو و میله گل سرخ در مزارشریف»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت فرارو.
- ↑ سازمند، «بارنماییهای هویتی و آیینی نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران»، ص74.
- ↑ مرادی غیاثآبادی، «میلۀ گل سرخ (جشن گل سرخ)»، وبلاگ بیا تا برات بگم.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص70-71.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ ارغوان.
- ↑ «ارغوان»، وبسایت بازدم.
- ↑ حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.
- ↑ شاهمحمود، «خواجهصفای کابل»، وبلاگ افغانستان فردا.
- ↑ حکم درجه اول، «میلههای قدیم کابل»، 1359ش، ص62.
- ↑ «جشن گل ارغوان در بدخشان برگزار شد»، خبرگزاری فرهنگ.
- ↑ «جشن ارغوان گلغندی شهر پروان، افغانستان»، وبسایت رسانۀ هدهد.
- ↑ حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.
- ↑ حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.
- ↑ «جشن ارغوان گلغندی شهر پروان، افغانستان»، وبسایت رسانۀ هدهد.
- ↑ رحمانی، «جشن گلها در افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ ملکزاده، «گلغندی میلۀ گل ارغوان»، وبسایت فردا.
- ↑ «جشن ارغوان گلغندی شهر پروان، افغانستان»، وبسایت رسانۀ هدهد.
- ↑ ملکزاده، «گلغندی میلۀ گل ارغوان»، وبسایت فردا.
- ↑ «یازدهمین جشنوارۀ ملی گل ارغوان در پروان برگزار شد»، وبسایت سلام وطندار.
- ↑ «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.
- ↑ «دختران دانشآموز در بلخ جشن سمنک برگزار کردند»، وبسایت طلوعنیوز.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص87-88.
- ↑ «سمنو؛ نذری به شیرینی توسل حضرت زهرا/ نذر میلاد پیامبر خوبیها نسل به نسل در شهرضا منتقل میشود»، خبرگزاری فارس.
- ↑ دیانی، «تاریخچه سمنو در ایران باستان»، وبسایت سالماطور.
- ↑ «تاریخچۀ سمنو»، وبسایت آیسمنو، تاریخ درج مطلب: 31 خرداد 1399ش.
- ↑ «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بیخبرید»، خبرگزاری پانا.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص88.
- ↑ «جشن سمنک؛ بزم زنانه در نوروز»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ هاشمی، «نذر سمنک»، وبلاگ اوج سماع.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص92.
- ↑ «جشن سمنک؛ بزم زنانه در نوروز»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ هاشمی، «نذر سمنک»، وبلاگ اوج سماع.
- ↑ «جشن سمنک؛ بزم زنانه در نوروز»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص92.
- ↑ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.
- ↑ «برگزاری میلۀ سمنک در بلخ»، وبسایت خبرگزاری آوا.
- ↑ «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک.
- ↑ «برگزاری میله سمنک در بلخ»، وبسایت خبرگزاری آوا.
- ↑ هاشمی، «نذر سمنک»، وبلاگ اوج سماع.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص90
- ↑ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.
- ↑ «جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت آیفیلم 2.
- ↑ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.
- ↑ «چهارمین جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.
- ↑ «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «دهمین جشنوارۀ میلۀ توت پنجشیر، اولین میلۀ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفۀ کابل غژ در یوتیوب.
- ↑ «برگزاری هشتمین جشنوارۀ فرهنگی توت در پنجشیر»، وبسایت موسسۀ فرهنگی اکو.
- ↑ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.
- ↑ «دهمین جشنوارۀ میلۀ توت پنجشیر، اولین میلۀ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفۀ کابل غژ در یوتیوب.
- ↑ «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.
- ↑ پژواک، «جشن دهقان»، وبلاگ کلبه.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص80-81.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص80-81.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص78.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص81-82.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص84.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص84-85.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص83.
- ↑ «جشن دهقان در هرات»، وبسابت دوربین.
- ↑ «کابل»، وبسایت لام تا کام.
- ↑ «جشن ملی نوروز، میله دهقان و نمایشگاه زراعتی و صنعتی برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «کابل»، وبسایت لام تا کام.
- ↑ کوچی، «بهار»، وبسایت پندار نو.
- ↑ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وبسایت ودصم.
- ↑ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وبسایت ودصم.
- ↑ «از روز ملی نهالشانی در سمنگان تجلیل شد»، وبسایت آژانس خبری باختر.
- ↑ «آغاز کارزار نهالشانی از سوی جوانان در خوست»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ بیپروا، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور.
- ↑ رحیمی، «نوروز در تاریخ کشور ما»، وبسایت آریایی.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص108.
- ↑ «میلۀ نهالشانی در ولایت خوست»، فیسبوک.
- ↑ «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.
- ↑ «میله و کمپاین نهالشانی در باغ زنانۀ شمیره»، وبسایت ریاست امور زنان ولایت هرات.
- ↑ «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.
- ↑ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.
- ↑ غفاری، «سومین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک.
- ↑ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.
- ↑ «جشنواره گل کچالو در بامیان»، صفحه Bamyan Journal در یوتیوب.
- ↑ محمدی، «بامیان، جشن گل کچالو»، وبسایت فیسبوک.
- ↑ دوستی، «هفدهمین جشنوارۀ گل سیب در میدانوردک برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «میلۀ گل سیب»، صفحۀ تلویزیون ملی در یوتیوب.
- ↑ «میله عنعنوی گل سیب، برگزار شد»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ محفل مشاعره میله گل سیب در میدانوردک»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «انتشارات اکسوس در میدانوردک نمایشگاه کتاب راهاندازی کرد»، صفحۀ خامه پرس در فیسبوک.
- ↑ محفل مشاعره میله گل سیب در میدانوردک»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ بهزاد، «جشنوارههای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.
- ↑ دوستی، «هفدهمین جشنوارۀ گل سیب در میدانوردک برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ نگاه، «نوروز چرا پایدار است؟»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «میلۀ گل سیب»، صفحۀ تلویزیون ملی در یوتیوب.
- ↑ سامی، «جشن گل سیب در ولایت پروان»، صفحۀ تلویزیون بامیان در یوتیوب.
- ↑ پژواک، «نخستین جشن گل سیب در ولسوالی شهرک ولایت غور»، وبسایت جام غور.
- ↑ «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.
- ↑ «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «میله و مشاعرۀ گل نارنج در شهر جلالآباد برگزار میشود»، وبسایت کلید.
- ↑ «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «برگزاری میلۀ گل ناریج در ننگرهار»، وبسایت طلوعنیوز.
- ↑ «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.
- ↑ «جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار افغانستان به عنوان اعلام خبر آمدن بهار تلقی میشود»، وبسایت ParsToday.
- ↑ «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «مشاعرۀ گل نارنج دچار بینظمی گردید»، وبسایت آژانس خبری پژواک.
- ↑ «جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار افغانستان به عنوان اعلام خبر آمدن بهار تلقی میشود»، وبسایت ParsToday.
- ↑ حمید، «جشنوارۀ سنتی شعر گل سنجد در لوگر برگزار شد»، وبسایت طلوعنیوز.
- ↑ «برگزاری پانزدهمین جشنوارۀ عنعنوی گل سنجد در لوگر»، وبسایت سلام وطندار.
- ↑ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «تجلیل از میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «برگزاری میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ ۸ صبح.
- ↑ «تجلیل از میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «برپایی مشاعرۀ عنعنهیی گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «برپایی مشاعرۀ عنعنهیی گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «برگزاری دومین جشنواره گل بادام در دایکندی»، وبسایت آژانش خبری افغان.
- ↑ «شرکت هزاران تن در ششمین جشنوارۀ فرهنگی_هنری گل بادام در دایکندی»؛ وبسایت سلام وطندار.
- ↑ «جشنوارۀ گل بادام با حضور هزاران نفر در دایکندی برگزار شد»؛ وبسایت روزنامه 8صبح.
- ↑ «شرکت هزاران تن در ششمین جشنوارۀ فرهنگی_هنری گل بادام در دایکندی»؛ وبسایت سلام وطندار.
- ↑ «شرکت هزاران تن در ششمین جشنوارۀ فرهنگی_هنری گل بادام در دایکندی»؛ وبسایت سلام وطندار
- ↑ «برگزاری دومین جشنواره گل بادام در دایکندی»؛ وبسایت آژانس خبری افغان.
- ↑ «ششمین جشنواره گل بادام در دایکندی برگزار شد»؛ وزارت زراعت، آبیاری و مالداری. «سومین جشنواره گل بادام در دایکندی برگزار شد»؛ وبسایت افغانستان ما.
- ↑ «جشن فرهنگی گل بادام و حذف هنرنمایی زنان توسط طالبان در دایکندی»؛ خبرگزاری زنان افغانستان.
- ↑ هریوال، «میله شاطرها»، 1361ش، ص64.
- ↑ عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش، ص۷۳–۷۸.
- ↑ سراج حکم درجه اول، «میلههای قدیم کابل»، 1359ش، ص62-63.
- ↑ عاصف و تامق، فرهنگ، 1390ش، ص12.
- ↑ عاصف و تامق، فرهنگ، 1390ش، ص12.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75-76.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75-76.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص76-77.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «آغاز کارزار نهالشانی از سوی جوانان در خوست»، وبسایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۱۴ حوت ۱۴۰۲ش.
- «آغاز سال نو و میله گل سرخ در مزارشریف»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اسفند ۱۳۹۲ش.
- «آیین سنتی مشاعره و جشن گل نارنج در ننگرهار برگزار شد»، وبسایت ParsToday، تاریخ درج مطلب: ۱ حمل (فروردین) ۱۴۰۲ش.
- «ارغوان»، وبسایت بازدم، تاریخ بازدید: ۱۱ آذر ۱۴۰۲ش.
- «از روز ملی نهالشانی در سمنگان تجلیل شد»، وبسایت آژانس خبری باختر، تاریخ درج مطلب: ۲۰۲۰م.
- احمدی، عبدالبصیر، «نوروز در افغانستان»، مجلهٔ چشمانداز ارتباطات فرهنگی، شماره ۲۲، فروردین ۱۳۸۵ش، تاریخ بازدید: ۱۲ دی ۱۴۰۱ش.
- اکرمی، اسحاق، «رقابت کچالوها در بامیان»، گزارش ویژه تلویزیون بامیان، صفحه تلویزیون بامیان در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۴۰۲ش.
- «انتشارات اکسوس در میدانوردک نمایشگاه کتاب راهاندازی کرد»، صفحهٔ خامهپرس در فیسبوک، تاریخ درج مطلب: ۲۵ ژانویه ۲۰۲۳م.
- «برپایی میله و بزم شعرخوانی عنعنوی گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر، تاریخ درج مطلب: ۳۱ مارس ۲۰۲۳م.
- «برپایی مشاعرهٔ عنعنهای گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مه ۲۰۲۲م.
- «برگزاری پانزدهمین جشنوارهٔ عنعنوی گل سنجد در لوگر»، وبسایت سلام وطندار، تاریخ درج مطلب: ۴ خرداد ۱۴۰۰ش.
- «برگزاری یازدهمین جشن گل ارغوان در تپهٔ گلغندی»، وبسایت آرزونیوز، تاریخ درج مطلب: ۴ آوریل ۲۰۲۳م.
- «برگزاری یازدهمین جشنوارهٔ ملی گل ارغوان در پروان»، وبسایت سلام وطندار، تاریخ درج مطلب: ۱۴ فروردین ۱۴۰۲ش.
- بهزاد، روحالله، «جشنهای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامهٔ ماندگار، تاریخ درج مطلب: ۲۹ حوت (اسفند) ۱۳۹۵ش.
- بیپروا، محمود، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور، تاریخ درج مطلب: ۲۶ دسامبر ۲۰۱۴م.
- پژواک، نویدالله، «نخستین جشن گل سیب در ولسوالی شهرک ولایت غور»، وبسایت جام غور، تاریخ درج مطلب: ۲ اکتبر ۲۰۱۴م.
- «تجلیل از میلهٔ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر، تاریخ درج مطلب: ۲۸ مه ۲۰۱۶م.
- «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل»، وبسایت ودصم، تاریخ انتشار: ۱۵ مارچ ۲۰۱۵م.
- «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۲ش.
- «تولید ۳۸۰ هزار تن کچالو در بامیان»، صفحه تلویزیون بامیان در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۴۰۲ش.
- «جشن باستانی نوروز در افغانستان»، وبسایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اسفند ۱۳۹۵ش.
- «جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار»، وبسایت ParsToday، تاریخ درج مطلب: ۲۸ حوت (اسفند) ۱۴۰۱ش.
- «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت فرارو، تاریخ درج مطلب: ۱۳ فروردین ۱۴۰۰ش.
- «جشنواره گل کچالو در بامیان»، صفحه Bamyan Journal در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۴۰۲ش.
- «جشنواره گل سنجد در لوگر»، وبسایت طلوعنیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۶ جوزا (خرداد) ۱۳۹۹ش.
- «جشنوارهٔ میلهٔ توت پنجشیر، اولین میلهٔ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفهٔ کابل غژ در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۰ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «جهندهٔ حضرت علی در مزار و کابل برافراشته شد»، وبسایت خاورمیانه، تاریخ بازدید: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ش.
- حسینزاده، بصیراحمد، «نوروز؛ جشن تمام اقوام افغانستان»، وبسایت مؤسسه راهبردی شرق، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۳۹۷ش.
- «حکم درجهاول، سراج ف، میلههای قدیم کابل: میله باغ لطیف، میله جبه، میله ارغوان خواجهصفا، میله دوبیها، میله شاطرها»، مجلة فرهنگ مردم، شمارة ۲، ۱۳۵۹ش.
- «حیدری، صادق، گلتپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو، تاریخ درج مطلب: ۲۷ مارس ۲۰۲۲ش.
- «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بیخبرید»، خبرگزاری پانا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اسفند ۱۳۹۹ش.
- «دختران دانشآموز در بلخ جشن سمنک برگزار کردند»، وبسایت طلوعنیوز، تاریخ درج مطلب: ۹ حمل (فروردین) ۱۳۹۵ش.
- «دهمین جشنوارهٔ میلهٔ توت پنجشیر»، صحفهٔ کابل غژ در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۱۰ اسفند ۱۴۰۲ش.
- «دومین جشنوار گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۲۷ جون ۲۰۱۸م.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۱ آذر ۱۴۰۲ش.
- دیانی، مهلا، «تاریخچهٔ سمنو در ایران باستان»، وبسایت سالماطور، تاریخ درج مطلب: ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ش.
- رحیمی، زهرا، «نوروز در تاریخ کشور ما»، وبسایت آریایی، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۴۰۳ش.
- رجاء، نوروز، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اسفند ۱۳۹۵ش.
- رجایی، محمد سرور، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، وبسایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج: ۳ فروردین ۱۳۹۲ش.
- رحیمی، رمضانعلی، «نوروز در شهرهای افغانستان»، وبلاگ رحیمی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اسفند ۱۳۸۶ش.
- رحیمی، محمد هادی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه، تاریخ درج مطلب: ۲۹ اسفند ۱۳۸۵ش.
- «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اسفند ۱۴۰۱ش.
- «سمنو؛ نذری به شیرینی توسل حضرت زهرا»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۲۳ مهر ۱۴۰۱ش.
- «سومین جشنوارهٔ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۲۵ جولای ۲۰۱۹ش.
- «شهر جلالآباد ننگرهار امروز میزبان مشاعرهٔ گل نارنج بود»، وبسایت سلام وطندار، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مارس ۲۰۱۹ش.
- شریعتی، حفیظ، «نوروز در افغانستان»، وبلاگ جاغوری، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۹۰ش.
- شهیر، علی شیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: ۲ خرداد ۱۳۹۶ش.
- «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلهٔ گل نارنج»، از صفحهٔ Ariana Television در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۲۷ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «طرز تهیهٔ سمنک»، وبسایت دخترانه، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مارچ ۲۰۱۵ش.
- عابدوف، دادا جان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، ترجمه بهرام امیر احمدیان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، ۱۳۹۳ش.
- عاصف، عبدالحمید و تامق، برهانالدین، فرهنگ، کابل، وزارت معارف افغانستان، ۱۳۹۰ش.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش.
- «غرس نهال دوستی افغانستان در فصل نهالشانی»، صفحهٔ زیتون در وبسایت یوتیوب.
- «غفاری، هادی، دومین جشنوار گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۲۷ جون ۲۰۱۸ش.
- «فرهنگ میلهٔ توت در پنجشیر»، صفحهٔ نهاد اجتماعی تنویر در فیسبوک، تاریخ درج مطلب: ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۸م.
- «گروه خبری بشارت، نوروز و مردم افغانستان»، وبسایت بشارتنیوز، تاریخ بازدید: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ش.
- «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان»، نهالشانی همراه با سرکس، صفحهٔ Kabul Fans در وبسایت یوتیوب.
- «محفل مشاعرهٔ میلهٔ گل سیب در میدانوردک»، شبکهٔ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۹ خرداد ۱۳۸۹ش.
- محمدی، ضیا، «بامیان»، جشن گل کچالو، وبسایت فیسبوک، تاریخ درج مطلب: ۲۰ ژانویه ۲۰۱۸م.
- «مختصری دربارهٔ میلهٔ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی، تاریخ درج مطلب: ۳ حمل (فروردین) ۱۳۹۳ش.
- مرادی غیاثآبادی، رضا، «میلهٔ گل سرخ (جشن گل سرخ)»، وبلاگ بیا تا برات بگم، تاریخ درج مطلب: ۹ اسفند ۱۳۸۹ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش.
- مشاعرهٔ گل نارنج در ننگرهار برگزار شد، وبسایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مارس ۲۰۱۸ش.
- «مشاعرهٔ گل نارنج در ننگرهار برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مارس ۲۰۱۸ش.
- «مهمترین کارکرد جشنوارهها فعال کردن جامعهٔ فرهنگی و هنری است»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۵ اسفند ۱۳۸۸ش.
- «میلهٔ توت»، صفحهٔ تلویزیون ملی در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۲ش.
- «میلهٔ گل ارغوان در ننگرهار»، وبسایت شبکهٔ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۱۶ فروردین ۱۳۹۱ش.
- «میلهٔ گل سنجد»، صفحهٔ تلویزیون ملی در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۲ش.
- «میلهٔ گل نارنج»، صحفهٔ Afghan Wireless در یوتیوب، تاریخ بازدید: ۲۷ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «میلهٔ گل سرخ جشن نوروز مردمان افغانستان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۸۹ش.
- «میلهٔ گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۸۹ش.
- «میلهٔ عنعنوی گل سیب، برگزار شد»، شبکهٔ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۹ خرداد ۱۳۸۸ش.
- «میلهٔ و کمپاین نهالشانی در باغ زنانهٔ شمیره»، وبسایت ریاست امور زنان ولایت هرات، تاریخ درج مطلب: ۱ مارس ۲۰۱۶ش.
- «میرزایی، زهرا، بزکشی نبردی میان دلیران افغان»، وبسایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آذر ۱۳۹۵ش.
- «نخستین جشنوارهٔ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: ۲۲ سرطان ۱۳۹۶ش.
- «نگاه، یوسف، نوروز چرا پایدار است؟»، وبسایت روزنامهٔ ۸ صبح، تاریخ درج مطلب: ۲۷ حوت (اسفند) ۱۴۰۱ش.
- «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک۲۴، تاریخ بازدید: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ش.
- «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک، تاریخ بازدید: ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «نوروز در آسیای میانه»، وبسایت شبکه شرق، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اسفند ۱۳۹۹ش.
- «نگاهی به آداب و رسوم عید نوروز در افغانستان»، وبسایت میزان، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۹۵ش.
- «نگاهی به جایگاه نوروز درمیان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اسفند ۱۳۹۹ش.
- » نهمین جشنوارهٔ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت آرمان ملی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ جولای ۲۰۲۱ش.
- هریوال، ص، «میله شاطرها»، مجلة فرهنگ مردم، شماره ۶، ۱۳۶۱ش.