پرش به محتوا

پیش‌نویس:چشم و هم‌چشمی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>Amanollah-Fasihi
حذف رده‌ها
 
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''چشم و هم چشمی'''</big>؛ رقابتی ناسالم که سعادت دنیوی و اخروی آدمی را به‌شدت تهدید می‌کند.<br>
{{درشت|'''چشم و هم‌چشمی'''}}؛ رقابتی ناسالم و تهدیدکنندهٔ سعادت دنیوی و اخروی انسان.


چشم و هم چشمی، اصطلاحی است که به نوعی رفتار انسانی در حوزۀ عمل اجتماعی اشاره دارد. این اصطلاح، به رفتارهایی اطلاق می‌شود که در آن افراد برای حفظ یا ارتقای جایگاه اجتماعی خود، اقدام به تقلید از الگوهای مصرفی، سبک زندگی یا دارایی‌های دیگران می‌کنند. این پدیده که در مقایسۀ اجتماعی ریشه دارد، بیشتر با اهداف نمایشی از جمله نمایش ثروت، موقعیت یا موفقیت همراه است. پدیدۀ چشم و هم چشمی در صورت عدم کنترل، به چرخه‌ای معیوب تبدیل خواهد شد که سبک زندگی را تحت فشار قرار داده، روابط اجتماعی را تخریب کرده و فرهنگ عمومی را سمت مادی‌گرایی سوق خواهد داد. هرچند، بسیاری چشم و هم چشمی را خصلتی زنانه می‌دانند اما پژوهش‌های بسیاری نشان داده‌اند که آقایان نیز در زمینه‌های متعددی، نسبت به یکدیگر چشم و هم چشمی دارند. برای کاهش آثار منفی چشم و هم چشمی، تقویت خودآگاهی، تمرکز بر ارزش‌های فردی و ترویج فرهنگ قناعت در جامعه تأثیرگذار است.
چشم و هم‌چشمی، در حوزهٔ عمل اجتماعی انسان به رفتارهایی اطلاق می‌شود که افراد برای حفظ یا ارتقای جایگاه اجتماعی خود، از الگوهای مصرفی دیگران در سبک زندگی تقلید می‌کنند و دارایی‌های خود را به رخ می‌کشند. این پدیده که در مقایسهٔ اجتماعی ریشه دارد، بیشتر با هدف نمایش ثروت، موقعیت یا موفقیت همراه است. پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی، به‌صورت یک چرخه معیوب، افراد را در سبک زندگی تحت فشار قرار داده، روابط اجتماعی را تخریب کرده و فرهنگ عمومی را به سمت مادی‌گرایی سوق می‌دهد. چشم و هم‌چشمی در زنان بیشتر دیده می‌شود، اما مردان نیز در زمینه‌های متعددی نسبت به یکدیگر چشم و هم‌چشمی دارند. تقویت خودآگاهی، تمرکز بر ارزش‌های فردی و ترویج فرهنگ [[قناعت]] می‌تواند چشم و هم‌چشمی را در جامعه کاهش دهد.
==تعریف چشم و هم چشمی==
چشم و هم چشمی در فرهنگ لغات فارسی، رقابت،<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88%D9%87%D9%85%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C?q=%DA%86%D8%B4%D9%85%20%D9%88%20%D9%87%D9%85%20%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C دهخدا، وب‌سایت واژه‌یاب، ذیل واژۀ «چشم و هم چشمی».]</ref>  حسادت<ref>[https://vajehyab.com/moein/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88%D9%87%D9%85%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C?q=%DA%86%D8%B4%D9%85%20%D9%88%20%D9%87%D9%85%20%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C معین، وب‌سایت فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ «چشم و هم چشمی».]</ref>  و رقابت در تجمل معنا شده است.<ref>[https://vajehyab.com/amid/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C?q=%DA%86%D8%B4%D9%85%20%D9%88%20%D9%87%D9%85%20%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C عمید، وب‌سایت فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ «چشم و هم چشمی».]</ref>  عبارت «هم‌چشمی» نیز به‌معنای رقابت و برابری نمودن بوده که با «چشم و هم چشمی» مترادف است.<ref>[https://lamtakam.com/dictionaries/dehkhoda/482183/%D9%87%D9%85+%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C «هم چشمی»، وب‌سایت لام تا کام.]</ref>  چشم و هم چشمی، در اصطلاح، به‌معنای تحت نظر گرفتن دیگری یا دیگران و تلاش برای عقب نماندن و سبقت‌جویی از آنها است. این رقابت، در بیشتر مواقع، بین انسان‌های هم‌طراز رخ می‌دهد. در این میان، رقابت سالم، سازنده بوده و رقابت ناسالم، با نمایش، جلوه‌فروشی، خودنمایی و فخرفروشی همراه است. کارشناسان، بار منفی اصطلاح «چشم و هم چشمی» را از همین موضوع می‌دانند. آنها معتقدند که هرچند، حسادت نوعی رنج است اما چشم و هم چشمی، لذتی است که از به رنج بردن دیگران به‌دست می‌آید. برخی دیگر نیز چشم و هم چشمی را تحریک حس حسادت دیگران می‌خوانند.<ref>[https://virgool.io/@gorganiahmad/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C-yrpsfein2tzx گرگانی، «چشم هم چشمی»، وب‌سایت ویرگول.]</ref> 
===چشم و هم چشمی از دیدگاه روان‌شناسی===
پدیدۀ چشم و هم چشمی، در حوزۀ روان‌شناسی اجتماعی، نشانه‌ای از وجود نوعی نیاز برای جلب توجه اطرافیان و مورد تأیید قرار گرفتن از سوی آنها است. این پدیده، با میزان پذیرفته شدن افراد از سوی خود آنها، ارتباطی مستقیم دارد. به‌همین دلیل، هرچه فرد وضعیت ظاهری و توانایی‌های فردی و مالی خود را همان‌گونه که هست، قبول داشته باشد، کمتر به چشم و هم‌چشمی با اطرافیان خود دچار می‌شود؛ زیرا در این صورت، فرد، کمتر به نظرات دیگران دربارۀ خود توجه می‌کند. در نقطۀ مقابل، هرچه فرد در پی کسب اطلاع از نظرات دیگران نسبت به خود باشد، تلاش می‌کند تا نظر مثبت دیگران را هرچه سریع‌تر و گسترده‌تر جلب کرده و مورد تأیید همگان واقع شود. این روند باعث می‌شود تا افراد از واقعیات شخصیتی و توانایی‌های خود غافل شده و معیار خود را تأیید دیگران قرار دهند.<ref>[http://pajoohe.ir/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C__a-63406.aspx «چشم و هم چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.]</ref>


===چشم و هم چشمی از دیدگاه جامعه‌شناسی===
==تعریف چشم و هم‌چشمی==
از نظر جامعه‌شناسی، چشم و هم چشمی مکانیزمی است که در راستای هم‌نوایی و سازگاری افراد با تغییرات در جامعه صورت می‌گیرد. جامعه‌شناسان معتقدند زمانی‌که شرایط در جامعه‌ای ثابت باشد، پدیدۀ چشم و هم چشمی کمتر دیده می‌شود اما زمانی‌که جامعه‌ای به دلایلی با نوآوری در عرصه‌های مختلف مانند پیشرفت تکنولوژی یا ورود پدیده‌های تازه مواجه شود، افراد به‌صورت دائم با این تغییرات پیش رفته، تلاش می‌کنند چیزهای جدیدی به‌دست آورده، از مُدهای جدید استفاده کرده و خود را به این تغییرات نزدیک می‌کنند.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/bpu4i «همه چیز فدای چشم و هم چشمی»، خبرگزاری ویستا.]</ref> برای مثال، زمانی‌که جامعه‌ای کوچک باشد، روابط رودررو بوده و همۀ افراد همدیگر را می‌شناسند. در نتیجه، افراد نیازی نمی‌بینند تا برای نشان دادن ثروت، به مصرف‌گرایی و به‌ویژه مصرف‌گرایی متظاهرانه روی آورند. از سوی دیگر، نظم سلسله‌مراتبی در جامعۀ گذشتۀ ایران حاکم بود و افراد، جایگاه اجتماعی خود را پذیرفته و تمایلی به تغییر آن از خود نشان نمی‌دادند. با گذر زمان و پیچیده‌تر شدن جامعه، افراد از هم غریبه‌تر شده و نحوۀ شناسایی یا خودنمایی فرد به ثروتمند بودن، متفاوت‌تر شد. افراد، در جامعۀ پیچیده، نیاز داشتند تا با مصرف متظاهرانه، تمایز اجتماعی خود را از دیگران نشان دهند.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-19/16673-%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9 «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز.]</ref>  
چشم و هم‌چشمی به‌معنای رقابت،<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/چشم-وهمچشمی?q=چشم%20و%20هم%20چشمی دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ چشم و هم‌چشمی.]</ref> [[حسد|حسادت]]<ref>[https://vajehyab.com/moein/چشم-وهمچشمی?q=چشم%20و%20هم%20چشمی معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ چشم و هم چشمی.]</ref> و رقابت در تجمل آمده است.<ref>[https://vajehyab.com/amid/چشم-وهم-چشمی?q=چشم%20و%20هم%20چشمی عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ چشم و هم‌چشمی.]</ref> عبارت «هم‌چشمی» نیز به‌معنای رقابت و برابری‌کردن بوده و با «چشم و هم‌چشمی» مترادف است.<ref>[https://lamtakam.com/dictionaries/dehkhoda/482183/هم+چشمی «هم چشمی»، وب‌سایت لام تا کام.]</ref> چشم و هم‌چشمی، در اصطلاح به‌معنای تحت نظر گرفتن دیگران و تلاش برای عقب‌نماندن و سبقت‌جویی از آنها در [[مصرف]] و تظاهر به دارندگی است که یک رقابت ناسالم به‌شمار می‌رود و با خودنمایی و فخرفروشی همراه است. از این منظر، چشم و هم‌چشمی با رنج‌بردن دیگران همراه است و حس حسادت را در آنان برمی‌انگیزد.<ref>[https://virgool.io/@gorganiahmad/چشم-هم-چشمی-yrpsfein2tzx گرگانی، «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت ویرگول.]</ref>
===چشم و هم چشمی از دیدگاه اسلام===
خداوند در قرآن کریم<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_133_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D9%84_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86 سورۀ آل عمران، آیۀ 133؛] [https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_53_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%A6%D8%AF%D9%87#:~:text=%D9%88%20%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%20%DA%A9%D9%87%20%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%20%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%87,%D8%B4%D8%AF%D8%8C%20 سورۀ مائده، آیۀ 53.]</ref>  بارها آدمی را از تجمل‌گرایی و فخرفروشی، تکاثر و تبذیر، ریخت‌وپاش و چشم و هم چشمی با دیگران منع کرده و از او خواسته تا بجای آن، در کارهای خیر و نیک با دیگران رقابت کرده، به مستمندان و فقرا کمک کرده و در کارهای خیر پیش‌دستی کند.<ref>[http://pajoohe.ir/Product.aspx?ProductID=44962 جواهردهی، «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم و هم چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.]</ref> کارشناسان دینی، ریشۀ چشم و هم چشمی را در کج‌فهمی، عدم تشخیص حق و کمال از باطل و نقص، تغییر ارزش‌ها و اصول اخلاقی، جایگزینی مادیات به‌جای معنویات، حسادت، غرور و کبر، عدم اعتماد به نفس و احساس خود کم‌بینی دانسته‌اند. آنها معتقدند که افراد دچار این پدیدۀ نوین اجتماعی می‌توانند با تغییر در بینش‌ها و نگرش‌ها، رفتارهای خود را بهبود بخشیده و در نهایت، اجازه ندهند تا جامعه دچار رقابت ناسالم و چشم و هم چشمی شود.<ref>[https://osveh.org/fa/zndgy-khwb/pages-2/anchh-bayd-bdanym/chshm-w-hm-chshmy-az-ngah-qran-qsmt-swm مرادی سبزه‌وار، «چشم و هم چشمی از نگاه قرآن (قسمت سوم)»، مؤسسۀ فرهنگی- قرآن و عترت اسوۀ تهران.]</ref>
==تاریخچۀ چشم و هم چشمی==
پدیدۀ چشم و هم چشمی، این روزها، به‌کرات و با ظاهر و مصادیق مختلفی قابل مشاهده است. برخی معتقدند که چشم و هم چشمی را می‌توان از جمله خصایص آدمی دانست که به‌دلیل حس رقابت، همواره در نهاد آدمی حضور داشته است. گروهی دیگر نیز بر این باورند که این پدیده، در گذشته، چندان رایج نبوده یا آثار آن در مقیاس محدودی مشاهده می‌شده و به‌صورت سنتی منحصر به یک طبقه و در میان برخی گروه‌ها مانند دربار پادشاهان در دوران ساسانیان یا دربار ملکه الیزابت اول در انگلستان، رواج داشته است. آنها، چشم و هم چشمی را از نشانه های جامعۀ مدرن می‌دانند.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-19/16673-%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9 «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز.]</ref> این پدیده که در سال‌های اخیر همه‌گیر شده و سراسر ساختار اجتماعی را دربرگرفته، با موضوع مصرف‌گرایی و نیز تجمل‌گرایی ظاهرگرایانه در دنیای مدرن پیوند خورده است. به‌همین دلیل، کارشناسان، تاریخ پیدایش چشم و هم چشمی مدرن در ایران را به‌حدود یک قرن قبل نسبت داده‌اند. آنها، ظهور بی‌محابا و از هم گسیختۀ چشم و هم چشمی را مربوط به آغاز روند روبه‌رشد مدرنیته و مخصوصا اهمیت یافتن مصرف به‌جای تولید از اواخر دورۀ قاجار و اوایل سلطنت رضاشاه می‌دانند. در آن دوران، ظهور طبقۀ متوسط جدید در ایران از الزامات نوسازی محسوب می‌شد که فراگیری آن با انفجار درآمدهای حاصل از فروش نفت در اوایل دهۀ پنجاه خورشیدی آغاز شد. از مهم‌ترین پیامدهای بهبود نسبی اوضاع اقتصادی در این مقطع، واردات بی‌رویۀ کالا و حاکمیت فرهنگ مصرفی در بین ایرانیان بود.<ref>[https://taaghche.com/book-quote/36754/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی»، وب‌سایت طاقچه.]</ref>
===دوران پیشامدرن (پیش از مشروطه)===
در جامعۀ سنتی ایران، چشم و هم چشمی بیشتر در مراسم‌های عروسی و عزا و نیز سبک زندگی اشرافی دیده می‌شد. در این دوران، طبقات بالای جامعه، با برگزاری مهمانی‌های مجلل و پوشش‌های فاخر، سعی در نمایش برتری خود داشته و در میان خود، درگیر چشم و هم چشمی زیادی بودند. این در حالی بود که در میان عامۀ مردم، این پدیده کمرنگ‌تر بوده و محدود به مبادلات اجتماعی درون‌محلی می‌شده است.
===دوران پهلوی===
در این دوره، با ورود کالاهای مصرفی غربی مانند اتومبیل و انواع پوشاک به ایران و شکل‌گیری طبقه اشراف، چشم و هم چشمی مدرن شکل گرفت. گسترش شهرنشینی و ظهور طبقۀ متوسط نیز رقابت برای خرید کالاهای لوکس را افزایش داد.
===دوران انقلاب اسلامی ایرانی===
#دهه‌های 1370-1380ش: جنگ و شرایط اقتصادی سخت در این دوران، مصرف‌گرایی را کاهش داده و ارزش‌هایی همچون ساده‌زیستی تقویت شدند.
#دهه‌های 1380-1390ش: این سال‌ها در ایران مصادف با عصر جهانی‌سازی و رسانه‌ای شدن بود. گسترش ماهواره و اینترنت، رونق شبکه‌های اجتماعی و فشار برای نمایش ثروت، تورم و نابرابری‌های اقتصادی و تلاش برای حفظ ظاهر، ایرانیان را به مصرف نمایشی تحریک کرد.
#دهۀ 1400ش: در سال‌های اخیر، چشم و هم چشمی دیجیتال، رقابت در نمایش سفرهای خارجی، رستوران‌های لاکچری و دکوراسیون داخلی و انواع مقایسه‌ها و رقابت‌های نمایشی را به اوج رسانده است.<ref>قوشچی، جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی، 1397ش، ص100-103.</ref>


==چشم و هم چشمی در جوامع مختلف==
===چشم و هم‌چشمی از دیدگاه روان‌شناسی===
پدیدۀ چشم و هم چشمی یا مقایسۀ اجتماعی در تمامی جوامع وجود دارد، اما شدت، شکل و پیامدهای آن بسته به عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی متفاوت است.
پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی، در حوزهٔ [[روانشناسی|روان‌شناسی]] اجتماعی، نشانه‌ای از وجود نوعی نیاز برای جلب توجه اطرافیان و مورد تأیید قرار گرفتن از سوی آنها است. این پدیده، با میزان پذیرفته‌شدن افراد از سوی خود آنها، ارتباطی مستقیم دارد. به‌همین دلیل، هرچه فرد وضعیت ظاهری و توانایی‌های فردی و مالی خود را همان‌گونه که هست، قبول داشته باشد، کمتر به چشم و هم‌چشمی با اطرافیان خود دچار می‌شود؛ زیرا در این صورت، فرد، کمتر به نظرات دیگران دربارهٔ خود توجه می‌کند. در نقطهٔ مقابل، هرچه فرد در پی کسب اطلاع از نظرات دیگران نسبت به خود باشد، تلاش می‌کند تا نظر مثبت دیگران را هرچه سریع‌تر و گسترده‌تر جلب کرده و مورد تأیید همگان واقع شود. این روند باعث می‌شود تا افراد از واقعیات شخصیتی و توانایی‌های خود غافل شده و معیار خود را تأیید دیگران قرار دهند.<ref>[http://pajoohe.ir/چشم-و-هم‌چشمی__a-63406.aspx «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت پژوهه.]</ref>
===جوامع غربی و فردگرا در برابر جوامع شرقی و جمع‌گرا===  
#در جوامع غربی، چشم و هم چشمی بیشتر حول دستاوردهای فردی در زمینه‌های شغلی، درآمدی و تحصیلی است؛ برای مثال، در آمریکا داشتن خانۀ بزرگ یا ماشین لوکس نشانه‌ای از موفقیت شخصی است. این در حالی است که در بیشتر جوامع جمع‌گرای شرقی، چشم و هم چشمی بیشتر بر موقعیت‌های خانوادگی و اجتماعی متمرکز بوده و فشار برای حفظ آبرو و جایگاه خانواده بسیار قوی است.
#در جوامع غربی، مصرف‌گرایی نیز با تأکید بر سلیقۀ شخصی صورت می‌گیرد؛ به این معنا که افراد بجای تقلید از دیگران، بیشتر تلاش می‌کنند تا منحصربه‌فرد باشند. در حالی‌که در جوامع شرقی، نمایش ثروت به‌عنوان ابزار اعتبار است؛ برای مثال، در چین، خرید کالاهای لوکس، برای نشان دادن پیشرفت اقتصادی خانواده ضروری تلقی می‌شود.
#در جوامع شرقی، به‌خصوص جوامعی مانند هند، اختلاف طبقاتی شدید اجتماعی می‌تواند چشم و هم چشمی را تشدید کند. در ایران نیز گاهی ارزش‌های مذهبی مانند قناعت با مصرف‌گرایی در تضاد قرار می‌گیرد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8525284/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8https:/ww «برای زنان اروپایی چشم وهم چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان؛]
قوشچی، جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی، 1397ش، ص105-106.
</ref>
===جوامع توسعه‌یافته در برابر جوامع در حال توسعه===
#در جوامع توسعه‌یافته، حتی مصرف‌گرایی نیز با برنامه‌ریزی مالی همراه است. مردم تلاش می‌کنند تا برای لذت بیشتر خرید کرده و نمایش اجتماعی از جایگاهی پایین‌تر برخوردار است. این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه، اختلاف طبقاتی زیاد باعث می‌شود افراد برای ثابت کردن موقعیت خود، به مصرف نمایشی روی آورند.
#در جوامع توسعه‌یافته، مانند کشورهای اسکاندیناوی، مسافرت یا تحصیل در دانشگاه‌های معتبر از نمایش مادیات مهم‌تر است. این در حالی است که در بیشتر کشورهای در حال توسعه، خرید خودروهای خارجی یا سفرهای برون‌مرزی، به‌عنوان ترقی اجتماعی قلمداد می‌شود.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8525284/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8https:/ww «برای زنان اروپایی چشم وهم چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان؛]
قوشچی، جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی، 1397ش، ص105-106.
</ref>
==چشم و هم چشمی در جامعۀ ایران==
پدیدۀ چشم و هم چشمی و تقلید از دیگران در اعمال، رفتار و روش زندگی، در سال‌های اخیر، به‌صورت چشمگیری در فرهنگ اکثریت مردم ایران ریشه دوانده است. امروزه، لذت و کام‌جویی از زندگی، به خواسته‌ای قطعی تبدیل شده و این لذت بدون داشتن کالاهای مصرفی و شرایط زیست آرمانی کم‌وبیش غیرممکن شده است. در ایران، عواملی مانند ترویج الگوی توسعه غربی، شکل‌گیری طبقه اشراف اقتصادی، توسعۀ پدیدۀ شهرنشینی، الگوبرداری از سلبریتی‌ها و افراد مشهور، مهاجرت و مسافرت به خارج از کشور، رشد سریع انواع رسانه‌ها و نیز توسعۀ صنعت مُد و برند، سبک زندگی همراه با لذت در جامعۀ ایران را با سرعت بسیاری گسترش داده است. این وضعیت، از نظر جامعه‌شناسان، وضعیتی شبیه به مسابقه برای متفاوت بودن و تفاخر در بین افراد جامعه به‌وجود آورده که می‌توان از آن به‌نام چشم و هم چشمی نوین یاد کرد.<br>


در این جامعۀ نوین، واژۀ مد که در گذشته بیشتر برای لباس و آرایش افراد به‌ویژه برای خانم‌ها اشاره داشت، امروزه با سرعتی سرسام‌آور در دنیای مدرن به فناوری‌های پیشرفته‌ای اشاره داشته و خواسته یا ناخواسته، تنوع فراوان و مصرف بی‌شماری را در پی داشته که مشمول تمامی ابعاد و شئونات زندگی آدمی می‌شود. امروزه، مد در جامعۀ ایران و نیز جامعۀ جهانی، از لباس، آرایش و مدل مو فراتر رفته و به اتومبیل، آپارتمان، طراحی ساختمان، وسایل منزل، تاریخ زایمان و حتی اسامی فرزندان نیز سرایت کرده و در بین بیشتر افراد جامعه به‌عنوان قانون و اصلی اجتناب‌ناپذیر پذیرفته شده است که یکنواختی و همگونی در پوشش، آرایش و انتخاب رنگ، شده است.<ref>[https://www.iranketab.ir/book/8892-jamea-shenasie-cheshm-va-ham-cheshmi «کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی»، وب‌سایت ایران کتاب.]</ref><br>
===چشم و هم‌چشمی از دیدگاه جامعه‌شناسی===
از نظر جامعه‌شناسی، چشم و هم‌چشمی مکانیزمی است که در راستای هم‌نوایی و سازگاری افراد با تغییرات در جامعه صورت می‌گیرد. جامعه‌شناسان معتقدند زمانی‌که شرایط در جامعه‌ای ثابت باشد، پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی کمتر دیده می‌شود، اما زمانی‌که جامعه‌ای با نوآوری در عرصه‌های مختلف مانند پیشرفت تکنولوژی یا ورود پدیده‌های تازه مواجه شود، افراد به‌صورت دائم با این تغییرات پیش می‌روند و تلاش می‌کنند چیزهای جدیدی به‌دست آورده، از مُدهای جدید استفاده کرده و خود را به این تغییرات نزدیک کنند.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/bpu4i «همه چیز فدای چشم و هم چشمی»، خبرگزاری ویستا.]</ref> برای مثال، زمانی که جامعه‌ای کوچک باشد، روابط رودررو بوده و همهٔ افراد همدیگر را می‌شناسند؛ در نتیجه، افراد نیازی نمی‌بینند تا برای نشان‌دادن ثروت، به [[مصرف‌گرایی]] و به‌ویژه مصرف‌گرایی متظاهرانه روی آورند. با گذر زمان و پیچیده‌تر شدن جامعه، افراد از هم غریبه‌تر شده و نحوهٔ شناسایی یا خودنمایی فرد به دارندگی، متفاوت‌تر شد. افراد، در جامعهٔ پیچیده، نیاز داشتند تا با مصرف متظاهرانه، تمایز اجتماعی خود را از دیگران نشان دهند.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/بخش-اقتصاد-اجتماعی-19/16673-خرید-فروش-منزلت-اجتماع «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز.]</ref>
کارشناسان از جمله دلایل گرایش به چشم و هم چشمی در جامعۀ ایران نسبت به دیگر جوامع را مواردی همچون داشتن فرهنگ جمع‌گرا و فشار اجتماعی برای حفظ [[آبرو]] و جلوگیری از پایین‌تر دیده شدن، وجود نابرابری اقتصادی و اختلاف طبقاتی زیاد، تأثیر رسانه‌ها و نمایش استانداردهای غیرواقعی از زندگی امروزی، بی‌ثباتی اقتصادی و تلاش برای اطمینان از جایگاه اجتماعی خود،  دانستند.<ref>[https://www.irna.ir/news/84127242/%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AF-%D8%B1%D9%86%D8%AF-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D9%88%D8%B9-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1 «تولد رُند، چشم و هم چشمی از نوع دیگر»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>


کارشناسان معتقدند که در دهۀ گذشته در ایران، عده‌ای با مصرف کالای فرهنگی نیز به‌صورت متظاهرانه رفتار کرده‌اند؛ برای مثال، بخشی از تقاضای مصرف کالای فرهنگی از رفتن به کلاس‌های موسیقی گرفته تا فضاهای فرهنگی دیگر از جمله ورود به دانشگاه به‌صورت چشم و هم چشمانه رخ داده است. همچنین، شرکت در کلاس‌های زبان انگلیسی، فرانسوی و آلمانی نیز در بسیاری از موارد تنها به‌منظور کم نیاوردن در جامعۀ ایران صورت گرفته تا بتوانند به تغییر جایگاه اجتماعی خود که ناشی از تحرک اجتماعی مستمر در ایرانِ امروزی است، کمک کنند.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-19/16673-%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9 «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز.]</ref>  
===چشم و هم‌چشمی از دیدگاه اسلام===
==انواع چشم و هم چشمی در ایران==
قرآن کریم بارها<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/آیه_133_سوره_آل_عمران سورۀ آل‌عمران، آیۀ 133؛] [https://wiki.ahlolbait.com/آیه_53_سوره_مائده#:~:text=و%20کسانی%20که%20ایمان%20آورده، شد،%20 سورۀ مائده، آیۀ 53.]</ref> آدمی را از [[تجمل‌گرایی]] و فخرفروشی، تکاثر و تبذیر، ریخت‌وپاش و چشم و هم‌چشمی با دیگران منع کرده و از او خواسته تا به‌جای آن، در کارهای خیر و نیک با دیگران رقابت کرده، به مستمندان و فقرا کمک کرده و در کارهای خیر پیش‌دستی کند.<ref>[http://pajoohe.ir/Product.aspx?ProductID=44962 جواهردهی، «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم و هم چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.]</ref> کارشناسان دینی، ریشهٔ چشم و هم‌چشمی را در کج‌فهمی، عدم تشخیص حق و کمال از باطل و نقص، تغییر ارزش‌ها و اصول اخلاقی، جایگزینی مادیات به‌جای معنویات، حسادت، [[غرور]] و کبر، عدم [[اعتماد به نفس]] و احساس خودکم‌بینی دانسته‌اند. آنها معتقدند که گرفتاران این گونه از مقایسه اجتماعی می‌توانند با تغییر در بینش و نگرش، رفتارهای خود را بهبود بخشیده و در نهایت، اجازه ندهند تا جامعه دچار رقابت ناسالم شود.<ref>[https://osveh.org/fa/zndgy-khwb/pages-2/anchh-bayd-bdanym/chshm-w-hm-chshmy-az-ngah-qran-qsmt-swm مرادی سبزه‌وار، «چشم و هم‌چشمی از نگاه قرآن»، مؤسسۀ فرهنگی قرآن و عترت اسوۀ تهران.]</ref>
 
==چشم و هم‌چشمی در جوامع مختلف==
پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی یا مقایسهٔ اجتماعی در تمامی جوامع وجود دارد، اما شدت، شکل و پیامدهای آن بسته به عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی متفاوت است.
 
===جوامع غربی و فردگرا در برابر جوامع شرقی و جمع‌گرا===
#در جوامع غربی، چشم و هم‌چشمی بیشتر حول دستاوردهای فردی در زمینه‌های شغلی، درآمدی و تحصیلی است؛ برای مثال، در آمریکا داشتن خانهٔ بزرگ یا ماشین لوکس نشانه‌ای از موفقیت شخصی است. این در حالی است که در جوامع جمع‌گرای شرقی، چشم و هم‌چشمی بیشتر بر موقعیت‌های خانوادگی و اجتماعی متمرکز بوده و فشار برای حفظ [[آبرو]] و جایگاه [[خانواده]] بسیار قوی است.
#در جوامع غربی، مصرف‌گرایی نیز با تأکید بر سلیقهٔ شخصی صورت می‌گیرد؛ افراد به‌جای تقلید از دیگران، بیشتر تلاش می‌کنند تا منحصربه‌فرد باشند. در حالی‌که در جوامع شرقی، نمایش ثروت به‌عنوان ابزار اعتبار است؛ برای مثال، در چین، خرید کالاهای لوکس، برای نشان‌دادن پیشرفت اقتصادی خانواده ضروری تلقی می‌شود.
#در جوامع شرقی، به‌خصوص جوامعی مانند هند، اختلاف طبقاتی شدید اجتماعی می‌تواند چشم و هم‌چشمی را تشدید کند. در ایران نیز ارزش‌های مذهبی مانند قناعت با مصرف‌گرایی در تضاد قرار می‌گیرد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8525284/برای-زنان-اروپایی-چشم-و-هم‌چشمی-معنا-نداØhttps://ww «برای زنان اروپایی چشم وهم‌چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان؛]
قوشچی، جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی، 1397ش، ص105-106.</ref>
 
===جوامع توسعه‌یافته در برابر جوامع در حال توسعه===
#در جوامع توسعه‌یافته، حتی مصرف‌گرایی نیز با برنامه‌ریزی مالی همراه است. مردم تلاش می‌کنند تا برای [[لذت‌جویی|لذت]] بیشتر خرید کرده و نمایش اجتماعی از جایگاهی پایین‌تر برخوردار است. این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه، اختلاف طبقاتی زیاد باعث می‌شود افراد برای ثابت‌کردن موقعیت خود، به مصرف نمایشی روی آورند.
#در جوامع توسعه‌یافته، مانند کشورهای اسکاندیناوی، مسافرت یا تحصیل در دانشگاه‌های معتبر از نمایش مادیات مهم‌تر است. این در حالی است که در بیشتر کشورهای در حال توسعه، خرید خودروهای خارجی یا سفرهای برون‌مرزی، به‌عنوان ترقی اجتماعی قلمداد می‌شود.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8525284/برای-زنان-اروپایی-چشم-و-هم‌چشمی-معنا-نداØhttps://ww «برای زنان اروپایی چشم وهم چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان؛]
قوشچی، جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی، 1397ش، ص105-106.</ref>
 
==دگرگونی‌های چشم و هم‌چشمی در ایران==
پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی، این روزها با ظاهر و مصادیق مختلفی قابل مشاهده است. برخی چشم و هم‌چشمی را از جمله خصایصی دانسته‌اند که به‌دلیل حس رقابت، همواره در نهاد آدمی وجود داشته است. گروهی دیگر بر این باورند که این پدیده در گذشته، در مقیاس محدودی مشاهده می‌شد و بیشتر در گروه‌های برخوردار جامعه، رواج داشته است. از این منظر، گسترش چشم و هم‌چشمی از نشانه‌های جامعهٔ مدرن شمرده می‌شود که در روزگار معاصر، سراسر ساختار اجتماعی را فرا گرفته و با مصرف تظاهری در دنیای مدرن پیوند خورده است.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/بخش-اقتصاد-اجتماعی-19/16673-خرید-فروش-منزلت-اجتماع «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز.]</ref>
 
===دوران پیشامدرن===
در جامعهٔ سنتی ایران، چشم و هم‌چشمی بیشتر در مراسم‌های عروسی و عزا و نیز سبک زندگی اشرافی دیده می‌شد. در این دوران، طبقات بالای جامعه، با برگزاری مهمانی‌های مجلل و پوشش‌های فاخر، سعی در نمایش برتری خود داشته و درگیر چشم و هم‌چشمی زیادی بودند. این در حالی بود که میان عامهٔ مردم، این پدیده کمرنگ‌تر بوده است.
 
===دوران ورود مدرنیته===
در ایران گسترش فزاینده چشم و هم‌چشمی با ورود مدرنیته و مخصوصاً اهمیت یافتن مصرف به‌جای تولید در اواخر دورهٔ قاجار و تمام دوران پهلوی مقارن بوده است. در آن دوران، شکل‌گیری طبقهٔ متوسط جدید در ایران از الزامات نوسازی محسوب می‌شد که فراگیری آن با انفجار درآمدهای حاصل از فروش نفت در اوایل دههٔ پنجاه خورشیدی آغاز شد. از مهم‌ترین پیامدهای بهبود نسبی اوضاع اقتصادی در این مقطع، واردات بی‌رویهٔ کالا و حاکمیت فرهنگ مصرفی بین ایرانیان بود. در این دوره، با ورود کالاهای مصرفی غربی مانند اتومبیل و انواع پوشاک به ایران و شکل‌گیری طبقه اشراف، چشم و هم‌چشمی مدرن شکل گرفت. گسترش شهرنشینی و ظهور طبقهٔ متوسط نیز رقابت برای خرید کالاهای لوکس را افزایش داد.<ref>[https://taaghche.com/book-quote/36754/جامعه-شناسی-چشم-و-هم-چشمی «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت طاقچه.]</ref>
 
===دوران انقلاب اسلامی===
انقلاب اسلامی ایران با تأکید بر ارزش‌های دینی، اخلاقی و عدالت اجتماعی، تأثیر مثبتی در کاهش روحیه مصرف‌گرایی و چشم‌وهمچشمی در جامعه داشته است. آموزه‌های اسلامی که بر قناعت، ساده‌زیستی و توجه به معنویات تأکید می‌کنند، در مقابل مصرف تظاهری و فرهنگ مادی‌گرا ایستاده‌اند. پس از انقلاب، سیاست‌های فرهنگی و اقتصادی دولت‌ها نیز در راستای ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی و کاهش شکاف طبقاتی حرکت کرده‌اند. البته عوامل مختلفی مانند جنگ تحمیلی، تحریم‌ها و برخی سیاست‌های اقتصادی، در مقاطعی چالش‌هایی ایجاد کرده‌اند، اما به‌طور کلی، انقلاب اسلامی فضایی را فراهم کرد که ارزش‌های معنوی بر مادی‌گرایی غلبه داشته باشد.
 
===اثرپذیری از جهانی‌سازی و رسانه‌ای‌شدن===
جامعه ایرانی از دهه هشتاد شمسی، همچون سایر جوامع شاهد موج جهانی‌سازی و رسانه‌ای‌شدن بود و بر اثر گسترش ماهواره و اینترنت، رونق شبکه‌های اجتماعی و فشار برای نمایش ثروت، تورم و نابرابری‌های اقتصادی و تلاش برای حفظ ظاهر، گروه‌هایی از ایرانیان نیز به‌سوی مصرف نمایشی سوق یافتند. در سال‌های اخیر، چشم و هم‌چشمی دیجیتال، رقابت در نمایش سفرهای خارجی، رستوران‌های لاکچری و دکوراسیون داخلی و انواع مقایسه‌ها و رقابت‌های نمایشی در ایران نیز، افزایش یافته است.<ref>قوشچی، جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی، 1397ش، ص100-103.</ref>
 
امروزه، کام‌جویی از زندگی با مصرف تظاهری، به خواسته‌ای فراگیر تبدیل شده است. عواملی مانند ترویج الگوی توسعه غربی، شکل‌گیری طبقه اشراف اقتصادی، توسعهٔ پدیدهٔ شهرنشینی، الگوبرداری از سلبریتی‌ها و افراد مشهور، مهاجرت و مسافرت به خارج از کشور، رشد سریع انواع رسانه‌ها و نیز توسعهٔ صنعت مُد و برند، سبک زندگی همراه با لذت در جامعهٔ ایران را با سرعت بسیاری گسترش داده است. این وضعیت، از نظر جامعه‌شناسان، وضعیتی شبیه به مسابقه برای متفاوت بودن و تفاخر را بین افراد جامعه به‌وجود آورده که می‌توان از آن به‌نام چشم و هم‌چشمی نوین یاد کرد. مُد که در گذشته بیشتر به لباس و آرایش افراد به‌ویژه خانم‌ها اشاره داشت، امروزه توسعه مفهومی یافته و تنوع طلبی و مصرف فزاینده را در تمام ابعاد و شئونات زندگی آدمی، در پی دارد. مُد در جامعهٔ ایران از لباس، آرایش و مدل مو فراتر رفته و به اتومبیل، آپارتمان، طراحی ساختمان، وسایل منزل، تاریخ زایمان و حتی اسامی فرزندان نیز سرایت کرده و بین بیشتر افراد جامعه، پذیرفته شده است.<ref>[https://www.iranketab.ir/book/8892-jamea-shenasie-cheshm-va-ham-cheshmi «کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت ایران کتاب.]</ref>
 
کارشناسان در بررسی دلایل گرایش فزاینده ایرانیان به چشم و هم‌چشمی به فشار اجتماعی برای حفظ [[آبرو]] و جلوگیری از پایین‌تر دیده‌شدن، وجود نابرابری اقتصادی و اختلاف طبقاتی زیاد، تأثیر رسانه‌ها و نمایش استانداردهای غیرواقعی از زندگی، بی‌ثباتی اقتصادی و تلاش برای اطمینان از جایگاه اجتماعی خود، اشاره کرده‌اند.<ref>[https://www.irna.ir/news/84127242/تولد-رند-چشم-هم-چشمی-از-نوع-دیگر «تولد رُند، چشم و هم چشمی از نوع دیگر»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> آنها معتقدند که بعضی از ایرانیان حتی در مصرف کالاهای فرهنگی نیز به‌صورت متظاهرانه رفتار می‌کنند؛ برای مثال، بخشی از مصرف فرهنگی مانند رفتن به کلاس‌های موسیقی یا تحصیل در دانشگاه، با انگیزهٔ چشم و هم‌چشمی صورت می‌گیرد. همچنین، شرکت در کلاس‌های زبان انگلیسی، فرانسوی و آلمانی نیز در بسیاری از موارد تنها به‌منظور کم نیاوردن در برابر دیگران و ارتقای جایگاه اجتماعی، رخ می‌دهد.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/بخش-اقتصاد-اجتماعی-19/16673-خرید-فروش-منزلت-اجتماع «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز.]</ref>
 
==انواع چشم و هم‌چشمی در ایران==
===حیوان خانگی===
===حیوان خانگی===
نگهداری از حیوانات در محیط زندگی انسان‌ها، پیشینه‌ای هزاران ساله داشته و در گذر زمان، دچار تغییر و تحولات عمده‌ای شده است. به‌صورت معمول، در تمامی دنیا، نگهداری از حیوانات اهلی و خانگی برای استفاده از فرآورده‌های آنها معمول بوده و سگ‌ها به‌عنوان نگهبان، دارای جایگاهی مشخص و ویژه در جوامع انسانی بودند. با ورود انسان به دنیای مدرن و صنعتی، در قرن اخیر، به‌خصوص در شهرها، دیگر نه لزومی به نگهداری از حیوانات وجود دارد و نه امکان و شرایط آن با توجه به وضعیت زندگی نوین، مهیا است. با این همه، این حیوانات به دلایل دیگری در خانه‌ها و آپارتمان‌ها حضور دارند. در دنیای غرب، مهم‌ترین فلسفۀ وجود نگهداری از حیوانات خانگی به‌عنوان مونس و همدمی برای فرار از تنهایی انسان و رهایی از افسردگی و اضطراب، به‌خصوص در میان سالمندان است. در کشورهای پیشرفته، با ورود به دنیای مدرنیسم و پسامدرنیسم، نقش حیوانات خانگی در روابط و رفتارهای اجتماعی پررنگ شده و برخی افراد، آن را جایگزین روابط با هم‌نوعان خود کرده‌اند.<ref>[https://www.ketabrah.ir/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C/book/38229 «معرفی و دانلود کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی»، وب‌سایت کتابراه.]</ref> این در حالی است که امروزه، در جامعۀ ایران، نگهداری از حیوانات خانگی تقلید و اقتباسی جعلی از آن نوع نگاه ویژه به حیوان است؛ زیرا هرچند به لحاظ روش و شکل نگهداری همان شیوۀ غربی پیاده شده اما از نظر محتوا و ماهیت موضوع، شواهد نشان می‌دهد که نگهداری از حیوانات خانگی در ایران، اغلب برای جلب توجه، خودنمایی و فخرفروشی در بین دیگران و تمایل به تجمل‌گرایی است. بسیاری از ایرانیان، امروزه بر این باورند که هرچه آدمی در خصوصیات رفتاری و واکنش‌های فردی نسبت به بقیه، عجیب‌تر و متفاوت‌تر باشد، در دنیای واقعی، دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، توجه بیشتری را به خود جلب می‌کند.<ref>[https://taaghche.com/book-quote/36754/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی»، وب‌سایت طاقچه.]</ref>
نگهداری از حیوانات در محیط زندگی انسان‌ها، پیشینه‌ای هزاران ساله دارد. به‌صورت معمول، در تمامی دنیا، نگهداری از حیوانات اهلی و خانگی برای استفاده از فرآورده‌های آنها معمول بوده و سگ‌ها به‌عنوان نگهبان، دارای جایگاهی مشخص و ویژه در جوامع انسانی بودند. با ورود انسان به دنیای مدرن و صنعتی، در قرن اخیر، به‌خصوص در شهرها، دیگر نه لزومی به نگهداری از حیوانات وجود دارد و نه امکان و شرایط آن با توجه به وضعیت زندگی نوین، مهیا است. با این همه، این حیوانات به دلایل دیگری در خانه‌ها و آپارتمان‌ها حضور دارند. در دنیای غرب، مهم‌ترین فلسفهٔ وجود نگهداری از حیوانات خانگی به‌عنوان مونس و همدمی برای فرار از تنهایی انسان و رهایی از افسردگی و اضطراب، به‌خصوص میان سالمندان یا انسان‌های مجرد است. در کشورهای غربی، نقش حیوانات خانگی در روابط و رفتارهای اجتماعی پررنگ شده و برخی افراد، آن را جایگزین روابط با هم‌نوعان خود کرده‌اند.<ref>[https://www.ketabrah.ir/کتاب-جامعه-شناسی-چشم-و-هم-چشمی/book/38229 «معرفی و دانلود کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت کتابراه.]</ref>
 
در جامعهٔ ایرانی اما نگهداری از حیوانات خانگی، تقلید و اقتباسی جعلی از همین نگاه ویژه به حیوان است؛ زیرا نگهداری از حیوانات خانگی در ایران، اغلب برای جلب توجه، خودنمایی و فخرفروشی بین دیگران و تمایل به تجمل‌گرایی است. بسیاری از ایرانیان، امروزه بر این باورند که هرچه آدمی در خصوصیات رفتاری و واکنش‌های فردی نسبت به بقیه، عجیب‌تر و متفاوت‌تر باشد، در دنیای واقعی، دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، توجه بیشتری را به خود جلب می‌کند.<ref>[https://taaghche.com/book-quote/36754/جامعه-شناسی-چشم-و-هم-چشمی «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت طاقچه.]</ref>
 
===مسافرت‌های تجملی و نمایشی===
===مسافرت‌های تجملی و نمایشی===
در سال‌های اخیر، سفر تفریحی بیشتر ایرانیان به‌ترتیب به چهار کشور ترکیه، تایلند، مالزی و امارت (دبی) خلاصه شده و پس از آن کشورهایی مانند گرجستان و ارمنستان قرار دارند. ایرانیان، سالانه در این چهار کشور در حدود ده هزار میلیارد تومان خرج می‌کنند که حدود هشت هزار میلیارد تومان آن فقط به ترکیه اختصاص دارد. این روزها، مسافرت به‌عنوان نماد سبک زندگی مرفه و رقابت در نمایش تجربیات تبدیل شده که پیامدهای منفی از جمله هزینه‌های غیرمنطقی و مشکلات مالی، تبدیل سفر از تجربه‌ای لذت‌بخش به نمایشی اجباری و احساس ناکافی بودن، به‌دنبال دارد.<ref>[https://39410655.khabarban.com/ «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارۀ چشم و هم چشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، خبرگزاری خبربان.]</ref>  
در سال‌های اخیر، مقصد سفر تفریحی خارج از کشور بیشتر ایرانیان به‌ترتیب شامل ترکیه، تایلند، مالزی و امارات (دبی)، گرجستان و ارمنستان است. ایرانیان، سالانه در سفرهای تفریحی خارج از کشور، حدود ده هزار میلیارد تومان خرج می‌کنند که حدود هشت هزار میلیارد تومان آن فقط به ترکیه اختصاص دارد. این روزها، مسافرت به‌عنوان نماد سبک زندگی مرفه و رقابتی تبدیل شده که پیامدهای منفی از جمله هزینه‌های غیرمنطقی و مشکلات مالی، تبدیل سفر از تجربه‌ای لذت‌بخش به نمایشی اجباری و احساس ناکافی بودن، به‌دنبال دارد.<ref>[https://39410655.khabarban.com/ «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارۀ چشم و هم‌چشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، خبرگزاری خبربان.]</ref>
 
===جراحی زیبایی===
===جراحی زیبایی===
امروزه، ایران، از نظر تعداد جراحی‌های زیبایی بینی در دنیا مقام اول را داشته و پایتخت جراحی بینی نام گرفته است. اکنون، در جامعۀ ایران، بسیاری از افراد، به‌ویژه بانوان، بینی‌های کشیده و سر بالا، گونه‌ها و لب‌های برجسته دارند؛ به‌طوری‌که گویی یک بیماری همه‌گیر بر صورتک‌های این نمایش انسانی سایه افکنده است. این جامعۀ هم‌شکل را می‌توان به برخی بیماری‌های خاص تشبیه کرد که در آن بیماران، به‌دلیل اختلالات ژنتیکی بسیار شبیه هم شده‌اند. این امر، به کم شدن تنوع در چهره‌ها و تولد فرزندانی که دیگر شبیه مادر یا پدر خود نیستند، منتهی شده است. امروزه، در جامعۀ ایران، جراحی زیبایی یکی از الزامات مورد توجه زنان متعلق به طبقات مختلف اجتماعی برای تصاحب چیزی از دست رفته در زندگی روزمره شده است. امری که باطن هر شخص را در ظاهر او جست‌وجو می‌کند.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8525284/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8https:/ww «برای زنان اروپایی چشم وهم چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان.]</ref>  
امروزه، ایران، از نظر تعداد جراحی‌های زیبایی بینی در دنیا مقام اول را داشته و پایتخت جراحی بینی نام گرفته است. اکنون، در جامعهٔ ایران، بسیاری از افراد، به‌ویژه بانوان، بینی‌های کشیده و سر بالا، گونه‌ها و لب‌های برجسته دارند؛ به‌طوری‌که گویی یک بیماری همه‌گیر بر صورتک‌های این نمایش انسانی سایه افکنده است. این جامعهٔ هم‌شکل را می‌توان به برخی بیماری‌های خاص تشبیه کرد که در آن بیماران، به‌دلیل اختلالات ژنتیکی بسیار شبیه هم شده‌اند. این امر، به کم شدن تنوع در چهره‌ها و تولد فرزندانی که دیگر شبیه مادر یا پدر خود نیستند، منتهی شده است. امروزه، در جامعهٔ ایران، جراحی زیبایی یکی از الزامات مورد توجه زنان متعلق به طبقات مختلف اجتماعی برای تصاحب چیزی از دست رفته در زندگی روزمره شده است. امری که باطن هر شخص را در ظاهر او جست‌وجو می‌کند.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8525284/برای-زنان-اروپایی-چشم-و-هم‌چشمی-معنا-نداØhttps://ww «برای زنان اروپایی چشم وهم‌چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان.]</ref>
 
===جهیزیه و ازدواج===
===جهیزیه و ازدواج===
امروزه، در ایران، بسیاری از زوج‌های جوان، تنها به‌دلیل چشم و هم چشمی، یخچال‌های انباشته از مواد غذایی را با روبان آراسته و حتی خصوصی‌ترین نقاط خانه را با شمع‌های رمانتیک، گل و روبان تزیین می‌کنند تا از قافلۀ امروزی عقب نمانده و تا مدت‌ها نقل محافل باشند. اشخاصی که به این مجالس دعوت می‌شوند نیز در نهایت، تلاش خواهند کرد از رقابت جا نمانده و دغدغۀ چندین و چند سالۀ آنها، تهیۀ جهیزیه‌ای خواهد بود که حرفی برای گفتن داشته باشد. امروزه، آداب‌ورسوم نوبنیاد برخی از خانواده‌ها، تقلیدهای کورکورانه و تهیۀ جهیزیۀ بسیار سنگین، ازدواج تجملی و چشم و هم چشمی در این زمینه، باعث شده تا این پیوند همچون سدی بزرگ بر سر راه ازدواج جوانانی که مایل به تشکیل خانواده هستند، قرار بگیرد. نکته آن است که این مشکلات و مسائل، در امر ازدواج، منحصر به شرایط کنونی ایران نبوده و حتی حدود پنجاه سال قبل نیز به‌صورت گسترده‌ای در حال شکل‌گیری و توسعه بوده است.  از سوی دیگر، در بیشتر موارد، پس از اتمام مجالس عروسی، زوج جوان با کوهی از هزینه‌های بی‌شمار که تا چندین سال پس از مراسم عروسی هنوز هم در حال بازپرداخت بدهی‌های آنها هستند، مواجه می‌شوند زیرا خود را زیر بار مخارجی برده‌اند که خارج از توان و ظرفیت واقعیِ آنها بوده است.<ref>[https://www.eranico.com/fa/content/78043 «چشم و هم چشمی» مفهومی اصیل در اقتصاد، وب‌سایت اِرانیکو.]</ref> علاوه بر آن، پژوهش‌ها نشان داده‌اند در حدود 30 درصد از طلاق‌های امروزی در جامعۀ ایران، به‌دلیل چشم و هم چشمی است.<ref>[https://39410655.khabarban.com/ «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارۀ چشم و هم چشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، خبرگزاری خبربان.]</ref>  
امروزه، در ایران، بسیاری از زوج‌های جوان، تنها به‌دلیل چشم و هم‌چشمی، یخچال‌های انباشته از مواد غذایی را با روبان آراسته و حتی خصوصی‌ترین نقاط خانه را با شمع‌های رمانتیک، گل و روبان تزیین می‌کنند تا از قافلهٔ مصرف تظاهری عقب نمانند و تا مدت‌ها نقل محافل باشند. اشخاصی که به این مجالس دعوت می‌شوند نیز در نهایت، تلاش خواهند کرد از رقابت جا نمانده و دغدغهٔ چندین و چند سالهٔ آنها، تهیهٔ جهیزیه‌ای اشرافی خواهد بود. امروزه، آداب‌ورسوم نوبنیاد برخی از خانواده‌ها و چشم و هم‌چشمی در این زمینه، باعث شده تا ازدواج همچون سدی بزرگ بر سر راه جوانانی باشد که مایل به تشکیل خانواده هستند. از سوی دیگر، در بیشتر موارد، پس از اتمام مجالس عروسی، زوج جوان با انبوهی از بدهی‌ها مواجه می‌شوند که تا سال‌ها باید بازپرداخت شود و معمولاً خارج از توان واقعیِ آنها است.<ref>[https://www.eranico.com/fa/content/78043 «چشم و هم چشمی» مفهومی اصیل در اقتصاد، وب‌سایت اِرانیکو.]</ref> پژوهش‌ها نشان داده‌اند در حدود ۳۰ درصد از طلاق‌های امروزی در جامعهٔ ایران، به‌دلیل چشم و هم‌چشمی در هزینه‌های ازدواج است.<ref>[https://39410655.khabarban.com/ «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارۀ چشم و هم چشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، خبرگزاری خبربان.]</ref>
===مهاجرت===
 
مهاجرت‌های اخیر در ایران، تنها محدود به مهاجرت‌های قانونی نبوده و بخشی از مهاجران، به‌خصوص آن دسته که توانایی مالی اندکی داشته و فاقد تخصص هستند، به‌صورت‌های غیرقانونی اقدام به مهاجرت می‌کنند که موجب مشکلات عدیده‌ای نه‌تنها در جریان مهاجرت بلکه در کشور مقصد برای آنها می‌شود. این گروه از مهاجرت‌ها را مهاجرت‌های ناشی از چشم و هم چشمی تعبیر کرده‌اند که به‌صورتی رؤیاگونه و به تصور رسیدن به یک «مدینۀ فاضله» صورت می‌گیرند. علاوه بر آن، ایران در میان 90 کشور دنیا، رتبۀ اول آمار مهاجرت نخبگان در کشورهای در حال توسعه یا توسعه‌یافته را دارد. کارشناسان معتقدند که اگر حکومت یا دولتی به هر دلیلی، قادر به تأمین نیازهای نخبگان و از همه مهم‌تر رعایت منزلت و شأن آنها نباشد، میزان مهاجرت این سرمایه‌های انسانی که مهم‌ترین سرمایۀ موجود در هر کشوری است، بالا رفته و در نهایت، آنچه برای میهن حاصل می‌شود، خسارت و زیان فراوان است.
===تحصیلات===
===تحصیلات===
در ایرانِ امروزی، گویی رسالت افراد آن است که تا دکتری ادامۀ تحصیل دهند با این تفاوت که نه‌تنها نگرانی و دغدغه‌ای برای تولید علم و کسب مهارت‌های تخصصی نداشته بلکه افزایش دانش و خلاقیت نیز برای آنها اهمیتی ندارد. بسیاری از افراد، امروزه، تنها در پی دستیابی به عنوان یا لقب هستند. از سوی دیگر، آن‌چه کیفیت دانشگاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، شور و انگیزۀ ورود به آن در افراد بدون توجه به هدف اصلی آموزش و تنها برای اخذ مدرک تحصیلی است. این امر موجب تطبیق دیرهنگام و بسیار ضعیف دانشجوها با فرهنگ دانشگاهی و در نهایت، تولید علم می‌شود که رسالت عمدۀ دانشگاه است. در جامعۀ امروزی ایران، مدرک‌گرایی نیز از خصوصیات بارز این جامعۀ مصرفی بوده و همگی در تلاش هستند تا به هر ترتیبی مدرک اخذ کنند و از قافلۀ چشم و هم چشمی عقب نمانند.
برخی در ایرانِ امروزی، رسالت خود را ادامه تحصیل تا مقطع دکتری تعریف می‌کنند بی‌آن‌که دغدغه‌ای برای تولید علم و کسب مهارت‌های تخصصی داشته باشند و افزایش دانش و خلاقیت برای آنها اهمیتی ندارد. این افراد، تنها در پی دستیابی به عنوان یا لقب هستند. در جامعهٔ امروزی ایران، مدرک‌گرایی از خصوصیات بارز جامعهٔ مصرفی بوده و همگی در تلاش هستند تا به هر ترتیبی مدرک اخذ کنند.<ref>[https://taaghche.com/book-quote/36754/جامعه-شناسی-چشم-و-هم-چشمی «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت طاقچه.]</ref>
 
===آموزش کودکان===
===آموزش کودکان===
در بسیاری از خانوارهای امروزی، هدف خانواده از آموزش‌های مختلف به بچه، تنها نمایش ایده‌آال بودن خود آنها و داشتن فرزندی متفاوت، خاص و باهوش است. آنها در حقیقت، بدون آن‌که خود بدانند یا بخواهند، فرزندان خود را به ابزاری برای رسیدن به اهداف و آرزوهای از دست رفتۀ خود تبدیل کرده و سعی در ساختن تصویری خودساخته و جعلی از فرزندان، به جامعۀ اطراف خود دارند.<ref>[https://taaghche.com/book-quote/36754/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی»، وب‌سایت طاقچه.]</ref>  
در بسیاری از خانواده‌های امروزی، هدف خانواده از آموزش‌های مختلف به فرزندان، تنها نمایش ایده‌آل بودن و داشتن فرزندی متفاوت، خاص و باهوش است. آنها ناخواسته، فرزندان را به ابزاری برای رسیدن به اهداف و آرزوهای از دست رفتهٔ خود تبدیل کرده و سعی در معرفی تصویری جعلی از فرزندان به اطرافیان خود دارند.<ref>[https://taaghche.com/book-quote/36754/جامعه-شناسی-چشم-و-هم-چشمی «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت طاقچه.]</ref>
 
===تولد و نام‌گذاری فرزندان===
===تولد و نام‌گذاری فرزندان===
تولد رُند در سال‌های اخیر، در جامعۀ ایران، نوعی چشم و هم چشمی نوین است که هیچ ارجحیتی برای فراد ایجاد نمی‌کند. در سال‌های دور، تعداد فرزندان خانواده‌ها، براساس چشم و هم چشمی با سایر زنان فامیل صورت می‌گرفت و رقابت در داشتن فرزندان زیاد بود. نام‌گذاری آنها نیز بیشتر بنا به روزی که به‌دنیا می‌آمدند یا براساس سلیقۀ پدر، مادر یا بستگان صورت می‌گرفت. به‌مرور زمان، نام‌گذاری فرزندان بیشتر مورد توجه قرار گرفته و نام‌گذاری هر تعداد فرزند با یکی از حروف الفبا یا بر مبنای نام‌های مذهبی یا تاریخی مرسوم شد. جامعه‌شناسان معتقدند که چشم و هم چشمی در این پروسه، به نام‌گذاری فرزندان ختم نشده و در دهۀ اخیر، خانواده‌ها حاضر شدند تا برای ثبت تاریخ تولد رُند فرزند هزینه‌های زیادی را متقبل شوند؛ مانند رقابت برای ثبت تاریخ تولد 9/9/99 یا ساعت 09:09 روز 9/9/99 که رکورد پرداخت هزینۀ صد و سی میلیون تومانی برای رزرو اتاق عمل را داشته است. این در حالی است که تولد فرزند، دست افراد نبوده و بسته به فیزیولوژی بدن مادر تاریخ و زمان زایمان مشخص می‌شود. بر همین اساس نمی‌توان تولد فرزند را عقب یا جلو انداخت زیرا خطرات جبران‌ناپذیری را برای مادر و فرزند به‌دنبال خواهد داشت.<ref>[https://www.irna.ir/news/84127242/%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AF-%D8%B1%D9%86%D8%AF-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D9%88%D8%B9-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1 «تولد رند، چشم و هم چشمی از نوع دیگر»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>  
تاریخ تولد رُند در سال‌های اخیر نزد ایرانیان مورد توجه قرار گرفته است. در گذشته، رقابت در داشتن فرزندان زیاد بود و نام‌گذاری آنها نیز بیشتر بنا به روزی که به‌دنیا می‌آمدند یا براساس سلیقهٔ پدر، مادر یا بستگان صورت می‌گرفت. به‌مرور زمان، نام‌گذاری فرزندان بیشتر مورد توجه قرار گرفته و نام‌گذاری هر تعداد فرزند با یکی از حروف الفبا یا بر مبنای نام‌های مذهبی یا تاریخی مرسوم شد. در دههٔ اخیر، برخی خانواده‌ها حتی برای ثبت تاریخ تولد رُند فرزند هزینه‌های زیادی را متقبل می‌شوند تا مثلاً فرزند آنها در ساعت ۰۹:۰۹ روز ۹/۹/۹۹ در اتاق زایمان به دنیا آید. این در حالی است که فرایند تولد نوزاد باید سیر طبیعی خود را بپیماید تا از خطرات احتمالی مادر و فرزند، پیشگیری شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/84127242/تولد-رند-چشم-هم-چشمی-از-نوع-دیگر «تولد رند، چشم و هم‌چشمی از نوع دیگر»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
==عوامل تأثیرگذار بر چشم و هم چشمی==
 
عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای، بر پدیدۀ چشم و هم چشمی در دنیای مدرن تأثیرگذار هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:  
==عوامل چشم و هم‌چشمی==
امروزه عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای، بر پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی در دنیای مدرن تأثیرگذار هستند، ازجمله:
 
===عوامل اقتصادی===
===عوامل اقتصادی===
#بهبود اوضاع اقتصادی و افزایش درآمدها: افزایش قدرت خرید که در برخی موارد، به رقابت بیشتر در نمایش ثروت منتهی می‌شود؛ گسترش طبقۀ متوسط که از نظر کارشناسان بیشترین تأثیر را بر چشم و هم چشمی گذاشته است؛ زیرا این طبقۀ اجتماعی، برای ثبات جایگاه اجتماعی خود بیشتر مصرف‌گرایی می‌کنند.
#ا'''فزایش درآمدها''': بهبود اوضاع اقتصادی و افزایش قدرت خرید که در برخی موارد، به رقابت بیشتر در نمایش ثروت منتهی می‌شود موجب گسترش طبقهٔ متوسط شده است که از نظر کارشناسان بیشترین تأثیر را بر چشم و هم‌چشمی داشته است؛ این طبقه، برای ثبات جایگاه اجتماعی خود بیشتر مصرف‌گرایی می‌کنند.
#رکود اقتصادی و تورم: در شرایط بد اقتصادی، برخی از افراد برای پنهان کردن فقر خود، بیشتر تقلا می‌کنند تا خود را هم‌سطح دیگران نشان دهند.
#'''رکود اقتصادی و تورم''': در شرایط بد اقتصادی، برخی افراد برای پنهان‌کردن فقر خود، بیشتر تقلا می‌کنند تا خود را هم‌سطح دیگران نشان دهند.<ref>[https://civilica.com/note/1007/ رضایی تربقان، «چشم و هم‌چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا]</ref>
===عوامل اجتماعی- فرهنگی===
 
#گسترش شهرنشینی و گسست از ارزش‌های سنتی: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در شهرهای بزرگ، فشار اجتماعی برای نمایش ثروت بیشتر از جوامع روستایی است. علاوه بر آن، در جوامع مدرن، ضعف هویت جمعی بیشتر به‌چشم خورده و افراد بیشتر به‌دنبال تمایزها هستند که خود نوعی چشم و هم چشمی مدرن است.
===عوامل اجتماعی‌فرهنگی===
#تغییر الگوی ازدواج و سبک زندگی: هزینه‌های غیرمنطقی عروسی تنها به‌دلیل مقایسه با دیگران و رقابت در تربیت فرزندان مانند ثبت‌نام در کلاس‌های متعدد و مدارس خاص.
#'''گسترش شهرنشینی و گسست از ارزش‌های سنتی''': پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در شهرهای بزرگ، فشار اجتماعی برای نمایش ثروت بیشتر از جوامع روستایی است. علاوه بر آن، در جوامع مدرن، ضعف هویت جمعی بیشتر به‌چشم خورده و افراد بیشتر به‌دنبال تمایزها هستند که خود نوعی چشم و هم‌چشمی مدرن است.
#تأثیر مهاجرت و جهانی‌سازی: احساس کمبود بیشتر در جوامع در حال توسعه به‌دلیل مقایسۀ خود با استانداردهای زندگی در کشورهای توسعه یافته.
#'''تغییر الگوی ازدواج و سبک زندگی''': هزینه‌های غیرمنطقی عروسی تنها به‌دلیل مقایسه با دیگران و رقابت در تربیت فرزندان مانند ثبت‌نام در کلاس‌های متعدد و مدارس خاص.
===نقش رسانه‌ها و فضای مجازی===  
#'''مهاجرت و جهانی‌سازی''': احساس کمبود بیشتر در جوامع در حال توسعه به‌دلیل مقایسهٔ خود با استانداردهای زندگی در کشورهای توسعه یافته.<ref>[https://civilica.com/note/1007/ رضایی تربقان، «چشم و هم‌چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا]</ref>
#شبکه‌های اجتماعی: امروزه، بسیاری از اینفلوئنسرها، زندگی ایده‌آلی از خود در فضای مجازی منتشر می‌کنند که واقعی نبوده اما بینندگان، به‌خصوص نوجوانان را به تقلید وا می‌دارند؛ مانند دکوراسیون داخلی مجلل در خانه‌ها یا تبلیغ رستوران‌های گران‌قیمت.
 
#حسرت مقایسه‌ای: استفادۀ زیاد از اینستاگرام، افزایش اضطراب و کاهش رضایت از زندگی را به‌دنبال خواهد داشت.
===رسانه‌ها و فضای مجازی===
#تبلیغات و بازاریابی رسانه‌ای: شرکت‌ها، با تبلیغات نوین و هوشمند، به افراد القا می‌کنند که بدون این کالاها، زندگی ناقص است.
#'''شبکه‌های اجتماعی''': امروزه، بسیاری از اینفلوئنسرها، زندگی ایده‌آلی از خود در فضای مجازی منتشر می‌کنند که واقعی نبوده اما بینندگان، به‌خصوص نوجوانان را به تقلید وامی‌دارند؛ مانند دکوراسیون داخلی مجلل در خانه‌ها یا تبلیغ رستوران‌های گران‌قیمت.
#فیلم‌ها و سریال‌های جدید: در بسیاری از سریال‌های امروزی، زندگی اشرافی به‌عنوان آرمان و آرزو نشان داده می‌شود.
#'''حسرت مقایسه‌ای''': استفادهٔ زیاد از اینستاگرام، افزایش اضطراب و کاهش رضایت از زندگی را به‌دنبال خواهد داشت.
===عوامل روان‌شناختی===  
#'''تبلیغات و بازاریابی رسانه‌ای''': شرکت‌ها، با تبلیغات نوین و هوشمند، به افراد القا می‌کنند که بدون این کالاها، زندگی ناقص است.
#<!-- فرق بین عوامل روان‌شناختی و فردی چیست؟  -->کمبود اعتماد به نفس و نیاز به تأیید اجتماعی: عزت نفس پایین در افراد، به گیر افتادن در دام مصرف‌های نمایشی منتهی می‌شود.
#'''فیلم‌ها و سریال‌های جدید''': در بسیاری از سریال‌های امروزی، زندگی اشرافی به‌عنوان آرمان و آرزو نشان داده می‌شود.<ref>[https://civilica.com/note/1007/ رضایی تربقان، «چشم و هم چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا]</ref>
#ترس از طرد شدن: از قویی‌ترین محرک‌های چشم و هم چشمی شناخته شده است.<ref>[https://civilica.com/note/1007/ رضایی تربقان، «چشم و هم چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا] </ref>
 
===عوامل فردی===
===عوامل فردی===
#'''کمبود اعتماد به نفس و نیاز به تأیید اجتماعی''': عزت نفس پایین در افراد، به گیر افتادن در دام مصرف‌های نمایشی منتهی می‌شود.
#حماقت آدمی: در قرآن کریم، بارها دربارۀ عقل و فکر صحبت و تأکید شده است. نخستین نشانۀ آدم‌های جاهل، در روایات اسلامی نیز بسیار احساسی بودن آنها و تصمیم‌گیری بر مبنای احساس و نه از روی تدبر و تعقل است.
#'''ترس از طرد شدن''': از قویی‌ترین محرک‌های چشم و هم چشمی شناخته شده است.<ref>[https://civilica.com/note/1007/ رضایی تربقان، «چشم و هم‌چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا]</ref>
#ریاست‌طلبی: در تاریخ اسلام، بسیار افرادی بوده‌اند که تنها از روی چشم و هم چشمی، به دشمنی با پیامبر و اهل‌بیت او برخاستند که از آن جمله می‌توان به عمرسعد اشاره کرد. او، از روی چشم و هم چشمی، مُلک ری را طلب کرد و برای این منظور، حتی در برابر امام حسین نیز ایستاد.
#'''حماقت آدمی''': در قرآن بارها دربارهٔ عقل و فکر صحبت و تأکید شده است. نخستین نشانهٔ آدم‌های جاهل، در روایات اسلامی نیز بسیار احساسی بودن آنها و تصمیم‌گیری بر مبنای احساس و نه از روی تدبر و تعقل است.
#شهوات: انسان، اسیر شهوات، امیال و خواسته‌های خود است. خودداری از شهوت، عفت و کفّ نفس، انسان را به جایگاهی الهی می‌رساند و برعکس، پیروی کردن از شهوات، آدمی را به رقابت‌های ناسالم و چشم و هم چشمی دچار می‌کند.
#'''شهوات''': انسان، اسیر شهوات، امیال و خواسته‌های خود است. پیروی کردن از شهوات، آدمی را به رقابت‌های ناسالم و چشم و هم‌چشمی دچار می‌کند.
#لجاجت: از دیگر عوامل دچار شدن به چشم و هم چشمی را گناهی دانسته‌اند که بعد از آن لجاجت باشد.
#'''حسادت''': حسادت، از بزرگ‌ترین عوامل چشم و هم‌چشمی است.<ref>[https://aghigh.ir/fa/news/2425/چشم-و-هم-چشمی-بلای-خانمان-سوز-است «چشم و هم‌چشمی، بلای خانمان سوز است»، وب‌سایت عقیق.]</ref> افراد حسود، در پی همانندسازی با دیگران هستند.
#حسادت: خداوند در قرآن تأکید کرده تا از شرّ آدم‌های حسود به خداوند پناه ببرید. حسادت، از بزرگ‌ترین عوامل چشم و هم چشمی است.<ref> [https://aghigh.ir/fa/news/2425/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «چشم و هم چشمی، بلای خانمان سوز است»، وب‌سایت عقیق.]</ref> افراد حسود، به‌نوعی در پی همانندسازی با دیگران بوده و تمایلی نسبت به تمایز با اطرافیان خود نداشته و همواره می‌خواهند چیزی جدای آن‌چه مورد تأیید دیگران است، نباشند.
#'''تکبر''': این خصوصیت، فرد را بر آن می‌دارد تا به اموری تظاهر کند که او را برتر از دیگران نشان دهد.
#تکبر: این خصوصیت که به‌عنوان رذیلت اخلاقی شناخته می‌شود، فرد را بر آن می‌دارد تا شخص خود را برتر از دیگران بداند. به‌همین دلیل، او همواره تلاش خواهد کرد تا چیزهایی که در خود می‌یابد، به رخ کشیده و اموری که احساس می‌کند در آنها از برتری خاصی برخوردار نیست، تظاهر کند.
#'''زیاده‌خواهی''': زیاده‌خواهی‌های آدمی در تمامی حوزه‌ها وجود داشته و محدود و محصور به چیز یا امر خاصی نیست.<ref>[http://pajoohe.ir/چشم-و-هم‌چشمی__a-63406.aspx «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.]</ref>
#زیاده‌خواهی: زیاده‌خواهی های آدمی در تمامی حوزه‌ها وجود داشته و محدود و محصور به چیز یا امر خاصی نیست.<ref>[http://pajoohe.ir/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C__a-63406.aspx «چشم و هم چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.]</ref>
 
===عوامل خانوادگی===
===عوامل خانوادگی===
فرهنگ حاکم بر خانواده و جامعه نیز تأثیر بسزایی در نوع رفتار افراد دارد؛ به‌گونه‌ای که وقتی فرد در محیطی رشد کند که مورد اهمیت و توجه کافی اعضای خانوادۀ خود قرار گرفته و از استقلال نسبی برخوردار باشد، به میزان کمتری برای جلب نظر و تأیید اطرافیان تلاش می‌کند.<ref>[http://pajoohe.ir/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C__a-63406.aspx «چشم و هم چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.]</ref>  
فرهنگ حاکم بر خانواده و جامعه نیز تأثیر بسزایی در نوع رفتار افراد دارد؛ به‌گونه‌ای که وقتی فرد در محیطی رشد کند که مورد اهمیت و توجه کافی اعضای خانوادهٔ خود قرار گرفته و از استقلال نسبی برخوردار باشد، به میزان کمتری برای جلب نظر و تأیید اطرافیان تلاش می‌کند.<ref>[http://pajoohe.ir/چشم-و-هم‌چشمی__a-63406.aspx «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.]</ref>
==راه‌حل‌های مقابله با چشم و هم چشمی==
 
با توجه به عوامل تأثیرگذار بر پدیدۀ چشم و هم چشمی، راه‌حل‌هایی همچون آموزش مالی و مدیریت بودجه، تقویت خودآگاهی و عزت نفس، تنظیم مقررات برای تبلیغات غیرواقعی و ترویج ارزش‌های اصیل همچون قناعت، سادگی و همدلی برای کاهش چشم و هم چشمی معرفی شده‌اند.
==مقابله با چشم و هم‌چشمی==
===راهکارهای فردی===
با توجه به عوامل تأثیرگذار بر پدیدهٔ چشم و هم چشمی، راه‌حل‌هایی همچون آموزش مالی و مدیریت بودجه، تقویت خودآگاهی و عزت نفس، تنظیم مقررات برای تبلیغات غیرواقعی و ترویج ارزش‌های اصیل همچون قناعت، سادگی و همدلی برای کاهش چشم و همچشمی معرفی شده‌اند.<ref>[https://civilica.com/note/1007/ رضایی تربقان، «چشم و هم چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا.]</ref> همچنین روی‌آوری به [[گردشگری معناگرا]] به‌جای مسافرت‌های خارجی غیرضروری و لوکس؛ برگزاری مراسم‌های ساده و پس‌انداز برای آینده به‌جای هزینه‌های سنگین عروسی؛ توجه به استایل شخصی و سلیقهٔ فردی به‌جای رقابت در پوشش برندهای جهانی؛ اشتراک‌گذاری تجربیات و دانش مفید به‌جای نمایش ثروت در شبکه‌های اجتماعی نیز جایگزین‌های سالمی برای پرهیز از چشم و هم‌چشمی دانسته شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/180167/چشم-و-هم-چشمی-آفت-جامعه-سالم «چشم و همچشمی، آفت جامعۀ سالم»، خبرگزاری ایمنا.]</ref>
#افزایش خودآگاهی و تمرکز بر ارزش‌های شخصی: تعریف موفقیت براساس رضایت درونی و اهداف شخصی بجای مقایسۀ خود با دیگران؛ قدردانی از داشته‌ها و کاهش توجه به کمبودها؛ محدود کردن زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام که محرکی برای مقایسه‌های اجتماعی نادرست هستند.
 
#مدیریت مالی هوشمند: اولویت‌بندی هزینه‌ها براساس نیازهای واقعی و پرهیز از خریدهای احساسی.
==رقابت و مقایسه اجتماعی در سبک زندگی==
#تقویت اعتمادبه‌نفس: عدم وابستگی به تأیید دیگران و مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی برای خریدها یا رفتارهای غیرضروری.
چشم و هم‌چشمی، گونه‌ای ناسالم از رقابت اجتماعی است که در فرهنگ و سبک زندگی اصیل ایرانی، همواره مذموم بوده است. از منظر پیامبر خدا نیز هرکه مدام به دارندگی و امکانات زندگی دیگران چشم بدوزد، غم و اندوه او فراوان می‌شود. در فرهنگ ایرانی، ارزیابی کرامت و بزرگی انسان‌ها بر اساس ثروت و دارایی آنها، نکوهش شده است؛<ref>[http://pajoohe.ir/Product.aspx?ProductID=44962 جواهردهی، «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم و همچشمی»، وب‌سایت پژوهه.]</ref> همچنین مقایسه نادرست اجتماعی می‌تواند موجب مصرف‌گرایی افراطی، استرس و نارضایتی، تظاهر و دو رویی و کاهش همبستگی اجتماعی شود؛<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/10/10/3014551/سبک-زندگی-فرهنگ-ایرانی-اسلامی-درباره-Ú†Ø «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارۀ چشم و همچشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> اما رقابت اجتماعی یا مقایسه‌گری در بر سبک زندگی، منحصر در چشم و هم‌چشمی نیست؛ بلکه مفهوم وسیعی دارد که در آن صورت با اثرگذاری عمیق و چندبعدی بر روابط اجتماعی و فرهنگ عمومی، می‌تواند دارای آثار مثبت نیز باشد، ازجمله:
===راهکارهای خانوادگی===
#'''انگیزهٔ پیشرفت''': مقایسهٔ اجتماعی، در برخی موارد می‌تواند مشوقی برای تلاش بیشتر، بهبود وضعیت مالی یا ارتقای مهارت‌ها باشد. هرچند، این‌ها تنها در مواقعی رخ خواهد داد که به سلامت روان افراد آسیب وارد نشده باشد.
#تربیت فرزند براساس ارزش‌های اصیل: آموزش تفکر انتقادی و تشویق فرزندان به پرسش دربارۀ تبلیغات و مُدهای اجتماعی؛ الگوسازی مثبت و نشان دادن عدم وابستگی خوشبختی به دارایی‌های مادی.
#'''کسب منزلت بالاتر''': بسیاری از جوامع و افراد با رقابت سالم، راه پیشرفت را طی کرده و تلاش می‌کنند تا منزلت بالاتری را کسب کنند؛ اما در صورتی‌که تلاش افراد در راستای کسب منزل اجتماعی با هدف سرکوب دیگران، فخرفروشی و سرزنش افراد باشد، بُعد منفی مقایسه‌گری، رخ می‌نمایاند.
#کاهش رقابت‌های مخرب در خانواده: پرهیز از مقایسۀ فرزند با فرزندان دیگران و دانستن این مهم که هر فرد استعدادهای منحصربه‌فردی دارد؛ ساده‌گیری در مراسم‌ها و برگزاری آنها براساس توان مالی و نه چشم و هم چشمی.<ref> [https://civilica.com/note/1007/ رضایی تربقان، «چشم و هم چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا.]</ref>
#'''تحرک اقتصادی''': افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات به رونق بخش‌های اقتصادی منتهی می‌شود؛ تنوع‌طلبی، فرد را ترغیب می‌کند تا برای دست‌یابی به خواسته‌های متنوع خود تلاش کرده و به کار و درآمدزایی روی آورد. از سوی دیگر، تلاش افراد یک جامعه، تنها برای خود او مفید نبوده و بلکه برای دیگران نیز نتایج مثبتی به‌دنبال دارد.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/بخش-اقتصاد-اجتماعی-19/6286-خوب-بد-برتری-جویی قرایی‌مقدم، «خوب و بد برتریجویی»، خبرگزاری تجارت فردا.]</ref>
===راهکارهای اجتماعی و فرهنگی===
#ترویج فرهنگ قناعت و صرفه‌جویی: تولید محتواهایی برای ترویج سبک زندگی متعادل بجای تجمل‌گرایی در رسانه‌های جمعی؛ تبلیغ الگوهای واقعی موفقیت و معرفی افراد موفقی که سبک زندگی متعادل‌تری دارند. علاوه بر آن، بزرگان دینی و مذهبی از جمله آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، همواره بر فرهنگ صرفه‌جویی در جامعه تأکید کرده و آن را عاملی اصلی در اقتصاد سالم دانستند. آنها، صرفه‌جویی را به‌معنای مصرف نکردن ندانسته بلکه آن را به‌معنای مصرف درست، به‌جا مصرف کرن، ضایع نکردن مال، مصرف کارآمد و ثمربخش معرفی کرده‌اند.
#تقویت همبستگی اجتماعی: حمایت از برنامه‌های اقتصادی برای کمک به کاهش نابرابری و کاهش شکاف طبقاتی؛ جایگزین کردن رقابت‌های سالم مانند رقابت در علم، هنر و کارهای خیر بجای نمایش ثروت.
#تعیین مقررات برای تبلیغات و شبکه‌های اجتماعی: محدودیت تبلیغات کالاهای لوکس به‌منظور کاهش تأثیر روانی تبلیغات بر مصرف‌گرایی؛ شفاف‌سازی زندگی اینفلوئنسرها و اجبار آنها به نمایش زندگی واقعی.
===راهکارهای اقتصادی و سیاست گذاری کلان===
#بهبود وضعیت اقتصادی: ثبات اقتصادی؛ حمایت از تولید داخلی و دسترسی به کالاهای باکیفیت و قیمت مناسب که نیاز به کالاهای خارجی را کاهش می‌دهد.
#مالیات بر مصرف تجملی: اخذ مالیات سنگین بر کالاهای لوکس که به کاهش انگیزه برای خریدهای نمایشی منجر می‌شود.
#آموزش سواد مالی: آشنایی نسل جدید با مدیریت پول و سرمایه با گنجاندن آموزش‌های مالی در مدارس و دانشگاه‌ها.
===جایگزین‌های سالم برای چشم و هم چشمی===
مانند سرمایه‌گذاری در آموزش یا مسافرت‌های معنوی بجای مسافرت‌های خارجی غیرضروری و لوکس؛ برگزاری مراسم‌های ساده و پس‌انداز برای آینده بجای هزینه‌های سنگین عروسی؛ توجه به استایل شخصی و سلیقۀ فردی بجای رقابت در پوشش برندهای جهانی؛ اشتراک‌گذاری تجربیات و دانش مفید بجای نمایش ثروت در شبکه‌های اجتماعی.<ref>[https://www.imna.ir/news/180167/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D8%A2%D9%81%D8%AA-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85 «چشم و هم چشمی، آفت جامعۀ سالم»، خبرگزاری ایمنا.]</ref>
==تأثیر چشم و هم چشمی بر سبک زندگی اسلامی- ایرانی==
چشم و هم چشمی و رقابت ناسالم در زندگی، همواره از سوی بزرگان اسلامی و ایرانی نهی شده است که از آن جمله می‌توان به روایتی از پیامبر اشاره کرد که هرکه مدام به امکانات زندگی دیگران چشم بدوزد، غم و اندوه او فراوان می‌شود. علاوه بر آن، در فرهنگ اسلامی- ایرانی، فردی که دچار چشم و هم چشمی می‌شود، به‌مرور زمان، کرامت انسانی و بزرگی هر فرد را تنها در مقدار ثروت و مالی که در اختیار دارد، بررسی می‌کند.<ref>[http://pajoohe.ir/Product.aspx?ProductID=44962 جواهردهی، «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم و هم چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.]</ref> از سوی دیگر، چشم و هم چشمی، رقابت اجتماعی یا مقایسه‌گری، بر سبک زندگی، روابط اجتماعی و فرهنگ عمومی، تأثیر بسیار عمیق و چندبعدی دارد. این پدیده که ریشه در روانشناسی اجتماعی و تمایل انسان به مقایسۀ خود با دیگران دارد، دارای آثار مثبت و منفی بسیاری است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
===آثار منفی===
#مصرف‌گرایی افراطی: چشم و هم چشمی، اغلب به خرید کالاهای لوکس، تغییر مداوم سبک زندگی و پیروی از آخرین مدل‌ها منجر می‌شود. در برخی موارد که این مصرف‌ها، خارج از توان مالی فرد بوده، این مسئله به قرض‌دار شدن، کاهش پس‌انداز و فشار اقتصادی بر او منتهی شده است؛ مانند خرید خودرو یا گوشی موبایل گران‌قیمت تنها برای حفظ جایگاه اجتماعی.
#تغییر الگوی مصرف: افراد تحت تأثیر مقایسۀ اجتماعی ممکن است به‌سمت رستوران‌های گران، مسافرت‌های پر زرق‌وبرق یا برندهای خاصی گرایش پیدا کنند که حتی با ارزش‌های واقعی آنها سازگار نباشد.
#استرس و نارضایتی: تلاش مداوم برای هم‌سطح شدن با دیگران، در انتها به کاهش رضایت از زندگی و افزایش اضطراب منجر می‌شود؛ زیرا همیشه افرادی با موقعیت بالاتر وجود دارند.
#رقابت ناسالم: چشم و هم چشمی می‌تواند روابط دوستانه و خانوادگی را نیز تحت تأثیر قرار داده و آنها را به رقابتی ناخوشایند تبدیل کند.
#حسادت و فاصله‌گیری: افرادی که توانایی مالی یا اجتماعی هم‌سطح با دیگران ندارند، ممکن است دچار حسادت شده یا از جمع فاصله بگیرند که به انزوا و کاهش تعاملات اجتماعی منتهی می‌شود.
#تظاهر و دورویی: افراد، گاهی به‌منظور حفظ وجهۀ اجتماعی، رفتارها یا دارایی‌های خود را بزرگ‌نمایی می‌کنند که به روابطی سطحی و غیرصمیمی منجر می‌شود.
#تغییر ارزش‌های جامعه: چشم و هم چشمی، ارزش‌های سنتی مانند قناعت، سادگی و همدلی را تضعیف کرده و جای آن را به مادی‌گرایی و نمایش ثروت می‌دهد؛ مانند اهمیت یافتن ظاهر بجای شخصیت در روابط.
#شیوع فرهنگ نمایشی:<ref>Show-off culture.</ref>  در شبکه‌های اجتمای مانند اینستاگرام، نمایش زندگی ایده‌آل و اغلب غیرواقعی به تشدید مقایسۀ اجتماعی و کاهش رضایت عمومی منجر شده است.
#کاهش همبستگی اجتماعی: افراد، در جامعه‌ای که چشم و هم چشمی گسترش یافته به‌صورت دائمی در حال مقایسۀ دارایی‌ها و موقعیت‌های خود شده، روحیۀ همکاری و همدری آنها کاهش یافته و شکاف طبقاتی را بیشتر احساس می‌کنند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/10/10/3014551/%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%86%D8 «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارۀ چشم و هم چشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>
===آثار مثبت===
#انگیزۀ پیشرفت: مقایسۀ اجتماعی، در برخی موارد می‌تواند مشوقی برای تلاش بیشتر، بهبود وضعیت مالی یا ارتقای مهارت‌ها باشد. هرچند، این‌ها تنها در مواقعی رخ خواهد داد که به سلامت روان افراد آسیب وارد نشده باشد.
#کسب منزلت بالاتر: در صورتی‌که پدیدۀ چشم و هم چشمی را بتوان مترادف رقابت دانست، بسیاری از جوامع و افراد با چشم و هم چشمی یا رقابت سالم، راه پیشرفت را طی کرده و تلاش می‌کنند تا منزلت بالاتری را کسب کنند؛ اما در صورتی‌که تلاش افراد در راستای کسب منزل اجتماعی با هدف سرکوب کردن دیگران، فخرفروشی و سرزنش افراد صورت گیرد، بُعد منفی چشم و هم چشمی و با ظاهری تخریب‌گر، به جنگ جامعه می‌رود.
#تحرک اقتصادی: افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات به رونق برخی بخش‌های اقتصادی منتهی می‌شود؛ هرچند، این اثر در بیشتر موارد، کوتاه‌مدت و سطحی است. به بیان دیگر، تنوع‌طلبی، گاهی با ظاهر چشم و هم چشمی ظهور کرده و فرد را ترغیب می‌کند تا برای دست‌یابی به خواسته‌های متنوع خود تلاش کرده و به کار و درآمدزایی روی آورد. از سوی دیگر، تلاش افراد یک جامعه، تنها برای خود او مفید نبوده و بلکه برای دیگران نیز نتایج مثبتی به‌دنبال دارد. به‌همین ترتیب، چشم و هم چشمی، در برخی جوامع، به رونق اقتصادی منجر شده است.<ref>[https://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-19/6286-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D8%A8%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%88%DB%8C%DB%8C قرایی‌مقدم، «خوب و بد برتری جویی»، خبرگزاری تجارت فردا.]</ref>


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}  
{{پانویس}}
==منابع==  
 
*قرآن کریم.
==منابع==
*«برای زنان اروپایی چشم وهم چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان، تاریخ بارگزاری: 28 مرداد 1402ش.
{{آغاز منابع}}
*«بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی»، وب‌سایت طاقچه، تاریخ بازدید: 18 خرداد 1404ش.
{{چندستونه}}
*«تولد رُند، چشم و هم چشمی از نوع دیگر»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: 9 آذر 1399ش.
* قرآن کریم.
*جواهردهی، علی، «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم و هم چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی، تاریخ بارگزاری: 21 تیر 1397ش.
* «برای زنان اروپایی چشم وهم‌چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان، تاریخ بارگزاری: ۲۸ مرداد ۱۴۰۲ش.
*«چشم و هم چشمی، آفت جامعۀ سالم»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ بارگزاری: 21 بهمن 1393ش.
* «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت طاقچه، تاریخ بازدید: ۱۸ خرداد ۱۴۰۴ش.
*«چشم و هم چشمی، بلای خانمان سوز است»، وب‌سایت عقیق، تاریخ بارگزاری: 2 آذر 1391ش.
* «تولد رُند، چشم و هم‌چشمی از نوع دیگر»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: ۹ آذر ۱۳۹۹ش.
*«چشم و هم چشمی خوب و بد از نگاه قرآن»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی، تاریخ بارگزاری: 31 شهریور 1397ش.
* جواهردهی، علی، «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی، تاریخ بارگزاری: ۲۱ تیر ۱۳۹۷ش.
*«چشم و هم چشمی» مفهومی اصیل در اقتصاد، وب‌سایت اِرانیکو، تاریخ بارگزاری: 10 آذر 1396ش.
* «چشم و هم‌چشمی، آفت جامعهٔ سالم»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ بارگزاری: ۲۱ بهمن ۱۳۹۳ش.
*«چشم و هم چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی، تاریخ بارگزاری: 25 اردیبهشت 1396ش.
* «چشم و هم‌چشمی، بلای خانمان سوز است»، وب‌سایت عقیق، تاریخ بارگزاری: ۲ آذر ۱۳۹۱ش.
*«خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز، تاریخ بارگزاری: 18 بهمن 1393ش.
* «چشم و هم‌چشمی خوب و بد از نگاه قرآن»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی، تاریخ بارگزاری: ۳۱ شهریور ۱۳۹۷ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، وب‌سایت واژه‌یاب، لغت‌نامه، تاریخ بازدید: 20 خرداد 1404ش.
* «چشم و هم‌چشمی» مفهومی اصیل در اقتصاد، وب‌سایت اِرانیکو، تاریخ بارگزاری: ۱۰ آذر ۱۳۹۶ش.
*رضایی تربقان، غلامرضا، «چشم و هم چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا، تاریخ 4 شهریور 1402ش.
* «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی، تاریخ بارگزاری: ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
*عمید، حسن، وب‌سایت واژه‌یاب، فرهنگ فارسی، تاریخ بازدید: 20 خرداد 1404ش.
* «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز، تاریخ بارگزاری: ۱۸ بهمن ۱۳۹۳ش.
*«کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی»، وب‌سایت ایران کتاب، تاریخ بازدید: 18 خرداد 1404ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
*گرگانی، احمد، «چشم هم چشمی»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید: 20 خرداد 1404ش.
* رضایی تربقان، غلامرضا، «چشم و هم‌چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلهٔ سیویلیکا، تاریخ ۴ شهریور ۱۴۰۲ش.
*«فرهنگ ایرانی اسلامی دربارۀ چشم و هم چشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، خبرگزاری خبربان، تاریخ بارگزاری: 10 دی 1402ش.
* عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
*قرایی‌مقدم، امان‌الله، «خوب و بد برتری جویی»، خبرگزاری تجارت فردا، تاریخ بارگزاری: 18 بهمن 1393ش.
* «کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت ایران کتاب، تاریخ بازدید: ۱۸ خرداد ۱۴۰۴ش.
*قوشچی، فرشاد، جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی، تهران، تیسا، 1397ش.
* گرگانی، احمد، «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
*مرادی سبزه‌وار، پروانه، «چشم و هم چشمی از نگاه قرآن (قسمت سوم)»، مؤسسۀ فرهنگی- قرآن و عترت اسوۀ تهران، تاریخ بارگزاری: 5 شهریور 1401ش.
* «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارهٔ چشم و هم‌چشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، وب‌سایت خبربان، تاریخ بارگزاری: ۱۰ دی ۱۴۰۲ش.
*«معرفی و دانلود کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی»، وب‌سایت کتابراه، تاریخ بازدید: 18 خرداد 1404ش.
* قرایی‌مقدم، امان‌الله، «خوب و بد برتری‌جویی»، خبرگزاری تجارت فردا، تاریخ بارگزاری: ۱۸ بهمن ۱۳۹۳ش.
*معین، محمد، وب‌سایت واژه‌یاب، فرهنگ فارسی، تاریخ بازدید: 20 خرداد 1404ش.
* قوشچی، فرشاد، جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی، تهران، تیسا، ۱۳۹۷ش.
*«هم چشمی»، وب‌سایت لام تا کام، تاریخ بازدید: 20 خرداد 1404ش.
* مرادی سبزه‌وار، پروانه، «چشم و هم‌چشمی از نگاه قرآن»، مؤسسهٔ فرهنگی قرآن و عترت اسوهٔ تهران، تاریخ بارگزاری: ۵ شهریور ۱۴۰۱ش.
*«همه چیز فدای چشم و هم چشمی»، خبرگزاری ویستا، تاریخ بازدید: 20 خرداد 1404ش.
* «معرفی و دانلود کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت کتابراه، تاریخ بازدید: ۱۸ خرداد ۱۴۰۴ش.
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
* «هم‌چشمی»، وب‌سایت لام تا کام، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
* «همه چیز فدای چشم و هم‌چشمی»، خبرگزاری ویستا، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
{{پایان منابع}}
{{پایان چندستونه}}

نسخهٔ کنونی تا ۱۴ مرداد ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۵۱

چشم و هم‌چشمی؛ رقابتی ناسالم و تهدیدکنندهٔ سعادت دنیوی و اخروی انسان.

چشم و هم‌چشمی، در حوزهٔ عمل اجتماعی انسان به رفتارهایی اطلاق می‌شود که افراد برای حفظ یا ارتقای جایگاه اجتماعی خود، از الگوهای مصرفی دیگران در سبک زندگی تقلید می‌کنند و دارایی‌های خود را به رخ می‌کشند. این پدیده که در مقایسهٔ اجتماعی ریشه دارد، بیشتر با هدف نمایش ثروت، موقعیت یا موفقیت همراه است. پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی، به‌صورت یک چرخه معیوب، افراد را در سبک زندگی تحت فشار قرار داده، روابط اجتماعی را تخریب کرده و فرهنگ عمومی را به سمت مادی‌گرایی سوق می‌دهد. چشم و هم‌چشمی در زنان بیشتر دیده می‌شود، اما مردان نیز در زمینه‌های متعددی نسبت به یکدیگر چشم و هم‌چشمی دارند. تقویت خودآگاهی، تمرکز بر ارزش‌های فردی و ترویج فرهنگ قناعت می‌تواند چشم و هم‌چشمی را در جامعه کاهش دهد.

تعریف چشم و هم‌چشمی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

چشم و هم‌چشمی به‌معنای رقابت،[۱] حسادت[۲] و رقابت در تجمل آمده است.[۳] عبارت «هم‌چشمی» نیز به‌معنای رقابت و برابری‌کردن بوده و با «چشم و هم‌چشمی» مترادف است.[۴] چشم و هم‌چشمی، در اصطلاح به‌معنای تحت نظر گرفتن دیگران و تلاش برای عقب‌نماندن و سبقت‌جویی از آنها در مصرف و تظاهر به دارندگی است که یک رقابت ناسالم به‌شمار می‌رود و با خودنمایی و فخرفروشی همراه است. از این منظر، چشم و هم‌چشمی با رنج‌بردن دیگران همراه است و حس حسادت را در آنان برمی‌انگیزد.[۵]

چشم و هم‌چشمی از دیدگاه روان‌شناسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی، در حوزهٔ روان‌شناسی اجتماعی، نشانه‌ای از وجود نوعی نیاز برای جلب توجه اطرافیان و مورد تأیید قرار گرفتن از سوی آنها است. این پدیده، با میزان پذیرفته‌شدن افراد از سوی خود آنها، ارتباطی مستقیم دارد. به‌همین دلیل، هرچه فرد وضعیت ظاهری و توانایی‌های فردی و مالی خود را همان‌گونه که هست، قبول داشته باشد، کمتر به چشم و هم‌چشمی با اطرافیان خود دچار می‌شود؛ زیرا در این صورت، فرد، کمتر به نظرات دیگران دربارهٔ خود توجه می‌کند. در نقطهٔ مقابل، هرچه فرد در پی کسب اطلاع از نظرات دیگران نسبت به خود باشد، تلاش می‌کند تا نظر مثبت دیگران را هرچه سریع‌تر و گسترده‌تر جلب کرده و مورد تأیید همگان واقع شود. این روند باعث می‌شود تا افراد از واقعیات شخصیتی و توانایی‌های خود غافل شده و معیار خود را تأیید دیگران قرار دهند.[۶]

چشم و هم‌چشمی از دیدگاه جامعه‌شناسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از نظر جامعه‌شناسی، چشم و هم‌چشمی مکانیزمی است که در راستای هم‌نوایی و سازگاری افراد با تغییرات در جامعه صورت می‌گیرد. جامعه‌شناسان معتقدند زمانی‌که شرایط در جامعه‌ای ثابت باشد، پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی کمتر دیده می‌شود، اما زمانی‌که جامعه‌ای با نوآوری در عرصه‌های مختلف مانند پیشرفت تکنولوژی یا ورود پدیده‌های تازه مواجه شود، افراد به‌صورت دائم با این تغییرات پیش می‌روند و تلاش می‌کنند چیزهای جدیدی به‌دست آورده، از مُدهای جدید استفاده کرده و خود را به این تغییرات نزدیک کنند.[۷] برای مثال، زمانی که جامعه‌ای کوچک باشد، روابط رودررو بوده و همهٔ افراد همدیگر را می‌شناسند؛ در نتیجه، افراد نیازی نمی‌بینند تا برای نشان‌دادن ثروت، به مصرف‌گرایی و به‌ویژه مصرف‌گرایی متظاهرانه روی آورند. با گذر زمان و پیچیده‌تر شدن جامعه، افراد از هم غریبه‌تر شده و نحوهٔ شناسایی یا خودنمایی فرد به دارندگی، متفاوت‌تر شد. افراد، در جامعهٔ پیچیده، نیاز داشتند تا با مصرف متظاهرانه، تمایز اجتماعی خود را از دیگران نشان دهند.[۸]

چشم و هم‌چشمی از دیدگاه اسلام

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قرآن کریم بارها[۹] آدمی را از تجمل‌گرایی و فخرفروشی، تکاثر و تبذیر، ریخت‌وپاش و چشم و هم‌چشمی با دیگران منع کرده و از او خواسته تا به‌جای آن، در کارهای خیر و نیک با دیگران رقابت کرده، به مستمندان و فقرا کمک کرده و در کارهای خیر پیش‌دستی کند.[۱۰] کارشناسان دینی، ریشهٔ چشم و هم‌چشمی را در کج‌فهمی، عدم تشخیص حق و کمال از باطل و نقص، تغییر ارزش‌ها و اصول اخلاقی، جایگزینی مادیات به‌جای معنویات، حسادت، غرور و کبر، عدم اعتماد به نفس و احساس خودکم‌بینی دانسته‌اند. آنها معتقدند که گرفتاران این گونه از مقایسه اجتماعی می‌توانند با تغییر در بینش و نگرش، رفتارهای خود را بهبود بخشیده و در نهایت، اجازه ندهند تا جامعه دچار رقابت ناسالم شود.[۱۱]

چشم و هم‌چشمی در جوامع مختلف

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی یا مقایسهٔ اجتماعی در تمامی جوامع وجود دارد، اما شدت، شکل و پیامدهای آن بسته به عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی متفاوت است.

جوامع غربی و فردگرا در برابر جوامع شرقی و جمع‌گرا

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. در جوامع غربی، چشم و هم‌چشمی بیشتر حول دستاوردهای فردی در زمینه‌های شغلی، درآمدی و تحصیلی است؛ برای مثال، در آمریکا داشتن خانهٔ بزرگ یا ماشین لوکس نشانه‌ای از موفقیت شخصی است. این در حالی است که در جوامع جمع‌گرای شرقی، چشم و هم‌چشمی بیشتر بر موقعیت‌های خانوادگی و اجتماعی متمرکز بوده و فشار برای حفظ آبرو و جایگاه خانواده بسیار قوی است.
  2. در جوامع غربی، مصرف‌گرایی نیز با تأکید بر سلیقهٔ شخصی صورت می‌گیرد؛ افراد به‌جای تقلید از دیگران، بیشتر تلاش می‌کنند تا منحصربه‌فرد باشند. در حالی‌که در جوامع شرقی، نمایش ثروت به‌عنوان ابزار اعتبار است؛ برای مثال، در چین، خرید کالاهای لوکس، برای نشان‌دادن پیشرفت اقتصادی خانواده ضروری تلقی می‌شود.
  3. در جوامع شرقی، به‌خصوص جوامعی مانند هند، اختلاف طبقاتی شدید اجتماعی می‌تواند چشم و هم‌چشمی را تشدید کند. در ایران نیز ارزش‌های مذهبی مانند قناعت با مصرف‌گرایی در تضاد قرار می‌گیرد.[۱۲]

جوامع توسعه‌یافته در برابر جوامع در حال توسعه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. در جوامع توسعه‌یافته، حتی مصرف‌گرایی نیز با برنامه‌ریزی مالی همراه است. مردم تلاش می‌کنند تا برای لذت بیشتر خرید کرده و نمایش اجتماعی از جایگاهی پایین‌تر برخوردار است. این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه، اختلاف طبقاتی زیاد باعث می‌شود افراد برای ثابت‌کردن موقعیت خود، به مصرف نمایشی روی آورند.
  2. در جوامع توسعه‌یافته، مانند کشورهای اسکاندیناوی، مسافرت یا تحصیل در دانشگاه‌های معتبر از نمایش مادیات مهم‌تر است. این در حالی است که در بیشتر کشورهای در حال توسعه، خرید خودروهای خارجی یا سفرهای برون‌مرزی، به‌عنوان ترقی اجتماعی قلمداد می‌شود.[۱۳]

دگرگونی‌های چشم و هم‌چشمی در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی، این روزها با ظاهر و مصادیق مختلفی قابل مشاهده است. برخی چشم و هم‌چشمی را از جمله خصایصی دانسته‌اند که به‌دلیل حس رقابت، همواره در نهاد آدمی وجود داشته است. گروهی دیگر بر این باورند که این پدیده در گذشته، در مقیاس محدودی مشاهده می‌شد و بیشتر در گروه‌های برخوردار جامعه، رواج داشته است. از این منظر، گسترش چشم و هم‌چشمی از نشانه‌های جامعهٔ مدرن شمرده می‌شود که در روزگار معاصر، سراسر ساختار اجتماعی را فرا گرفته و با مصرف تظاهری در دنیای مدرن پیوند خورده است.[۱۴]

دوران پیشامدرن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در جامعهٔ سنتی ایران، چشم و هم‌چشمی بیشتر در مراسم‌های عروسی و عزا و نیز سبک زندگی اشرافی دیده می‌شد. در این دوران، طبقات بالای جامعه، با برگزاری مهمانی‌های مجلل و پوشش‌های فاخر، سعی در نمایش برتری خود داشته و درگیر چشم و هم‌چشمی زیادی بودند. این در حالی بود که میان عامهٔ مردم، این پدیده کمرنگ‌تر بوده است.

دوران ورود مدرنیته

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ایران گسترش فزاینده چشم و هم‌چشمی با ورود مدرنیته و مخصوصاً اهمیت یافتن مصرف به‌جای تولید در اواخر دورهٔ قاجار و تمام دوران پهلوی مقارن بوده است. در آن دوران، شکل‌گیری طبقهٔ متوسط جدید در ایران از الزامات نوسازی محسوب می‌شد که فراگیری آن با انفجار درآمدهای حاصل از فروش نفت در اوایل دههٔ پنجاه خورشیدی آغاز شد. از مهم‌ترین پیامدهای بهبود نسبی اوضاع اقتصادی در این مقطع، واردات بی‌رویهٔ کالا و حاکمیت فرهنگ مصرفی بین ایرانیان بود. در این دوره، با ورود کالاهای مصرفی غربی مانند اتومبیل و انواع پوشاک به ایران و شکل‌گیری طبقه اشراف، چشم و هم‌چشمی مدرن شکل گرفت. گسترش شهرنشینی و ظهور طبقهٔ متوسط نیز رقابت برای خرید کالاهای لوکس را افزایش داد.[۱۵]

دوران انقلاب اسلامی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

انقلاب اسلامی ایران با تأکید بر ارزش‌های دینی، اخلاقی و عدالت اجتماعی، تأثیر مثبتی در کاهش روحیه مصرف‌گرایی و چشم‌وهمچشمی در جامعه داشته است. آموزه‌های اسلامی که بر قناعت، ساده‌زیستی و توجه به معنویات تأکید می‌کنند، در مقابل مصرف تظاهری و فرهنگ مادی‌گرا ایستاده‌اند. پس از انقلاب، سیاست‌های فرهنگی و اقتصادی دولت‌ها نیز در راستای ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی و کاهش شکاف طبقاتی حرکت کرده‌اند. البته عوامل مختلفی مانند جنگ تحمیلی، تحریم‌ها و برخی سیاست‌های اقتصادی، در مقاطعی چالش‌هایی ایجاد کرده‌اند، اما به‌طور کلی، انقلاب اسلامی فضایی را فراهم کرد که ارزش‌های معنوی بر مادی‌گرایی غلبه داشته باشد.

اثرپذیری از جهانی‌سازی و رسانه‌ای‌شدن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

جامعه ایرانی از دهه هشتاد شمسی، همچون سایر جوامع شاهد موج جهانی‌سازی و رسانه‌ای‌شدن بود و بر اثر گسترش ماهواره و اینترنت، رونق شبکه‌های اجتماعی و فشار برای نمایش ثروت، تورم و نابرابری‌های اقتصادی و تلاش برای حفظ ظاهر، گروه‌هایی از ایرانیان نیز به‌سوی مصرف نمایشی سوق یافتند. در سال‌های اخیر، چشم و هم‌چشمی دیجیتال، رقابت در نمایش سفرهای خارجی، رستوران‌های لاکچری و دکوراسیون داخلی و انواع مقایسه‌ها و رقابت‌های نمایشی در ایران نیز، افزایش یافته است.[۱۶]

امروزه، کام‌جویی از زندگی با مصرف تظاهری، به خواسته‌ای فراگیر تبدیل شده است. عواملی مانند ترویج الگوی توسعه غربی، شکل‌گیری طبقه اشراف اقتصادی، توسعهٔ پدیدهٔ شهرنشینی، الگوبرداری از سلبریتی‌ها و افراد مشهور، مهاجرت و مسافرت به خارج از کشور، رشد سریع انواع رسانه‌ها و نیز توسعهٔ صنعت مُد و برند، سبک زندگی همراه با لذت در جامعهٔ ایران را با سرعت بسیاری گسترش داده است. این وضعیت، از نظر جامعه‌شناسان، وضعیتی شبیه به مسابقه برای متفاوت بودن و تفاخر را بین افراد جامعه به‌وجود آورده که می‌توان از آن به‌نام چشم و هم‌چشمی نوین یاد کرد. مُد که در گذشته بیشتر به لباس و آرایش افراد به‌ویژه خانم‌ها اشاره داشت، امروزه توسعه مفهومی یافته و تنوع طلبی و مصرف فزاینده را در تمام ابعاد و شئونات زندگی آدمی، در پی دارد. مُد در جامعهٔ ایران از لباس، آرایش و مدل مو فراتر رفته و به اتومبیل، آپارتمان، طراحی ساختمان، وسایل منزل، تاریخ زایمان و حتی اسامی فرزندان نیز سرایت کرده و بین بیشتر افراد جامعه، پذیرفته شده است.[۱۷]

کارشناسان در بررسی دلایل گرایش فزاینده ایرانیان به چشم و هم‌چشمی به فشار اجتماعی برای حفظ آبرو و جلوگیری از پایین‌تر دیده‌شدن، وجود نابرابری اقتصادی و اختلاف طبقاتی زیاد، تأثیر رسانه‌ها و نمایش استانداردهای غیرواقعی از زندگی، بی‌ثباتی اقتصادی و تلاش برای اطمینان از جایگاه اجتماعی خود، اشاره کرده‌اند.[۱۸] آنها معتقدند که بعضی از ایرانیان حتی در مصرف کالاهای فرهنگی نیز به‌صورت متظاهرانه رفتار می‌کنند؛ برای مثال، بخشی از مصرف فرهنگی مانند رفتن به کلاس‌های موسیقی یا تحصیل در دانشگاه، با انگیزهٔ چشم و هم‌چشمی صورت می‌گیرد. همچنین، شرکت در کلاس‌های زبان انگلیسی، فرانسوی و آلمانی نیز در بسیاری از موارد تنها به‌منظور کم نیاوردن در برابر دیگران و ارتقای جایگاه اجتماعی، رخ می‌دهد.[۱۹]

انواع چشم و هم‌چشمی در ایران

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حیوان خانگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نگهداری از حیوانات در محیط زندگی انسان‌ها، پیشینه‌ای هزاران ساله دارد. به‌صورت معمول، در تمامی دنیا، نگهداری از حیوانات اهلی و خانگی برای استفاده از فرآورده‌های آنها معمول بوده و سگ‌ها به‌عنوان نگهبان، دارای جایگاهی مشخص و ویژه در جوامع انسانی بودند. با ورود انسان به دنیای مدرن و صنعتی، در قرن اخیر، به‌خصوص در شهرها، دیگر نه لزومی به نگهداری از حیوانات وجود دارد و نه امکان و شرایط آن با توجه به وضعیت زندگی نوین، مهیا است. با این همه، این حیوانات به دلایل دیگری در خانه‌ها و آپارتمان‌ها حضور دارند. در دنیای غرب، مهم‌ترین فلسفهٔ وجود نگهداری از حیوانات خانگی به‌عنوان مونس و همدمی برای فرار از تنهایی انسان و رهایی از افسردگی و اضطراب، به‌خصوص میان سالمندان یا انسان‌های مجرد است. در کشورهای غربی، نقش حیوانات خانگی در روابط و رفتارهای اجتماعی پررنگ شده و برخی افراد، آن را جایگزین روابط با هم‌نوعان خود کرده‌اند.[۲۰]

در جامعهٔ ایرانی اما نگهداری از حیوانات خانگی، تقلید و اقتباسی جعلی از همین نگاه ویژه به حیوان است؛ زیرا نگهداری از حیوانات خانگی در ایران، اغلب برای جلب توجه، خودنمایی و فخرفروشی بین دیگران و تمایل به تجمل‌گرایی است. بسیاری از ایرانیان، امروزه بر این باورند که هرچه آدمی در خصوصیات رفتاری و واکنش‌های فردی نسبت به بقیه، عجیب‌تر و متفاوت‌تر باشد، در دنیای واقعی، دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، توجه بیشتری را به خود جلب می‌کند.[۲۱]

مسافرت‌های تجملی و نمایشی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در سال‌های اخیر، مقصد سفر تفریحی خارج از کشور بیشتر ایرانیان به‌ترتیب شامل ترکیه، تایلند، مالزی و امارات (دبی)، گرجستان و ارمنستان است. ایرانیان، سالانه در سفرهای تفریحی خارج از کشور، حدود ده هزار میلیارد تومان خرج می‌کنند که حدود هشت هزار میلیارد تومان آن فقط به ترکیه اختصاص دارد. این روزها، مسافرت به‌عنوان نماد سبک زندگی مرفه و رقابتی تبدیل شده که پیامدهای منفی از جمله هزینه‌های غیرمنطقی و مشکلات مالی، تبدیل سفر از تجربه‌ای لذت‌بخش به نمایشی اجباری و احساس ناکافی بودن، به‌دنبال دارد.[۲۲]

جراحی زیبایی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه، ایران، از نظر تعداد جراحی‌های زیبایی بینی در دنیا مقام اول را داشته و پایتخت جراحی بینی نام گرفته است. اکنون، در جامعهٔ ایران، بسیاری از افراد، به‌ویژه بانوان، بینی‌های کشیده و سر بالا، گونه‌ها و لب‌های برجسته دارند؛ به‌طوری‌که گویی یک بیماری همه‌گیر بر صورتک‌های این نمایش انسانی سایه افکنده است. این جامعهٔ هم‌شکل را می‌توان به برخی بیماری‌های خاص تشبیه کرد که در آن بیماران، به‌دلیل اختلالات ژنتیکی بسیار شبیه هم شده‌اند. این امر، به کم شدن تنوع در چهره‌ها و تولد فرزندانی که دیگر شبیه مادر یا پدر خود نیستند، منتهی شده است. امروزه، در جامعهٔ ایران، جراحی زیبایی یکی از الزامات مورد توجه زنان متعلق به طبقات مختلف اجتماعی برای تصاحب چیزی از دست رفته در زندگی روزمره شده است. امری که باطن هر شخص را در ظاهر او جست‌وجو می‌کند.[۲۳]

جهیزیه و ازدواج

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه، در ایران، بسیاری از زوج‌های جوان، تنها به‌دلیل چشم و هم‌چشمی، یخچال‌های انباشته از مواد غذایی را با روبان آراسته و حتی خصوصی‌ترین نقاط خانه را با شمع‌های رمانتیک، گل و روبان تزیین می‌کنند تا از قافلهٔ مصرف تظاهری عقب نمانند و تا مدت‌ها نقل محافل باشند. اشخاصی که به این مجالس دعوت می‌شوند نیز در نهایت، تلاش خواهند کرد از رقابت جا نمانده و دغدغهٔ چندین و چند سالهٔ آنها، تهیهٔ جهیزیه‌ای اشرافی خواهد بود. امروزه، آداب‌ورسوم نوبنیاد برخی از خانواده‌ها و چشم و هم‌چشمی در این زمینه، باعث شده تا ازدواج همچون سدی بزرگ بر سر راه جوانانی باشد که مایل به تشکیل خانواده هستند. از سوی دیگر، در بیشتر موارد، پس از اتمام مجالس عروسی، زوج جوان با انبوهی از بدهی‌ها مواجه می‌شوند که تا سال‌ها باید بازپرداخت شود و معمولاً خارج از توان واقعیِ آنها است.[۲۴] پژوهش‌ها نشان داده‌اند در حدود ۳۰ درصد از طلاق‌های امروزی در جامعهٔ ایران، به‌دلیل چشم و هم‌چشمی در هزینه‌های ازدواج است.[۲۵]

تحصیلات

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی در ایرانِ امروزی، رسالت خود را ادامه تحصیل تا مقطع دکتری تعریف می‌کنند بی‌آن‌که دغدغه‌ای برای تولید علم و کسب مهارت‌های تخصصی داشته باشند و افزایش دانش و خلاقیت برای آنها اهمیتی ندارد. این افراد، تنها در پی دستیابی به عنوان یا لقب هستند. در جامعهٔ امروزی ایران، مدرک‌گرایی از خصوصیات بارز جامعهٔ مصرفی بوده و همگی در تلاش هستند تا به هر ترتیبی مدرک اخذ کنند.[۲۶]

آموزش کودکان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در بسیاری از خانواده‌های امروزی، هدف خانواده از آموزش‌های مختلف به فرزندان، تنها نمایش ایده‌آل بودن و داشتن فرزندی متفاوت، خاص و باهوش است. آنها ناخواسته، فرزندان را به ابزاری برای رسیدن به اهداف و آرزوهای از دست رفتهٔ خود تبدیل کرده و سعی در معرفی تصویری جعلی از فرزندان به اطرافیان خود دارند.[۲۷]

تولد و نام‌گذاری فرزندان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تاریخ تولد رُند در سال‌های اخیر نزد ایرانیان مورد توجه قرار گرفته است. در گذشته، رقابت در داشتن فرزندان زیاد بود و نام‌گذاری آنها نیز بیشتر بنا به روزی که به‌دنیا می‌آمدند یا براساس سلیقهٔ پدر، مادر یا بستگان صورت می‌گرفت. به‌مرور زمان، نام‌گذاری فرزندان بیشتر مورد توجه قرار گرفته و نام‌گذاری هر تعداد فرزند با یکی از حروف الفبا یا بر مبنای نام‌های مذهبی یا تاریخی مرسوم شد. در دههٔ اخیر، برخی خانواده‌ها حتی برای ثبت تاریخ تولد رُند فرزند هزینه‌های زیادی را متقبل می‌شوند تا مثلاً فرزند آنها در ساعت ۰۹:۰۹ روز ۹/۹/۹۹ در اتاق زایمان به دنیا آید. این در حالی است که فرایند تولد نوزاد باید سیر طبیعی خود را بپیماید تا از خطرات احتمالی مادر و فرزند، پیشگیری شود.[۲۸]

عوامل چشم و هم‌چشمی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای، بر پدیدهٔ چشم و هم‌چشمی در دنیای مدرن تأثیرگذار هستند، ازجمله:

عوامل اقتصادی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. افزایش درآمدها: بهبود اوضاع اقتصادی و افزایش قدرت خرید که در برخی موارد، به رقابت بیشتر در نمایش ثروت منتهی می‌شود موجب گسترش طبقهٔ متوسط شده است که از نظر کارشناسان بیشترین تأثیر را بر چشم و هم‌چشمی داشته است؛ این طبقه، برای ثبات جایگاه اجتماعی خود بیشتر مصرف‌گرایی می‌کنند.
  2. رکود اقتصادی و تورم: در شرایط بد اقتصادی، برخی افراد برای پنهان‌کردن فقر خود، بیشتر تقلا می‌کنند تا خود را هم‌سطح دیگران نشان دهند.[۲۹]

عوامل اجتماعی‌فرهنگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. گسترش شهرنشینی و گسست از ارزش‌های سنتی: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در شهرهای بزرگ، فشار اجتماعی برای نمایش ثروت بیشتر از جوامع روستایی است. علاوه بر آن، در جوامع مدرن، ضعف هویت جمعی بیشتر به‌چشم خورده و افراد بیشتر به‌دنبال تمایزها هستند که خود نوعی چشم و هم‌چشمی مدرن است.
  2. تغییر الگوی ازدواج و سبک زندگی: هزینه‌های غیرمنطقی عروسی تنها به‌دلیل مقایسه با دیگران و رقابت در تربیت فرزندان مانند ثبت‌نام در کلاس‌های متعدد و مدارس خاص.
  3. مهاجرت و جهانی‌سازی: احساس کمبود بیشتر در جوامع در حال توسعه به‌دلیل مقایسهٔ خود با استانداردهای زندگی در کشورهای توسعه یافته.[۳۰]

رسانه‌ها و فضای مجازی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. شبکه‌های اجتماعی: امروزه، بسیاری از اینفلوئنسرها، زندگی ایده‌آلی از خود در فضای مجازی منتشر می‌کنند که واقعی نبوده اما بینندگان، به‌خصوص نوجوانان را به تقلید وامی‌دارند؛ مانند دکوراسیون داخلی مجلل در خانه‌ها یا تبلیغ رستوران‌های گران‌قیمت.
  2. حسرت مقایسه‌ای: استفادهٔ زیاد از اینستاگرام، افزایش اضطراب و کاهش رضایت از زندگی را به‌دنبال خواهد داشت.
  3. تبلیغات و بازاریابی رسانه‌ای: شرکت‌ها، با تبلیغات نوین و هوشمند، به افراد القا می‌کنند که بدون این کالاها، زندگی ناقص است.
  4. فیلم‌ها و سریال‌های جدید: در بسیاری از سریال‌های امروزی، زندگی اشرافی به‌عنوان آرمان و آرزو نشان داده می‌شود.[۳۱]

عوامل فردی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. کمبود اعتماد به نفس و نیاز به تأیید اجتماعی: عزت نفس پایین در افراد، به گیر افتادن در دام مصرف‌های نمایشی منتهی می‌شود.
  2. ترس از طرد شدن: از قویی‌ترین محرک‌های چشم و هم چشمی شناخته شده است.[۳۲]
  3. حماقت آدمی: در قرآن بارها دربارهٔ عقل و فکر صحبت و تأکید شده است. نخستین نشانهٔ آدم‌های جاهل، در روایات اسلامی نیز بسیار احساسی بودن آنها و تصمیم‌گیری بر مبنای احساس و نه از روی تدبر و تعقل است.
  4. شهوات: انسان، اسیر شهوات، امیال و خواسته‌های خود است. پیروی کردن از شهوات، آدمی را به رقابت‌های ناسالم و چشم و هم‌چشمی دچار می‌کند.
  5. حسادت: حسادت، از بزرگ‌ترین عوامل چشم و هم‌چشمی است.[۳۳] افراد حسود، در پی همانندسازی با دیگران هستند.
  6. تکبر: این خصوصیت، فرد را بر آن می‌دارد تا به اموری تظاهر کند که او را برتر از دیگران نشان دهد.
  7. زیاده‌خواهی: زیاده‌خواهی‌های آدمی در تمامی حوزه‌ها وجود داشته و محدود و محصور به چیز یا امر خاصی نیست.[۳۴]

عوامل خانوادگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فرهنگ حاکم بر خانواده و جامعه نیز تأثیر بسزایی در نوع رفتار افراد دارد؛ به‌گونه‌ای که وقتی فرد در محیطی رشد کند که مورد اهمیت و توجه کافی اعضای خانوادهٔ خود قرار گرفته و از استقلال نسبی برخوردار باشد، به میزان کمتری برای جلب نظر و تأیید اطرافیان تلاش می‌کند.[۳۵]

مقابله با چشم و هم‌چشمی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با توجه به عوامل تأثیرگذار بر پدیدهٔ چشم و هم چشمی، راه‌حل‌هایی همچون آموزش مالی و مدیریت بودجه، تقویت خودآگاهی و عزت نفس، تنظیم مقررات برای تبلیغات غیرواقعی و ترویج ارزش‌های اصیل همچون قناعت، سادگی و همدلی برای کاهش چشم و همچشمی معرفی شده‌اند.[۳۶] همچنین روی‌آوری به گردشگری معناگرا به‌جای مسافرت‌های خارجی غیرضروری و لوکس؛ برگزاری مراسم‌های ساده و پس‌انداز برای آینده به‌جای هزینه‌های سنگین عروسی؛ توجه به استایل شخصی و سلیقهٔ فردی به‌جای رقابت در پوشش برندهای جهانی؛ اشتراک‌گذاری تجربیات و دانش مفید به‌جای نمایش ثروت در شبکه‌های اجتماعی نیز جایگزین‌های سالمی برای پرهیز از چشم و هم‌چشمی دانسته شده است.[۳۷]

رقابت و مقایسه اجتماعی در سبک زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

چشم و هم‌چشمی، گونه‌ای ناسالم از رقابت اجتماعی است که در فرهنگ و سبک زندگی اصیل ایرانی، همواره مذموم بوده است. از منظر پیامبر خدا نیز هرکه مدام به دارندگی و امکانات زندگی دیگران چشم بدوزد، غم و اندوه او فراوان می‌شود. در فرهنگ ایرانی، ارزیابی کرامت و بزرگی انسان‌ها بر اساس ثروت و دارایی آنها، نکوهش شده است؛[۳۸] همچنین مقایسه نادرست اجتماعی می‌تواند موجب مصرف‌گرایی افراطی، استرس و نارضایتی، تظاهر و دو رویی و کاهش همبستگی اجتماعی شود؛[۳۹] اما رقابت اجتماعی یا مقایسه‌گری در بر سبک زندگی، منحصر در چشم و هم‌چشمی نیست؛ بلکه مفهوم وسیعی دارد که در آن صورت با اثرگذاری عمیق و چندبعدی بر روابط اجتماعی و فرهنگ عمومی، می‌تواند دارای آثار مثبت نیز باشد، ازجمله:

  1. انگیزهٔ پیشرفت: مقایسهٔ اجتماعی، در برخی موارد می‌تواند مشوقی برای تلاش بیشتر، بهبود وضعیت مالی یا ارتقای مهارت‌ها باشد. هرچند، این‌ها تنها در مواقعی رخ خواهد داد که به سلامت روان افراد آسیب وارد نشده باشد.
  2. کسب منزلت بالاتر: بسیاری از جوامع و افراد با رقابت سالم، راه پیشرفت را طی کرده و تلاش می‌کنند تا منزلت بالاتری را کسب کنند؛ اما در صورتی‌که تلاش افراد در راستای کسب منزل اجتماعی با هدف سرکوب دیگران، فخرفروشی و سرزنش افراد باشد، بُعد منفی مقایسه‌گری، رخ می‌نمایاند.
  3. تحرک اقتصادی: افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات به رونق بخش‌های اقتصادی منتهی می‌شود؛ تنوع‌طلبی، فرد را ترغیب می‌کند تا برای دست‌یابی به خواسته‌های متنوع خود تلاش کرده و به کار و درآمدزایی روی آورد. از سوی دیگر، تلاش افراد یک جامعه، تنها برای خود او مفید نبوده و بلکه برای دیگران نیز نتایج مثبتی به‌دنبال دارد.[۴۰]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ چشم و هم‌چشمی.
  2. ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ چشم و هم چشمی.
  3. ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ چشم و هم‌چشمی.
  4. ↑ «هم چشمی»، وب‌سایت لام تا کام.
  5. ↑ گرگانی، «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت ویرگول.
  6. ↑ «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت پژوهه.
  7. ↑ «همه چیز فدای چشم و هم چشمی»، خبرگزاری ویستا.
  8. ↑ «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز.
  9. ↑ سورۀ آل‌عمران، آیۀ 133؛ شد،%20 سورۀ مائده، آیۀ 53.
  10. ↑ جواهردهی، «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم و هم چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.
  11. ↑ مرادی سبزه‌وار، «چشم و هم‌چشمی از نگاه قرآن»، مؤسسۀ فرهنگی قرآن و عترت اسوۀ تهران.
  12. ↑ «برای زنان اروپایی چشم وهم‌چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان؛ قوشچی، جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی، 1397ش، ص105-106.
  13. ↑ «برای زنان اروپایی چشم وهم چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان؛ قوشچی، جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی، 1397ش، ص105-106.
  14. ↑ «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز.
  15. ↑ «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت طاقچه.
  16. ↑ قوشچی، جامعه‌شناسی چشم و هم چشمی، 1397ش، ص100-103.
  17. ↑ «کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت ایران کتاب.
  18. ↑ «تولد رُند، چشم و هم چشمی از نوع دیگر»، خبرگزاری ایرنا.
  19. ↑ «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز.
  20. ↑ «معرفی و دانلود کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت کتابراه.
  21. ↑ «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت طاقچه.
  22. ↑ «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارۀ چشم و هم‌چشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، خبرگزاری خبربان.
  23. ↑ «برای زنان اروپایی چشم وهم‌چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان.
  24. ↑ «چشم و هم چشمی» مفهومی اصیل در اقتصاد، وب‌سایت اِرانیکو.
  25. ↑ «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارۀ چشم و هم چشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، خبرگزاری خبربان.
  26. ↑ «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت طاقچه.
  27. ↑ «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت طاقچه.
  28. ↑ «تولد رند، چشم و هم‌چشمی از نوع دیگر»، خبرگزاری ایرنا.
  29. ↑ رضایی تربقان، «چشم و هم‌چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا
  30. ↑ رضایی تربقان، «چشم و هم‌چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا
  31. ↑ رضایی تربقان، «چشم و هم چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا
  32. ↑ رضایی تربقان، «چشم و هم‌چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا
  33. ↑ «چشم و هم‌چشمی، بلای خانمان سوز است»، وب‌سایت عقیق.
  34. ↑ «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.
  35. ↑ «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی.
  36. ↑ رضایی تربقان، «چشم و هم چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلۀ سیویلیکا.
  37. ↑ «چشم و همچشمی، آفت جامعۀ سالم»، خبرگزاری ایمنا.
  38. ↑ جواهردهی، «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم و همچشمی»، وب‌سایت پژوهه.
  39. ↑ «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارۀ چشم و همچشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، خبرگزاری تسنیم.
  40. ↑ قرایی‌مقدم، «خوب و بد برتریجویی»، خبرگزاری تجارت فردا.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قرآن کریم.
  • «برای زنان اروپایی چشم وهم‌چشمی معنا ندارد»، خبرگزاری جوان، تاریخ بارگزاری: ۲۸ مرداد ۱۴۰۲ش.
  • «بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت طاقچه، تاریخ بازدید: ۱۸ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «تولد رُند، چشم و هم‌چشمی از نوع دیگر»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بارگزاری: ۹ آذر ۱۳۹۹ش.
  • جواهردهی، علی، «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی، تاریخ بارگزاری: ۲۱ تیر ۱۳۹۷ش.
  • «چشم و هم‌چشمی، آفت جامعهٔ سالم»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ بارگزاری: ۲۱ بهمن ۱۳۹۳ش.
  • «چشم و هم‌چشمی، بلای خانمان سوز است»، وب‌سایت عقیق، تاریخ بارگزاری: ۲ آذر ۱۳۹۱ش.
  • «چشم و هم‌چشمی خوب و بد از نگاه قرآن»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی، تاریخ بارگزاری: ۳۱ شهریور ۱۳۹۷ش.
  • «چشم و هم‌چشمی» مفهومی اصیل در اقتصاد، وب‌سایت اِرانیکو، تاریخ بارگزاری: ۱۰ آذر ۱۳۹۶ش.
  • «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت پژوهه، بزرگ‌ترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی، تاریخ بارگزاری: ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
  • «خرید و فروش منزلت اجتماعی»، تجارت نیوز، تاریخ بارگزاری: ۱۸ بهمن ۱۳۹۳ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • رضایی تربقان، غلامرضا، «چشم و هم‌چشمی یا تقلید کورکورانه»، مجلهٔ سیویلیکا، تاریخ ۴ شهریور ۱۴۰۲ش.
  • عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت ایران کتاب، تاریخ بازدید: ۱۸ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • گرگانی، احمد، «چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «فرهنگ ایرانی اسلامی دربارهٔ چشم و هم‌چشمی در خانواده چه دیدگاهی دارد؟»، وب‌سایت خبربان، تاریخ بارگزاری: ۱۰ دی ۱۴۰۲ش.
  • قرایی‌مقدم، امان‌الله، «خوب و بد برتری‌جویی»، خبرگزاری تجارت فردا، تاریخ بارگزاری: ۱۸ بهمن ۱۳۹۳ش.
  • قوشچی، فرشاد، جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی، تهران، تیسا، ۱۳۹۷ش.
  • مرادی سبزه‌وار، پروانه، «چشم و هم‌چشمی از نگاه قرآن»، مؤسسهٔ فرهنگی قرآن و عترت اسوهٔ تهران، تاریخ بارگزاری: ۵ شهریور ۱۴۰۱ش.
  • «معرفی و دانلود کتاب جامعه‌شناسی چشم و هم‌چشمی»، وب‌سایت کتابراه، تاریخ بازدید: ۱۸ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «هم‌چشمی»، وب‌سایت لام تا کام، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «همه چیز فدای چشم و هم‌چشمی»، خبرگزاری ویستا، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:چشم_و_هم‌چشمی&oldid=57445»