پرش به محتوا

پیش‌نویس:امامت: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
حذف رده‌ها
imported>شاهرودی
ابرابزار
 
خط ۱: خط ۱:
<big>'''امامت؛'''</big> رهبری در مناسبات مادی و معنویِ جامعه براساس گزینش الهی.
{{درشت|'''امامت؛'''}} رهبری در مناسبات مادی و معنویِ جامعه براساس گزینش الهی.


امامت، در اندیشۀ اسلامی و مخصوصاً [[شیعه]] متمم [[نبوت]] و مکمل دین است و نقش تعیین‌کننده‌ای در [[هدایت]]، رهبری و [[سعادت]] بشر ایفا می‌کند. این مقام، تجسم اصول و ارزش‌های اسلامی و الگوی عینی برای تحقق [[سبک زندگی اسلامی]] محسوب می‌شود. نظم و انسجام جامعه، رشد معنوی، علمی، اخلاقی و اقتصادی افراد در پرتو رهبری امامان امکان‌پذیر می‌شود. اهمیت امامت در ساختار جامعۀ اسلامی و تأثیر آن بر تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و پژوهشگران اسلامی بوده است.  
امامت، در اندیشهٔ اسلامی و مخصوصاً [[شیعه]] متمم [[نبوت]] و مکمل دین است و نقش تعیین‌کننده‌ای در [[هدایت]]، رهبری و [[سعادت]] بشر ایفا می‌کند. این مقام، تجسم اصول و ارزش‌های اسلامی و الگوی عینی برای تحقق [[سبک زندگی اسلامی]] محسوب می‌شود. نظم و انسجام جامعه، رشد معنوی، علمی، اخلاقی و اقتصادی افراد در پرتو رهبری امامان امکان‌پذیر می‌شود. اهمیت امامت در ساختار جامعهٔ اسلامی و تأثیر آن بر تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و پژوهشگران اسلامی بوده است.
==تعریف امامت==
 
واژۀ عربی «امامت» برگرفته از ریشۀ أ.م.م به‌معنای قصد و توجه است که به‌صورت مصدری ناظر بر معنای پیشوایی و رهبری در امور اجتماعی و سیاسی یا امور معنوی و اخلاقی است. <ref>إبن‌منظور، لسان‌العرب، بی‌تا، ج12، ص22-24.</ref> امامت در فرهنگ اسلامی به‌معنای پیشوایی و زمام‌داری در تمام امور دینی و دنیوی است.<ref>امینی، بررسی مسائل کلی امامت، 1390ش، ص42.</ref>
== تعریف امامت ==
واژهٔ عربی «امامت» برگرفته از ریشهٔ أ.م. م به‌معنای قصد و توجه است که به‌صورت مصدری ناظر بر معنای پیشوایی و رهبری در امور اجتماعی و سیاسی یا امور معنوی و اخلاقی است.<ref>إبن‌منظور، لسان‌العرب، بی‌تا، ج12، ص22-24.</ref> امامت در فرهنگ اسلامی به‌معنای پیشوایی و زمام‌داری در تمام امور دینی و دنیوی است.<ref>امینی، بررسی مسائل کلی امامت، 1390ش، ص42.</ref>


فقیهان، امامت را دو نوع می‌شمارند: امامت صغری (امامت در نمازهای جمعه و جماعت) و امامت کبری (پیشوایی در امور اجتماعی مردم و تحقق بخشیدن به اهداف دینی و دنیایی)؛ متکلمان، امامت را از سه منظر تعریف کرده‌اند: عام (عموم پیشوایان دینی)، خاص (امامت خلفا و جانشینان پیامبر) و أخص (جانشینان پیامبر)؛ عارفان، امامت را همگون با واژه‌های خلافت و ولایت در نظر می‌گیرند.<ref>اسعدی، ولایت و امامت؛ پژوهشی از منظر قرآن، 1392ش، ص90-118.</ref>
فقیهان، امامت را دو نوع می‌شمارند: امامت صغری (امامت در نمازهای جمعه و جماعت) و امامت کبری (پیشوایی در امور اجتماعی مردم و تحقق بخشیدن به اهداف دینی و دنیایی)؛ متکلمان، امامت را از سه منظر تعریف کرده‌اند: عام (عموم پیشوایان دینی)، خاص (امامت خلفا و جانشینان پیامبر) و أخص (جانشینان پیامبر)؛ عارفان، امامت را همگون با واژه‌های خلافت و ولایت در نظر می‌گیرند.<ref>اسعدی، ولایت و امامت؛ پژوهشی از منظر قرآن، 1392ش، ص90-118.</ref>


این مقام در اندیشۀ امامیه، به‌معنای مقام رهبری همه‌جانبۀ مادی و معنوی، جسمی و روحانی و ظاهری و باطنی است که از جانب خدا تعیین می‌شود. وظیفۀ امام تحقق بخشیدن به برنامه‌های دینی اعم از حکومت، اجرای حدود و احکام الهی، برقراری عدالت اجتماعی، [[تربیت]] نفوس و هدایت عمومی جامعه است.<ref>مکارم‌شیرازی، تفسیر نمونه، 1374ش، ج1، ص438-441.</ref>
این مقام در اندیشهٔ امامیه، به‌معنای مقام رهبری همه‌جانبهٔ مادی و معنوی، جسمی و روحانی و ظاهری و باطنی است که از جانب خدا تعیین می‌شود. وظیفهٔ امام تحقق بخشیدن به برنامه‌های دینی اعم از حکومت، اجرای حدود و احکام الهی، برقراری عدالت اجتماعی، [[تربیت]] نفوس و هدایت عمومی جامعه است.<ref>مکارم‌شیرازی، تفسیر نمونه، 1374ش، ج1، ص438-441.</ref>
==اهمیت امامت==
 
از منظر شیعیان، امامت از اصول بنیادین اسلام و متمم نبوت و مکمل دین است. اندیشوران امامیه بر ضرورت عقلی نیاز بشر در تمامی زمان‌ها به امام و رهبر تأکید کرده و این امر را مقتضای قاعدۀ لطف خداوند می‌دانند. <ref>علامه‌حلی، کشف‌المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، 1382ش، ص181.</ref> [[امام خمینی]]، امامت را اصل مسلّم و جزء دین، امانت‌ الهی، کمال دین و مایۀ قبولی عبادات توصیف کرده است. از منظر وی، آموزه‌های اسلام و روایات، بیشترین توجه و اهتمام را به موضوع امامت اختصاص داده‌اند. <ref>[https://avj.smc.ac.ir/article%2020183.html قدردان قراملکی، «اهمیت و جایگاه امامت از منظر امام خمینی»، 1394ش، ص6-10.]</ref> برخلاف اهل‌سنت که امامت را در حد یکی از شئون دنیوی و حکومتی می‌بینند، [[شیعه|شیعیان]] امامت را امری الهی، امتداد نبوت و جزء اصول دین اسلام می‌دانند.<ref>مطهری، امامت و رهبری، 1388ش، ص146.</ref> به تعبیر جوادی آملی، امام شناسی و امامت از هم دیگر جداست و آنجه که اهمیت دارد مهجور بودن امامت است.  
== اهمیت امامت ==
از منظر شیعیان، امامت از اصول بنیادین اسلام و متمم نبوت و مکمل دین است. اندیشوران امامیه بر ضرورت عقلی نیاز بشر در تمامی زمان‌ها به امام و رهبر تأکید کرده و این امر را مقتضای قاعدهٔ لطف خداوند می‌دانند.<ref>علامه‌حلی، کشف‌المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، 1382ش، ص181.</ref> [[امام خمینی]]، امامت را اصل مسلّم و جزء دین، امانت الهی، کمال دین و مایهٔ قبولی عبادات توصیف کرده است. از منظر وی، آموزه‌های اسلام و روایات، بیشترین توجه و اهتمام را به موضوع امامت اختصاص داده‌اند.<ref>[https://avj.smc.ac.ir/article%2020183.html قدردان قراملکی، «اهمیت و جایگاه امامت از منظر امام خمینی»، 1394ش، ص6-10.]</ref> برخلاف اهل‌سنت که امامت را در حد یکی از شئون دنیوی و حکومتی می‌بینند، [[شیعه|شیعیان]] امامت را امری الهی، امتداد نبوت و جزء اصول دین اسلام می‌دانند.<ref>مطهری، امامت و رهبری، 1388ش، ص146.</ref> به تعبیر جوادی آملی، امام‌شناسی و امامت از هم دیگر جداست و آنجه که اهمیت دارد مهجور بودن امامت است.
 
طبق برخی روایات حتی عصر امام صادق نیز عصر غیبت بوده است؛ چون امامت غیب بوده و مردم به حرف امام عمل نمی‌کرده است. اگر امامت درست شد عقل و علم هم زنده است. با توجه به منزلت امامت علم و عقل زمانی معتبر است که نظام نظام معتبر باشد. نظام هم‌زمانی معتبر است که نظام امامت و امت باشد. کار بزرگ امام خمینی این بود که نظام امامت و امت را ایجاد کرد. کار حوزه‌های علمیه بویژه [[حوزه علمیه قم|حوزهٔ علمیه قم]] این است که جهل را به علم و جهالت را به عقل تبدیل کند تا نظام امامت تداوم پیداکند.<ref>[https://manahej.ir/بیانات-آیت-الله-العظمی-جوادی-آملی-در-همایش-تفسیر-تسنیم/ «بیانات آیت‌الله العظمی جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وب‌سایت مناهج.]</ref>
 
امامت در قرآن مقامی مستقل از نبوت و رسالت معرفی شده است که در انتصاب از سوی خدا، همسان نبوت است<ref>سورهٔ بقره، آیهٔ 124.</ref> و از سوی خدا شأنیت هدایتِ تشریعی و تکوینی دارد.<ref>سورهٔ انبیاء، آیهٔ 73؛ سورهٔ سجده، آیهٔ 24.</ref> امام در روایات اهل‌بیت، فراتر از آن است که مردم توانایی گزینش او را داشته باشند و جایگاه امامت، جایگاه پیشواییِ جامعه، مایهٔ نظام مسلمانان و عزت [[مؤمنان]] و اساس اسلام معرفی شده است.<ref>کلینی، اصول الکافی، 1375ش، ج2، ص117-129.</ref>
 
== مراتب امامت ==
[[مرتضی مطهری]] با توجه به رویکردهای مختلف میان متکلمان مذاهب اسلامی دربارهٔ امامت، سه مرتبه برای آن قائل است:
 
'''۱. رهبری جامعه:''' تمام فرق اسلامی به وجود رهبری اجتماع بعد از پیامبر اسلام باور داشته‌اند.


طبق برخی روایات حتی عصر امام صادق نیز عصر غیبت بوده است؛ چون امامت غیب بوده و مردم به حرف امام عمل نمی‌کرده است. اگر امامت درست شد عقل و علم هم زنده است. با توجه به منزلت امامت علم و عقل زمانی معتبر است که نظام نظام معتبر باشد. نظام هم زمانی معتبر است که نظام امامت و امت باشد. کار بزرگ امام خمینی این بود که نظام امامت و امت را ایجاد کرد. کار حوزه‌های علمیه بویژه [[حوزه علمیه قم|حوزۀ علمیه قم]] این است که  جهل را به علم و جهالت را به عقل تبدیل کند تا نظام امامت تداوم پیداکند.<ref>[https://manahej.ir/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%85%DB%8C-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%D8%B3%D9%86%DB%8C%D9%85/ «بیانات آیت‌الله العظمی جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وب‌سایت مناهج.] </ref>
'''۲. مرجعیت دینی:''' امامت، نوعی کارشناسی آموزه‌های اسلام در ترازی بالاتر از فقاهت است. این کارشناس از جانب خداوند آمده و علوم خود را از پیامبر اسلام دریافت کرده و از هر خطایی مصون است.


امامت در قرآن مقامی مستقل از نبوت و رسالت معرفی شده است که در انتصاب از سوی خدا، همسان نبوت است <ref>سورۀ بقره، آیۀ 124.</ref> و از سوی خدا شأنیت هدایتِ تشریعی و تکوینی دارد. <ref>سورۀ انبیاء، آیۀ 73؛ سورۀ سجده، آیۀ 24.</ref> امام در روایات اهل‌بیت، فراتر از آن است که مردم توانایی گزینش او را داشته باشند و جایگاه امامت، جایگاه پیشواییِ جامعه، مایۀ نظام مسلمانان و عزت [[مؤمنان]] و اساس اسلام معرفی شده است.<ref>کلینی، اصول الکافی، 1375ش، ج2، ص117-129.</ref>  
'''۳. ولایت:''' این مرتبه، اوج مفهوم امامت است که از آن تعبیر به [[انسان کامل]] می‌شود و هیچ عصر و زمانی خالی از آن نیست.<ref>مطهری، امامت و رهبری، 1388ش، ص28-35.</ref>
==مراتب امامت==
[[مرتضی مطهری]] با توجه به رویکردهای مختلف میان متکلمان مذاهب اسلامی دربارۀ امامت، سه مرتبه برای آن قائل است:


'''1. رهبری جامعه:''' تمام فرق اسلامی به وجود رهبری اجتماع بعد از پیامبر اسلام باور داشته‌اند.
== تداوم و استمرار امامت ==
در قرآن، امامت و هدایت به‌عنوان دو امر جداناپذیر معرفی شده‌اند.<ref>سورهٔ انبیاء، آِیهٔ 73؛ سورهٔ سجده، آیهٔ 34.</ref> [[علامه طباطبایی]]، امامت را به گرفتن دست خلق گرفتن و رساندن آنها به راه حق، معنا کرده است.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، 1378ش، ج1، ص411.</ref> براین اساس، امامت دربردارندهٔ رهبری امور دنیایی، نظم‌بخشی به [[زندگی]] مردم و ادارهٔ سیاسی و اجتماعیِ جامعه، تعلیم و ارشاد معنوی و روحی و گره‌گشایی از مشکلات فکری و تبیین ایدئولوژی اسلام برای ادارهٔ مطلوب جامعه است<ref>خامنه‌ای، انسان 250 ساله، 1391ش، ص59-61.</ref> که همواره از سوی خدا، افرادی برای ایفای این نقش منصوب شده‌اند. برخی پیامبران و ازجمله [[حضرت محمد]]، مصداق‌هایی از امام به‌شمار می‌آیند که نبوت و امامت را در خود جمع کرده‌اند. همچنین پیامبر اسلام، امام‌های پس از خود را معرفی کرده است،<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، 1375ش، ص176-198.</ref> از جمله در [[حدیث غدیر]]،<ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج37، ص151.</ref> حدیث سفینه،<ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج31، ص277.</ref> حدیث ثقلین،<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، 1416ق، ج27، ص33.</ref> [[حدیث منزلت]]<ref>کلینی، اصول الکافی، 1363ش، ج8، ص106.</ref> و سایر روایاتی که دلالت بر تعداد امامان و نام آنها دارد.<ref>کلینی، اصول الکافی، 1363ش، ج1، ص533.</ref>


'''2. مرجعیت دینی:''' امامت، نوعی کارشناسی آموزه‌های اسلام در ترازی بالاتر از فقاهت است. این کارشناس از جانب خداوند آمده و علوم خود را از پیامبر اسلام دریافت کرده و از هر خطایی مصون است.
از منظر شیعیان، در دوران غیبت که امام، آشکارا در جامعه حضور ندارد، فقیهان عادل و آگاه، جانشین امام در هدایت و راهبریِ انسان‌ها هستند. از این قاعده در فرهنگ شیعیان با عنوان [[ولایت]] فقیه یاد می‌شود.<ref>جوادی آملی، ولایت فقیه: رهبری در اسلام، 1368ش، ص127.</ref> از دیدگاه [[امام خمینی]]، ادلهٔ اثبات امامت بر لزوم نصب حاکم در زمان غیبت امام دلالت دارند.<ref>خمینی، البیع، 1421ق، ج2، ص619.</ref>


'''3. ولایت:''' این مرتبه، اوج مفهوم امامت است که از آن تعبیر به [[انسان کامل]] می‌شود و هیچ عصر و زمانی خالی از آن نیست.<ref>مطهری، امامت و رهبری، 1388ش، ص28-35.</ref>
== کارکردهای امامت ==
==تداوم و استمرار امامت==  
امامت در اندیشهٔ شیعه به‌عنوان نهادی که جنبه‌های مختلف از زندگی بشر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، کارکردهای ذیل را در پی دارد:
در قرآن، امامت و هدایت به‌عنوان دو امر جداناپذیر معرفی شده‌اند. <ref>سورۀ انبیاء، آِیۀ 73؛ سورۀ سجده، آیۀ 34.</ref> [[علامه طباطبایی]]، امامت را به گرفتن دست خلق گرفتن و رساندن آنها به راه حق، معنا کرده است. <ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، 1378ش، ج1، ص411.</ref> براین اساس، امامت دربردارندۀ رهبری امور دنیایی، نظم‌بخشی به [[زندگی]] مردم و ادارۀ سیاسی و اجتماعیِ جامعه، تعلیم و ارشاد معنوی و روحی و گره‌گشایی از مشکلات فکری و تبیین ایدئولوژی اسلام برای ادارۀ مطلوب جامعه است <ref>خامنه‌ای، انسان 250 ساله، 1391ش، ص59-61.</ref> که همواره از سوی خدا، افرادی برای ایفای این نقش منصوب شده‌اند. برخی پیامبران و ازجمله [[حضرت محمد]]، مصداق‌هایی از امام به‌شمار می‌آیند که نبوت و امامت را در خود جمع کرده‌اند. همچنین پیامبر اسلام، امام‌های پس از خود را معرفی کرده است، <ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، 1375ش، ص176-198.</ref> از جمله در [[حدیث غدیر]]، <ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج37، ص151.</ref> حدیث سفینه، <ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج31، ص277.</ref> حدیث ثقلین، <ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، 1416ق، ج27، ص33.</ref> [[حدیث منزلت]] <ref>کلینی، اصول الکافی، 1363ش، ج8، ص106.</ref> و سایر روایاتی که دلالت بر تعداد امامان و نام آنها دارد. <ref>کلینی، اصول الکافی، 1363ش، ج1، ص533.</ref>
* کسب معرفت و ارتقای فهم بشر؛
* تبیین مصالح و منافع مردم؛
* تقویت هویت دینی و اجتماعی افراد؛
* نظام‌بخشی به جامعه و تنظیم روابط اجتماعی براساس [[الگوی الهی]]؛
* هدایت معنوی و اخلاقی جامعه؛
* حفظ دین و ارزش‌های اسلامی و انتقال آن به نسل‌های آینده؛
* مقابله با انحرافات فکری و اجتماعی؛
* بسترسازی برای رشد علمی و فرهنگی؛<ref>[https://pajmahdavi.sinaweb.net/article_125645.html طباطبایی و بهرامی، «کارکردهای اجتماعی نهاد امامت»، 1392ش، ص7-16.]</ref>
* ایفای نقش نظارتی و اصلاحی در جامعه؛
* اجرای عدالت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و قضایی؛
* معیار الگوی جامع و کامل برای جامعه.<ref>شریعتی‌سبزواری، امامت و رهبری در نگاه عقل و دین، 1389ش، ص68-79.</ref>


از منظر شیعیان، در دوران غیبت که امام، آشکارا در جامعه حضور ندارد، فقیهان عادل و آگاه، جانشین امام در هدایت و راهبریِ انسان‌ها هستند. از این قاعده در فرهنگ شیعیان با عنوان [[ولایت]] فقیه یاد می‌شود. <ref>جوادی آملی، ولایت فقیه: رهبری در اسلام، 1368ش، ص127.</ref> از دیدگاه [[امام خمینی]]، ادلۀ اثبات امامت بر لزوم نصب حاکم در زمان غیبت امام دلالت دارند.<ref>خمینی، البیع، 1421ق، ج2، ص619.</ref>
== رابطهٔ امامت و سبک زندگی ==
رهبری دین و دنیای انسان‌ها از مسائل بنیادین برای تمام جوامع بشری به‌شمار می‌آید و امامت از این منظر، به‌صورت مستقیم بر سبک زندگی آنها تأثیر می‌گذارد. قرآن با تفکیک امامت الهی<ref>سورهٔ انبیاء، آیهٔ 73.</ref> و امامت کفر،<ref>سورهٔ قصص، آیهٔ 41.</ref> دو نوع سبک زندگی متناسب با این جریان‌ها را به تصویر می‌کشد.


==کارکردهای امامت==
سبک زندگی مؤمنانه، انسان را به‌سمت هدف غایی [[زندگی]] هدایت می‌کند و سبک زندگی کافرانه بر محور هواپرستی، سلطه‌جویی و نفی ارزش‌های الهی شکل می‌گیرد و مستلزم انحراف، [[ظلم]] و هلاکت مردم است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=10634 خامنه‌ای، «بیانات در جمع 110هزار بسیجی در روز عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref>
امامت در اندیشۀ شیعه به‌عنوان نهادی که جنبه‌های مختلف از زندگی بشر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، کارکردهای ذیل را در پی دارد:
*کسب معرفت و ارتقای فهم بشر؛
*تبیین مصالح و منافع مردم؛
*تقویت هویت دینی و اجتماعی افراد؛
*نظام‌بخشی به جامعه و تنظیم روابط اجتماعی براساس [[الگوی الهی]]؛
*هدایت معنوی و اخلاقی جامعه؛
*حفظ دین و ارزش‌های اسلامی و انتقال آن به نسل‌های آینده؛
*مقابله با انحرافات فکری و اجتماعی؛
*بسترسازی برای رشد علمی و فرهنگی؛<ref>[https://pajmahdavi.sinaweb.net/article_125645.html طباطبایی و بهرامی، «کارکردهای اجتماعی نهاد امامت»، 1392ش، ص7-16.]</ref>
*ایفای نقش نظارتی و اصلاحی در جامعه؛
*اجرای عدالت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و قضایی؛
*معیار الگوی جامع و کامل برای جامعه.<ref>شریعتی‌سبزواری، امامت و رهبری در نگاه عقل و دین، 1389ش، ص68-79.</ref>
==رابطۀ امامت و سبک زندگی==
رهبری دین و دنیای انسان‌ها‌ از مسائل بنیادین برای تمام جوامع بشری به‌شمار می‌آید و امامت از این منظر، به‌صورت مستقیم بر سبک زندگی آنها تأثیر می‌گذارد. قرآن با تفکیک امامت الهی <ref>سورۀ انبیاء، آیۀ 73.</ref> و امامت کفر،<ref>سورۀ قصص، آیۀ 41.</ref> دو نوع سبک زندگی متناسب با این جریان‌ها را به تصویر می‌کشد.


سبک زندگی مؤمنانه، انسان را به‌سمت هدف غایی [[زندگی]] هدایت می‌کند و سبک زندگی کافرانه بر محور هواپرستی، سلطه‌جویی و نفی ارزش‌های الهی شکل می‌گیرد و مستلزم انحراف، [[ظلم]] و هلاکت مردم است. <ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=10634 خامنه‌ای، «بیانات در جمع 110هزار بسیجی در روز عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref>
بر اساس این تفکیک در دوران معاصر، سبک زندگی غربی با تکیه بر مادی‌گرایی، فردگرایی و اومانیسم، در برابر سبک زندگی اسلامی قرار می‌گیرد.<ref>[https://iss.razavi.ac.ir/article_100.html جلائیان‌اکبرنیا، «شناخت و واکاوی مفهوم اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی»، 1397ش، ص54.]</ref> آموزه‌های اسلام در شکل‌گیری باورها، ارزش‌ها و هنجارهای لازم برای جهت‌بخشی به رفتار و کنش انسانی و در نهایت شکل‌گیری فرهنگ نقش کلیدی ایفا می‌کند.


بر اساس این تفکیک در دوران معاصر، سبک زندگی غربی با تکیه بر مادی‌گرایی، فردگرایی و اومانیسم، در برابر سبک زندگی اسلامی قرار می‌گیرد. <ref>[https://iss.razavi.ac.ir/article_100.html جلائیان‌اکبرنیا، «شناخت و واکاوی مفهوم اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی»، 1397ش، ص54.]</ref> آموزه‌های اسلام در شکل‌گیری باورها، ارزش‌ها و هنجارهای لازم برای جهت‌‌بخشی به رفتار و کنش انسانی و در نهایت شکل‌گیری فرهنگ نقش کلیدی ایفا می‌کند.
ذیل این رویکرد، [[شیعیان]] که امامت را با دو ویژگی عصمت و انتصاب از ناحیهٔ خداوند، جزء باورهای اساسی خود می‌دانند، نظام معنایی خاصی را پیرامون آن برای زندگی فردی و اجتماعی خویش در قالب سبک زندگی تعریف کرده‌اند.


ذیل این رویکرد، [[شیعیان]] که امامت را با دو ویژگی عصمت و انتصاب از ناحیۀ خداوند، جزء باورهای اساسی خود می‌دانند، نظام معنایی خاصی را پیرامون آن برای زندگی فردی و اجتماعی خویش در قالب سبک زندگی تعریف کرده‌اند.
[[آموزۀ امامت]] در این سبک از زندگی، با تکیه بر هویت دینی و معنوی انسان، به رفتارهای فردی و اجتماعیِ او جهت می‌دهد.<ref>فاضل قانع، سبک زندگی براساس آموزه‌های اسلامی (با رویکرد رسانه‌ای)، 1392ش، ص33-35.</ref> امامان، خود نیز با اجرای شریعت و زندگیِ مطابق اصول اسلامی به‌عنوان الگوهای عینی و جامع در تمامی ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی، سبک زندگی مطلوب اسلامی را تجسم بخشیده‌اند و پیروان خویش را در مسیر کسب بصیرت و معنابخشی به زندگی هدایت کرده و به آنها کمک می‌کنند تا در چالش‌های پیش‌رو جهت درست را تشخیص دهند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1579412156-9718-34-4.pdf پیرهادی و دیگران، «کارکرد الگویی رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی»، 1397ش، ص66-67.]</ref>


[[آموزۀ امامت]] در این سبک از زندگی، با تکیه بر هویت دینی و معنوی انسان، به رفتارهای فردی و اجتماعیِ او جهت می‌دهد. <ref>فاضل قانع، سبک زندگی براساس آموزه‌های اسلامی(با رویکرد رسانه‌ای)، 1392ش، ص33-35.</ref> امامان، خود نیز با اجرای شریعت و زندگیِ مطابق اصول اسلامی به‌عنوان الگوهای عینی و جامع در تمامی ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی، سبک زندگی مطلوب اسلامی را تجسم بخشیده‌اند و پیروان خویش را در مسیر کسب بصیرت و معنابخشی به زندگی هدایت کرده و به آنها کمک می‌کنند تا در چالش‌های پیش‌رو جهت درست را تشخیص دهند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1579412156-9718-34-4.pdf پیرهادی و دیگران، «کارکرد الگویی رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی»، 1397ش، ص66-67.]</ref>
== اثرگذاری آموزهٔ امامت بر سبک زندگی ==
آموزهٔ امامت، سبک [[زندگی]] را در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی، تحت تأثیر قرار می‌دهد:


==اثرگذاری آموزۀ امامت بر سبک زندگی==
=== الف- اثرگذاری فردی ===
آموزۀ امامت، سبک [[زندگی]] را در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی، تحت تأثیر قرار می‌دهد:
===الف- اثرگذاری فردی===  
باور به امامت، آثاری را در ساختار سبک زندگی و رفتارهای فردی رقم می‌زند، ازجمله:
باور به امامت، آثاری را در ساختار سبک زندگی و رفتارهای فردی رقم می‌زند، ازجمله:
*پیوند معنوی انسان با امامان از طریق [[توسل]] و [[شفاعت]]؛
* پیوند معنوی انسان با امامان از طریق [[توسل]] و [[شفاعت]]؛
*اهتمام به حضور در حرم‌های [[اهل‌بیت]]؛
* اهتمام به حضور در حرم‌های [[اهل‌بیت]]؛
*خواندن دعاها و زیارت‌نامه‌ها مانند زیارت عاشورا، دعای توسل، مناجات‌ها و احادیث منقول از آنها؛
* خواندن دعاها و زیارت‌نامه‌ها مانند زیارت عاشورا، دعای توسل، مناجات‌ها و احادیث منقول از آنها؛
*الگوپذیری از امام در عمل به آموزه‌های عبادی و اخلاقی مانند اهتمام به نماز اول وقت، دعاهای روزانه، وفای به [[وفای به عهد|عهد]]، کمک به نیازمندان و تقویت همدلی؛
* الگوپذیری از امام در عمل به آموزه‌های عبادی و اخلاقی مانند اهتمام به نماز اول وقت، دعاهای روزانه، وفای به [[وفای به عهد|عهد]]، کمک به نیازمندان و تقویت همدلی؛
*گرامیداشت‌ مناسبت‌های دینی مانند [[بعثت]]، عید غدیر، [[عاشورا]]، [[اربعین]] و نیمۀ شعبان؛
* گرامیداشت مناسبت‌های دینی مانند [[بعثت]]، عید غدیر، [[عاشورا]]، [[اربعین]] و نیمهٔ شعبان؛
*استفاده از نمادهای بصری و رفتاری از قبیل نام‌گذاری فرزندان به اسامی امامان، پوشیدن لباس مشکی، سیاه‌پوش کردن خانه‌ها و محیط‌های عمومی در ایام سوگواری، نصب پرچم و نام‌های امامان در منازل و محل کار.<ref>پیرهادی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، 1397ش، ص130-131.</ref>
* استفاده از نمادهای بصری و رفتاری از قبیل نام‌گذاری فرزندان به اسامی امامان، پوشیدن لباس مشکی، سیاه‌پوش کردن خانه‌ها و محیط‌های عمومی در ایام سوگواری، نصب پرچم و نام‌های امامان در منازل و محل کار.<ref>پیرهادی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، 1397ش، ص130-131.</ref>
===ب- اثرگذاری خانوادگی===
 
=== ب- اثرگذاری خانوادگی ===
اعتقاد به امامت، ضرورت [[الگوپذیری]] از امام را در تمام ابعاد زندگی خانوادگی نمایان می‌سازد، ازجمله:
اعتقاد به امامت، ضرورت [[الگوپذیری]] از امام را در تمام ابعاد زندگی خانوادگی نمایان می‌سازد، ازجمله:
*تشکیل خانواده شامل [[ازدواج]]، معیارهای انتخاب همسر، مهریه و جهیزیه؛
* تشکیل خانواده شامل [[ازدواج]]، معیارهای انتخاب همسر، مهریه و جهیزیه؛
*فرزندآوری و تربیت فرزندان؛
* فرزندآوری و تربیت فرزندان؛
*روابط متقابل والدین و فرزندان
* روابط متقابل والدین و فرزندان
*مدیریت خانواده مانند تقسیم کار، تعاون و همکاری، نحوۀ انتخاب مسکن، پوشش و مواجهه با اختلافات و چالش‌ها؛
* مدیریت خانواده مانند تقسیم کار، تعاون و همکاری، نحوهٔ انتخاب مسکن، پوشش و مواجهه با اختلافات و چالش‌ها؛
*برگزاری مراسم‌هایی نظیر مولودی‌خوانی، روضه‌خوانی، توزیع نذری؛
* برگزاری مراسم‌هایی نظیر مولودی‌خوانی، روضه‌خوانی، توزیع نذری؛
*مطالعه و آموزش معارف اهل‌بیت از طریق برگزاری جلسات خانگی یا برنامه‌های فرهنگی در مساجد و حسینیه‌ها که برگرفته از آموزۀ امامت است، محیط خانواده را با مفاهیم عمیق دینی پیوند می‌دهد.<ref>پیرهادی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، 1397ش، ص131-153.</ref>
* مطالعه و آموزش معارف اهل‌بیت از طریق برگزاری جلسات خانگی یا برنامه‌های فرهنگی در مساجد و حسینیه‌ها که برگرفته از آموزهٔ امامت است، محیط خانواده را با مفاهیم عمیق دینی پیوند می‌دهد.<ref>پیرهادی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، 1397ش، ص131-153.</ref>
===ج- اثرگذاری اجتماعی امامت===
 
امامت به‌عنوان یک اصل بنیادین در اندیشۀ اسلامی، تأثیرات عمیقی بر ساختار و سبک [[زندگی]] اجتماعی دارد. احیای اصل امامت، لازمۀ تحقق جامعۀ اسلامی، جهت‌گیری زندگی <ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=34429 خامنه‌ای، «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> و ارائۀ الگوهایی مطلوب است که در آیات قرآن به آن وعده داده شده است. <ref>سورۀ نور، آیۀ 55.</ref> در تفکر اسلامی، جامعۀ مطلوب یا [[آرمانی]] جامعه‌ای است که افرادِ آن در مسیر سعادت و کمال حقیقی گام می‌نهند. ویژگی مهم چنین جامعه‌ای، عبودیت خدا و نفی هرگونه مظاهر شرک است و هدف از شئون فردی و اجتماعیِ زندگی برقراری ارتباط محکم میان خداوند و بشر است. <ref>مصباح‌ یزدی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، 1380ش، ص 411-417.</ref> تشکیل چنین جامعه‌ای در پرتو امامت و اطاعت امت از امام، محقق می‌شود <ref>سروری مجد، امامت و جامعۀ آرمانی، 1393ش، ص134.</ref> و دستاوردهای زیر را به دنبال دارد:
=== ج- اثرگذاری اجتماعی امامت ===
====1. رشد معنوی====
امامت به‌عنوان یک اصل بنیادین در اندیشهٔ اسلامی، تأثیرات عمیقی بر ساختار و سبک [[زندگی]] اجتماعی دارد. احیای اصل امامت، لازمهٔ تحقق جامعهٔ اسلامی، جهت‌گیری زندگی<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=34429 خامنه‌ای، «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> و ارائهٔ الگوهایی مطلوب است که در آیات قرآن به آن وعده داده شده است.<ref>سورهٔ نور، آیهٔ 55.</ref> در تفکر اسلامی، جامعهٔ مطلوب یا [[آرمانی]] جامعه‌ای است که افرادِ آن در مسیر سعادت و کمال حقیقی گام می‌نهند. ویژگی مهم چنین جامعه‌ای، عبودیت خدا و نفی هرگونه مظاهر شرک است و هدف از شئون فردی و اجتماعیِ زندگی برقراری ارتباط محکم میان خداوند و بشر است.<ref>مصباح یزدی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، 1380ش، ص 411-417.</ref> تشکیل چنین جامعه‌ای در پرتو امامت و اطاعت امت از امام، محقق می‌شود<ref>سروری مجد، امامت و جامعهٔ آرمانی، 1393ش، ص134.</ref> و دستاوردهای زیر را به دنبال دارد:
حکومت مبتنی بر امامت درصدد بکارگیری همۀ ابزارهای مادی در جهت صلاح امت است که در رأس آن اعتلای معنوی جامعه قرار دارد.
 
====2. رشد علمی====
==== ۱. رشد معنوی ====
امام با اتصال به علم الهی و با تأکید بر فراگیری دانش و حکمت در جهت رشد و شکوفایی جامعه می‌کند.<ref>سروری مجد، نقش نظریۀ امامت در تحقق جامعۀ آرمانی از منظر قرآن و روایات، 1392ش، ص142-144.</ref>  
حکومت مبتنی بر امامت درصدد بکارگیری همهٔ ابزارهای مادی در جهت صلاح امت است که در رأس آن اعتلای معنوی جامعه قرار دارد.
====3. شکوفایی فرهنگی و تمدنی====
 
امام، نقشی محوری در شکل‌دهی به باورها، رفتارها و ارزش‌های اجتماعی دارد. او با نفی فرهنگ جاهلی و [[مبارزه]] با ضد ارزش‌ها به پالایش و اصلاح جامعه می‌پردازد، با مقاومت در برابر افکار و بدعت‌های انحرافی اصالت دین را حفظ می‌کند و با تشویق به علم‌آموزی، زمینه‌ساز رشد علمی و فرهنگی جامعه می‌شود. از سوی دیگر، امام در جایگاه رهبری جامعه با نفی استبداد، زمینۀ حاکمیت عادلانه، نظم سیاسی و آبادانیِ زمین را فراهم می‌کند.<ref>موسوی گیلانی، «جایگاه نبوت و امامت در شکل‌گیری تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، 1394ش، ص86-89.</ref>
==== ۲. رشد علمی ====
====4. رشد اخلاقی====
امام با اتصال به علم الهی و با تأکید بر فراگیری دانش و حکمت در جهت رشد و شکوفایی جامعه می‌کند.<ref>سروری مجد، نقش نظریهٔ امامت در تحقق جامعهٔ آرمانی از منظر قرآن و روایات، 1392ش، ص142-144.</ref>
یکی از نقش‌های مهم امام، تبیین نظام ارزشی و اخلاقی در جامعه است تا زمینه‌ساز تربیت و رشد اخلاقی انسان‌ها در تمام ابعاد باشد، ازجمله: ارتباط با خداوند، ارتباطات خانوادگی و اجتماعی و روابط بین‌المللی. <ref>مصباح‌ یزدی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، 1387ش، ص352.</ref> در این رویکرد، باور به امامت سبب شکوفایی روح و رشد شخصیت آدمیان در جامعه می‌شود و جامعه‌ای شکل می‌گیرد که در آن، هر فرد بر مبنای اصول متعالی رفتار کرده و به رشد و کمال انسانی خود دست می‌یابد.<ref>امامی، نقش باور به امامت در سلوک اخلاقی، 1397ش، ص60-67.</ref>  
 
====5. رشد اقتصادی====
==== ۳. شکوفایی فرهنگی و تمدنی ====
در چارچوب آموزۀ امامت، آبادانی دنیا مقدمۀ آبادانی آخرت به شمار می‌رود. <ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج74، ص206.</ref> از این منظر، تلاش اقتصادی برای استقرار عدالت، رفاه و ریشه‌کنی فقر، فساد و تبعیض در جامعه ضروری است. عملکرد اقتصادی امامان شیعه در این نظام با ترویج فرهنگ کار و تلاش، توسعۀ سنت وقف و دوری از هرگونه اشرافی‌گری و اسراف و با تکیه بر عدالت اقتصادی، الگویی عملی را ارائه می‌دهد.<ref>[https://jhr.ui.ac.ir/article%2026421.html قبادی، «تبیین تأثیر اندیشه و عملکرد اقتصادی امام علی بر توسعۀ تمدن اسلامی»، 1401ش، ص40-51.]</ref>
امام، نقشی محوری در شکل‌دهی به باورها، رفتارها و ارزش‌های اجتماعی دارد. او با نفی فرهنگ جاهلی و [[مبارزه]] با ضد ارزش‌ها به پالایش و اصلاح جامعه می‌پردازد، با مقاومت در برابر افکار و بدعت‌های انحرافی اصالت دین را حفظ می‌کند و با تشویق به علم‌آموزی، زمینه‌ساز رشد علمی و فرهنگی جامعه می‌شود. از سوی دیگر، امام در جایگاه رهبری جامعه با نفی استبداد، زمینهٔ حاکمیت عادلانه، نظم سیاسی و آبادانیِ زمین را فراهم می‌کند.<ref>موسوی گیلانی، «جایگاه نبوت و امامت در شکل‌گیری تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، 1394ش، ص86-89.</ref>
====6. تعالی اجتماعی====
 
امام به‌عنوان [[رهبر]] جامعه، با تدبیر امور در جنبه‌های مختلف زندگی، به برقراری امنیت، آرامش و انسجام اجتماعی می‌پردازد. این نقش محوری سبب می‌شود که ارزش‌ها و اصول اسلامی در تمام ابعاد زندگی اجتماعی نهادینه شود و اجتماعی پویا، متعادل و هماهنگ پدید آید که در آن افراد در مسیر [[رشد]] و تعالی گام برمی‌دارند.<ref>[https://iss.razavi.ac.ir/article_126.html حسینی زیدی، «امامت در عینیت جامعه از دیدگاه امام رضا»، 1396ش، ص30-38.]</ref>  
==== ۴. رشد اخلاقی ====
یکی از نقش‌های مهم امام، تبیین نظام ارزشی و اخلاقی در جامعه است تا زمینه‌ساز تربیت و رشد اخلاقی انسان‌ها در تمام ابعاد باشد، ازجمله: ارتباط با خداوند، ارتباطات خانوادگی و اجتماعی و روابط بین‌المللی.<ref>مصباح یزدی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، 1387ش، ص352.</ref> در این رویکرد، باور به امامت سبب شکوفایی روح و رشد شخصیت آدمیان در جامعه می‌شود و جامعه‌ای شکل می‌گیرد که در آن، هر فرد بر مبنای اصول متعالی رفتار کرده و به رشد و کمال انسانی خود دست می‌یابد.<ref>امامی، نقش باور به امامت در سلوک اخلاقی، 1397ش، ص60-67.</ref>
 
==== ۵. رشد اقتصادی ====
در چارچوب آموزهٔ امامت، آبادانی دنیا مقدمهٔ آبادانی آخرت به‌شمار می‌رود.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج74، ص206.</ref> از این منظر، تلاش اقتصادی برای استقرار عدالت، رفاه و ریشه‌کنی فقر، فساد و تبعیض در جامعه ضروری است. عملکرد اقتصادی امامان شیعه در این نظام با ترویج فرهنگ کار و تلاش، توسعهٔ سنت وقف و دوری از هرگونه اشرافی‌گری و اسراف و با تکیه بر عدالت اقتصادی، الگویی عملی را ارائه می‌دهد.<ref>[https://jhr.ui.ac.ir/article%2026421.html قبادی، «تبیین تأثیر اندیشه و عملکرد اقتصادی امام علی بر توسعۀ تمدن اسلامی»، 1401ش، ص40-51.]</ref>
 
==== ۶. تعالی اجتماعی ====
امام به‌عنوان [[رهبر]] جامعه، با تدبیر امور در جنبه‌های مختلف زندگی، به برقراری امنیت، آرامش و انسجام اجتماعی می‌پردازد. این نقش محوری سبب می‌شود که ارزش‌ها و اصول اسلامی در تمام ابعاد زندگی اجتماعی نهادینه شود و اجتماعی پویا، متعادل و هماهنگ پدید آید که در آن افراد در مسیر [[رشد]] و تعالی گام برمی‌دارند.<ref>[https://iss.razavi.ac.ir/article_126.html حسینی زیدی، «امامت در عینیت جامعه از دیدگاه امام رضا»، 1396ش، ص30-38.]</ref>
 
== پانویس ==
{{پانویس}}


==پانویس==
== منابع ==
{{پانویس}}
* قرآن کریم.
* إبن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان‌العرب، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
* اسعدی، محمد، ولایت و امامت؛ پژوهشی از منظر قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۲ش.
* امامی، سیده‌زهرا، نقش باور به امامت در سلوک اخلاقی، پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه معارف اسلامی، ۱۳۹۷ش.
* امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۰ش.
* «بیانات آیت‌الله العظمی جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وب‌سایت مناهج، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند۱۴۰۳ش.
* پیرهادی، علی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، پایان‌نامهٔ دکتری، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۷ش.
* پیرهادی، علی و دیگران، «کارکرد الگویی رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی»، نشریهٔ معرفت، شمارهٔ ۳۴، بهار ۱۳۹۷ش.
* حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل‌البیت لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
* حسینی زیدی، سیدابوالقاسم، «امامت در عینیت جامعه از دیدگاه امام رضا»، نشریهٔ پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شمارهٔ ۲، پاییز ۱۳۹۶ش.
* خامنه‌ای، سیدعلی، انسان ۲۵۰ ساله، تهران، مؤسسهٔ ایمان جهادی، ۱۳۹۱ش.
* خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در جمع ۱۱۰هزار بسیجی در روز عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۴ آذر ۱۳۸۹ش.
* خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۳۰ شهریور ۱۳۹۵ش.
* خمینی، روح‌الله، البیع، تهران، مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۱ق.
* جلائیان اکبرنیا، علی، «شناخت و واکاوی مفهوم اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی»، نشریهٔ پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شمارهٔ ۱۱۶، بهار ۱۳۹۷ش.
* جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه: رهبری در اسلام، بی‌جا، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۸ش.
* سروری مجد، علی، امامت و جامعهٔ آرمانی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، ۱۳۹۳ش.
* سروری مجد، علی، نقش نظریهٔ امامت در تحقق جامعهٔ آرمانی از منظر قرآن و روایات، پایان‌نامهٔ دکتری، قم، دانشگاه معارف اسلامی، ۱۳۹۲ش.
* شریعتی سبزواری، محمدباقر، امامت و رهبری در نگاه عقل و دین، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۹ش.
* شریفی، عنایت‌الله و دیگران، «کارکرد اسوه‌ای رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی در مؤلفهٔ مدیریت منزل»، نشریهٔ پژوهش‌نامهٔ سبک زندگی، شمارهٔ ۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
* طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۸ش.
* طباطبایی، سید محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۵ش.
* طباطبایی، سید محمدکاظم و بهرامی، علی‌رضا، «کارکردهای اجتماعی نهاد امامت»، نشریهٔ پژوهش‌های مهدوی، شمارهٔ ۵، تابستان ۱۳۹۲ش.
* علامه‌حلی، حسن بن یوسف، کشف‌المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، قم، مؤسسهٔ الإمام الصادق، ۱۳۸۲ش.
* فاضل قانع، حمید، سبک زندگی براساس آموزه‌های اسلامی (با رویکرد رسانه‌ای)، قم، اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، ۱۳۹۲ش.
* قبادی، آیت، «تبیین تأثیر اندیشه و عملکرد اقتصادی امام علی بر توسعهٔ تمدن اسلامی»، نشریهٔ پژوهش‌های تاریخی، شمارهٔ ۵۴، تابستان ۱۴۰۱ش.
* قدردان قراملکی، محمدحسن، «اهمیت و جایگاه امامت از منظر امام خمینی»، نشریهٔ اندیشنامهٔ ولایت، شمارهٔ ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش.
* کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، قم، اسوه، ۱۳۷۵ش.
* مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
* مصباح یزدی، محمدتقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، قم، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۳۸۰ش.
* مصباح یزدی، محمدتقی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، قم، مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۷ش.
* مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، قم، صدرا، ۱۳۸۸ش.
* مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
* موسوی گیلانی، سیدرضی، «جایگاه نبوت و امامت در شکل‌گیری تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، در مجموعه مقالات یازدهمین همایش بین‌المللی دکترین مهدویت، قم، مؤسسهٔ آیندهٔ روشن، ۱۳۹۴ش.


==منابع==
{{اسلام-افقی}}
*قرآن کریم.
*إبن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان‌العرب، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
*اسعدی، محمد، ولایت و امامت؛ پژوهشی از منظر قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392ش.
*امامی، سیده‌زهرا، نقش باور به امامت در سلوک اخلاقی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه معارف اسلامی، 1397ش.
*امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، قم، بوستان کتاب، 1390ش.
*«بیانات آیت‌الله العظمی جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وب‌سایت مناهج، تاریخ درج مطلب: 7 اسفند1403ش.
*پیرهادی، علی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، پایان‌نامۀ دکتری، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، 1397ش.
*پیرهادی، علی و دیگران، «کارکرد الگویی رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی»، نشریۀ معرفت، شمارۀ 34، بهار 1397ش.
*حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل‌البیت لإحیاء التراث، 1416ق.
*حسینی زیدی، سیدابوالقاسم، «امامت در عینیت جامعه از دیدگاه امام رضا»، نشریۀ پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شمارۀ 2، پاییز 1396ش.
*خامنه‌ای، سیدعلی، انسان 250 ساله، تهران، مؤسسۀ ایمان جهادی، 1391ش.
*خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در جمع 110هزار بسیجی در روز عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 4 آذر 1389ش.
*خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 30 شهریور 1395ش.
*خمینی، روح‌الله، البیع، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421ق.
*جلائیان ‌اکبرنیا، علی، «شناخت و واکاوی مفهوم اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی»، نشریۀ پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شمارۀ 116، بهار 1397ش.
*جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه: رهبری در اسلام، بی‌جا، مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1368ش.
*سروری مجد، علی، امامت و جامعۀ آرمانی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 1393ش.
*سروری مجد، علی، نقش نظریۀ امامت در تحقق جامعۀ آرمانی از منظر قرآن و روایات، پایان‌نامۀ دکتری، قم، دانشگاه معارف اسلامی، 1392ش.
*شریعتی سبزواری، محمدباقر، امامت و رهبری در نگاه عقل و دین، قم، بوستان کتاب، 1389ش.
*شریفی، عنایت‌الله و دیگران، «کارکرد اسوه‌ای رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی در مؤلفۀ مدیریت منزل»، نشریۀ پژوهش‌نامۀ سبک زندگی، شمارۀ 5، پاییز و زمستان 1396ش.
*طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1378ش.
*طباطبایی، سید محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1375ش.
*طباطبایی، سید محمدکاظم و بهرامی، علی‌رضا، «کارکردهای اجتماعی نهاد امامت»، نشریۀ پژوهش‌های مهدوی، شمارۀ 5، تابستان 1392ش.
*علامه‌حلی، حسن بن یوسف، کشف‌المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، قم، مؤسسۀ الإمام الصادق، 1382ش.
*فاضل قانع، حمید، سبک زندگی براساس آموزه‌های اسلامی (با رویکرد رسانه‌ای)، قم، اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، 1392ش.
*قبادی، آیت، «تبیین تأثیر اندیشه و عملکرد اقتصادی امام علی بر توسعۀ تمدن اسلامی»، نشریۀ پژوهش‌های تاریخی، شمارۀ 54، تابستان 1401ش.
*قدردان قراملکی، محمدحسن، «اهمیت و جایگاه امامت از منظر امام خمینی»، نشریۀ اندیشنامۀ ولایت، شمارۀ 1، بهار و تابستان 1394ش.
*کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، قم، اسوه، 1375ش.
*مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، 1403ق.
*مصباح‌ یزدی، محمدتقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، قم، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، 1380ش.
*مصباح ‌یزدی، محمدتقی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1387ش.
*مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، قم، صدرا، 1388ش.
*مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1374ش.
*موسوی گیلانی، سیدرضی، «جایگاه نبوت و امامت در شکل‌گیری تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، در مجموعه مقالات یازدهمین همایش بین‌المللی دکترین مهدویت، قم، مؤسسۀ آیندۀ روشن، 1394ش.

نسخهٔ کنونی تا ۲۵ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۵۷

امامت؛ رهبری در مناسبات مادی و معنویِ جامعه براساس گزینش الهی.

امامت، در اندیشهٔ اسلامی و مخصوصاً شیعه متمم نبوت و مکمل دین است و نقش تعیین‌کننده‌ای در هدایت، رهبری و سعادت بشر ایفا می‌کند. این مقام، تجسم اصول و ارزش‌های اسلامی و الگوی عینی برای تحقق سبک زندگی اسلامی محسوب می‌شود. نظم و انسجام جامعه، رشد معنوی، علمی، اخلاقی و اقتصادی افراد در پرتو رهبری امامان امکان‌پذیر می‌شود. اهمیت امامت در ساختار جامعهٔ اسلامی و تأثیر آن بر تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و پژوهشگران اسلامی بوده است.

تعریف امامت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واژهٔ عربی «امامت» برگرفته از ریشهٔ أ.م. م به‌معنای قصد و توجه است که به‌صورت مصدری ناظر بر معنای پیشوایی و رهبری در امور اجتماعی و سیاسی یا امور معنوی و اخلاقی است.[۱] امامت در فرهنگ اسلامی به‌معنای پیشوایی و زمام‌داری در تمام امور دینی و دنیوی است.[۲]

فقیهان، امامت را دو نوع می‌شمارند: امامت صغری (امامت در نمازهای جمعه و جماعت) و امامت کبری (پیشوایی در امور اجتماعی مردم و تحقق بخشیدن به اهداف دینی و دنیایی)؛ متکلمان، امامت را از سه منظر تعریف کرده‌اند: عام (عموم پیشوایان دینی)، خاص (امامت خلفا و جانشینان پیامبر) و أخص (جانشینان پیامبر)؛ عارفان، امامت را همگون با واژه‌های خلافت و ولایت در نظر می‌گیرند.[۳]

این مقام در اندیشهٔ امامیه، به‌معنای مقام رهبری همه‌جانبهٔ مادی و معنوی، جسمی و روحانی و ظاهری و باطنی است که از جانب خدا تعیین می‌شود. وظیفهٔ امام تحقق بخشیدن به برنامه‌های دینی اعم از حکومت، اجرای حدود و احکام الهی، برقراری عدالت اجتماعی، تربیت نفوس و هدایت عمومی جامعه است.[۴]

اهمیت امامت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از منظر شیعیان، امامت از اصول بنیادین اسلام و متمم نبوت و مکمل دین است. اندیشوران امامیه بر ضرورت عقلی نیاز بشر در تمامی زمان‌ها به امام و رهبر تأکید کرده و این امر را مقتضای قاعدهٔ لطف خداوند می‌دانند.[۵] امام خمینی، امامت را اصل مسلّم و جزء دین، امانت الهی، کمال دین و مایهٔ قبولی عبادات توصیف کرده است. از منظر وی، آموزه‌های اسلام و روایات، بیشترین توجه و اهتمام را به موضوع امامت اختصاص داده‌اند.[۶] برخلاف اهل‌سنت که امامت را در حد یکی از شئون دنیوی و حکومتی می‌بینند، شیعیان امامت را امری الهی، امتداد نبوت و جزء اصول دین اسلام می‌دانند.[۷] به تعبیر جوادی آملی، امام‌شناسی و امامت از هم دیگر جداست و آنجه که اهمیت دارد مهجور بودن امامت است.

طبق برخی روایات حتی عصر امام صادق نیز عصر غیبت بوده است؛ چون امامت غیب بوده و مردم به حرف امام عمل نمی‌کرده است. اگر امامت درست شد عقل و علم هم زنده است. با توجه به منزلت امامت علم و عقل زمانی معتبر است که نظام نظام معتبر باشد. نظام هم‌زمانی معتبر است که نظام امامت و امت باشد. کار بزرگ امام خمینی این بود که نظام امامت و امت را ایجاد کرد. کار حوزه‌های علمیه بویژه حوزهٔ علمیه قم این است که جهل را به علم و جهالت را به عقل تبدیل کند تا نظام امامت تداوم پیداکند.[۸]

امامت در قرآن مقامی مستقل از نبوت و رسالت معرفی شده است که در انتصاب از سوی خدا، همسان نبوت است[۹] و از سوی خدا شأنیت هدایتِ تشریعی و تکوینی دارد.[۱۰] امام در روایات اهل‌بیت، فراتر از آن است که مردم توانایی گزینش او را داشته باشند و جایگاه امامت، جایگاه پیشواییِ جامعه، مایهٔ نظام مسلمانان و عزت مؤمنان و اساس اسلام معرفی شده است.[۱۱]

مراتب امامت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مرتضی مطهری با توجه به رویکردهای مختلف میان متکلمان مذاهب اسلامی دربارهٔ امامت، سه مرتبه برای آن قائل است:

۱. رهبری جامعه: تمام فرق اسلامی به وجود رهبری اجتماع بعد از پیامبر اسلام باور داشته‌اند.

۲. مرجعیت دینی: امامت، نوعی کارشناسی آموزه‌های اسلام در ترازی بالاتر از فقاهت است. این کارشناس از جانب خداوند آمده و علوم خود را از پیامبر اسلام دریافت کرده و از هر خطایی مصون است.

۳. ولایت: این مرتبه، اوج مفهوم امامت است که از آن تعبیر به انسان کامل می‌شود و هیچ عصر و زمانی خالی از آن نیست.[۱۲]

تداوم و استمرار امامت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در قرآن، امامت و هدایت به‌عنوان دو امر جداناپذیر معرفی شده‌اند.[۱۳] علامه طباطبایی، امامت را به گرفتن دست خلق گرفتن و رساندن آنها به راه حق، معنا کرده است.[۱۴] براین اساس، امامت دربردارندهٔ رهبری امور دنیایی، نظم‌بخشی به زندگی مردم و ادارهٔ سیاسی و اجتماعیِ جامعه، تعلیم و ارشاد معنوی و روحی و گره‌گشایی از مشکلات فکری و تبیین ایدئولوژی اسلام برای ادارهٔ مطلوب جامعه است[۱۵] که همواره از سوی خدا، افرادی برای ایفای این نقش منصوب شده‌اند. برخی پیامبران و ازجمله حضرت محمد، مصداق‌هایی از امام به‌شمار می‌آیند که نبوت و امامت را در خود جمع کرده‌اند. همچنین پیامبر اسلام، امام‌های پس از خود را معرفی کرده است،[۱۶] از جمله در حدیث غدیر،[۱۷] حدیث سفینه،[۱۸] حدیث ثقلین،[۱۹] حدیث منزلت[۲۰] و سایر روایاتی که دلالت بر تعداد امامان و نام آنها دارد.[۲۱]

از منظر شیعیان، در دوران غیبت که امام، آشکارا در جامعه حضور ندارد، فقیهان عادل و آگاه، جانشین امام در هدایت و راهبریِ انسان‌ها هستند. از این قاعده در فرهنگ شیعیان با عنوان ولایت فقیه یاد می‌شود.[۲۲] از دیدگاه امام خمینی، ادلهٔ اثبات امامت بر لزوم نصب حاکم در زمان غیبت امام دلالت دارند.[۲۳]

کارکردهای امامت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امامت در اندیشهٔ شیعه به‌عنوان نهادی که جنبه‌های مختلف از زندگی بشر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، کارکردهای ذیل را در پی دارد:

  • کسب معرفت و ارتقای فهم بشر؛
  • تبیین مصالح و منافع مردم؛
  • تقویت هویت دینی و اجتماعی افراد؛
  • نظام‌بخشی به جامعه و تنظیم روابط اجتماعی براساس الگوی الهی؛
  • هدایت معنوی و اخلاقی جامعه؛
  • حفظ دین و ارزش‌های اسلامی و انتقال آن به نسل‌های آینده؛
  • مقابله با انحرافات فکری و اجتماعی؛
  • بسترسازی برای رشد علمی و فرهنگی؛[۲۴]
  • ایفای نقش نظارتی و اصلاحی در جامعه؛
  • اجرای عدالت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و قضایی؛
  • معیار الگوی جامع و کامل برای جامعه.[۲۵]

رابطهٔ امامت و سبک زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رهبری دین و دنیای انسان‌ها از مسائل بنیادین برای تمام جوامع بشری به‌شمار می‌آید و امامت از این منظر، به‌صورت مستقیم بر سبک زندگی آنها تأثیر می‌گذارد. قرآن با تفکیک امامت الهی[۲۶] و امامت کفر،[۲۷] دو نوع سبک زندگی متناسب با این جریان‌ها را به تصویر می‌کشد.

سبک زندگی مؤمنانه، انسان را به‌سمت هدف غایی زندگی هدایت می‌کند و سبک زندگی کافرانه بر محور هواپرستی، سلطه‌جویی و نفی ارزش‌های الهی شکل می‌گیرد و مستلزم انحراف، ظلم و هلاکت مردم است.[۲۸]

بر اساس این تفکیک در دوران معاصر، سبک زندگی غربی با تکیه بر مادی‌گرایی، فردگرایی و اومانیسم، در برابر سبک زندگی اسلامی قرار می‌گیرد.[۲۹] آموزه‌های اسلام در شکل‌گیری باورها، ارزش‌ها و هنجارهای لازم برای جهت‌بخشی به رفتار و کنش انسانی و در نهایت شکل‌گیری فرهنگ نقش کلیدی ایفا می‌کند.

ذیل این رویکرد، شیعیان که امامت را با دو ویژگی عصمت و انتصاب از ناحیهٔ خداوند، جزء باورهای اساسی خود می‌دانند، نظام معنایی خاصی را پیرامون آن برای زندگی فردی و اجتماعی خویش در قالب سبک زندگی تعریف کرده‌اند.

آموزۀ امامت در این سبک از زندگی، با تکیه بر هویت دینی و معنوی انسان، به رفتارهای فردی و اجتماعیِ او جهت می‌دهد.[۳۰] امامان، خود نیز با اجرای شریعت و زندگیِ مطابق اصول اسلامی به‌عنوان الگوهای عینی و جامع در تمامی ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی، سبک زندگی مطلوب اسلامی را تجسم بخشیده‌اند و پیروان خویش را در مسیر کسب بصیرت و معنابخشی به زندگی هدایت کرده و به آنها کمک می‌کنند تا در چالش‌های پیش‌رو جهت درست را تشخیص دهند.[۳۱]

اثرگذاری آموزهٔ امامت بر سبک زندگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آموزهٔ امامت، سبک زندگی را در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی، تحت تأثیر قرار می‌دهد:

الف- اثرگذاری فردی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

باور به امامت، آثاری را در ساختار سبک زندگی و رفتارهای فردی رقم می‌زند، ازجمله:

  • پیوند معنوی انسان با امامان از طریق توسل و شفاعت؛
  • اهتمام به حضور در حرم‌های اهل‌بیت؛
  • خواندن دعاها و زیارت‌نامه‌ها مانند زیارت عاشورا، دعای توسل، مناجات‌ها و احادیث منقول از آنها؛
  • الگوپذیری از امام در عمل به آموزه‌های عبادی و اخلاقی مانند اهتمام به نماز اول وقت، دعاهای روزانه، وفای به عهد، کمک به نیازمندان و تقویت همدلی؛
  • گرامیداشت مناسبت‌های دینی مانند بعثت، عید غدیر، عاشورا، اربعین و نیمهٔ شعبان؛
  • استفاده از نمادهای بصری و رفتاری از قبیل نام‌گذاری فرزندان به اسامی امامان، پوشیدن لباس مشکی، سیاه‌پوش کردن خانه‌ها و محیط‌های عمومی در ایام سوگواری، نصب پرچم و نام‌های امامان در منازل و محل کار.[۳۲]

ب- اثرگذاری خانوادگی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اعتقاد به امامت، ضرورت الگوپذیری از امام را در تمام ابعاد زندگی خانوادگی نمایان می‌سازد، ازجمله:

  • تشکیل خانواده شامل ازدواج، معیارهای انتخاب همسر، مهریه و جهیزیه؛
  • فرزندآوری و تربیت فرزندان؛
  • روابط متقابل والدین و فرزندان
  • مدیریت خانواده مانند تقسیم کار، تعاون و همکاری، نحوهٔ انتخاب مسکن، پوشش و مواجهه با اختلافات و چالش‌ها؛
  • برگزاری مراسم‌هایی نظیر مولودی‌خوانی، روضه‌خوانی، توزیع نذری؛
  • مطالعه و آموزش معارف اهل‌بیت از طریق برگزاری جلسات خانگی یا برنامه‌های فرهنگی در مساجد و حسینیه‌ها که برگرفته از آموزهٔ امامت است، محیط خانواده را با مفاهیم عمیق دینی پیوند می‌دهد.[۳۳]

ج- اثرگذاری اجتماعی امامت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امامت به‌عنوان یک اصل بنیادین در اندیشهٔ اسلامی، تأثیرات عمیقی بر ساختار و سبک زندگی اجتماعی دارد. احیای اصل امامت، لازمهٔ تحقق جامعهٔ اسلامی، جهت‌گیری زندگی[۳۴] و ارائهٔ الگوهایی مطلوب است که در آیات قرآن به آن وعده داده شده است.[۳۵] در تفکر اسلامی، جامعهٔ مطلوب یا آرمانی جامعه‌ای است که افرادِ آن در مسیر سعادت و کمال حقیقی گام می‌نهند. ویژگی مهم چنین جامعه‌ای، عبودیت خدا و نفی هرگونه مظاهر شرک است و هدف از شئون فردی و اجتماعیِ زندگی برقراری ارتباط محکم میان خداوند و بشر است.[۳۶] تشکیل چنین جامعه‌ای در پرتو امامت و اطاعت امت از امام، محقق می‌شود[۳۷] و دستاوردهای زیر را به دنبال دارد:

۱. رشد معنوی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حکومت مبتنی بر امامت درصدد بکارگیری همهٔ ابزارهای مادی در جهت صلاح امت است که در رأس آن اعتلای معنوی جامعه قرار دارد.

۲. رشد علمی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امام با اتصال به علم الهی و با تأکید بر فراگیری دانش و حکمت در جهت رشد و شکوفایی جامعه می‌کند.[۳۸]

۳. شکوفایی فرهنگی و تمدنی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امام، نقشی محوری در شکل‌دهی به باورها، رفتارها و ارزش‌های اجتماعی دارد. او با نفی فرهنگ جاهلی و مبارزه با ضد ارزش‌ها به پالایش و اصلاح جامعه می‌پردازد، با مقاومت در برابر افکار و بدعت‌های انحرافی اصالت دین را حفظ می‌کند و با تشویق به علم‌آموزی، زمینه‌ساز رشد علمی و فرهنگی جامعه می‌شود. از سوی دیگر، امام در جایگاه رهبری جامعه با نفی استبداد، زمینهٔ حاکمیت عادلانه، نظم سیاسی و آبادانیِ زمین را فراهم می‌کند.[۳۹]

۴. رشد اخلاقی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

یکی از نقش‌های مهم امام، تبیین نظام ارزشی و اخلاقی در جامعه است تا زمینه‌ساز تربیت و رشد اخلاقی انسان‌ها در تمام ابعاد باشد، ازجمله: ارتباط با خداوند، ارتباطات خانوادگی و اجتماعی و روابط بین‌المللی.[۴۰] در این رویکرد، باور به امامت سبب شکوفایی روح و رشد شخصیت آدمیان در جامعه می‌شود و جامعه‌ای شکل می‌گیرد که در آن، هر فرد بر مبنای اصول متعالی رفتار کرده و به رشد و کمال انسانی خود دست می‌یابد.[۴۱]

۵. رشد اقتصادی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در چارچوب آموزهٔ امامت، آبادانی دنیا مقدمهٔ آبادانی آخرت به‌شمار می‌رود.[۴۲] از این منظر، تلاش اقتصادی برای استقرار عدالت، رفاه و ریشه‌کنی فقر، فساد و تبعیض در جامعه ضروری است. عملکرد اقتصادی امامان شیعه در این نظام با ترویج فرهنگ کار و تلاش، توسعهٔ سنت وقف و دوری از هرگونه اشرافی‌گری و اسراف و با تکیه بر عدالت اقتصادی، الگویی عملی را ارائه می‌دهد.[۴۳]

۶. تعالی اجتماعی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امام به‌عنوان رهبر جامعه، با تدبیر امور در جنبه‌های مختلف زندگی، به برقراری امنیت، آرامش و انسجام اجتماعی می‌پردازد. این نقش محوری سبب می‌شود که ارزش‌ها و اصول اسلامی در تمام ابعاد زندگی اجتماعی نهادینه شود و اجتماعی پویا، متعادل و هماهنگ پدید آید که در آن افراد در مسیر رشد و تعالی گام برمی‌دارند.[۴۴]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ إبن‌منظور، لسان‌العرب، بی‌تا، ج12، ص22-24.
  2. ↑ امینی، بررسی مسائل کلی امامت، 1390ش، ص42.
  3. ↑ اسعدی، ولایت و امامت؛ پژوهشی از منظر قرآن، 1392ش، ص90-118.
  4. ↑ مکارم‌شیرازی، تفسیر نمونه، 1374ش، ج1، ص438-441.
  5. ↑ علامه‌حلی، کشف‌المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، 1382ش، ص181.
  6. ↑ قدردان قراملکی، «اهمیت و جایگاه امامت از منظر امام خمینی»، 1394ش، ص6-10.
  7. ↑ مطهری، امامت و رهبری، 1388ش، ص146.
  8. ↑ «بیانات آیت‌الله العظمی جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وب‌سایت مناهج.
  9. ↑ سورهٔ بقره، آیهٔ 124.
  10. ↑ سورهٔ انبیاء، آیهٔ 73؛ سورهٔ سجده، آیهٔ 24.
  11. ↑ کلینی، اصول الکافی، 1375ش، ج2، ص117-129.
  12. ↑ مطهری، امامت و رهبری، 1388ش، ص28-35.
  13. ↑ سورهٔ انبیاء، آِیهٔ 73؛ سورهٔ سجده، آیهٔ 34.
  14. ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، 1378ش، ج1، ص411.
  15. ↑ خامنه‌ای، انسان 250 ساله، 1391ش، ص59-61.
  16. ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، 1375ش، ص176-198.
  17. ↑ مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج37، ص151.
  18. ↑ مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج31، ص277.
  19. ↑ حرعاملی، وسائل الشیعة، 1416ق، ج27، ص33.
  20. ↑ کلینی، اصول الکافی، 1363ش، ج8، ص106.
  21. ↑ کلینی، اصول الکافی، 1363ش، ج1، ص533.
  22. ↑ جوادی آملی، ولایت فقیه: رهبری در اسلام، 1368ش، ص127.
  23. ↑ خمینی، البیع، 1421ق، ج2، ص619.
  24. ↑ طباطبایی و بهرامی، «کارکردهای اجتماعی نهاد امامت»، 1392ش، ص7-16.
  25. ↑ شریعتی‌سبزواری، امامت و رهبری در نگاه عقل و دین، 1389ش، ص68-79.
  26. ↑ سورهٔ انبیاء، آیهٔ 73.
  27. ↑ سورهٔ قصص، آیهٔ 41.
  28. ↑ خامنه‌ای، «بیانات در جمع 110هزار بسیجی در روز عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.
  29. ↑ جلائیان‌اکبرنیا، «شناخت و واکاوی مفهوم اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی»، 1397ش، ص54.
  30. ↑ فاضل قانع، سبک زندگی براساس آموزه‌های اسلامی (با رویکرد رسانه‌ای)، 1392ش، ص33-35.
  31. ↑ پیرهادی و دیگران، «کارکرد الگویی رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی»، 1397ش، ص66-67.
  32. ↑ پیرهادی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، 1397ش، ص130-131.
  33. ↑ پیرهادی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، 1397ش، ص131-153.
  34. ↑ خامنه‌ای، «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.
  35. ↑ سورهٔ نور، آیهٔ 55.
  36. ↑ مصباح یزدی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، 1380ش، ص 411-417.
  37. ↑ سروری مجد، امامت و جامعهٔ آرمانی، 1393ش، ص134.
  38. ↑ سروری مجد، نقش نظریهٔ امامت در تحقق جامعهٔ آرمانی از منظر قرآن و روایات، 1392ش، ص142-144.
  39. ↑ موسوی گیلانی، «جایگاه نبوت و امامت در شکل‌گیری تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، 1394ش، ص86-89.
  40. ↑ مصباح یزدی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، 1387ش، ص352.
  41. ↑ امامی، نقش باور به امامت در سلوک اخلاقی، 1397ش، ص60-67.
  42. ↑ مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج74، ص206.
  43. ↑ قبادی، «تبیین تأثیر اندیشه و عملکرد اقتصادی امام علی بر توسعۀ تمدن اسلامی»، 1401ش، ص40-51.
  44. ↑ حسینی زیدی، «امامت در عینیت جامعه از دیدگاه امام رضا»، 1396ش، ص30-38.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • قرآن کریم.
  • إبن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان‌العرب، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
  • اسعدی، محمد، ولایت و امامت؛ پژوهشی از منظر قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۲ش.
  • امامی، سیده‌زهرا، نقش باور به امامت در سلوک اخلاقی، پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه معارف اسلامی، ۱۳۹۷ش.
  • امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۰ش.
  • «بیانات آیت‌الله العظمی جوادی آملی در همایش تفسیر تسنیم»، وب‌سایت مناهج، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند۱۴۰۳ش.
  • پیرهادی، علی، نقش باورها و اعتقادات در سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و سنت، پایان‌نامهٔ دکتری، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۷ش.
  • پیرهادی، علی و دیگران، «کارکرد الگویی رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی»، نشریهٔ معرفت، شمارهٔ ۳۴، بهار ۱۳۹۷ش.
  • حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل‌البیت لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
  • حسینی زیدی، سیدابوالقاسم، «امامت در عینیت جامعه از دیدگاه امام رضا»، نشریهٔ پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شمارهٔ ۲، پاییز ۱۳۹۶ش.
  • خامنه‌ای، سیدعلی، انسان ۲۵۰ ساله، تهران، مؤسسهٔ ایمان جهادی، ۱۳۹۱ش.
  • خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در جمع ۱۱۰هزار بسیجی در روز عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۴ آذر ۱۳۸۹ش.
  • خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۳۰ شهریور ۱۳۹۵ش.
  • خمینی، روح‌الله، البیع، تهران، مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۱ق.
  • جلائیان اکبرنیا، علی، «شناخت و واکاوی مفهوم اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی»، نشریهٔ پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شمارهٔ ۱۱۶، بهار ۱۳۹۷ش.
  • جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه: رهبری در اسلام، بی‌جا، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۸ش.
  • سروری مجد، علی، امامت و جامعهٔ آرمانی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، ۱۳۹۳ش.
  • سروری مجد، علی، نقش نظریهٔ امامت در تحقق جامعهٔ آرمانی از منظر قرآن و روایات، پایان‌نامهٔ دکتری، قم، دانشگاه معارف اسلامی، ۱۳۹۲ش.
  • شریعتی سبزواری، محمدباقر، امامت و رهبری در نگاه عقل و دین، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۹ش.
  • شریفی، عنایت‌الله و دیگران، «کارکرد اسوه‌ای رسالت و امامت و نقش آن در سبک زندگی خانوادگی در مؤلفهٔ مدیریت منزل»، نشریهٔ پژوهش‌نامهٔ سبک زندگی، شمارهٔ ۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
  • طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۸ش.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۵ش.
  • طباطبایی، سید محمدکاظم و بهرامی، علی‌رضا، «کارکردهای اجتماعی نهاد امامت»، نشریهٔ پژوهش‌های مهدوی، شمارهٔ ۵، تابستان ۱۳۹۲ش.
  • علامه‌حلی، حسن بن یوسف، کشف‌المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، قم، مؤسسهٔ الإمام الصادق، ۱۳۸۲ش.
  • فاضل قانع، حمید، سبک زندگی براساس آموزه‌های اسلامی (با رویکرد رسانه‌ای)، قم، اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، ۱۳۹۲ش.
  • قبادی، آیت، «تبیین تأثیر اندیشه و عملکرد اقتصادی امام علی بر توسعهٔ تمدن اسلامی»، نشریهٔ پژوهش‌های تاریخی، شمارهٔ ۵۴، تابستان ۱۴۰۱ش.
  • قدردان قراملکی، محمدحسن، «اهمیت و جایگاه امامت از منظر امام خمینی»، نشریهٔ اندیشنامهٔ ولایت، شمارهٔ ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، قم، اسوه، ۱۳۷۵ش.
  • مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، قم، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۳۸۰ش.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، قم، مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۷ش.
  • مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، قم، صدرا، ۱۳۸۸ش.
  • مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
  • موسوی گیلانی، سیدرضی، «جایگاه نبوت و امامت در شکل‌گیری تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، در مجموعه مقالات یازدهمین همایش بین‌المللی دکترین مهدویت، قم، مؤسسهٔ آیندهٔ روشن، ۱۳۹۴ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:امامت&oldid=54203»