پیش‌نویس:اقتصاد سینما

تصویری از گیشه فروش بلیط سینما

اقتصاد سینما؛ صنعتی فرهنگی و سودساز با محوریت تولید و نمایش فیلم.

اقتصاد سینما، شامل تمامی فرآیندهای اقتصادی در سینما است که به تولید، توزیع و نمایش فیلم مربوط شده و بخش‌هایی همچون بازار فیلم، خدمات سینمایی و فعالیت‌های وابسته را دربرگرفته است. اقتصاد سینما ترکیبی از هنر و تجارت است و موفقیت در این صنعت نیازمند تعادل بین خلاقیت و مدیریت مالی است. این صنعت فرهنگی و هنری بر حوزهٔ عمومی اقتصاد اثرگذار است؛ اما رویکرد اقتصادی به صنایع فرهنگی مانند سینما، تنها برای کسب پول و سود نیست، بلکه فرهنگ‌سازی را نیز کارآمدتر می‌کند. اقتصاد سینما در ایران با چالش‌ها و فرصت‌های خاصی روبرو است که تحت تأثیر عوامل فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و فناوری قرار دارد.

تعریف اقتصاد سینما

سینما به‌عنوان هنر هفتم از تمامی هنرهای پیش از خود مدد جسته و از میان کالاها و خدمات فرهنگی، استقبال ویژهٔ مخاطبان را به‌همراه داشته است. صنعت سینما، امروزه، از ابزارهای اصلی فرهنگ‌سازی در جوامع به‌شمار می‌رود و میزان استفاده از ظرفیت سینما یکی از شاخص‌های توسعهٔ فرهنگی در جهان محسوب می‌شود. سینما را دارای دو سویهٔ فرهنگی و اقتصادی می‌دانند که درهم‌تنیده هستند. اقتصاد سینما، در ایران، بخشی از اقتصاد هنر است.

مجموعهٔ منابعی که صرف ساخت، عرضه و نمایش فیلم و سایر خدمات سینمایی می‌شود، از نظر اقتصادی نوعی سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌رود که کیفیت بازدهی و چگونگی بازگشت سرمایه و سود آن، روشن‌ترین شاخص برای ارزیابی میزان توفیق سینما در بعد اقتصادی است. موضوع اصلی در اقتصاد سینما، بررسی اقتصادی روند عمومی ساخت فیلم، عرضه و نمایش آن در سطوح کلان و خرد و نیز سطوح مختلف محلی، بخشی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی است. از این منظر، صنعت سینما همچون سایر صنایع فرهنگی، دارای نوعی محصول و کالا است که از نظر اقتصادی مطالعه می‌شود.

اقتصاد سینما در جهان

سینما به‌عنوان یک سرگرمی صنعتی‌شده، در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، همزمان با سایر نوآوری‌های بزرگ، در کشورهای غربی ظهور کرد. سینما به‌سرعت به یک صنعت مستقل و پررونق تبدیل شد و روز به روز اهمیت بیشتری در جهان، یافته است.

بر اساس گزارش انجمن سینمایی آمریکا که هر سال گزارش کاملی از وضعیت اقتصاد سینما در جهان ارائه می‌دهد، فروش کل سینمای جهان در سال ۲۰۱۵م برابر با ۳۸٫۳ میلیارد دلار بوده است. از نظر میزان فروش گیشه سینما، آمریکا با ۱۱ میلیارد دلار رتبه اول را در جهان دارا است. چین با فروش ۶٫۷ میلیارد دلاری، انگلستان با فروش گیشه ۱٫۹ میلیارد دلار، ژاپن و هند با فروش گیشه ۱٫۸ و ۱٫۶ میلیارد دلاری، در رتبه‌های دوم تا پنجم قرار داشته‌اند.

هالیوود و اقتصاد سینما

نشان هالیوود در هالیوود هیلز

منطقهٔ هالیوود در شمال‌غربی لس‌آنجلس، قلب صنعت سینمای آمریکا است. نام هالیوود، امروزه دامنهٔ گسترده‌ای از معانی را دربرمی‌گیرد، ازجمله شکل خاصی از فیلم‌سازی، شکل خاصی از تولید صنعتی فیلم، کارتلی بزرگ از شرکت‌های بزرگ رسانه‌ای و رویکرد آمریکایی به جهان و پدیده‌ها. هالیوود را بسیاری از صاحب‌نظران، یک پدیده پیچیده اجتماعی، فرهنگی و صنعتی می‌دانند که اثرگذارترین مرکز تولید فرهنگی جهان در یک قرن گذشته بوده است؛ اما پیش و بیش از هر چیز، هالیوود، شکلی از تولید صنعتیِ محصولات فرهنگی است.

ادوارد جی. اپستاین نویسنده کتاب «اقتصاددان هالیوودی: واقعیت مالی پنهان در فیلم‌ها»، هالیوود را یک ماشین پول‌سازی نامیده است. رشد درآمد هالیوود، رغبت سرمایه‌گذاری در این حوزه را افزایش داده است و حتی در بحران اقتصادی آمریکا، صنعت سینما رشد خود را به‌عنوان یک هنر-صنعت حفظ کرد. هالیوود، عامل ایجاد بیش از دو میلیون فرصت شغلی است که مجموع دستمزد این تعداد شغل در سال ۲۰۱۰م، ۱۴۳ میلیارد دلار بوده است.

بالیوود و اقتصاد سینما

صنعت فیلمسازی هند با نام بالیوود، امروزه گوی سبقت را از صنعت سینمای هالیوود، ربوده است و بزرگ‌ترین صنعت سینمای جهان در تعداد تولید سالیانه فیلم به‌شمار می‌آید. فیلم‌های تولیدی بالیوود، در کشور هند که چهارمین اقتصاد دنیا است و همچنین در بسیاری از کشورهای دیگر، محبوبیت فراوانی دارد.

همچنین کشور هند تدابیر ویژه‌ای را برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در صنعت فیلم‌سازی بالیوود اندیشیده است. درآمد اصلی سینمای هند توسط علاقمندان فیلم‌های هندی در این کشور تأمین می‌شود و سینما بزرگ‌ترین سرگرمی هندی‌ها بعد از بازی کریکت است. بالیوود در سال ۲۰۰۹م به رکورد بی‌نظیر ارائه ۲۹۶۱ فیلم در سال رسید و در سال ۲۰۱۳ نیز مقام اول را در تولید فیلم به خود اختصاص داد.

اقتصاد سینما در ایران

اقتصاد سینما در ایران مانند بسیاری از جنبه‌های دیگر این هنر، فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است و در دوره‌های مختلف تاریخی، بررسی می‌شود.

دورهٔ تکوین سینمای ایران

اقتصاد سینمای ایران در دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی، متکی به واردات فیلم‌های خارجی و نمایش آن‌ها در سالن‌های سینمایی بود. به‌تدریج تولید فیلم‌های داخلی رشد کرد، اما اقتصاد سینمای ایران در دوران پهلوی، همچنان تحت تأثیر گرایش به فرهنگ غرب و غیریت با سبک زندگی اسلامی‌ایرانی بود. با آشکار شدن ضدیت فیلم فارسی با ارزش‌های دینی و فرهنگی ایرانیان، از اواسط دهه ۱۳۵۰ش و در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، سینما شاهد بی‌اعتنایی مخاطب ایرانی بود. بی‌توجهی به واقعیت‌های جامعه و فاصله‌گرفتن از دغدغه‌های مردم، سینمای ایران را به ورطه تکرار کلیشه‌های سطحی و جنسی کشاند تا جایی که فعالان و ستاره‌هایی چون فردین نیز نسبت به این افول هشدار دادند.

تحول سینمای ایران پس از انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تأکید امام خمینی بر مخالفت با فحشا، زمینه را برای تولید آثار ارزشمند سینمایی فراهم کرد. سینمای دوران انقلاب اسلامی، با تمرکز بر مسائل و مشکلات مردم، توانست جایگاه ویژه‌ای در جامعه پیدا کند. تأکید رهبر جمهوری اسلامی ایران بر نقش سینما در پیشرفت کشور، نشان از اهمیت این هنر در دوران جدید دارد.

سینمای پس از انقلاب در این چارچوب، با فاصله گرفتن از رویکرد فیلم‌فارسی‌های مبتذل و فیلم‌های روشنفکری دور از مردم، به سینمایی مردمی و ارزشمند تبدیل شد که زن را ابزاری برای جذب مخاطب نمی‌دید، بلکه به کرامت انسانی زن و جایگاه زن در خانواده و اجتماع، احترام می‌گذاشت و مضامین معطوف به تربیت دینی، تبلیغ دینی، زیست اخلاقی، عرفانی و معنویت، جایگزین شوخی‌های جنسی و سطحی‌نگری در سینمای ایران شد.

رشد و موفقیت‌های سینمای نوین ایران

سینمای ایران، هویتی مستقل و ارزشمند پیدا کرد و در عرصه بین‌المللی مطرح شد. فضای فیلم‌ها و تکنیک‌های سینمایی، همگام با پیشرفت‌های جهانی، ارتقا یافت. سینمای داستانی، فیلم کوتاه، مستند، انیمیشن و آثار تجربی، رونق گرفتند. سینمای ایران، با ارائه آثار انسانی و اخلاقی، در جهان تأثیرگذار شد. سینمای پس از انقلاب، با تحول در مضامین و تکنیک‌ها، توانست هویت جدیدی برای خود تعریف کند و به سینمایی ارزشمند و تأثیرگذار در سطح جهانی تبدیل شود. تحولی شگرف در زمینه تنوع ژانر، آموزش، تولید، زیرساخت، جشنواره‌ها، حضور بین‌المللی و حضور زنان در سینما و تأسیس سینمای دفاع مقدس، سبب کم‌شدن فاصله مردم با سینما شد و از نظر اقتصادی سینما به‌صورت چشم‌گیری رشد کرد.

دیدگاه رهبری نسبت به سینما و رسالت آن

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، سینما را یک رسانهٔ بسیار اثرگذار و جذاب، یک هنر پیشرفته و متعالی و ابزاری بی‌نظیر برای روایت واقعیت و حقیقت معرفی می‌کند که می‌تواند «کلید پیشرفت کشور» شناخته شود. تلاش فعالان سینما و فیلم‌سازی با این نگرش، یک جهاد فرهنگی و هنری محسوب می‌شود و سینماگران از رهگذر جامعه‌سازی، مسئولیت بزرگی در پیشرفت کشور دارند. از منظر آیت‌الله خامنه‌ای، سینما ذیل سه‌گانهٔ «هنر متعهد»، «هنر دینی» و «هنر انقلابی»، باید هم از لحاظ محتوا و هم از لحاظ فرم، در راستای تعالی جامعه و انسان‌ها گام بردارد.

چالش اقتصاد و فرهنگ در سینما (آسیب گیشه‌گرایی)

البته توفیق فرهنگی سینما در گرو توجه به اقتصاد سینما است، اما سینماگران باید مراقب باشند که در میانهٔ فرهنگ و اقتصاد، به آسیب «گیشه‌گرایی» و جذب پول از طریق جاذبه‌های سطحی، گرفتار نشوند. تقویت اقتصاد سینما نباید به گونه‌ای باشد که سینماگران به سمت تولید آثاری با جذابیت کاذب و متکی بر انگیزش‌های جنسی و شهوانی بروند. اقتصاد محور شدن سینما و تقویت رویکرد پول‌محور، با آزادی فکر در تضاد است و قدرت انتخاب را از انسان می‌گیرد. هنرمند باید بتواند آزادانه و بدون اجبار به دنبال جذب مخاطب، هنر خود را به‌گونه‌ای عرضه کند که صحیح و کامل باشد و مجبور نشود از جاذبه‌های نامناسب استفاده کند.

اقتصاد سینما در دوران انقلاب اسلامی

سینمای ایران پس از انقلاب اسلامی، از نظر اقتصادی، دوره‌های مختلفی را تجربه کرده است که در هر دوره، عوامل متعددی بر رونق یا رکود آن تأثیرگذار بوده‌اند.

دههٔ شصت

سینما با تکیه بر گیشه و اکران‌های متعدد، رونق خوبی داشت. تهیه‌کنندگان خصوصی با ساخت فیلم‌های پرمخاطب، نقش مهمی در اقتصاد سینما ایفا می‌کردند. فروش رایت فیلم‌ها به تلویزیون و سایر نهادها، منبع درآمد دیگری برای تهیه‌کنندگان بود. سینمای کودک و نوجوان نیز در این دهه پررونق بود و با فیلم‌هایی چون «شهر موش‌ها» و «گلنار» به موفقیت‌های چشمگیری دست یافت.

دههٔ هفتاد و هشتاد

در دههٔ ۷۰ شمسی و اوایل دههٔ ۸۰ شمسی، مؤسسه رسانه‌های تصویری، با خرید رایت فیلم‌ها، منبع درآمد جدیدی برای سینما ایجاد کرد؛ اما رواج پدیده قاچاق فیلم در اوایل دهه ۱۳۸۰ش، ضربه سنگینی به اقتصاد سینما وارد کرد و موجب تحمیل ضررهای مالی سنگین به تهیه‌کنندگان شد. با این حال، گیشه و حمایت‌های دولتی، همچنان منابع اصلی درآمد سینما بودند و فیلم‌های پرفروش، سودآوری خوبی برای تهیه‌کنندگان به همراه داشتند.

دههٔ نود

در دههٔ ۱۳۹۰ش، با گسترش اینترنت، پلتفرم‌های نمایش آنلاین فیلم و سریال، به منبع درآمد جدیدی برای سینما تبدیل شدند. اکران آنلاین فیلم‌ها، فرصت جدیدی را برای تهیه‌کنندگان ایجاد کرد تا بتوانند فیلم‌های خود را به مخاطبان بیشتری عرضه کنند. پلتفرم «تماشاخونه» با ارائه آرشیو رایگان فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی، به منبع مهمی برای دسترسی به آثار سینمای ایران تبدیل شده است و به مخاطبان این امکان را می‌دهد که به‌صورت رایگان به فیلم‌های مورد علاقه خود دسترسی داشته باشند.

در سال‌های منتهی به شیوع کرونا، گیشه سینماها به دلیل همه‌گیری این بیماری با کاهش ۵۰ درصدی استقبال مواجه شد. با این حال، صنعت فیلم و سریال در سطح کلان، با گسترش پلتفرم‌های مجازی پخش فیلم در سال ۲۰۲۱م، رشد چشمگیری را تجربه کرد و بازار جهانی آن به حجمی معادل ۹۹٫۷ میلیارد دلار رسید. این در حالی است که این رقم برای سال ۲۰۲۰م، ۸۰٫۵ میلیارد دلار و برای سال ۲۰۱۹م، ۹۸٫۱ میلیارد دلار بود.

بعد از ۱۴۰۰ش

گیشه سینما در ایران با فروش ۱۵۹ میلیارد تومانی (معادل حدود ۶ میلیون دلار) در سال ۱۴۰۰ش، تنها ۰٫۰۲ درصد از فروش ۲۱ میلیارد دلاری سینمای جهان در سال ۲۰۲۱م، را به خود اختصاص داده است. در نیمهٔ نخست سال ۱۴۰۲ش، سینما شاهد ثبت رکوردهای تازه در فروش فیلم‌ها بوده است. بلیت فروشی گیشه‌ها در این مدت بیش از ۱۳ میلیون نفر بود.

در این سال‌ها، فیلم‌های کمدی با استقبال زیادی از سوی مخاطبان مواجه شده‌اند و نقش مهمی در اقتصاد سینما ایفا می‌کنند. برای نمونه سینمای ایران در نیمه نخست سال ۱۴۰۳ش، به فروش ۹۳۵ میلیارد تومان رسیده که ۷۵درصد از این فروش، معادل ۶۹۷میلیارد تومان، از اکران فیلم‌های کمدی به دست آمده است.

عوامل اثر گذار بر اقتصاد سینما

پوستر انیمیشن پسر دلفینی

علاوه بر همسو ساختن فرهنگ حاکم بر سینما با سبک زندگی اسلامی‌ایرانی، دیگر عوامل اثرگذار بر اقتصاد سینما در ایران، عبارت‌اند از:

1. آمار واقعی فروش: اقتصاد سینما به‌شکل درست و حقیقی، با تعداد صندلی‌های پرشدهٔ سالن‌های سینما توسط مخاطبان، رونق می‌گیرد نه از طریق گران‌شدن بلیت‌های سینما. پیش از پاندمی کرونا، سینمای ایران ۲۷ میلیون بازدید در سال ۱۳۹۷ش را تجربه کرد.

2. 

   پوستر فیلم سینمایی آدم‌برفی ۱۳۷۳ش ساختهٔ داود میرباقری

   تولید فیلم در تمامی ژانرهای سینمایی: در طول دو دههٔ اخیر، رونق اقتصاد سینمای ایران در دست سازندگان آثاری با سوژه‌های طنز بوده است، مانند فیلم‌های «فسیل» و «هتل» در سال ۱۴۰۲ش؛ اما سینماگران معتقدند که با تولید فیلم در تمام ژانرهای سینمایی، اقتصاد سینمای ایران رونقی دوچندان می‌یابد و به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود.
3. فیلم‌های مشترک جهانی: بسیاری از سینماگران بر این باورند که از جمله راه‌های تقویت اقتصاد سینمای ایران، وارد شدن به بازار جهانی سینما و ساخت تولیدات مشترک با دیگر کشورهای جهان است.
4. ساخت انیمیشین‌های سینمایی: در سال‌های اخیر، انیمیشن‌ها نیز به رونق سینمای ایران یاری رسانده‌اند؛ از جمله انیمیشین‌های بچه زرنگ، پسر دلفینی، لوپتو، بنیامین و فیلشاه.
5. تبلیغ آثار سینمایی در رسانهٔ ملی: این تبلیغات، حتی چندین ماه پیش از آغاز اکران آن اثر می‌تواند مخاطبان را برای اکران و حضور در سینما آماده کند.
6. فیلم‌نامه‌های خوب: نبود فیلم‌نامه‌های موفق در سینما، از نظر بسیاری از سینماگران، مشکل اصلی سینمای ایران و اقتصاد آن است. از این منظر، حضور فیلم‌نامه‌نویسان موفق و برگزاری ورکشاپ‌های متعدد می‌تواند به اقتصاد سینما در ایران، رونق ببخشد.
7. برنامه‌های جذاب برای سالن سینما: پخش برخی برنامه‌های جذاب برای عموم مردم در سالن سینماها، همچون پخش فوتبال‌های تیم ملی ایران یا پخش بازی‌های جام جهانی در سالن‌های سینما می‌تواند مردم را به‌سمت سینماها کشانده، به اقتصاد سینما کمک کرده و برای آنها سودآوری مالی داشته باشد.
8. قاعده‌مندسازی ممیزی‌ها: صنعت سینما در ایران همانند سایر کشورها تابع سیاست‌ها و قواعد و ممیزی‌های معین است. با وجود این جلوگیری از اکران برخی فیلم‌ها که با اخذ مجوزهای لازم، ساخته‌شده‌اند، موجب دلسردی سینماگران و رکود اقتصاد سینما در ایران می‌شود. شفاف‌سازی قواعد ممیزی در سینما و پرهیز از إعمال سلیقه‌های شخصی در نهادهای سیاست‌گذار می‌تواند به رونق اقتصاد سینما در ایران یاری برساند.
9. کوتاه‌شدن روند اخذ مجوز برای نمایش فیلم عامل دیگر رونق اقتصادی سینما ذکر شده است. در این روند، برخی فیلم‌های سینمایی چند سال پس از تولید، اجازهٔ نمایش می‌گیرند، مانند «آدم‌برفی» محصول ۱۳۷۳ش ساختهٔ داود میرباقری و «به رنگ ارغوان» محصول ۱۳۸۳ش ساختهٔ ابراهیم حاتمی‌کیا.

فواید رونق اقتصاد سینما

ایجاد اشتغال

امروزه صنعت سینما، میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان، با عناوین مختلفی همچون بازیگران، کارگردانان، تهیه‌کنندگان، مدیران، موزیسین‌ها، طراحان و سایر عوامل تولید و توزیع فیلم، مشغول به‌کار کرده است. این گروه عظیم مشاغل به رشد اقتصادی جامعه کمک می‌کند.

ایجاد جاذبهٔ گردشگری

امروزه بسیاری از مکان‌های فیلمبرداریِ فیلم‌های معروف، از جمله جاذبه‌های گردشگری طبیعی و گردشگری قومی به‌شمار می‌روند. فیلم‌هایی که در اماکن مقدس فیلمبرداری شده‌اند، می‌توانند گردشگری معنوی را در آن منطقه تشویق کرده و اقتصاد سینما و در نهایت اقتصاد محلی را نیز تقویت کنند.

صادرات فرهنگی

فیلم‌های سینمایی، همواره به‌عنوان کالاهایی فرهنگی و هنری محسوب شده و ایران مانند دیگر کشورها می‌تواند از این محصولات علاوه بر کسب سود، فرهنگ خود را به جهان معرفی کند. امروزه این کارکرد از سوی کشورهای مختلف، با برگزاری جشنواره‌های سینمایی در سطح بین‌المللی تأمین می‌شود.

چالش‌های اقتصاد سینمای ایران

سینمای ایران، با چالش‌های متعددی در بخش‌های مختلف مواجه است که اقتصاد سینما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نخسیتن چالش، پیشینه تاریخی سینما به‌عنوان یک پدیدهٔ فرهنگی ناهمساز با سبک زندگی اسلامی‌ایرانی است. نفوذ تفکر غرب‌گرایی در برخی دولت‌ها چالش بنیادین دیگری است که رابطه سینما و مردم را کم کرده و رشد پیوستهٔ اقتصاد سینما را با چالش مواجه ساخته است. تقلید از سینمای غرب شاید در کوتاه‌مدت سبب جذب عده‌ای شود، ولی در بلندمدت به کلیت سینما ضربه می‌زند که رکود اقتصادی بخشی از آن است.

از نظر فنی، مسائلی مانند مخاطب کم سینما نسبت به جمعیت، عدم توازن در توزیع درآمد گیشه، کم‌توجهی به پژوهش‌های علمی و کاربردی، توزیع نامتوازن امکانات ترویجی، وابستگی تولیدات به شبکه خاصی از سینماگران، سرگردانی سرمایه‌های ورودی و کمبود الگوهای همکاری، از جمله مهم‌ترین چالش‌های ذکر شده است که نیازمند شناسایی دقیق و ارائه سیاست‌های راهبردی برای حل آن‌ها است تا این صنعت بتواند به جایگاه واقعی خود در عرصه داخلی و بین‌المللی دست یابد.

چالش نظری که نسبت به کلیت سینما وجود دارد این است که برخی اساساً با نگاه اقتصادی به سینما مخالف هستند و این نگاه را برآمده از انگاره‌های شناختی هالیوود و صنعت فرهنگ به‌عنوان محصول رشد نیولیبرلیسم می‌دانند.

منابع

• اشجعی، مسعود، «اقتصاد سینمای ایران»، وب‌سایت ماهنامهٔ سینمایی فیلم، تاریخ بارگذاری: ۳۰ تیر ۱۴۰۳ش.
• «اکران در زمان نامناسب، از اکران نشدن بهتر است!»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بارگذاری: ۳ تیر ۱۳۹۷ش.
• «اقتصاد سینما؛ اقتصاد ضدفرهنگ»، خبرگزاری فرهیختگان، تاریخ بازدید: ۲۲ مهر ۱۴۰۳ش.
• «اقتصاد سینما رونق نگرفته؛ گرانی بلیط‌هاست که گیشهٔ خوبی ساخته»، خبرگزاری میزان، تاریخ بارگذاری: ۲۸ فروردین ۱۴۰۳ش.
• امیری، مهران، «اقتصاد سینما چگونه متولد شد؟»، وب‌سایت کارنگ، تاریخ بارگذاری: ۱۹ بهمن ۱۴۰۱ش.
• «بررسی تحولات سینما پس از انقلاب اسلامی ایران»، خبرگزاری اسنا، تاریخ بارگذاری: ۲۸ فروردین ۱۴۰۱ش.
• «تأثیر سینمای جهان بر اقتصاد، سیاست و رفتار جامعه»، وب‌سایت پیک مهارت، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۳ش.
• «چرا مزخرف‌ها بیشتر می‌فروشند؟»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بارگذاری: ۱۶ مرداد ۱۳۸۹ش.
• خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار جمعی از اصحاب فرهنگ و هنر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بارگذاری: ۱ مرداد ۱۳۸۰ش.
• «خزایی: برای تقویت اقتصاد سینمای ایران باید وارد بازار جهانی شود»، خبرگزاری برنا، تاریخ بارگذاری: ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ش.
• «دولت در اقتصاد سینما دخالت نکند/ بخش خصوصی و تهیه‌کنندگان با اکران فیلم خارجی موافق نیستند»، خبرگزاری تجارت نیوز، تاریخ بارگذاری: ۲۸ مرداد ۱۴۰۳ش.
• رستگاری، علی، «دستاوردهای سینمای ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی را مرور کرده‌ایم»، روزنامه جام جم، تاریخ بارگذاری: ۲۱ شهریور ۱۴۰۲ش.
• رفاهت، فاطمه، «اقتصاد سینمای کشور رونق گرفت؛ استقبال ۱۳ میلیونی از اکران‌های نیمه نخست»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذری: ۹ آبان ۱۴۰۲ش.
• زورمند، معصومه، «مسائل صنعت سینما در ایرن»، وب‌سایت جامعه اندیشکده‌ها، تاریخ بارگذاری: ۱۰ اردبهشت ۱۴۰۳ش.
• سالک، رضا، «اقتصاد سینما، از تحلیل تا راهبرد»، نقد سینما، شمار هٔ ۱۸، ۱۳۷۸ش.
• سربندی، فرناز و همکاران، «تحلیل سیاست‌های اقتصاد سینما در دولت‌های پس ازانقلاب اسلامی»، مطالعات بین رشته‌ای در رسانه و فرهنگ، دورهٔ ۱۰، شمارهٔ ۱، شمارهٔ پیاپی ۱۹، ۱۳۹۹ش.
• «سینما؛ کلید پیشرفت کشور»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بارگذاری: ۱۱ اسفند ۱۳۹۳ش.
• «شبکه نمایش خانگی: راهی برای نجات اقتصاد سینمای ایران»، خبرگزاری برنا، تاریخ بارگذاری: ۷ مرداد ۱۴۰۲ش.
• «صدرنشینان اقتصاد سینمای جهان» در وب‌سایت اتاق ایران آنلاین: پایگاه خبری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، تاریخ انتشار: ۳۱ خرداد ۱۳۹۵ش.
• «طالبی‌نژاد: اقتصاد سینمای ایران نیاز به بازسازی دارد»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: ۶ آبان ۱۳۸۸ش.
• کریمی، مجتبی، «بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر اقتصاد سینما در ایران (با استفاده از رهیافت اقتصادسنجی و سیستم دینامیکی)»، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی، ۱۳۹۷ش.
• «مروری بر توقیف فیلم‌های سینمایی در ۴۰ سال اخیر»، خبرگزاری همشهری، تاریخ بارگذاری: ۱۳ آبان ۱۳۹۸ش.
• «مختصات سینمای تک‌ژانری»، وب‌سایت دنیای اقتصاد، تارایخ بارگذری: ۱۱ مهر ۱۴۰۳ش.
• هنرکار، هوشمند، «اقتصاد- سینما: درآمدی بر ریشه‌های بحران در اقتصاد سینمای ایران»، نقد سینما، شمارهٔ ۵، ۱۳۷۴ش.
• «یک برداشت از اقتصاد سینمای ایران»، وب‌سایت فلسفهٔ جامعه‌شناسی، تاریخ بارگذاری: ۲۹ تیر ۱۴۰۳ش.
• یزدانی، زهرا، «گردش مالی عظیم هالیوود و تأثیر آن بر اقتصاد آمریکا»، در وبلاگ مطالعات اقتصادی و حقوقی، تاریخ انتشار: ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۲ش.