پرش به محتوا

پیش‌نویس:غذاهای سنتی مردم بلوچ: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>علیرضا آزادوار
بهینه سازی سئو
imported>محمدمهدی محمدی
اصلاح ارقام، اصلاح نویسه، اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح نویسه‌های عربی
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:تنورچه.jpg|بندانگشتی|220x220پیکسل|تنورچه، نوعی کباب بلوچی]]
[[پرونده:تنورچه.jpg|بندانگشتی|220x220پیکسل|تنورچه، نوعی کباب بلوچی]]
<big>'''غذاهای سنتی مردم بلوچ؛'''</big> خوراک‌های رایج در فرهنگ و سنت مردم بلوچ.
{{درشت|'''غذاهای سنتی مردم بلوچ؛'''}} خوراک‌های رایج در فرهنگ و سنت مردم بلوچ.


غذاهای سنتی مردم بلوچ، با توجه به تاریخ، فرهنگ و نوع معیشت آنها، دارای تنوع زیادی بوده و حامل ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و معیشتی آنها است. برخی از این غذاها میان اقوام دیگر نیز طرفدارانی دارد و باعث رشد صنعت [[گردشگری|گردش‌گری]] در مناطق بلوچ‌نشین شده است.
غذاهای سنتی مردم بلوچ، با توجه به تاریخ، فرهنگ و نوع معیشت آنها، دارای تنوع زیادی بوده و حامل ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و معیشتی آنها است. برخی از این غذاها میان اقوام دیگر نیز طرفدارانی دارد و باعث رشد صنعت [[گردشگری|گردش‌گری]] در مناطق بلوچ‌نشین شده است.
==معرفی غذاهای سنتی مردم بلوچ==
==معرفی غذاهای سنتی مردم بلوچ==
غذاهای سنتی مردم بلوچ، آن دسته از غذاهای رایج در میان این مردم است که نسل‌به‌نسل انتقال یافته و ارتباط تنگاتنگ با محیط‌زیست، فرهنگ و منابع معیشتی این مردم دارد.<ref>[https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص136-146.]</ref>  
غذاهای سنتی مردم بلوچ، آن دسته از غذاهای رایج در میان این مردم است که نسل‌به‌نسل انتقال یافته و ارتباط تنگاتنگ با محیط‌زیست، فرهنگ و منابع معیشتی این مردم دارد.<ref>[https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص136-146.]</ref>
==جایگاه غذا در فرهنگ بلوچ==
==جایگاه غذا در فرهنگ بلوچ==
فرهنگ غذایی مردم [[بلوچ]]، با گوناگونی بسیار، جزو هویت آنها به‌شمار می‌رود و نمادی از بخش‌های مختلف زندگی این مردم است. طبق تحقیقات انجام‌شده، گوشت، [[نان]] و خرما در بیشتر سفره‌های مردم بلوچ وجود دارد. مردم بلوچ با وجود ارتباط گسترده با اقوام مختلف و همسایگی با شبه‌قارۀ هند، بیشتر غذاهای سنتی خود را بدون اثرپذیری از فرهنگ دیگران، حفظ کرده است. مردم بلوچ برای فصل‌های سال و حتی مناسبات مختلف مذهبی، غذاهای گوناگونی دارند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.]</ref>  ارزش‌های دینی در فرهنگ غذایی مردم بلوچ نقش اساسی دارد. این فرهنگ، ویژگی‌های شخصیتی بلوچ‌ها از جمله [[مهمان نوازی|مهمان‌نوازی]] آنها را نیز به نمایش می‌گذارد.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص48-61.]</ref>  
فرهنگ غذایی مردم [[بلوچ]]، با گوناگونی بسیار، جزو هویت آنها به‌شمار می‌رود و نمادی از بخش‌های مختلف زندگی این مردم است. طبق تحقیقات انجام‌شده، گوشت، [[نان]] و خرما در بیشتر سفره‌های مردم بلوچ وجود دارد. مردم بلوچ با وجود ارتباط گسترده با اقوام مختلف و همسایگی با شبه‌قارهٔ هند، بیشتر غذاهای سنتی خود را بدون اثرپذیری از فرهنگ دیگران، حفظ کرده است. مردم بلوچ برای فصل‌های سال و حتی مناسبات مختلف مذهبی، غذاهای گوناگونی دارند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.]</ref>  ارزش‌های دینی در فرهنگ غذایی مردم بلوچ نقش اساسی دارد. این فرهنگ، ویژگی‌های شخصیتی بلوچ‌ها از جمله [[مهمان نوازی|مهمان‌نوازی]] آنها را نیز به نمایش می‌گذارد.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص48-61.]</ref>
==منابع غذایی قوم بلوچ==
==منابع غذایی قوم بلوچ==
با توجه به منابع اقتصادی مردم بلوچ، تحقیقات نشان می‌دهد که مهم‌ترین منابع تأمین مواد غذایی مردم بلوچ را گوشت و فراوردهای لبنیاتی، حبوبات به‌ویژه گندم و [[برنج]]، [[خرما]]، ماهی و گیاهان به‌ویژه گیاهان خودرو تشکیل می‌دهد.<ref>[https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص137-140.]</ref>  
با توجه به منابع اقتصادی مردم بلوچ، تحقیقات نشان می‌دهد که مهم‌ترین منابع تأمین مواد غذایی مردم بلوچ را گوشت و فراوردهای لبنیاتی، حبوبات به‌ویژه گندم و [[برنج]]، [[خرما]]، ماهی و گیاهان به‌ویژه گیاهان خودرو تشکیل می‌دهد.<ref>[https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص137-140.]</ref>
==انواع غذاهای قوم بلوچ==
==انواع غذاهای قوم بلوچ==


==='''<big>نان</big>'''===
==={{درشت|نان}}===
[[نان]] در سفرۀ بلوچ از اهمیت بالایی برخوردار است و تنوع زیادی دارد:
[[نان]] در سفرهٔ بلوچ از اهمیت بالایی برخوردار است و تنوع زیادی دارد:


* '''نان تنوری:''' مردم بلوچ نان‌ لواش و خمیر را داخل [[تنور]] با اصطلاح محلی «ترون» می‌پزند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.]</ref>
* '''نان تنوری:''' مردم بلوچ نان لواش و خمیر را داخل [[تنور]] با اصطلاح محلی «ترون» می‌پزند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.]</ref>
* '''نان سیسرک:''' روی تابۀ آهنی پخته می‌شود.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.]</ref>
* '''نان سیسرک:''' روی تابهٔ آهنی پخته می‌شود.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.]</ref>
* '''پرانی:''' خمیر این نان را روی شین ‌داغ قرار داده، شین داغ دیگری را روی آن می‌گذارند تا نان پخته شود.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.]</ref>
* '''پرانی:''' خمیر این نان را روی شین داغ قرار داده، شین داغ دیگری را روی آن می‌گذارند تا نان پخته شود.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.]</ref>
* '''هلکاری و دوتینی:''' نان‌های روغنی مردم بلوچ است.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.]</ref>
* '''هلکاری و دوتینی:''' نان‌های روغنی مردم بلوچ است.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.]</ref>
* '''تیموش:''' نانی است که مردم بلوچ خمیر آبکی را با دست روی تابۀ آهنی داغ که در گویش محلی به آن «تین» می‌گویند پهن می‌کنند تا نان خشک و نازکی درست ‌شود. در گذشته این نان روی سنگ‌های نازک پهن و پخته می‌شد. این نان در [[رمضان|ماه رمضان]] طرف‌داران زیادی دارد.<ref>[https://www.asrehamoon.ir/news/69701/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%AA-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF% «غذاهای سنتی بلوچستان زینت‌بخش سفره‌های مردم سرباز در موقع سحری است»، پایگاه خبری عصر هامون.]</ref>
* '''تیموش:''' نانی است که مردم بلوچ خمیر آبکی را با دست روی تابهٔ آهنی داغ که در گویش محلی به آن «تین» می‌گویند پهن می‌کنند تا نان خشک و نازکی درست شود. در گذشته این نان روی سنگ‌های نازک پهن و پخته می‌شد. این نان در [[رمضان|ماه رمضان]] طرف‌داران زیادی دارد.<ref>[https://www.asrehamoon.ir/news/69701/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%AA-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF% «غذاهای سنتی بلوچستان زینت‌بخش سفره‌های مردم سرباز در موقع سحری است»، پایگاه خبری عصر هامون.]</ref>


==='''<big>خوراکی خرما</big>'''===
==={{درشت|خوراکی خرما}}===
خرما، اصیل‌ترین غذای مردم بلوچ است که از گذشته در موقع [[جنگ]] و سفر از آن استفاده می‌کردند. مردم بلوچ از خرما خوراکی‌های زیر را درست می‌کنند:
خرما، اصیل‌ترین غذای مردم بلوچ است که از گذشته در موقع [[جنگ]] و سفر از آن استفاده می‌کردند. مردم بلوچ از خرما خوراکی‌های زیر را درست می‌کنند:


* '''خرما هینزکی:''' به‌طور معمول خرمای مضافتی را با پا لِه کرده، داخل پوست دباغی شدۀ بز قرار می‌دهند. این خوراک از مرغوبیت بالایی برخوردار است.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''خرما هینزکی:''' به‌طور معمول خرمای مضافتی را با پا لِه کرده، داخل پوست دباغی شدهٔ بز قرار می‌دهند. این خوراک از مرغوبیت بالایی برخوردار است.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''خرمای خنبی:''' برخی مردم بلوچ خرما را داخل خنب (خمره) با فشار قرار می‌دهند و برخی دیگر خرما را با شیرۀ خرما، [[کنجد]] و پوچینگ، در داخل خنب قرار می‌دهند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''خرمای خنبی:''' برخی مردم بلوچ خرما را داخل خنب (خمره) با فشار قرار می‌دهند و برخی دیگر خرما را با شیرهٔ خرما، [[کنجد]] و پوچینگ، در داخل خنب قرار می‌دهند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''خرمای پاتی:''' خرما را با پا لِه کرده داخل سبد حصیری که از برگ درخت پرک درست شده، با فشار قرار می‌دهند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''خرمای پاتی:''' خرما را با پا لِه کرده داخل سبد حصیری که از برگ درخت پرک درست شده، با فشار قرار می‌دهند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''لده:''' خرمای مضافتی نیم‌رس را از وسط نصف کرده، دانۀ آن را می‌کشند بعد ریسمانی را از سوراخ آن عبور داده در معرض آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''لده:''' خرمای مضافتی نیم‌رس را از وسط نصف کرده، دانهٔ آن را می‌کشند بعد ریسمانی را از سوراخ آن عبور داده در معرض آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''کتک:''' خرمای مضافتی را به‌صورت عمودی بریده، دانۀ آن را می‌کشند بعد روی [[حصیر|حصیری]] در معرض آفتاب قرار داده خشک می‌کنند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''کتک:''' خرمای مضافتی را به‌صورت عمودی بریده، دانهٔ آن را می‌کشند بعد روی [[حصیر|حصیری]] در معرض آفتاب قرار داده خشک می‌کنند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''هارگ:''' خرمای رسیده را داخل دیگ بزرگ می‌جوشانند و بعد در معرض آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود. مردم بلوچ هارگ را به‌طور معمول در فصل زمستان مصرف می‌کنند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''هارگ:''' خرمای رسیده را داخل دیگ بزرگ می‌جوشانند و بعد در معرض آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود. مردم بلوچ هارگ را به‌طور معمول در فصل زمستان مصرف می‌کنند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''شیرگ:''' خرمای رسیده را می‌جوشانند و از آن به‌جای مربا استفاده می‌کنند و همچنین [[حلوا|حلوای]] محلی درست می‌کنند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''شیرگ:''' خرمای رسیده را می‌جوشانند و از آن به‌جای مربا استفاده می‌کنند و همچنین [[حلوا|حلوای]] محلی درست می‌کنند.<ref>[https://jsse.usb.ac.ir/article_6586.html آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.]</ref>
* '''چانگال:''' مردم بلوچ ابتدا آرد و آب را مخلوط کرده، به ‌ضخامت یک سانتی‌متر روی تابۀ آهنی داغ پهن می‌کنند بعد خمیر نیم‌پز را داخل ظرفی همراه خرما یکجا با چنگ‌زدن ورز می‌دهند تا دانه‌های [[خرما]] جدا شود. بعد روغن حیوانی را با پیاز داغ کرده، روی مخلوط نان و خرما اضافه می‌کنند و در نتیجه خوراک لذیذی به دست می‌آید. برخی چانگال را با خلال [[بادام]] و [[پسته]] تزیین می‌کنند. مردم بلوچ از مهمانان با چانگال و [[دوغ]] پذیرایی می‌کنند. مورد دیگر مصرف چانگال سفرۀ [[افطاری]] است.<ref>[https://anthropologyandculture.com/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ قنبرپور، «غذای بلوچ»، وب‌سایت انسانشناسی و فرهنگ.]</ref>
* '''چانگال:''' مردم بلوچ ابتدا آرد و آب را مخلوط کرده، به ضخامت یک سانتی‌متر روی تابهٔ آهنی داغ پهن می‌کنند بعد خمیر نیم‌پز را داخل ظرفی همراه خرما یکجا با چنگ‌زدن ورز می‌دهند تا دانه‌های [[خرما]] جدا شود. بعد روغن حیوانی را با پیاز داغ کرده، روی مخلوط نان و خرما اضافه می‌کنند و در نتیجه خوراک لذیذی به دست می‌آید. برخی چانگال را با خلال [[بادام]] و [[پسته]] تزیین می‌کنند. مردم بلوچ از مهمانان با چانگال و [[دوغ]] پذیرایی می‌کنند. مورد دیگر مصرف چانگال سفرهٔ [[افطاری]] است.<ref>[https://anthropologyandculture.com/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ قنبرپور، «غذای بلوچ»، وب‌سایت انسانشناسی و فرهنگ.]</ref>


==='''خوراکی گوشتی'''===
===خوراکی گوشتی===
[[پرونده:تباهگ.jpg|بندانگشتی|تباهگ]]
[[پرونده:تباهگ.jpg|بندانگشتی|تباهگ]]
دام‌پروری از منابع مهم معیشتی مردم بلوچ بوده و ۹۰درصد غذاهای محلی این مردم با گوشت همراه است. مردم بلوچ با استفاده از گوشت غذاهای زیر را درست می‌کنند:
دام‌پروری از منابع مهم معیشتی مردم بلوچ بوده و ۹۰درصد غذاهای محلی این مردم با گوشت همراه است. مردم بلوچ با استفاده از گوشت غذاهای زیر را درست می‌کنند:


* '''تباهگ:''' مردم بلوچ اول گوشت بز و گوسفند را به لایه‌های نازک تبدیل می‌کنند بعد پودر نمک و اناردانه را روی آن ریخته، داخل توری می‌پیچند و برای مدت دو تا سه هفته در معرض آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود. نمک و پودر [[انار]] در کنار جلوگیری از فاسدشدن گوشت و سرعت در روند خشک‌شدن آن، طعم آن را تُرد و ترش می‌کند و سبب می‌شود که گوشت برای مدت طولانی حتی یک‌سال فاسد نشود. مردم بلوچ گوشت تباهگ را آب‌پز کرده و با آب آن، برنج می‌پزند و گوشت را با روغن حیوانی سرخ می‌کنند.<ref>[http://ir-handicrafts.ir/blog/sistan-food «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.]</ref> امروزه با وجود دست‌رسی به برق و یخچال، تباهگ با همان روش سنتی به‌صورت گسترده میان مردم بلوچ رایج است.<ref>[http://sistanbaloochestan.khorasannews.com/newspaper/BlockPrint/25858 «غذاهای سنتی بلوچستان در راه ثبت ملی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی خراسان.]</ref>  مردم بلوچ تباهگ را در فصل [[زمستان]] برای وعده‌های شام و ناهار<ref> [https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص147.]</ref>  و برای سحری در [[رمضان|ماه رمضان]] مصرف می‌کنند<ref>[http://sistanbaloochestan.khorasannews.com/newspaper/BlockPrint/25858 «غذاهای سنتی بلوچستان در راه ثبت ملی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی خراسان.]</ref>  تا انرژی و گرمی مورد نیاز بدن را تأمین کنند. تباهگ یک غذای قابل ‌دست‌رس به‌ویژه در فصل زمستان است.<ref> [https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص147.]</ref>  بلوچ‌های [[ایران]]، پاکستان و [[افغانستان]] برای پذیرایی از مهمانان خود نیز تباهگ درست می‌کنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/80726396/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%8A-%D8%B3%D9%86%D8%AA%D9%8A-%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%87%DA%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%87-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%8A-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%AF «غذای سنتی «تباهگ» به سفرۀ بلوچ‌ها بازمی‌گردد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>
* '''تباهگ:''' مردم بلوچ اول گوشت بز و گوسفند را به لایه‌های نازک تبدیل می‌کنند بعد پودر نمک و اناردانه را روی آن ریخته، داخل توری می‌پیچند و برای مدت دو تا سه هفته در معرض آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود. نمک و پودر [[انار]] در کنار جلوگیری از فاسدشدن گوشت و سرعت در روند خشک‌شدن آن، طعم آن را تُرد و ترش می‌کند و سبب می‌شود که گوشت برای مدت طولانی حتی یک‌سال فاسد نشود. مردم بلوچ گوشت تباهگ را آب‌پز کرده و با آب آن، برنج می‌پزند و گوشت را با روغن حیوانی سرخ می‌کنند.<ref>[http://ir-handicrafts.ir/blog/sistan-food «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.]</ref> امروزه با وجود دست‌رسی به برق و یخچال، تباهگ با همان روش سنتی به‌صورت گسترده میان مردم بلوچ رایج است.<ref>[http://sistanbaloochestan.khorasannews.com/newspaper/BlockPrint/25858 «غذاهای سنتی بلوچستان در راه ثبت ملی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی خراسان.]</ref>  مردم بلوچ تباهگ را در فصل [[زمستان]] برای وعده‌های شام و ناهار<ref> [https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص147.]</ref>  و برای سحری در [[رمضان|ماه رمضان]] مصرف می‌کنند<ref>[http://sistanbaloochestan.khorasannews.com/newspaper/BlockPrint/25858 «غذاهای سنتی بلوچستان در راه ثبت ملی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی خراسان.]</ref>  تا انرژی و گرمی مورد نیاز بدن را تأمین کنند. تباهگ یک غذای قابل دست‌رس به‌ویژه در فصل زمستان است.<ref> [https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص147.]</ref>  بلوچ‌های [[ایران]]، پاکستان و [[افغانستان]] برای پذیرایی از مهمانان خود نیز تباهگ درست می‌کنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/80726396/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%8A-%D8%B3%D9%86%D8%AA%D9%8A-%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%87%DA%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%87-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%8A-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%AF «غذای سنتی «تباهگ» به سفرۀ بلوچ‌ها بازمی‌گردد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>
* '''تنورچه:''' نوعی کباب بلوچی است که برخی، قطعه‌های کوچک گوشت گوسفند را به سیخ می‌کشند و برخی گوسفند سالم را داخل تنور قرار داده، دهن تنور را با کاه‌گِل می‌بندند. اگر بخواهند که کباب آب‌دار باشد، ظرف آبی را نیز داخل [[تنور]] می‌گذارند. پخت این کباب تا یک ساعت زمان نیاز دارد. مردم بلوچ تنورچه را تنها و گاهی با [[پلو]] سفید می‌خورند.<ref>[https://anthropologyandculture.com/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ قنبرپور، «غذای بلوچ»، وب‌سایت انسان‌شناسی و فرهنگ.]</ref>
* '''تنورچه:''' نوعی کباب بلوچی است که برخی، قطعه‌های کوچک گوشت گوسفند را به سیخ می‌کشند و برخی گوسفند سالم را داخل تنور قرار داده، دهن تنور را با کاه‌گِل می‌بندند. اگر بخواهند که کباب آب‌دار باشد، ظرف آبی را نیز داخل [[تنور]] می‌گذارند. پخت این کباب تا یک ساعت زمان نیاز دارد. مردم بلوچ تنورچه را تنها و گاهی با [[پلو]] سفید می‌خورند.<ref>[https://anthropologyandculture.com/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ قنبرپور، «غذای بلوچ»، وب‌سایت انسان‌شناسی و فرهنگ.]</ref>
* '''ناگمان‌پچ:''' نوعی کباب بلوچی است که به‌ آن شکارپچ نیز گفته می‌شود. این کباب از گوشت گاو و گوسفند تهیه می‌شود. مردم بلوچ تکه‌های بزرگ گوشت را به سیخ‌های چوبی کشیده، دوطرف آن را آتشی با حرارت ملایم روشن می‌کنند. پخت این کباب ۳ الی ۶ ساعت زمان نیاز دارد. از نظر آگاهان خوش‌مزه‌ترین کباب بلوچی است.
* '''ناگمان‌پچ:''' نوعی کباب بلوچی است که به آن شکارپچ نیز گفته می‌شود. این کباب از گوشت گاو و گوسفند تهیه می‌شود. مردم بلوچ تکه‌های بزرگ گوشت را به سیخ‌های چوبی کشیده، دوطرف آن را آتشی با حرارت ملایم روشن می‌کنند. پخت این کباب ۳ الی ۶ ساعت زمان نیاز دارد. از نظر آگاهان خوش‌مزه‌ترین کباب بلوچی است.
* '''کباب چامپ:''' این یک کباب اعیانی در فرهنگ بلوچ است که با راستۀ گوشت گوسفند تهیه می‌شود. مردم بلوچ برای طعم این کباب از ادویه‌های پاکستانی و بنگالی استفاده می‌کنند.<ref>[http://ir-handicrafts.ir/blog/sistan-food «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.]</ref>
* '''کباب چامپ:''' این یک کباب اعیانی در فرهنگ بلوچ است که با راستهٔ گوشت گوسفند تهیه می‌شود. مردم بلوچ برای طعم این کباب از ادویه‌های پاکستانی و بنگالی استفاده می‌کنند.<ref>[http://ir-handicrafts.ir/blog/sistan-food «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.]</ref>
* '''پلو بریانی:''' این غذای مجلسی مردم بلوچ است که بیشتر در [[مراسم عروسی|عروسی‌ها]] و مراسم [[عزاداری]]، آن را تهیه می‌کنند. مواد اصلی آن را [[برنج]] و گوشت تشکیل می‌دهد. مواد ترکیبی آن، ماست، سبزیجات و ادویۀ ویژۀ [[بریانی]] است که نسبت به ادویه‌های دیگر تندتر است. در برخی موارد بدون گوشت با [[سیب زمینی|سیب‌زمینی]]، قارچ و هویج درست می‌کنند. محققان خاستگاه اصلی این غذا را شمال هند می‌دانند که در کشورهای پاکستان، افغانستان و عراق نیز رایج است.<ref>[https://www.kojaro.com/food/191589-biryani-pilaf-recipe/ توکلی، «طرز تهیۀ پلوبریانی، پلو لذیذ  و مجلسی بلوچی»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
* '''پلو بریانی:''' این غذای مجلسی مردم بلوچ است که بیشتر در [[مراسم عروسی|عروسی‌ها]] و مراسم [[عزاداری]]، آن را تهیه می‌کنند. مواد اصلی آن را [[برنج]] و گوشت تشکیل می‌دهد. مواد ترکیبی آن، ماست، سبزیجات و ادویهٔ ویژهٔ [[بریانی]] است که نسبت به ادویه‌های دیگر تندتر است. در برخی موارد بدون گوشت با [[سیب زمینی|سیب‌زمینی]]، قارچ و هویج درست می‌کنند. محققان خاستگاه اصلی این غذا را شمال هند می‌دانند که در کشورهای پاکستان، افغانستان و عراق نیز رایج است.<ref>[https://www.kojaro.com/food/191589-biryani-pilaf-recipe/ توکلی، «طرز تهیۀ پلوبریانی، پلو لذیذ  و مجلسی بلوچی»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
* '''تلخان:''' از غذاهای سنتی [[چابهار]] است. این غذا از دنبۀ گوسفند و گندم تهیه می‌شود که بسیار مقوی است و طبع گرم دارد. مردم بلوچ این غذا را بیشتر برای زنان پس از [[زایمان]] آماده می‌کنند. برای تهیۀ این غذا ابتدا گندم را آب‌پز، بعد خشک می‌کنند. سپس آن را کوبیده با دنبه یکجا می‌پزند.<ref>[https://chashland.com/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/ «معرفی غذاهای سنتی چابهار»، وب‌سایت چاشلند.]</ref>
* '''تلخان:''' از غذاهای سنتی [[چابهار]] است. این غذا از دنبهٔ گوسفند و گندم تهیه می‌شود که بسیار مقوی است و طبع گرم دارد. مردم بلوچ این غذا را بیشتر برای زنان پس از [[زایمان]] آماده می‌کنند. برای تهیهٔ این غذا ابتدا گندم را آب‌پز، بعد خشک می‌کنند. سپس آن را کوبیده با دنبه یکجا می‌پزند.<ref>[https://chashland.com/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/ «معرفی غذاهای سنتی چابهار»، وب‌سایت چاشلند.]</ref>


==='''غذاهای دریایی'''===
===غذاهای دریایی===
به‌دلیل شغل سنتی مردم بلوچ و درک خاصیت درمانی ماهی، این مردم خوراکی‌های متنوع و لذیذی از ماهی درست می‌کنند؛ اما طبقات بالای اجتماعی، مصرف ماهی را در شأن خود نمی‌دانند.
به‌دلیل شغل سنتی مردم بلوچ و درک خاصیت درمانی ماهی، این مردم خوراکی‌های متنوع و لذیذی از ماهی درست می‌کنند؛ اما طبقات بالای اجتماعی، مصرف ماهی را در شأن خود نمی‌دانند.


* '''هتک ماهی:''' مواد اولیۀ این غذا را ماهی‌های کوچک، پیاز، ادویه، نمک و روغن تشکیل می‌دهد. بافت این غذا نیمه‌آبکی است که برای نهار و شام به‌عنوان غذای اصلی آماده می‌شود. به باور مردم بلوچ ماهی طبع سرد دارد از این جهت این غذا را بیشتر در فصل تابستان استفاده می‌کنند. از نظر کارشناسان با مرور زمان در روش تهیۀ این غذای سنتی، تحولی به‌وجود نیامده است.<ref> [https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص148-149.]</ref>
* '''هتک ماهی:''' مواد اولیهٔ این غذا را ماهی‌های کوچک، پیاز، ادویه، نمک و روغن تشکیل می‌دهد. بافت این غذا نیمه‌آبکی است که برای نهار و شام به‌عنوان غذای اصلی آماده می‌شود. به باور مردم بلوچ ماهی طبع سرد دارد از این جهت این غذا را بیشتر در فصل تابستان استفاده می‌کنند. از نظر کارشناسان با مرور زمان در روش تهیهٔ این غذای سنتی، تحولی به‌وجود نیامده است.<ref> [https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص148-149.]</ref>
* '''لنجو:''' لنجو یا ماهی آب‌پز که برخی به آن ماهی دیگی و ماهی دوغی نیز می‌گویند. لنجو از غذاهای سنتی مردم بلوچ است. مواد اولیه این غذا را ماهی، [[دوغ]] محلی یا آب، پیاز، روغن، [[زردچوبه]]، [[فلفل]]، آچار زابلی و نمک تشکیل می‌دهد که برای وعده‌های شام و ناهار آماده می‌شود.<ref> [https://www.tabnaksistanbaluchestan.ir/fa/news/737241/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 رستمی، «غذاهای سنتی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت تابناک.]</ref>
* '''لنجو:''' لنجو یا ماهی آب‌پز که برخی به آن ماهی دیگی و ماهی دوغی نیز می‌گویند. لنجو از غذاهای سنتی مردم بلوچ است. مواد اولیه این غذا را ماهی، [[دوغ]] محلی یا آب، پیاز، روغن، [[زردچوبه]]، [[فلفل]]، آچار زابلی و نمک تشکیل می‌دهد که برای وعده‌های شام و ناهار آماده می‌شود.<ref> [https://www.tabnaksistanbaluchestan.ir/fa/news/737241/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 رستمی، «غذاهای سنتی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت تابناک.]</ref>
* '''ماهیگ‌پچ:''' مردم بلوچ این غذا را در فصل‌های بارانی درست می‌کنند. بلوچ‌ها ماهی کباب‌شده را در خمیر گذاشته و داخل تنور می‌پزند.<ref> [https://www.karnaval.ir/blog/traditional-food-sistan-and-baluchestan امینی، «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارناوال.]</ref>
* '''ماهیگ‌پچ:''' مردم بلوچ این غذا را در فصل‌های بارانی درست می‌کنند. بلوچ‌ها ماهی کباب‌شده را در خمیر گذاشته و داخل تنور می‌پزند.<ref> [https://www.karnaval.ir/blog/traditional-food-sistan-and-baluchestan امینی، «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارناوال.]</ref>
* '''کوتوک:''' مردم بلوچ ابتدا ماهی را در آراد سوخاری غلتانیده و سپس سرخ می‌کنند. ماهی سرخ‌شده را در هاون می‌کوبند سپس پودر دانۀ انار را روی روغنی که ماهی را با آن سرخ کرده، می‌ریزند و آن را با ماهی لِه‌شده یک‌جا می‌کنند.<ref>[https://www.kojaro.com/food/118808-sistsn-o-balochestan-traditional-food/ جاعی، «غذاهای سنتی استان سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
* '''کوتوک:''' مردم بلوچ ابتدا ماهی را در آراد سوخاری غلتانیده و سپس سرخ می‌کنند. ماهی سرخ‌شده را در هاون می‌کوبند سپس پودر دانهٔ انار را روی روغنی که ماهی را با آن سرخ کرده، می‌ریزند و آن را با ماهی لِه‌شده یک‌جا می‌کنند.<ref>[https://www.kojaro.com/food/118808-sistsn-o-balochestan-traditional-food/ جاعی، «غذاهای سنتی استان سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
* '''کراهی میگو:''' از خوراکی‌های سنتی چابهار است که امروزه در رستوان‌ها، بازار گرم دارد. مواد اصلی این غذا میگو، پیاز و گشنیز است که ابتدا میگو، پیاز و گشنیز با روغن تفت داده می‌شود و بعد مقداری آب به آن افزده می‌شود.<ref>[https://chashland.com/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/ «معرفی غذاهای سنتی چابهار»، وب‌سایت چاشلند.]</ref>
* '''کراهی میگو:''' از خوراکی‌های سنتی چابهار است که امروزه در رستوان‌ها، بازار گرم دارد. مواد اصلی این غذا میگو، پیاز و گشنیز است که ابتدا میگو، پیاز و گشنیز با روغن تفت داده می‌شود و بعد مقداری آب به آن افزده می‌شود.<ref>[https://chashland.com/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/ «معرفی غذاهای سنتی چابهار»، وب‌سایت چاشلند.]</ref>


==='''غذاهای لبنی'''===
===غذاهای لبنی===
غذاهای لبنی، بخش بزرگ مردم بلوچ شغل‌ دام‌پروری دارند از این جهت انواع مختلفی از غذاهای سنتی با لبنیات تهیه می‌کنند.
غذاهای لبنی، بخش بزرگ مردم بلوچ شغل دام‌پروری دارند از این جهت انواع مختلفی از غذاهای سنتی با لبنیات تهیه می‌کنند.


* '''دوغ‌پا:''' نوعی خورشت بلوچی است که با دوغ، گوشت گوساله، لپه، پیاز، روغن، فلفل سیاه، زردچوبه و [[زعفران]] تهیه می‌شود. مردم بلوچ این خورشت را با برنج مصرف می‌کنند.
* '''دوغ‌پا:''' نوعی خورشت بلوچی است که با دوغ، گوشت گوساله، لپه، پیاز، روغن، فلفل سیاه، زردچوبه و [[زعفران]] تهیه می‌شود. مردم بلوچ این خورشت را با برنج مصرف می‌کنند.
* '''کشک زرد:''' این خوراک در میان مردم زابل بیشتر رایج است که به‌طور معمول در صبحانه و روزهای [[پاییز]] و [[زمستان]] مصرف می‌کنند. از نظر مردم بلوچ این غذا طبع گرم و خاصیت درمانی به‌ویژه برای سرماخوردگی، ورم معده، اسهال، یبوست و فشار خون دارد. مواد اولیه آن را کشک زرد، [[آبگوشت|آب گوشت]] و پیاز تشکیل می‌دهد. بافت این غذا مثل سوپ غلیظ است.<ref>[https://www.raheeno.com/article/4484/%D8%BA%D8%B0%D8%A7-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.aspx «معرفی غذاهای سنتی و محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت رهی نو.]</ref>
* '''کشک زرد:''' این خوراک در میان مردم زابل بیشتر رایج است که به‌طور معمول در صبحانه و روزهای [[پاییز]] و [[زمستان]] مصرف می‌کنند. از نظر مردم بلوچ این غذا طبع گرم و خاصیت درمانی به‌ویژه برای سرماخوردگی، ورم معده، اسهال، یبوست و فشار خون دارد. مواد اولیه آن را کشک زرد، [[آبگوشت|آب گوشت]] و پیاز تشکیل می‌دهد. بافت این غذا مثل سوپ غلیظ است.<ref>[https://www.raheeno.com/article/4484/%D8%BA%D8%B0%D8%A7-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.aspx «معرفی غذاهای سنتی و محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت رهی نو.]</ref>


==='''غذاهای گیاهی'''===
===غذاهای گیاهی===
غذاهای گیاهی، یکی از راه‌های سنتی معیشت مردم بلوچ گردآوری گیاهان است؛ گیاهان خودرو در فرهنگ غذایی بلوچ جایگاه خاصی دارند و انواع مختلف غذا از آن درست می‌کنند که معروف‌ترین آنها به‌قرار ذیل است:
غذاهای گیاهی، یکی از راه‌های سنتی معیشت مردم بلوچ گردآوری گیاهان است؛ گیاهان خودرو در فرهنگ غذایی بلوچ جایگاه خاصی دارند و انواع مختلف غذا از آن درست می‌کنند که معروف‌ترین آنها به‌قرار ذیل است:


* '''راب:''' مردم بلوچ با استفاده از گیاه راب/کُما، پودر اناردانه، فلفل و نمک، غذایی برای وعدۀ کامل شام و ناهار درست می‌کنند. به‌دلیل که راب فقط در فصل سرد می‌روید، این غذا بیشتر در فصل زمستان مصرف می‌شود، اما گاهی [[زنان بلوچ]]، گیاه را خشک کرده، برای فصل‌های دیگر ذخیره می‌کنند. کارشناسان معتقدند که در روش سنتی پخت این غذا تغییری به‌وجود نیامده است. از نظر مردم بلوچ غذای راب خاصیت درمانی برای بیماری‌های گوارشی و سرماخوردگی دارد.<ref>[https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص149-150.]</ref>
* '''راب:''' مردم بلوچ با استفاده از گیاه راب/کُما، پودر اناردانه، فلفل و نمک، غذایی برای وعدهٔ کامل شام و ناهار درست می‌کنند. به‌دلیل که راب فقط در فصل سرد می‌روید، این غذا بیشتر در فصل زمستان مصرف می‌شود، اما گاهی [[زنان بلوچ]]، گیاه را خشک کرده، برای فصل‌های دیگر ذخیره می‌کنند. کارشناسان معتقدند که در روش سنتی پخت این غذا تغییری به‌وجود نیامده است. از نظر مردم بلوچ غذای راب خاصیت درمانی برای بیماری‌های گوارشی و سرماخوردگی دارد.<ref>[https://tourgardan.com/blog/detail/276/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص149-150.]</ref>
* '''املت‌سوزی:''' نوع دیگری از غذای سنتی بلوچی است که مواد اولیۀ آن گیاه «سوزی» است که در گویش محلی به نام‌های «شاهی وحشی» و «ازمک» نیز یاد می‌شود. این گیاه در اواخر فصل تابستان و پاییز به‌صورت خودرو در مزارع گندم می‌روید. مردم بلوچ با ترکیب سوزی، [[تخم مرغ|تخم‌مرغ]]، [[سیب زمینی|سیب‌زمینی]]، پیاز، سیر و روغن، این غذای خوش‌مزه را درست می‌کنند.<ref>[http://ir-handicrafts.ir/blog/sistan-food «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.]</ref>
* '''املت‌سوزی:''' نوع دیگری از غذای سنتی بلوچی است که مواد اولیهٔ آن گیاه «سوزی» است که در گویش محلی به نام‌های «شاهی وحشی» و «ازمک» نیز یاد می‌شود. این گیاه در اواخر فصل تابستان و پاییز به‌صورت خودرو در مزارع گندم می‌روید. مردم بلوچ با ترکیب سوزی، [[تخم مرغ|تخم‌مرغ]]، [[سیب زمینی|سیب‌زمینی]]، پیاز، سیر و روغن، این غذای خوش‌مزه را درست می‌کنند.<ref>[http://ir-handicrafts.ir/blog/sistan-food «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.]</ref>
* '''انباگ:''' مواد اصلی این غذا مرغ و گیاه شنبلیله است که برای صبحانه و شام درست می‌شود. طعم خاص انباگ، گردش‌گران زیادی را به خود جلب کرده و جزء میراث فرهنگی ایران ثبت شده است.<ref>[http://ir-handicrafts.ir/blog/sistan-food «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.]</ref>
* '''انباگ:''' مواد اصلی این غذا مرغ و گیاه شنبلیله است که برای صبحانه و شام درست می‌شود. طعم خاص انباگ، گردش‌گران زیادی را به خود جلب کرده و جزء میراث فرهنگی ایران ثبت شده است.<ref>[http://ir-handicrafts.ir/blog/sistan-food «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.]</ref>
* '''بت‌ماش:''' در تهیۀ آن، از برنج، ماش و گیاهان معطر استفاده می‌شود. مردم بلوچ این غذا را بیشتر در فصل‌های سرد و پربارش و به‌خصوص اگر ماه رمضان در این فصل‌ها واقع شود، برای سفرۀ سحری، استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.karnaval.ir/blog/traditional-food-sistan-and-baluchestan امینی، «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارناوال.]</ref>
* '''بت‌ماش:''' در تهیهٔ آن، از برنج، ماش و گیاهان معطر استفاده می‌شود. مردم بلوچ این غذا را بیشتر در فصل‌های سرد و پربارش و به‌خصوص اگر ماه رمضان در این فصل‌ها واقع شود، برای سفرهٔ سحری، استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.karnaval.ir/blog/traditional-food-sistan-and-baluchestan امینی، «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارناوال.]</ref>


==ادویۀ سنتی مردم بلوچ==
==ادویهٔ سنتی مردم بلوچ==
[[پرونده:ادویه-آچار.jpg|بندانگشتی|200x200پیکسل|ادویه آچار]]
[[پرونده:ادویه-آچار.jpg|بندانگشتی|200x200پیکسل|ادویه آچار]]
از نظر پژوهش‌گران، آنچه به غذاهای بلوچی طعم خاص می‌دهد، ادویۀ سنتی است که توسط خود آنها آماده می‌شود. مردم بلوچ برای هر نوع غذا ادویۀ ویژه دارند و با مخلوط کردن انواع گیاهان معطر این ادویه را تهیه می‌کنند.<ref>[https://roostatish.ir/%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D9%88-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C/ سالور، «طرز تهیه و معرفی انواع ادویه‌های ایرانی و بلوچی»، وب‌سایت روستا تیش.]</ref> آچار زابلی نیز برای طعم‌دادن به غذاها استفادۀ زیادی دارد و دارای شهرت جهانی است. این ادویه از آرد سبوس‌دار گندم، پیاز چرخ‌شده و دیگر گیاهان خوش‌بو، تهیه می‌شود.<ref>[https://aradbranding.com/fa/achar-zabli-spice «ادویۀ آچار زابلی»، وب‌سایت آرد برندینگ.]</ref>  
از نظر پژوهش‌گران، آنچه به غذاهای بلوچی طعم خاص می‌دهد، ادویهٔ سنتی است که توسط خود آنها آماده می‌شود. مردم بلوچ برای هر نوع غذا ادویهٔ ویژه دارند و با مخلوط کردن انواع گیاهان معطر این ادویه را تهیه می‌کنند.<ref>[https://roostatish.ir/%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D9%88-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C/ سالور، «طرز تهیه و معرفی انواع ادویه‌های ایرانی و بلوچی»، وب‌سایت روستا تیش.]</ref> آچار زابلی نیز برای طعم‌دادن به غذاها استفادهٔ زیادی دارد و دارای شهرت جهانی است. این ادویه از آرد سبوس‌دار گندم، پیاز چرخ‌شده و دیگر گیاهان خوش‌بو، تهیه می‌شود.<ref>[https://aradbranding.com/fa/achar-zabli-spice «ادویۀ آچار زابلی»، وب‌سایت آرد برندینگ.]</ref>
==گردشگری غذایی==
==گردشگری غذایی==
از نظر کارشناسان، غذاهای سنتی مردم بلوچ در کنار دیگر بخش‌های فرهنگی این مردم، ظرفیت خوبی برای [[گردشگری|گردشگری]] دارد. بررسی‌ها نشان داده است که فرهنگ، جاذبه‌های اقلیمی و غذا، به‌ترتیب هدف گردشگران است. امروزه برگزاری جشنواره‌های غذایی و برندسازی می‌تواند غذاهای بلوچی را به گردشگران معرفی کند که این امر در رشد اشتغال‌زایی، اقتصاد مردم و حفظ سنت‌های بومی و تنوع فرهنگی، نقش اساسی دارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/85164994/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D9%86%D9%88%D8%B9-%D8%A8%D8%AE%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D9%87-%D9 «غذاهای محلی ظرفیتی برای تنوع‌بخشی به جاذبه‌های گردشگری»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>  
از نظر کارشناسان، غذاهای سنتی مردم بلوچ در کنار دیگر بخش‌های فرهنگی این مردم، ظرفیت خوبی برای [[گردشگری|گردشگری]] دارد. بررسی‌ها نشان داده است که فرهنگ، جاذبه‌های اقلیمی و غذا، به‌ترتیب هدف گردشگران است. امروزه برگزاری جشنواره‌های غذایی و برندسازی می‌تواند غذاهای بلوچی را به گردشگران معرفی کند که این امر در رشد اشتغال‌زایی، اقتصاد مردم و حفظ سنت‌های بومی و تنوع فرهنگی، نقش اساسی دارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/85164994/%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D9%86%D9%88%D8%B9-%D8%A8%D8%AE%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D9%87-%D9 «غذاهای محلی ظرفیتی برای تنوع‌بخشی به جاذبه‌های گردشگری»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
خط ۷۶: خط ۷۶:
==منابع==
==منابع==
{{آغاز منابع}}
{{آغاز منابع}}
*آهنگر عباسعلی و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، مجلۀ مطالعات اجتماعی اقوام، دورۀ ۱، شمارۀ ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش.
*آهنگر عباسعلی و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، مجلهٔ مطالعات اجتماعی اقوام، دورهٔ ۱، شمارهٔ ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش.
*امینی، نسیم، «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: ۳۱ فروردین ۱۳۹۹ش.
*امینی، نسیم، «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: ۳۱ فروردین ۱۳۹۹ش.
*«ادویۀ آچار زابلی»، وب‌‌سایت آرد برندینگ، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ش.
*«ادویهٔ آچار زابلی»، وب‌سایت آرد برندینگ، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ش.
*توکلی، نگین، «طرز تهیۀ پلوبریانی، پلو لذیذ و مجلسی بلوچی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۳۹۹ش.
*توکلی، نگین، «طرز تهیهٔ پلوبریانی، پلو لذیذ و مجلسی بلوچی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۳۹۹ش.
*رستمی، محبوبه، «غذاهای سنتی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: ۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ش.
*رستمی، محبوبه، «غذاهای سنتی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: ۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ش.
*سالور، آدریا، «طرز تهیه و معرفی انواع ادویه‌های ایرانی و بلوچی»، وب‌سایت روستا تیش، تاریخ درج مطلب: ۹ تیر ۱۴۰۲ش.
*سالور، آدریا، «طرز تهیه و معرفی انواع ادویه‌های ایرانی و بلوچی»، وب‌سایت روستا تیش، تاریخ درج مطلب: ۹ تیر ۱۴۰۲ش.
*شجاعی، صدیقه، «غذاهای سنتی استان سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۱۸ فروردین ۱۴۰۰ش.
*شجاعی، صدیقه، «غذاهای سنتی استان سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۱۸ فروردین ۱۴۰۰ش.
*عسگری خانقاه، اصغر و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، دوفصل‌نامۀ دانش‌های بومی ایران، سال چهارم، شمارۀ ۸، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
*عسگری خانقاه، اصغر و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، دوفصل‌نامهٔ دانش‌های بومی ایران، سال چهارم، شمارهٔ ۸، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
*«غذاهای سنتی بلوچستان در راه ثبت ملی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی خراسان، تاریخ بازدید: ۱۲ اسفند ۱۴۰۲ش.
*«غذاهای سنتی بلوچستان در راه ثبت ملی»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی خراسان، تاریخ بازدید: ۱۲ اسفند ۱۴۰۲ش.
*«غذاهای محلی ظرفیتی برای تنوع‌بخشی به جاذبه‌های گردشگری»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ تیر ۱۴۰۲ش.
*«غذاهای محلی ظرفیتی برای تنوع‌بخشی به جاذبه‌های گردشگری»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ تیر ۱۴۰۲ش.
*«غذای سنتی «تباهگ» به سفرۀ بلوچ‌ها بازمی‌گردد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ تیر ۱۳۹۲ش.
*«غذای سنتی «تباهگ» به سفرهٔ بلوچ‌ها بازمی‌گردد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ تیر ۱۳۹۲ش.
*«غذاهای سنتی بلوچستان زینت بخش سفره‌های مردم سرباز در موقع سحری است»، پایگاه خبری عصر هامون، تاریخ درج مطلب: ۴ تیر ۱۳۹۴ش.
*«غذاهای سنتی بلوچستان زینت بخش سفره‌های مردم سرباز در موقع سحری است»، پایگاه خبری عصر هامون، تاریخ درج مطلب: ۴ تیر ۱۳۹۴ش.
*«غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ش.
*«غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ش.
خط ۹۸: خط ۹۸:
|title=معروف‌ترین غذاهای سنتی مردم بلوچ کدامند؟ آشنایی با آشپزی بلوچی - ویکی زندگی
|title=معروف‌ترین غذاهای سنتی مردم بلوچ کدامند؟ آشنایی با آشپزی بلوچی - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|title_mode=Replaced Title
|keywords=غذاهای سنتی مردم بلوچ, غذای بلوچی, آشپزی بلوچی, معروف ترین غذای بلوچی, فرهنگ غذایی بلوچستان, تنورچه
|keywords=غذاهای سنتی مردم بلوچ, غذای بلوچی, آشپزی بلوچی, معروف‌ترین غذای بلوچی, فرهنگ غذایی بلوچستان, تنورچه
|description=غذاهای سنتی مردم بلوچ، با تنوع زیاد، بازتابی از فرهنگ و تاریخ این قوم است. با معروف‌ترین خوراک‌های محلی و سنتی بلوچستان و دستور پخت آنها آشنا شوید - ویکی زندگی
|description=غذاهای سنتی مردم بلوچ، با تنوع زیاد، بازتابی از فرهنگ و تاریخ این قوم است. با معروف‌ترین خوراک‌های محلی و سنتی بلوچستان و دستور پخت آنها آشنا شوید - ویکی زندگی
}}
}}

نسخهٔ ۲۷ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۸:۴۷

تنورچه، نوعی کباب بلوچی

غذاهای سنتی مردم بلوچ؛ خوراک‌های رایج در فرهنگ و سنت مردم بلوچ.

غذاهای سنتی مردم بلوچ، با توجه به تاریخ، فرهنگ و نوع معیشت آنها، دارای تنوع زیادی بوده و حامل ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و معیشتی آنها است. برخی از این غذاها میان اقوام دیگر نیز طرفدارانی دارد و باعث رشد صنعت گردش‌گری در مناطق بلوچ‌نشین شده است.

معرفی غذاهای سنتی مردم بلوچ

غذاهای سنتی مردم بلوچ، آن دسته از غذاهای رایج در میان این مردم است که نسل‌به‌نسل انتقال یافته و ارتباط تنگاتنگ با محیط‌زیست، فرهنگ و منابع معیشتی این مردم دارد.[۱]

جایگاه غذا در فرهنگ بلوچ

فرهنگ غذایی مردم بلوچ، با گوناگونی بسیار، جزو هویت آنها به‌شمار می‌رود و نمادی از بخش‌های مختلف زندگی این مردم است. طبق تحقیقات انجام‌شده، گوشت، نان و خرما در بیشتر سفره‌های مردم بلوچ وجود دارد. مردم بلوچ با وجود ارتباط گسترده با اقوام مختلف و همسایگی با شبه‌قارهٔ هند، بیشتر غذاهای سنتی خود را بدون اثرپذیری از فرهنگ دیگران، حفظ کرده است. مردم بلوچ برای فصل‌های سال و حتی مناسبات مختلف مذهبی، غذاهای گوناگونی دارند.[۲] ارزش‌های دینی در فرهنگ غذایی مردم بلوچ نقش اساسی دارد. این فرهنگ، ویژگی‌های شخصیتی بلوچ‌ها از جمله مهمان‌نوازی آنها را نیز به نمایش می‌گذارد.[۳]

منابع غذایی قوم بلوچ

با توجه به منابع اقتصادی مردم بلوچ، تحقیقات نشان می‌دهد که مهم‌ترین منابع تأمین مواد غذایی مردم بلوچ را گوشت و فراوردهای لبنیاتی، حبوبات به‌ویژه گندم و برنج، خرما، ماهی و گیاهان به‌ویژه گیاهان خودرو تشکیل می‌دهد.[۴]

انواع غذاهای قوم بلوچ

نان

نان در سفرهٔ بلوچ از اهمیت بالایی برخوردار است و تنوع زیادی دارد:

  • نان تنوری: مردم بلوچ نان لواش و خمیر را داخل تنور با اصطلاح محلی «ترون» می‌پزند.[۵]
  • نان سیسرک: روی تابهٔ آهنی پخته می‌شود.[۶]
  • پرانی: خمیر این نان را روی شین داغ قرار داده، شین داغ دیگری را روی آن می‌گذارند تا نان پخته شود.[۷]
  • هلکاری و دوتینی: نان‌های روغنی مردم بلوچ است.[۸]
  • تیموش: نانی است که مردم بلوچ خمیر آبکی را با دست روی تابهٔ آهنی داغ که در گویش محلی به آن «تین» می‌گویند پهن می‌کنند تا نان خشک و نازکی درست شود. در گذشته این نان روی سنگ‌های نازک پهن و پخته می‌شد. این نان در ماه رمضان طرف‌داران زیادی دارد.[۹]

خوراکی خرما

خرما، اصیل‌ترین غذای مردم بلوچ است که از گذشته در موقع جنگ و سفر از آن استفاده می‌کردند. مردم بلوچ از خرما خوراکی‌های زیر را درست می‌کنند:

  • خرما هینزکی: به‌طور معمول خرمای مضافتی را با پا لِه کرده، داخل پوست دباغی شدهٔ بز قرار می‌دهند. این خوراک از مرغوبیت بالایی برخوردار است.[۱۰]
  • خرمای خنبی: برخی مردم بلوچ خرما را داخل خنب (خمره) با فشار قرار می‌دهند و برخی دیگر خرما را با شیرهٔ خرما، کنجد و پوچینگ، در داخل خنب قرار می‌دهند.[۱۱]
  • خرمای پاتی: خرما را با پا لِه کرده داخل سبد حصیری که از برگ درخت پرک درست شده، با فشار قرار می‌دهند.[۱۲]
  • لده: خرمای مضافتی نیم‌رس را از وسط نصف کرده، دانهٔ آن را می‌کشند بعد ریسمانی را از سوراخ آن عبور داده در معرض آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود.[۱۳]
  • کتک: خرمای مضافتی را به‌صورت عمودی بریده، دانهٔ آن را می‌کشند بعد روی حصیری در معرض آفتاب قرار داده خشک می‌کنند.[۱۴]
  • هارگ: خرمای رسیده را داخل دیگ بزرگ می‌جوشانند و بعد در معرض آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود. مردم بلوچ هارگ را به‌طور معمول در فصل زمستان مصرف می‌کنند.[۱۵]
  • شیرگ: خرمای رسیده را می‌جوشانند و از آن به‌جای مربا استفاده می‌کنند و همچنین حلوای محلی درست می‌کنند.[۱۶]
  • چانگال: مردم بلوچ ابتدا آرد و آب را مخلوط کرده، به ضخامت یک سانتی‌متر روی تابهٔ آهنی داغ پهن می‌کنند بعد خمیر نیم‌پز را داخل ظرفی همراه خرما یکجا با چنگ‌زدن ورز می‌دهند تا دانه‌های خرما جدا شود. بعد روغن حیوانی را با پیاز داغ کرده، روی مخلوط نان و خرما اضافه می‌کنند و در نتیجه خوراک لذیذی به دست می‌آید. برخی چانگال را با خلال بادام و پسته تزیین می‌کنند. مردم بلوچ از مهمانان با چانگال و دوغ پذیرایی می‌کنند. مورد دیگر مصرف چانگال سفرهٔ افطاری است.[۱۷]

خوراکی گوشتی

تباهگ

دام‌پروری از منابع مهم معیشتی مردم بلوچ بوده و ۹۰درصد غذاهای محلی این مردم با گوشت همراه است. مردم بلوچ با استفاده از گوشت غذاهای زیر را درست می‌کنند:

  • تباهگ: مردم بلوچ اول گوشت بز و گوسفند را به لایه‌های نازک تبدیل می‌کنند بعد پودر نمک و اناردانه را روی آن ریخته، داخل توری می‌پیچند و برای مدت دو تا سه هفته در معرض آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود. نمک و پودر انار در کنار جلوگیری از فاسدشدن گوشت و سرعت در روند خشک‌شدن آن، طعم آن را تُرد و ترش می‌کند و سبب می‌شود که گوشت برای مدت طولانی حتی یک‌سال فاسد نشود. مردم بلوچ گوشت تباهگ را آب‌پز کرده و با آب آن، برنج می‌پزند و گوشت را با روغن حیوانی سرخ می‌کنند.[۱۸] امروزه با وجود دست‌رسی به برق و یخچال، تباهگ با همان روش سنتی به‌صورت گسترده میان مردم بلوچ رایج است.[۱۹] مردم بلوچ تباهگ را در فصل زمستان برای وعده‌های شام و ناهار[۲۰] و برای سحری در ماه رمضان مصرف می‌کنند[۲۱] تا انرژی و گرمی مورد نیاز بدن را تأمین کنند. تباهگ یک غذای قابل دست‌رس به‌ویژه در فصل زمستان است.[۲۲] بلوچ‌های ایران، پاکستان و افغانستان برای پذیرایی از مهمانان خود نیز تباهگ درست می‌کنند.[۲۳]
  • تنورچه: نوعی کباب بلوچی است که برخی، قطعه‌های کوچک گوشت گوسفند را به سیخ می‌کشند و برخی گوسفند سالم را داخل تنور قرار داده، دهن تنور را با کاه‌گِل می‌بندند. اگر بخواهند که کباب آب‌دار باشد، ظرف آبی را نیز داخل تنور می‌گذارند. پخت این کباب تا یک ساعت زمان نیاز دارد. مردم بلوچ تنورچه را تنها و گاهی با پلو سفید می‌خورند.[۲۴]
  • ناگمان‌پچ: نوعی کباب بلوچی است که به آن شکارپچ نیز گفته می‌شود. این کباب از گوشت گاو و گوسفند تهیه می‌شود. مردم بلوچ تکه‌های بزرگ گوشت را به سیخ‌های چوبی کشیده، دوطرف آن را آتشی با حرارت ملایم روشن می‌کنند. پخت این کباب ۳ الی ۶ ساعت زمان نیاز دارد. از نظر آگاهان خوش‌مزه‌ترین کباب بلوچی است.
  • کباب چامپ: این یک کباب اعیانی در فرهنگ بلوچ است که با راستهٔ گوشت گوسفند تهیه می‌شود. مردم بلوچ برای طعم این کباب از ادویه‌های پاکستانی و بنگالی استفاده می‌کنند.[۲۵]
  • پلو بریانی: این غذای مجلسی مردم بلوچ است که بیشتر در عروسی‌ها و مراسم عزاداری، آن را تهیه می‌کنند. مواد اصلی آن را برنج و گوشت تشکیل می‌دهد. مواد ترکیبی آن، ماست، سبزیجات و ادویهٔ ویژهٔ بریانی است که نسبت به ادویه‌های دیگر تندتر است. در برخی موارد بدون گوشت با سیب‌زمینی، قارچ و هویج درست می‌کنند. محققان خاستگاه اصلی این غذا را شمال هند می‌دانند که در کشورهای پاکستان، افغانستان و عراق نیز رایج است.[۲۶]
  • تلخان: از غذاهای سنتی چابهار است. این غذا از دنبهٔ گوسفند و گندم تهیه می‌شود که بسیار مقوی است و طبع گرم دارد. مردم بلوچ این غذا را بیشتر برای زنان پس از زایمان آماده می‌کنند. برای تهیهٔ این غذا ابتدا گندم را آب‌پز، بعد خشک می‌کنند. سپس آن را کوبیده با دنبه یکجا می‌پزند.[۲۷]

غذاهای دریایی

به‌دلیل شغل سنتی مردم بلوچ و درک خاصیت درمانی ماهی، این مردم خوراکی‌های متنوع و لذیذی از ماهی درست می‌کنند؛ اما طبقات بالای اجتماعی، مصرف ماهی را در شأن خود نمی‌دانند.

  • هتک ماهی: مواد اولیهٔ این غذا را ماهی‌های کوچک، پیاز، ادویه، نمک و روغن تشکیل می‌دهد. بافت این غذا نیمه‌آبکی است که برای نهار و شام به‌عنوان غذای اصلی آماده می‌شود. به باور مردم بلوچ ماهی طبع سرد دارد از این جهت این غذا را بیشتر در فصل تابستان استفاده می‌کنند. از نظر کارشناسان با مرور زمان در روش تهیهٔ این غذای سنتی، تحولی به‌وجود نیامده است.[۲۸]
  • لنجو: لنجو یا ماهی آب‌پز که برخی به آن ماهی دیگی و ماهی دوغی نیز می‌گویند. لنجو از غذاهای سنتی مردم بلوچ است. مواد اولیه این غذا را ماهی، دوغ محلی یا آب، پیاز، روغن، زردچوبه، فلفل، آچار زابلی و نمک تشکیل می‌دهد که برای وعده‌های شام و ناهار آماده می‌شود.[۲۹]
  • ماهیگ‌پچ: مردم بلوچ این غذا را در فصل‌های بارانی درست می‌کنند. بلوچ‌ها ماهی کباب‌شده را در خمیر گذاشته و داخل تنور می‌پزند.[۳۰]
  • کوتوک: مردم بلوچ ابتدا ماهی را در آراد سوخاری غلتانیده و سپس سرخ می‌کنند. ماهی سرخ‌شده را در هاون می‌کوبند سپس پودر دانهٔ انار را روی روغنی که ماهی را با آن سرخ کرده، می‌ریزند و آن را با ماهی لِه‌شده یک‌جا می‌کنند.[۳۱]
  • کراهی میگو: از خوراکی‌های سنتی چابهار است که امروزه در رستوان‌ها، بازار گرم دارد. مواد اصلی این غذا میگو، پیاز و گشنیز است که ابتدا میگو، پیاز و گشنیز با روغن تفت داده می‌شود و بعد مقداری آب به آن افزده می‌شود.[۳۲]

غذاهای لبنی

غذاهای لبنی، بخش بزرگ مردم بلوچ شغل دام‌پروری دارند از این جهت انواع مختلفی از غذاهای سنتی با لبنیات تهیه می‌کنند.

  • دوغ‌پا: نوعی خورشت بلوچی است که با دوغ، گوشت گوساله، لپه، پیاز، روغن، فلفل سیاه، زردچوبه و زعفران تهیه می‌شود. مردم بلوچ این خورشت را با برنج مصرف می‌کنند.
  • کشک زرد: این خوراک در میان مردم زابل بیشتر رایج است که به‌طور معمول در صبحانه و روزهای پاییز و زمستان مصرف می‌کنند. از نظر مردم بلوچ این غذا طبع گرم و خاصیت درمانی به‌ویژه برای سرماخوردگی، ورم معده، اسهال، یبوست و فشار خون دارد. مواد اولیه آن را کشک زرد، آب گوشت و پیاز تشکیل می‌دهد. بافت این غذا مثل سوپ غلیظ است.[۳۳]

غذاهای گیاهی

غذاهای گیاهی، یکی از راه‌های سنتی معیشت مردم بلوچ گردآوری گیاهان است؛ گیاهان خودرو در فرهنگ غذایی بلوچ جایگاه خاصی دارند و انواع مختلف غذا از آن درست می‌کنند که معروف‌ترین آنها به‌قرار ذیل است:

  • راب: مردم بلوچ با استفاده از گیاه راب/کُما، پودر اناردانه، فلفل و نمک، غذایی برای وعدهٔ کامل شام و ناهار درست می‌کنند. به‌دلیل که راب فقط در فصل سرد می‌روید، این غذا بیشتر در فصل زمستان مصرف می‌شود، اما گاهی زنان بلوچ، گیاه را خشک کرده، برای فصل‌های دیگر ذخیره می‌کنند. کارشناسان معتقدند که در روش سنتی پخت این غذا تغییری به‌وجود نیامده است. از نظر مردم بلوچ غذای راب خاصیت درمانی برای بیماری‌های گوارشی و سرماخوردگی دارد.[۳۴]
  • املت‌سوزی: نوع دیگری از غذای سنتی بلوچی است که مواد اولیهٔ آن گیاه «سوزی» است که در گویش محلی به نام‌های «شاهی وحشی» و «ازمک» نیز یاد می‌شود. این گیاه در اواخر فصل تابستان و پاییز به‌صورت خودرو در مزارع گندم می‌روید. مردم بلوچ با ترکیب سوزی، تخم‌مرغ، سیب‌زمینی، پیاز، سیر و روغن، این غذای خوش‌مزه را درست می‌کنند.[۳۵]
  • انباگ: مواد اصلی این غذا مرغ و گیاه شنبلیله است که برای صبحانه و شام درست می‌شود. طعم خاص انباگ، گردش‌گران زیادی را به خود جلب کرده و جزء میراث فرهنگی ایران ثبت شده است.[۳۶]
  • بت‌ماش: در تهیهٔ آن، از برنج، ماش و گیاهان معطر استفاده می‌شود. مردم بلوچ این غذا را بیشتر در فصل‌های سرد و پربارش و به‌خصوص اگر ماه رمضان در این فصل‌ها واقع شود، برای سفرهٔ سحری، استفاده می‌کنند.[۳۷]

ادویهٔ سنتی مردم بلوچ

ادویه آچار

از نظر پژوهش‌گران، آنچه به غذاهای بلوچی طعم خاص می‌دهد، ادویهٔ سنتی است که توسط خود آنها آماده می‌شود. مردم بلوچ برای هر نوع غذا ادویهٔ ویژه دارند و با مخلوط کردن انواع گیاهان معطر این ادویه را تهیه می‌کنند.[۳۸] آچار زابلی نیز برای طعم‌دادن به غذاها استفادهٔ زیادی دارد و دارای شهرت جهانی است. این ادویه از آرد سبوس‌دار گندم، پیاز چرخ‌شده و دیگر گیاهان خوش‌بو، تهیه می‌شود.[۳۹]

گردشگری غذایی

از نظر کارشناسان، غذاهای سنتی مردم بلوچ در کنار دیگر بخش‌های فرهنگی این مردم، ظرفیت خوبی برای گردشگری دارد. بررسی‌ها نشان داده است که فرهنگ، جاذبه‌های اقلیمی و غذا، به‌ترتیب هدف گردشگران است. امروزه برگزاری جشنواره‌های غذایی و برندسازی می‌تواند غذاهای بلوچی را به گردشگران معرفی کند که این امر در رشد اشتغال‌زایی، اقتصاد مردم و حفظ سنت‌های بومی و تنوع فرهنگی، نقش اساسی دارد.[۴۰]

پانویس

  1. ↑ عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص136-146.
  2. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.
  3. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص48-61.
  4. ↑ عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص137-140.
  5. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.
  6. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.
  7. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.
  8. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص45-46.
  9. ↑ «غذاهای سنتی بلوچستان زینت‌بخش سفره‌های مردم سرباز در موقع سحری است»، پایگاه خبری عصر هامون.
  10. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.
  11. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.
  12. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.
  13. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.
  14. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.
  15. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.
  16. ↑ آهنگر و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، 1399ش، ص46-47.
  17. ↑ قنبرپور، «غذای بلوچ»، وب‌سایت انسانشناسی و فرهنگ.
  18. ↑ «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.
  19. ↑ «غذاهای سنتی بلوچستان در راه ثبت ملی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی خراسان.
  20. ↑ عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص147.
  21. ↑ «غذاهای سنتی بلوچستان در راه ثبت ملی»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی خراسان.
  22. ↑ عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص147.
  23. ↑ «غذای سنتی «تباهگ» به سفرۀ بلوچ‌ها بازمی‌گردد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  24. ↑ قنبرپور، «غذای بلوچ»، وب‌سایت انسان‌شناسی و فرهنگ.
  25. ↑ «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.
  26. ↑ توکلی، «طرز تهیۀ پلوبریانی، پلو لذیذ و مجلسی بلوچی»، وب‌سایت کجارو.
  27. ↑ «معرفی غذاهای سنتی چابهار»، وب‌سایت چاشلند.
  28. ↑ عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص148-149.
  29. ↑ رستمی، «غذاهای سنتی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت تابناک.
  30. ↑ امینی، «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارناوال.
  31. ↑ جاعی، «غذاهای سنتی استان سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کجارو.
  32. ↑ «معرفی غذاهای سنتی چابهار»، وب‌سایت چاشلند.
  33. ↑ «معرفی غذاهای سنتی و محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت رهی نو.
  34. ↑ عسگری خانقاه و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، 1396ش، ص149-150.
  35. ↑ «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.
  36. ↑ «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران.
  37. ↑ امینی، «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارناوال.
  38. ↑ سالور، «طرز تهیه و معرفی انواع ادویه‌های ایرانی و بلوچی»، وب‌سایت روستا تیش.
  39. ↑ «ادویۀ آچار زابلی»، وب‌سایت آرد برندینگ.
  40. ↑ «غذاهای محلی ظرفیتی برای تنوع‌بخشی به جاذبه‌های گردشگری»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

منابع

  • آهنگر عباسعلی و دیگران، «بررسی نشانه‌شناختی خوراک بلوچی و مذهب در بلوچستان ایران»، مجلهٔ مطالعات اجتماعی اقوام، دورهٔ ۱، شمارهٔ ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش.
  • امینی، نسیم، «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: ۳۱ فروردین ۱۳۹۹ش.
  • «ادویهٔ آچار زابلی»، وب‌سایت آرد برندینگ، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ش.
  • توکلی، نگین، «طرز تهیهٔ پلوبریانی، پلو لذیذ و مجلسی بلوچی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۳۹۹ش.
  • رستمی، محبوبه، «غذاهای سنتی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: ۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ش.
  • سالور، آدریا، «طرز تهیه و معرفی انواع ادویه‌های ایرانی و بلوچی»، وب‌سایت روستا تیش، تاریخ درج مطلب: ۹ تیر ۱۴۰۲ش.
  • شجاعی، صدیقه، «غذاهای سنتی استان سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۱۸ فروردین ۱۴۰۰ش.
  • عسگری خانقاه، اصغر و دیگران، «تأملی بر خوراک بومی و فرهنگ در شهرستان ایرانشهر مورد مطالعه: روستای دامن»، دوفصل‌نامهٔ دانش‌های بومی ایران، سال چهارم، شمارهٔ ۸، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
  • «غذاهای سنتی بلوچستان در راه ثبت ملی»، وب‌سایت مؤسسهٔ فرهنگی خراسان، تاریخ بازدید: ۱۲ اسفند ۱۴۰۲ش.
  • «غذاهای محلی ظرفیتی برای تنوع‌بخشی به جاذبه‌های گردشگری»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ تیر ۱۴۰۲ش.
  • «غذای سنتی «تباهگ» به سفرهٔ بلوچ‌ها بازمی‌گردد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ تیر ۱۳۹۲ش.
  • «غذاهای سنتی بلوچستان زینت بخش سفره‌های مردم سرباز در موقع سحری است»، پایگاه خبری عصر هامون، تاریخ درج مطلب: ۴ تیر ۱۳۹۴ش.
  • «غذاهای محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت صنایع دستی و میراث جهانی یونسکو در ایران، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ش.
  • قنبرپور، سینا، «غذای بلوچ»، وبسایت انسان‌شناسی و فرهنگ، تاریخ درج مطلب: ۳۰ شهریور ۱۳۸۹ش.
  • «معرفی غذاهای سنتی چابهار»، وب‌سایت چاشلند، تاریخ درج مطلب: ۱۶ بهمن ۱۳۹۹ش.
  • «معرفی غذاهای سنتی و محلی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت رهی نو، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۴۰۱ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:غذاهای_سنتی_مردم_بلوچ&oldid=48938»