پیشنویس:علیقلی خان بختیاری: تفاوت میان نسخهها
imported>افشان بستاکچی صفحهای تازه حاوی «<big>'''علیقلی خان بختیاری؛'''</big> از سیاستمداران ایل بختیاری در دوران قاجار. علیقلی خان بختیاری معروف به سردار اسعد از رؤسای بانفوذ و قدرتمند ایل بختیاری، نقش مهمی در اتحاد ایل بختیاری داشت. عدالتخواهی و مبارزه علیه استبداد از خصوصیات وی بود...» ایجاد کرد |
imported>افشان بستاکچی |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
علیقلی خان بختیاری معروف به سردار اسعد از رؤسای بانفوذ و قدرتمند ایل بختیاری، نقش مهمی در اتحاد ایل بختیاری داشت. عدالتخواهی و مبارزه علیه استبداد از خصوصیات وی بود و با همین رویکرد، اقدامات سیاسی و اجتماعی متعددی را در تاریخ ایران به نام خود، ثبت کرد. | علیقلی خان بختیاری معروف به سردار اسعد از رؤسای بانفوذ و قدرتمند ایل بختیاری، نقش مهمی در اتحاد ایل بختیاری داشت. عدالتخواهی و مبارزه علیه استبداد از خصوصیات وی بود و با همین رویکرد، اقدامات سیاسی و اجتماعی متعددی را در تاریخ ایران به نام خود، ثبت کرد. | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
علیقلیخان بختیاری مشهور به سردار اسعد از رؤسای ایل بختیاری در دورۀ حکومت قاجار بود. وی در سال 1274ق در چهارمحال و بختیاری به دنیا آمد. وی فرزند حسینقلیخان بختیاری از طایفۀ هفتلَنْگ و نوۀ دختری نجفخان بوده است. علیقلیخان با فرهنگ اصیل بختیاری رشد کرد و از دوران کودکی سختکوشی، مقاومت و وطندوستی را که با سبک زندگی ایلاتی آمیخته بود، یاد گرفت. هوش سرشار علیقلیخان سبب جلب توجه پدر به او شد و حسینقلیخان در سفرهای متعدد، وی را بههمراه میبرد. علیقلیخان در سفر مکه با مادر همراه بود و بههمین علت به حاجی نیز ملقب بوده است. رفتار علیقلیخان بر عدالتخواهی، میانهروی و دفاع از مظلومان استوار بود و از کینهتوزی و انتقامجویی، پرهیز میکرد. | علیقلیخان بختیاری مشهور به سردار اسعد از رؤسای ایل بختیاری در دورۀ حکومت قاجار بود. وی در سال 1274ق در چهارمحال و بختیاری به دنیا آمد. وی فرزند حسینقلیخان بختیاری از طایفۀ هفتلَنْگ<ref> [https://ensani.ir/fa/article/43603/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%B9%D8%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB . غفارپور، «علیقلیخان سردار اسعد و تاریخنگاری بختیاری»، 1383ش، ص42-43.]</ref> و نوۀ دختری نجفخان بوده است.<ref> [https://www.iichs.ir/fa/news/1080/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%B9%D8%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C . حبیبی، «علیقلیخان سردار اسعد بختیاری»، وبسایت پژوهشکده تاریخ معاصر.]</ref> علیقلیخان با فرهنگ اصیل بختیاری رشد کرد و از دوران کودکی سختکوشی، مقاومت و وطندوستی را که با سبک زندگی ایلاتی آمیخته بود، یاد گرفت.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/43603/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%B9%D8%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB . غفارپور، «علیقلیخان سردار اسعد و تاریخنگاری بختیاری»، 1383ش، ص42-43.]</ref> هوش سرشار علیقلیخان سبب جلب توجه پدر به او شد و حسینقلیخان در سفرهای متعدد، وی را بههمراه میبرد. <ref> [https://rch.ac.ir/article/Details/6051 . نوائی، «بختیاری علیقلی (سردار اسعد)»، وبسایت دانشنامه جهان اسلام.]</ref> علیقلیخان در سفر مکه با مادر همراه بود و بههمین علت به حاجی نیز ملقب بوده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/43603/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%B9%D8%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB . غفارپور، «علیقلیخان سردار اسعد و تاریخنگاری بختیاری»، 1383ش، ص42.]</ref> رفتار علیقلیخان بر عدالتخواهی، میانهروی و دفاع از مظلومان استوار بود و از کینهتوزی و انتقامجویی، پرهیز میکرد.<ref> . عکاشه، تاریخ ایل بختیاری، 1365ش، ص601.</ref> | ||
==آموزش== | ==آموزش== | ||
علیقلیخان در کودکی، زبان فارسی و خط تحریر را فرا گرفت و پس از آن به مقدمات عربی و ادبی مشغول شد. وی پس از آموختن زبان عربی و قرآن به تحصیل علوم جدید و فراگیری زبان فرانسوی پرداخت. حسینقلیخان معلمی برای تعلیم وی در نظر گرفته بود. او همچنین سفرهای متعدد به اروپا داشت. | علیقلیخان در کودکی، زبان فارسی و خط تحریر را فرا گرفت و پس از آن به مقدمات عربی و ادبی مشغول شد. وی پس از آموختن زبان عربی و قرآن به تحصیل علوم جدید و فراگیری زبان فرانسوی پرداخت. حسینقلیخان معلمی برای تعلیم وی در نظر گرفته بود. او همچنین سفرهای متعدد به اروپا داشت. | ||
نسخهٔ ۱۷ بهمن ۱۴۰۲، ساعت ۰۱:۲۴
علیقلی خان بختیاری؛ از سیاستمداران ایل بختیاری در دوران قاجار.
علیقلی خان بختیاری معروف به سردار اسعد از رؤسای بانفوذ و قدرتمند ایل بختیاری، نقش مهمی در اتحاد ایل بختیاری داشت. عدالتخواهی و مبارزه علیه استبداد از خصوصیات وی بود و با همین رویکرد، اقدامات سیاسی و اجتماعی متعددی را در تاریخ ایران به نام خود، ثبت کرد.
زندگینامه
علیقلیخان بختیاری مشهور به سردار اسعد از رؤسای ایل بختیاری در دورۀ حکومت قاجار بود. وی در سال 1274ق در چهارمحال و بختیاری به دنیا آمد. وی فرزند حسینقلیخان بختیاری از طایفۀ هفتلَنْگ[۱] و نوۀ دختری نجفخان بوده است.[۲] علیقلیخان با فرهنگ اصیل بختیاری رشد کرد و از دوران کودکی سختکوشی، مقاومت و وطندوستی را که با سبک زندگی ایلاتی آمیخته بود، یاد گرفت.[۳] هوش سرشار علیقلیخان سبب جلب توجه پدر به او شد و حسینقلیخان در سفرهای متعدد، وی را بههمراه میبرد. [۴] علیقلیخان در سفر مکه با مادر همراه بود و بههمین علت به حاجی نیز ملقب بوده است.[۵] رفتار علیقلیخان بر عدالتخواهی، میانهروی و دفاع از مظلومان استوار بود و از کینهتوزی و انتقامجویی، پرهیز میکرد.[۶]
آموزش
علیقلیخان در کودکی، زبان فارسی و خط تحریر را فرا گرفت و پس از آن به مقدمات عربی و ادبی مشغول شد. وی پس از آموختن زبان عربی و قرآن به تحصیل علوم جدید و فراگیری زبان فرانسوی پرداخت. حسینقلیخان معلمی برای تعلیم وی در نظر گرفته بود. او همچنین سفرهای متعدد به اروپا داشت.
ازدواج
علیقلیخان در سال 1294ق در چارچوب آدابورسوم ایلیاتی با بیبی مهرجان، دختر یکی از بزرگان بختیاری، ازدواج کرد و نخستین فرزند او جعفرقلیخان در سال 1297ق متولد شد. جعفرقلیخان بعدها سردار بهادر نام گرفت و پس از فوت علیقلیخان به سردار اسعد سوم شهرت یافت.
کنشهای اجتماعی و سیاسی
در سفر حسینقلیخان بختیاری به اصفهان که به قتل او انجامید، دو فرزند او به نامهای اسفندیارخان و علیقلیخان نیز همراه او رفتند که پس از کشته شدن پدر آنها زندانی شدند. با تضعیف حکومت ظلالسلطان، علیقلیخان آزاد شد و به تهران رفت. در این سفر، مهارت وی در سوارکاری و تیراندازی موجب شد که از ناصرالدین شاه درجة سرتیپ اولی گرفته و به فرماندهی یکصد سوار بختیاری منصوب شود. برخی، ماندگاری علیقلیخان در تهران را تصمیم ناصرالدین شاه برای کنترل خاندان حسینقلیخان دانستهاند. علیقلیخان تا استقرار مشروطیت در تهران ماند و پس از به سلطنت رسیدن محمدعلی شاه و رویکار آمدن امیر مفخم بختیاری، تهران را به مقصد اروپا ترک کرد. در اقامت سه سالة علیقلیخان در پاریس، منزل وی محل تشکیل جلسات سیاسی و رفتوآمدهای مخالفان محمدعلی شاه بود. پس از به توپ بسته شدن مجلس و سرکوبی قیام تبریز، اطرافیان علیقلیخان وی را به بازگشت به ایران تشویق کردند. مهمترین اقدامات سیاسی علیقلیخان عبارت است از:
- عدالتخواهی و مقابله با استبداد حکومت قاجار؛
- مشارکت در جنبش مشروطهخواهی؛
- درخواست از نجفقلیخان صمصامالسلطنه برای تسخیر اصفهان؛
- تشویق ایرانیان مسلمان و زرتشتی ساکن عدن و بمبئی به اتحاد و همدلی؛
- مدیریت و تشکیل لشکر متشکل از 1500 سوار و پیاده از ایل بختیاری و لشکرکشی به اصفهان؛
- تلاش برای افتتاح مجدد مجلس شورای ملی و تجدید انتخابات؛
- مقابله و لشکرکشی به تهران بهمنظور مقابله با محمدعلی شاه بهدلیل خلف وعدۀ وی در افتتاح مجلس شورای ملی؛
- ایجاد اتحاد میان لشکر ایل بختیاری با نیروهای شمال به فرماندهی یپرمخان ارمنی برای مقابله با استبداد؛
- انتخاب به سِمَت وزیر داخله و وزیر جنگ توسط رهبران مشروطهخواه پس از فرارمحمدعلی شاه؛
- نمایندگی مجلس شورای ملی و دفاع از حقوق ایلات در مجلس؛
- فرستادن سواران بختیاری به کمک نیروهای دولتی در فرونشاندن جریان پارک اتابک و پایان بخشیدن به خودسریهای افراد مسلح؛
- واکنش به ترور آیت الله بهبهانی.
- تلاش برای اصلاح نظام عدلیه و ساختار وزارتخانه.
فعالیتهای فرهنگی
سردار اسعد قبل از شروع نهضت مشروطیت، نسبت به تعلیم و تربیت مردم بهخصوص کودکان توجه ویژه نشان داد. او بهمنظور تأسیس مدرسۀ صنایع مستظرفه به کمالالملک و حکیمالملک کمک کرد و مجوز واگذاری قسمتی از اراضی باغ نگارستان را برای ساخت مدرسه بههمراه مقدار زیادی پول از مجلس شورای ملی گرفت. همچنین وی بهمنظور تعلیم و تربیت کودکان بختیاری، مدرسهای در منطقۀ بختیاری احداث کرد. وی جمعی از بختیاریها را برای تکمیل تحصیلات به اروپا فرستاد. همچنین بهدستور و تشویق علیقلیخان بختیاری، کتب مهمی مانند «کتاب آبی» و «سفرنامة برادران شرلی» ترجمه و چاپ شدند. سردار اسعد در تشویق و ترغیب اهل علم به دانشافزایی نقش بسزایی داشت و با هزينۀ شخصى، كتابهایی را ترجمه و چاپ كرد. نگارش کتاب تاريخ بختيارى نیز به توصيۀ علیقلیخان سردار اسعد صورت گرفت.
نقش علیقلیخان در نهضت مشروطه
علیقلیخان سردار اسعد از رهبران ایلیاتی بود که از ابتدا به جنبش مشروطهخواهی پیوست. وی پیونددهندۀ دو نسل از رهبران جنبش مشروطه بود. در دورۀ ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، علیقلیخان بختیاری با برخی انجمنهای سری ضداستبداد و مشروطهخواه همکاری مخفیانه داشت. همچنین وی در دورۀ محمدعلی شاه نیز با بازگشت استبداد صغیر و قتل عام عمدۀ رهبران از پاریس مخالفت خود را با محمدعلی شاه اعلام کرد. در دورۀ استقرار مجدد مشروطه وی از سکانداران اصلی این نهضت بوده و به ترتیب به مناصب وزارت داخله، وزارت جنگ و نمایندگی مجلس دست یافت. در دوران استبداد صغير، علیقلیخان بختیاری از اروپا به ايران آمد و با دو هزار نفر از سواران بختيارى به اصفهان رفت و پس از آن تصرف اصفهان به سمت تهران رفت و پس از چند روز توقف در قم به تهران نزدیک شد و با توافقى كه قبلاً با سپهدار تنكابنى داشت، اردوى سپهدار تنكابنى و سردار اسعد در يك روز به هم رسيده و به يكديگر پيوستند. در روز جمعه 27 جمادىالاخر 1327ق این دو سپاه متحد وارد تهران شدند. قواى قزاق، توان مقاومت در مقابل این دو لشکر متحد را نداشتند و قواى بختيارى و سپهدار، تهران را فتح کردند.
درگذشت
علیقلیخان در پایان عمر به بیماری چشمی مبتلا شد و اختلال در بینایی، او را از فعالیتهای اجتماعی، سیاسی بازداشت. سردار اسعد در سال 1332ق نابینا و دو سال بعد با سکته مغزی، فلج شد. علیقلیخان بختیاری در 7 محرم 1336ق درگذشت. جنازۀ وی به اصفهان منتقل شد و در تکیة میر واقع در گورستان تخت فولاد اصفهان در مقبرة خانوادگی و در کنار پدرش،حسینقلیخان بختیاری، دفن شد.
پانویس
- ↑ . غفارپور، «علیقلیخان سردار اسعد و تاریخنگاری بختیاری»، 1383ش، ص42-43.
- ↑ . حبیبی، «علیقلیخان سردار اسعد بختیاری»، وبسایت پژوهشکده تاریخ معاصر.
- ↑ . غفارپور، «علیقلیخان سردار اسعد و تاریخنگاری بختیاری»، 1383ش، ص42-43.
- ↑ . نوائی، «بختیاری علیقلی (سردار اسعد)»، وبسایت دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ . غفارپور، «علیقلیخان سردار اسعد و تاریخنگاری بختیاری»، 1383ش، ص42.
- ↑ . عکاشه، تاریخ ایل بختیاری، 1365ش، ص601.
منابع
- بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری، تهران، زوار، چاپ پنجم، 1378ش.
- حبیبی، میراندا، «علیقلیخان سردار اسعد بختیاری»، وبسایت پژوهشکده تاریخ معاصر، تاریخ درج مطلب: 21 اردیبهشت 1394ش.
- صفائی، ابراهیم، رهبران مشروطه: دوره دوم، تهران، بدرقه جاوید، چاپ دوم، 1366ش.
- عکاشه، اسکندر، تاریخ ایل بختیاری، تهران، فرهنگسرا، چاپ اول، 1365ش.
- غفارپور، بختیار، «علیقلیخان سردار اسعد و تاریخنگاری بختیاری»، نشریۀ رشد آموزش، شمارۀ 14، 1383ش.
- کاظمی، سجاد، «نطقهای حاج علیقلیخان سردار اسعد در دومین مجلس شورای ملی؛ دوم محرم 1330 دوم ذیالقعده 1327»، فصلنامۀ پژوهش در تاریخ، شمارۀ 32، 1401ش.
- نوائی، عبدالحسین، «بختیاری علیقلی (سردار اسعد)»، وبسایت دانشنامه جهان اسلام، تاریخ بازدید 5 بهمن 1402ش.