پرش به محتوا

پیش‌نویس:سفال‌گری مردم بلوچ: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
<big>'''سفال‌گری مردم بلوچ؛'''</big> هنر ساخت ابزار سفالی در قوم بلوچ.
<big>'''سفال‌گری مردم بلوچ؛'''</big> هنر ساخت ابزار سفالی در قوم بلوچ.


سفال‌گری مردم [[بلوچ]]، میراث تمدن چندهزارسالۀ بشری است که توسط [[زنان بلوچ|زنان هنرمند بلوچ]]، به همان شکل سنتی، حفظ شده است. این هنر امتیازات تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی را برای مردم این منطقه به همراه دارد. ثبت روستای [[کلپورگان]] به‌عنوان موزۀ زندۀ سفال‌گری، این سنت دیرینۀ بلوچ‌ها را به جهانیان معرفی کرده است.
سفال‌گری به‌عنوان نوع [[اشتغال در قوم بلوچ|اشتغال]] و [[صنایع دستی]] مردم [[بلوچ]]، میراث تمدن چندهزارسالۀ بشری است که توسط [[زنان بلوچ|زنان بلوچ]]، به همان شکل سنتی، حفظ شده است. این [[صنایع دستی بلوچ|صنعت دستی بلوچ]] امتیازات تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی را برای مردم این منطقه به همراه دارد. ثبت روستای [[کلپورگان]] به‌عنوان موزۀ زندۀ سفال‌گری، این صنعت دیرینۀ بلوچ‌ها را به جهانیان معرفی کرده است.
==تاریخچه سفال‌گری مردم بلوچ==
==تاریخچه سفال‌گری مردم بلوچ==
قدمت سفال‌گری در ایران به‌ ده‌ هزار سال می‌رسد.<ref>[https://bramsh.ir/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ «سفالگری در بلوچستان میراث زنان بلوچ»، وبسایت برَمش.]</ref>  کاوش‌های باستان‌شناسی در مناطق بلوچ‌نشین، سابقۀ سفال‌گری در این منطقه را به هزارۀ سوم قبل از میلاد می‌رساند<ref>[https://jsr.usb.ac.ir/article_1786.html شیرازی و دهمرده‌ پهلوان، «روابط فرهنگی بلوچستان ایران و پاکستان در هزاره سوم پیش از میلاد»، 1393ش، ص44-45.]</ref>  که بلوچ‌ها با ورود به این مناطق در دورۀ [[سلجوقیان]]، میراث‌دار این هنر ‌کهن شدند.<ref>[https://lib.eshia.ir/12293/12/139 بلوک‌باشی، «بلوچ»، وب‌سایت کتاب‌خانۀ مدرسۀ فقاهت.]</ref>  کاوش‌های باستان‌شناسی، سفال‌گری قوم بلوچ را ادامۀ تمدن و فرهنگی می‌دانند که آثار آن در محوطه‌های تاریخی بلوچستان بمپور، خوراب، دامن، کتوکان، ده‌قاضی، مولا، پبرکنار، شهردراز، تپۀ شاه‌حسینی، محوطۀ ماگون، تپۀ روباهک و دزک به‌دست آمده است.<ref>[https://bramsh.ir/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ «سفالگری در بلوچستان میراث زنان بلوچ»، وبسایت برَمش.]</ref>  زنان بلوچ این هنر را با همان شیوۀ ابتدایی و دست‌ساز، حفظ کرده‌اند. امروزه این هنر در چند روستای بلوچستان ایران، از جمله کلپورگان، هولَنچَکان و کوهمیتَگ، رواج بیشتری دارد. برخی تاریخ‌پژوهان، منطقۀ کلپورگان را یکی از خاستگاه‌های سفال‌گری در ایران می‌دانند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/475747/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8% نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص4-5.]</ref>   
قدمت [[سفال‌گری]] در ایران به‌ ده‌ هزار سال می‌رسد.<ref>[https://bramsh.ir/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ «سفالگری در بلوچستان میراث زنان بلوچ»، وبسایت برَمش.]</ref>  کاوش‌های باستان‌شناسی در مناطق بلوچ‌نشین، سابقۀ سفال‌گری در این منطقه را به هزارۀ سوم قبل از میلاد می‌رساند<ref>[https://jsr.usb.ac.ir/article_1786.html شیرازی و دهمرده‌ پهلوان، «روابط فرهنگی بلوچستان ایران و پاکستان در هزاره سوم پیش از میلاد»، 1393ش، ص44-45.]</ref>  که بلوچ‌ها با ورود به این مناطق در دورۀ [[سلجوقیان]]، میراث‌دار این هنر ‌کهن شدند.<ref>[https://lib.eshia.ir/12293/12/139 بلوک‌باشی، «بلوچ»، وب‌سایت کتاب‌خانۀ مدرسۀ فقاهت.]</ref>   
 
کاوش‌های باستان‌شناسی، سفال‌گری قوم بلوچ را ادامۀ تمدن و فرهنگی می‌دانند که آثار آن در محوطه‌های تاریخی بلوچستان بمپور، خوراب، دامن، کتوکان، ده‌قاضی، مولا، پبرکنار، شهردراز، تپۀ شاه‌حسینی، محوطۀ ماگون، تپۀ روباهک و دزک به‌دست آمده است.<ref>[https://bramsh.ir/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ «سفالگری در بلوچستان میراث زنان بلوچ»، وبسایت برَمش.]</ref>   
 
زنان بلوچ این هنر را با همان شیوۀ ابتدایی و دست‌ساز، حفظ کرده‌اند. امروزه این هنر در چند روستای بلوچستان ایران، از جمله کلپورگان، هولَنچَکان و کوهمیتَگ، رواج بیشتری دارد. برخی تاریخ‌پژوهان، منطقۀ کلپورگان را یکی از خاستگاه‌های سفال‌گری در ایران می‌دانند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/475747/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8% نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص4-5.]</ref>   
==مواد اولیۀ سفال‌گری مردم بلوچ==
==مواد اولیۀ سفال‌گری مردم بلوچ==
سفال‌های بلوچی از خاک «رس» ساخته می‌شود و مردم بلوچ از خاک «گلک»<ref>[https://dana.ir/901102/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA%DA%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.] </ref>  یا سنگ «تیتک» که با ساییدن آن جوهری به‌دست می‌آید، برای ترسیم تزئینات سطوح سفالی،<ref>[https://www.irna.ir/news/85184215/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D8%AE-%D9%85%DB%8C-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%AF «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>  از شن مخصوصی که در زبان محلی شاموت‌کانی می‌گویند، برای ایجاد حالت چسبندگی و از هیزم و نفت برای پخت سفالیه‌ها بهره می‌گیرند.<ref>[https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص219.]</ref>
سفال‌های بلوچی از خاک «رس» ساخته می‌شود و مردم بلوچ از خاک «گلک»<ref>[https://dana.ir/901102/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA%DA%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.] </ref>  یا سنگ «تیتک» که با ساییدن آن جوهری به‌دست می‌آید، برای ترسیم تزئینات سطوح سفالی،<ref>[https://www.irna.ir/news/85184215/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D8%AE-%D9%85%DB%8C-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%AF «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>  از شن مخصوصی که در زبان محلی شاموت‌کانی می‌گویند، برای ایجاد حالت چسبندگی و از هیزم و نفت برای پخت سفالیه‌ها بهره می‌گیرند.<ref>[https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص219.]</ref>
خط ۲۸: خط ۳۲:
==روند ساخت سفال در بلوچ==
==روند ساخت سفال در بلوچ==


*'''<big>تهیۀ خاک</big>'''
=== '''<big>تهیۀ خاک</big>''' ===
 
ابتدا مردان خاک را از دل کوه‌ها بیرون آورده، داخل کیسه‌ها یا سبدهای مخصوص به ‌نام کچو ریخته و توسط ماشین<ref>[https://honarchi.com/blog/kalpooregan «سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی‌اش»، وبلاگ هنرچی.]  </ref>  یا حیوان به‌ محل کار انتقال می‌دهند. سفال‌گران روستای هولنچکان گِل رس را از منطقۀ چوپتک در اطراف همین روستا و شن شاموت‌کانی را از داخل منطقه تهیه می‌کنند؛ اما سنگ ‌رنگ را از منطقۀ شیب و شیرک تهیه می‌کنند.<ref>[https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص218 و 220.]</ref>   
ابتدا مردان خاک را از دل کوه‌ها بیرون آورده، داخل کیسه‌ها یا سبدهای مخصوص به ‌نام کچو ریخته و توسط ماشین<ref>[https://honarchi.com/blog/kalpooregan «سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی‌اش»، وبلاگ هنرچی.]  </ref>  یا حیوان به‌ محل کار انتقال می‌دهند. سفال‌گران روستای هولنچکان گِل رس را از منطقۀ چوپتک در اطراف همین روستا و شن شاموت‌کانی را از داخل منطقه تهیه می‌کنند؛ اما سنگ ‌رنگ را از منطقۀ شیب و شیرک تهیه می‌کنند.<ref>[https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص218 و 220.]</ref>  سفال‌گران کوهمیتَگ گِل سفالی را از روستای انزاء و خاک «گلک» را از منطقۀ بمپور تهیه می‌کنند.<ref>[https://dana.ir/901102/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA%DA%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.]</ref>  سفال‌گران کلپورگان خاک سفال را از محلی به‌نام مشکوتک تهیه می‌کنند. سنگی که برای تزیین آن به کار می‌رود، (سنگ تیتک) از کوه بیرگ اطراف مهرستان تهیه می‌شود.<ref>[https://www.chtn.ir/news/1399112691/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%84%D9%BE%D9%88%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D8%B8%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%AA-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8% «سفال کلپورگان، نماد هنر و ظرافت دستان زنان بلوچ»، خبرگزاری میراث‌آریا.]</ref>


*'''<big>آماده‌سازی</big>'''
سفال‌گران کوهمیتَگ گِل سفالی را از روستای انزاء و خاک «گلک» را از منطقۀ بمپور تهیه می‌کنند.<ref>[https://dana.ir/901102/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA%DA%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.]</ref>  سفال‌گران کلپورگان خاک سفال را از محلی به‌نام مشکوتک تهیه می‌کنند. سنگی که برای تزیین آن به کار می‌رود، (سنگ تیتک) از کوه بیرگ اطراف مهرستان تهیه می‌شود.<ref>[https://www.chtn.ir/news/1399112691/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%84%D9%BE%D9%88%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D8%B8%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%AA-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8% «سفال کلپورگان، نماد هنر و ظرافت دستان زنان بلوچ»، خبرگزاری میراث‌آریا.]</ref>


=== '''<big>آماده‌سازی</big>''' ===
ابتدا خاک را با کوبیدن با سنگ بزرگ پودر می‌کنند. برخی برای تصفیۀ خاک از حوضچۀ دوطبق و آب استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/85184215/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D8%AE-%D9%85%DB%8C-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%AF «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>  بعد از تصفیه، خاک یا دوغ‌آب را برخی با 5 الی 7درصد شن متوسط خرد شده<ref>[https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص218.]</ref>  و برخی با مقداری خاک اولی مخلوط کرده، آب ریخته و ورز می‌دهند تا حالت چسبندگی پیدا کند. مواد به‌دست آمده را که در زبان محلی «هاجک» می‌گویند، در نایلون بسته‌بندی کرده و به‌تدریج استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/85184215/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D8%AE-%D9%85%DB%8C-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%AF «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>
ابتدا خاک را با کوبیدن با سنگ بزرگ پودر می‌کنند. برخی برای تصفیۀ خاک از حوضچۀ دوطبق و آب استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/85184215/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D8%AE-%D9%85%DB%8C-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%AF «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>  بعد از تصفیه، خاک یا دوغ‌آب را برخی با 5 الی 7درصد شن متوسط خرد شده<ref>[https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص218.]</ref>  و برخی با مقداری خاک اولی مخلوط کرده، آب ریخته و ورز می‌دهند تا حالت چسبندگی پیدا کند. مواد به‌دست آمده را که در زبان محلی «هاجک» می‌گویند، در نایلون بسته‌بندی کرده و به‌تدریج استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/85184215/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D8%AE-%D9%85%DB%8C-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%AF «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>


*'''<big>ساخت و پردازش</big>'''
=== '''<big>ساخت و پردازش</big>''' ===
 
ساخت ظروف سفالی و ظریف‌کاری آن به‌عهدۀ زنان است؛ اما در روستای کوهمیتگ، مردان سفال‌گر نیز وجود دارند.<ref>[https://dana.ir/901102/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA%DA%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.]</ref>  سفال‌ها برای مدت ده روز در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرند تا خشک شود. بعد از خشک‌شدن، سفال‌گر سطح ظروف را با دست، مرطوب کرده و با تکه‌سنگ یا صدف آن را پرداخت می‌کنند. بعد از این مرحله، با قطعۀ چوب (گل‌موش) سطح آن را صیقل می‌زند. بعد از خشک‌شدن کامل، با رنگی که از ساییدن سنگ تیتوک به‌دست آمده یا خاک گلک، رنگ‌آمیزی می‌کنند.<ref>[https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص220.]</ref>
ساخت ظروف سفالی و ظریف‌کاری آن به‌عهدۀ زنان است؛ اما در روستای کوهمیتگ، مردان سفال‌گر نیز وجود دارند.<ref>[https://dana.ir/901102/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA%DA%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.]</ref>  سفال‌ها برای مدت ده روز در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرند تا خشک شود. بعد از خشک‌شدن، سفال‌گر سطح ظروف را با دست، مرطوب کرده و با تکه‌سنگ یا صدف آن را پرداخت می‌کنند. بعد از این مرحله، با قطعۀ چوب (گل‌موش) سطح آن را صیقل می‌زند. بعد از خشک‌شدن کامل، با رنگی که از ساییدن سنگ تیتوک به‌دست آمده یا خاک گلک، رنگ‌آمیزی می‌کنند.<ref>[https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص220.]</ref>


*'''<big>پخت سفال</big>'''
=== '''<big>پخت سفال</big>''' ===
 
در این مرحله، مردان بلوچ سفال‌ها را در کورۀ هیزم‌سوز (گودالی در سطح زمین) و روباز<ref>[https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص220.]</ref>  یا نفت‌سوز دوطبق در محیط بسته که مشعل در طبق زیرین جاگذاری شده و سفال‌ها در طبق بالا چیده می‌شود، می‌پزند. سفال‌ها 12 تا 15 ساعت در معرض حرارت قرار می‌گیرد.<ref>[https://qjik.atu.ac.ir/article_11998_7838ba35d9e6e75197bf95c49c6fe422.pdf شیرانی و ایزدی جیران، «پژوهشی بر دانش بومی سفال کلپورگان»، 1398ش، ص128.]</ref>  هر زن بلوچ در ماه، 30 تا 40 ظرف تولید می‌کنند و در آخر هر ماه محصولات خود را در کورۀ مشترک، پخته و برای فروش آماده می‌کنند.<ref>[https://honarchi.com/blog/kalpooregan «سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی‌اش»، وبلاگ هنرچی.]</ref>  
در این مرحله، مردان بلوچ سفال‌ها را در کورۀ هیزم‌سوز (گودالی در سطح زمین) و روباز<ref>[https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص220.]</ref>  یا نفت‌سوز دوطبق در محیط بسته که مشعل در طبق زیرین جاگذاری شده و سفال‌ها در طبق بالا چیده می‌شود، می‌پزند. سفال‌ها 12 تا 15 ساعت در معرض حرارت قرار می‌گیرد.<ref>[https://qjik.atu.ac.ir/article_11998_7838ba35d9e6e75197bf95c49c6fe422.pdf شیرانی و ایزدی جیران، «پژوهشی بر دانش بومی سفال کلپورگان»، 1398ش، ص128.]</ref>  هر زن بلوچ در ماه، 30 تا 40 ظرف تولید می‌کنند و در آخر هر ماه محصولات خود را در کورۀ مشترک، پخته و برای فروش آماده می‌کنند.<ref>[https://honarchi.com/blog/kalpooregan «سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی‌اش»، وبلاگ هنرچی.]</ref>  
==نقوش روی سفال بلوچ‌ها==
==نقوش روی سفال بلوچ‌ها==
زنان بلوچ در نقش و نگارهای سفال، هویت قومی و آرزوهای خود را نشان می‌دهند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1650878137-10505-98-60.pdf نظری و دیگران، «مطالعه تطبیقی نقوش سفالینه‌های کلپورگان با نقوش سوزن‌دوزی بلوچ»، 1393ش، ص43-44.]</ref> این نقوش شامل طبیعت و منابع معیشتی مانند حیوانات، درختان، گیاهان و دیگر وسایل [[زندگی]] می‌شود.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/475747/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8% نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص12-13.]</ref>   
زنان بلوچ در نقش و نگارهای سفال، هویت قومی و آرزوهای خود را نشان می‌دهند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1650878137-10505-98-60.pdf نظری و دیگران، «مطالعه تطبیقی نقوش سفالینه‌های کلپورگان با نقوش سوزن‌دوزی بلوچ»، 1393ش، ص43-44.]</ref> این نقوش شامل طبیعت و منابع معیشتی مانند حیوانات، درختان، گیاهان و دیگر وسایل [[زندگی]] می‌شود.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/475747/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8% نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص12-13.]</ref>   
==کاربرد سفال در میان بلوچ‌ها==
==کاربرد سفال در میان بلوچ‌ها==
سفال‌های بلوچی بیشتر بر اساس نیازهای بومی، تولید می‌شود و جنبۀ کاربردی دارد؛ مانند انواع قوری، لیوان (گدو)، کاسه (کپَل)، خمیردان (سرپوش)، آفتابه (دیم‌شودی)، کوزه (کوز)، سینی، [[شتر]] (هُشتِر)، بشقاب، پارچ (جَک)، خمره (حُمپ)، جامیوه، تگار (تغار)، گلدان (گل‌جا)، زیرسگاری، قندان، قلیان و دیگ؛<ref>[http://ensani.ir/fa/article/475747/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8% نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص5، 8 و 11.]</ref> اما امروزه، گاهی این محصولات را با حجم کوچک و کارکرد تزیینی تولید می‌کنند.<ref>[https://dana.ir/901102/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA%DA%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.]</ref>  سفال‌گری همواره یکی از منابع معیشتی مردم بلوچ بوده است. در گذشته برخی سفال‌گران به‌صورت دوره‌گرد سفر کرده و برای متقاضیان، ظروف سفالی تولید می‌کردند؛<ref>[http://ensani.ir/fa/article/475747/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8% نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص12-13.]</ref> اما امروزه این محصولات را در بازارهای ویژه و نمایشگاه‌های سالانۀ صنایع دستی عرضه می‌کنند.<ref>[https://honarchi.com/blog/kalpooregan «سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی‌اش»، وبلاگ هنرچی.]</ref>   
سفال‌های بلوچی بیشتر بر اساس نیازهای بومی، تولید می‌شود و جنبۀ کاربردی دارد؛ مانند انواع قوری، لیوان (گدو)، کاسه (کپَل)، خمیردان (سرپوش)، آفتابه (دیم‌شودی)، کوزه (کوز)، سینی، [[شتر]] (هُشتِر)، بشقاب، پارچ (جَک)، خمره (حُمپ)، جامیوه، تگار (تغار)، گلدان (گل‌جا)، زیرسگاری، قندان، قلیان و دیگ؛<ref>[http://ensani.ir/fa/article/475747/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8% نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص5، 8 و 11.]</ref> اما امروزه، گاهی این محصولات را با حجم کوچک و کارکرد تزیینی تولید می‌کنند.<ref>[https://dana.ir/901102/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA%DA%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.]</ref>   
 
سفال‌گری همواره یکی از منابع معیشتی مردم بلوچ بوده است. در گذشته برخی سفال‌گران به‌صورت دوره‌گرد سفر کرده و برای متقاضیان، ظروف سفالی تولید می‌کردند؛<ref>[http://ensani.ir/fa/article/475747/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8% نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص12-13.]</ref> اما امروزه این محصولات را در بازارهای ویژه و نمایشگاه‌های سالانۀ صنایع دستی عرضه می‌کنند.<ref>[https://honarchi.com/blog/kalpooregan «سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی‌اش»، وبلاگ هنرچی.]</ref>   
==جایگاه ملی و جهانی سفال‌گری بلوچ‌ها==
==جایگاه ملی و جهانی سفال‌گری بلوچ‌ها==
سفال‌گری، همواره صنعت رایج در حوزۀ فرهنگی بلوچ بوده است. روستای کلپورگان از توابع شهرستان سروان در بلوچستان ایران، در 2017م عنوان اولین روستای جهانی سفال را گرفت. در 1388ش، دولت ایران، موزۀ سفال زندۀ کلپورگان را تأسیس و در فهرست آثار ملی به‌عنوان موزۀ زندۀ سفال ثبت کرد. در 1396ش، در سازمان [[یونسکو]] این روستان به‌عنوان موزۀ زندۀ سفال ثبت ‌جهانی شد.<ref>[https://damagostar.org/blog/kalporagan-a-global-village-of-pottery/ «کلپورگان روستای جهانی سفال»، وب‌سایت دماگستر.]</ref> طبق گزارش‌ها در 1398ش پنجاه کارگاه خانگی با 200 سفال‌گر زن در این روستا فعالیت داشته‌اند.<ref>[https://www.asrehamoon.ir/fa/report/119304/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DB%8C-%D8%A2%D8%A8-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C- «جادوی آب و خاک با دستان زنان بلوچ/ سفالگری، هنری به قدمت تاریخ ایران»، پایگاه خبری عصر هامون.]</ref> روستای کوهمیتَگ در شهرستان سرباز نیز تاکنون پنج‌ اثر تاریخی با قدمت دوهزارساله در فهرست [[آثار ملی ایران]] دارد.<ref>[https://dana.ir/901102/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA%DA%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.]</ref>  روستاهای گلک و شادی‌گور شهرستان نیک‌شهر<ref> [https://profdoc.um.ac.ir/articles/a/1031490.pdf کرباسی و یعقوبی، «بررسی بازارهای تعاونی‌های صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان»، 1390ش، ص25.]</ref>  و روستاهای هولنچکان و کالوک شهرستان قصرقند نیز از مراکز فعال و نیمه‌فعال سفال‌گری در این استان است.<ref> [https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص228.]</ref>  
سفال‌گری، همواره صنعت رایج در حوزۀ فرهنگی بلوچ بوده است. روستای کلپورگان از توابع شهرستان سروان در بلوچستان ایران، در 2017م عنوان اولین روستای جهانی سفال را گرفت. در 1388ش، دولت ایران، موزۀ سفال زندۀ کلپورگان را تأسیس و در فهرست آثار ملی به‌عنوان موزۀ زندۀ سفال ثبت کرد. در 1396ش، در سازمان [[یونسکو]] این روستان به‌عنوان موزۀ زندۀ سفال ثبت ‌جهانی شد.<ref>[https://damagostar.org/blog/kalporagan-a-global-village-of-pottery/ «کلپورگان روستای جهانی سفال»، وب‌سایت دماگستر.]</ref>  
 
طبق گزارش‌ها در 1398ش پنجاه کارگاه خانگی با 200 سفال‌گر زن در این روستا فعالیت داشته‌اند.<ref>[https://www.asrehamoon.ir/fa/report/119304/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DB%8C-%D8%A2%D8%A8-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C- «جادوی آب و خاک با دستان زنان بلوچ/ سفالگری، هنری به قدمت تاریخ ایران»، پایگاه خبری عصر هامون.]</ref> روستای کوهمیتَگ در شهرستان سرباز نیز تاکنون پنج‌ اثر تاریخی با قدمت دوهزارساله در فهرست [[آثار ملی ایران]] دارد.<ref>[https://dana.ir/901102/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA%DA%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.]</ref>  روستاهای گلک و شادی‌گور شهرستان نیک‌شهر<ref> [https://profdoc.um.ac.ir/articles/a/1031490.pdf کرباسی و یعقوبی، «بررسی بازارهای تعاونی‌های صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان»، 1390ش، ص25.]</ref>  و روستاهای هولنچکان و کالوک شهرستان قصرقند نیز از مراکز فعال و نیمه‌فعال سفال‌گری در این استان است.<ref> [https://nbsh.basu.ac.ir/article_2517_cc87439674b7e77d7bee9e869705ded9.pdf رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص228.]</ref>  
==تلاش‌ برای رونق هنر سفال‌گری در میان بلوچ‌ها==
==تلاش‌ برای رونق هنر سفال‌گری در میان بلوچ‌ها==
با تأسیس موزۀ زندۀ سفال روستای کلپورگان، سالانه 20 تا 25 هزار گردش‌گر از آن دیدن می‌کنند.<ref>[https://damagostar.org/blog/kalporagan-a-global-village-of-pottery/ کلپورگان روستای جهانی سفال»، وب‌سایت دماگستر.]</ref>  همچنین ساخت کوره‌های پخت‌ سفال،<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5873567/%D8%A8%D9%87%D8%B1%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DB%B1%DB%B4-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9% «بهره‌برداری از 14 طرح صنایع دستی در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری مهر.]</ref>  ایجاد مراکز و برنامه‌های آموزشی، برگزاری نمایشگاه‌ها برای معرفی تولیدات هنرمندان در داخل و خارج، ایجاد بازارچه‌های ویژه و قراردادن سرمایه و تسهیلات در اختیار آنان از دیگر اقدامات دولت جمهوری اسلامی ایران بوده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/05/27/465402/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%B3%D8%A8%D8%A8-%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D9 «سرمایه‌گذاری در صنایع دستی سبب پویایی اقتصاد ایرانشهر می‌شود»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>  در سال‌های اخیر کارآفرینان خصوصی نیز وارد این صنعت شده و در بخش‌های آموزش، تولید و فروش محصولات به‌ویژه از طریق فضای مجازی، نقش ایفا می‌کنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/85184215/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D8%AE-%D9%85%DB%8C-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%AF «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>  
با تأسیس موزۀ زندۀ سفال روستای کلپورگان، سالانه 20 تا 25 هزار گردش‌گر از آن دیدن می‌کنند.<ref>[https://damagostar.org/blog/kalporagan-a-global-village-of-pottery/ کلپورگان روستای جهانی سفال»، وب‌سایت دماگستر.]</ref>  همچنین ساخت کوره‌های پخت‌ سفال،<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5873567/%D8%A8%D9%87%D8%B1%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DB%B1%DB%B4-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9% «بهره‌برداری از 14 طرح صنایع دستی در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری مهر.]</ref>  ایجاد مراکز و برنامه‌های آموزشی، برگزاری نمایشگاه‌ها برای معرفی تولیدات هنرمندان در داخل و خارج، ایجاد بازارچه‌های ویژه و قراردادن سرمایه و تسهیلات در اختیار آنان از دیگر اقدامات دولت جمهوری اسلامی ایران بوده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/05/27/465402/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%B3%D8%A8%D8%A8-%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D9 «سرمایه‌گذاری در صنایع دستی سبب پویایی اقتصاد ایرانشهر می‌شود»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>   
 
در سال‌های اخیر کارآفرینان خصوصی نیز وارد این صنعت شده و در بخش‌های آموزش، تولید و فروش محصولات به‌ویژه از طریق فضای مجازی، نقش ایفا می‌کنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/85184215/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D8%AE-%D9%85%DB%8C-%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%AF «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>  
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}

نسخهٔ ۱۵ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۷:۲۳

سفال‌گری مردم بلوچ؛ هنر ساخت ابزار سفالی در قوم بلوچ.

سفال‌گری به‌عنوان نوع اشتغال و صنایع دستی مردم بلوچ، میراث تمدن چندهزارسالۀ بشری است که توسط زنان بلوچ، به همان شکل سنتی، حفظ شده است. این صنعت دستی بلوچ امتیازات تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی را برای مردم این منطقه به همراه دارد. ثبت روستای کلپورگان به‌عنوان موزۀ زندۀ سفال‌گری، این صنعت دیرینۀ بلوچ‌ها را به جهانیان معرفی کرده است.

تاریخچه سفال‌گری مردم بلوچ

قدمت سفال‌گری در ایران به‌ ده‌ هزار سال می‌رسد.[۱] کاوش‌های باستان‌شناسی در مناطق بلوچ‌نشین، سابقۀ سفال‌گری در این منطقه را به هزارۀ سوم قبل از میلاد می‌رساند[۲] که بلوچ‌ها با ورود به این مناطق در دورۀ سلجوقیان، میراث‌دار این هنر ‌کهن شدند.[۳]

کاوش‌های باستان‌شناسی، سفال‌گری قوم بلوچ را ادامۀ تمدن و فرهنگی می‌دانند که آثار آن در محوطه‌های تاریخی بلوچستان بمپور، خوراب، دامن، کتوکان، ده‌قاضی، مولا، پبرکنار، شهردراز، تپۀ شاه‌حسینی، محوطۀ ماگون، تپۀ روباهک و دزک به‌دست آمده است.[۴]

زنان بلوچ این هنر را با همان شیوۀ ابتدایی و دست‌ساز، حفظ کرده‌اند. امروزه این هنر در چند روستای بلوچستان ایران، از جمله کلپورگان، هولَنچَکان و کوهمیتَگ، رواج بیشتری دارد. برخی تاریخ‌پژوهان، منطقۀ کلپورگان را یکی از خاستگاه‌های سفال‌گری در ایران می‌دانند.[۵]

مواد اولیۀ سفال‌گری مردم بلوچ

سفال‌های بلوچی از خاک «رس» ساخته می‌شود و مردم بلوچ از خاک «گلک»[۶] یا سنگ «تیتک» که با ساییدن آن جوهری به‌دست می‌آید، برای ترسیم تزئینات سطوح سفالی،[۷] از شن مخصوصی که در زبان محلی شاموت‌کانی می‌گویند، برای ایجاد حالت چسبندگی و از هیزم و نفت برای پخت سفالیه‌ها بهره می‌گیرند.[۸]

ابزار سفال‌گری در قوم بلوچ

  1. حوضچۀ دوطبق؛ در طبق اول خاک خالص از ناخالص جدا شده و در طبقۀ دوم آمادۀ کار می‌شود.[۹]
  2. بونو؛ ابزاری که ظرف روی آن ساخته می‌شود.
  3. گل‌موش؛ تکه‌ای چوب به طول تقریبی پانزده تا بیست سانتی‌متر برای شکل بخشیدن و کشیدن گِل و صاف کردن بدنه.
  4. کروک؛ نوار فلزی به‌شکل لبۀ کارد برای برش‌زدن و صاف‌کردن.
  5. سوینوک / سوهانک؛ سنگ صافی برای صیقل‌زدن سطح ظرف.
  6. تکه‌های کوچک چوب؛ تکه‌های کوچک چوب درخت گیشتر یا کریچ برای ایجاد نقش بر روی ظرف.
  7. کورۀ سفال‌پزی؛ در گذشته کوره‌ها هیزم‌سوز بودند، اما امروزه تنها در روستای کلپورگان از کوره‌های نفت‌سوز استفاده می‌شود.[۱۰]
  8. حصیر بزرگ؛ ساخته‌شده از برگ‌های درخت داز به‌منظور قرارگرفتن سفال‌ها ساخته‌شده بر روی آن.
  9. سنگ بزرگ استوانه‌ای؛ برای پودر کردن گِل رس.
  10. الک حصیری؛ الک حصیری ساخته‌شده از برگ درخت داز برای الک‌کردن گِل رس.
  11. ظرف آب؛ برای مرطوب‌کردن سطح سفال در حین ساخت.
  12. قاشق فلزی؛ برای برداشت گِل رس.
  13. قطعات سنگ صاف رودخانه‌ای یا صدف؛ برای پردازش سفال‌ها.
  14. سنگ بزرگ و کاسه‌مانند؛ برای ساییدن سنگ تیتک.
  15. پر پرنده؛ برای کشیدن نقاشی روی ظروف.
  16. میلۀ آهنی؛ برای جابه‌جا کردن سوخت درون کوره.[۱۱]

روند ساخت سفال در بلوچ

تهیۀ خاک

ابتدا مردان خاک را از دل کوه‌ها بیرون آورده، داخل کیسه‌ها یا سبدهای مخصوص به ‌نام کچو ریخته و توسط ماشین[۱۲] یا حیوان به‌ محل کار انتقال می‌دهند. سفال‌گران روستای هولنچکان گِل رس را از منطقۀ چوپتک در اطراف همین روستا و شن شاموت‌کانی را از داخل منطقه تهیه می‌کنند؛ اما سنگ ‌رنگ را از منطقۀ شیب و شیرک تهیه می‌کنند.[۱۳]

سفال‌گران کوهمیتَگ گِل سفالی را از روستای انزاء و خاک «گلک» را از منطقۀ بمپور تهیه می‌کنند.[۱۴] سفال‌گران کلپورگان خاک سفال را از محلی به‌نام مشکوتک تهیه می‌کنند. سنگی که برای تزیین آن به کار می‌رود، (سنگ تیتک) از کوه بیرگ اطراف مهرستان تهیه می‌شود.[۱۵]

آماده‌سازی

ابتدا خاک را با کوبیدن با سنگ بزرگ پودر می‌کنند. برخی برای تصفیۀ خاک از حوضچۀ دوطبق و آب استفاده می‌کنند.[۱۶] بعد از تصفیه، خاک یا دوغ‌آب را برخی با 5 الی 7درصد شن متوسط خرد شده[۱۷] و برخی با مقداری خاک اولی مخلوط کرده، آب ریخته و ورز می‌دهند تا حالت چسبندگی پیدا کند. مواد به‌دست آمده را که در زبان محلی «هاجک» می‌گویند، در نایلون بسته‌بندی کرده و به‌تدریج استفاده می‌کنند.[۱۸]

ساخت و پردازش

ساخت ظروف سفالی و ظریف‌کاری آن به‌عهدۀ زنان است؛ اما در روستای کوهمیتگ، مردان سفال‌گر نیز وجود دارند.[۱۹] سفال‌ها برای مدت ده روز در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرند تا خشک شود. بعد از خشک‌شدن، سفال‌گر سطح ظروف را با دست، مرطوب کرده و با تکه‌سنگ یا صدف آن را پرداخت می‌کنند. بعد از این مرحله، با قطعۀ چوب (گل‌موش) سطح آن را صیقل می‌زند. بعد از خشک‌شدن کامل، با رنگی که از ساییدن سنگ تیتوک به‌دست آمده یا خاک گلک، رنگ‌آمیزی می‌کنند.[۲۰]

پخت سفال

در این مرحله، مردان بلوچ سفال‌ها را در کورۀ هیزم‌سوز (گودالی در سطح زمین) و روباز[۲۱] یا نفت‌سوز دوطبق در محیط بسته که مشعل در طبق زیرین جاگذاری شده و سفال‌ها در طبق بالا چیده می‌شود، می‌پزند. سفال‌ها 12 تا 15 ساعت در معرض حرارت قرار می‌گیرد.[۲۲] هر زن بلوچ در ماه، 30 تا 40 ظرف تولید می‌کنند و در آخر هر ماه محصولات خود را در کورۀ مشترک، پخته و برای فروش آماده می‌کنند.[۲۳]

نقوش روی سفال بلوچ‌ها

زنان بلوچ در نقش و نگارهای سفال، هویت قومی و آرزوهای خود را نشان می‌دهند.[۲۴] این نقوش شامل طبیعت و منابع معیشتی مانند حیوانات، درختان، گیاهان و دیگر وسایل زندگی می‌شود.[۲۵]

کاربرد سفال در میان بلوچ‌ها

سفال‌های بلوچی بیشتر بر اساس نیازهای بومی، تولید می‌شود و جنبۀ کاربردی دارد؛ مانند انواع قوری، لیوان (گدو)، کاسه (کپَل)، خمیردان (سرپوش)، آفتابه (دیم‌شودی)، کوزه (کوز)، سینی، شتر (هُشتِر)، بشقاب، پارچ (جَک)، خمره (حُمپ)، جامیوه، تگار (تغار)، گلدان (گل‌جا)، زیرسگاری، قندان، قلیان و دیگ؛[۲۶] اما امروزه، گاهی این محصولات را با حجم کوچک و کارکرد تزیینی تولید می‌کنند.[۲۷]

سفال‌گری همواره یکی از منابع معیشتی مردم بلوچ بوده است. در گذشته برخی سفال‌گران به‌صورت دوره‌گرد سفر کرده و برای متقاضیان، ظروف سفالی تولید می‌کردند؛[۲۸] اما امروزه این محصولات را در بازارهای ویژه و نمایشگاه‌های سالانۀ صنایع دستی عرضه می‌کنند.[۲۹]

جایگاه ملی و جهانی سفال‌گری بلوچ‌ها

سفال‌گری، همواره صنعت رایج در حوزۀ فرهنگی بلوچ بوده است. روستای کلپورگان از توابع شهرستان سروان در بلوچستان ایران، در 2017م عنوان اولین روستای جهانی سفال را گرفت. در 1388ش، دولت ایران، موزۀ سفال زندۀ کلپورگان را تأسیس و در فهرست آثار ملی به‌عنوان موزۀ زندۀ سفال ثبت کرد. در 1396ش، در سازمان یونسکو این روستان به‌عنوان موزۀ زندۀ سفال ثبت ‌جهانی شد.[۳۰]

طبق گزارش‌ها در 1398ش پنجاه کارگاه خانگی با 200 سفال‌گر زن در این روستا فعالیت داشته‌اند.[۳۱] روستای کوهمیتَگ در شهرستان سرباز نیز تاکنون پنج‌ اثر تاریخی با قدمت دوهزارساله در فهرست آثار ملی ایران دارد.[۳۲] روستاهای گلک و شادی‌گور شهرستان نیک‌شهر[۳۳] و روستاهای هولنچکان و کالوک شهرستان قصرقند نیز از مراکز فعال و نیمه‌فعال سفال‌گری در این استان است.[۳۴]

تلاش‌ برای رونق هنر سفال‌گری در میان بلوچ‌ها

با تأسیس موزۀ زندۀ سفال روستای کلپورگان، سالانه 20 تا 25 هزار گردش‌گر از آن دیدن می‌کنند.[۳۵] همچنین ساخت کوره‌های پخت‌ سفال،[۳۶] ایجاد مراکز و برنامه‌های آموزشی، برگزاری نمایشگاه‌ها برای معرفی تولیدات هنرمندان در داخل و خارج، ایجاد بازارچه‌های ویژه و قراردادن سرمایه و تسهیلات در اختیار آنان از دیگر اقدامات دولت جمهوری اسلامی ایران بوده است.[۳۷]

در سال‌های اخیر کارآفرینان خصوصی نیز وارد این صنعت شده و در بخش‌های آموزش، تولید و فروش محصولات به‌ویژه از طریق فضای مجازی، نقش ایفا می‌کنند.[۳۸]

پانویس

  1. ↑ «سفالگری در بلوچستان میراث زنان بلوچ»، وبسایت برَمش.
  2. ↑ شیرازی و دهمرده‌ پهلوان، «روابط فرهنگی بلوچستان ایران و پاکستان در هزاره سوم پیش از میلاد»، 1393ش، ص44-45.
  3. ↑ بلوک‌باشی، «بلوچ»، وب‌سایت کتاب‌خانۀ مدرسۀ فقاهت.
  4. ↑ «سفالگری در بلوچستان میراث زنان بلوچ»، وبسایت برَمش.
  5. ↑ نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص4-5.
  6. ↑ «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.
  7. ↑ «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  8. ↑ رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص219.
  9. ↑ «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  10. ↑ شیرانی و ایزدی جیران، «پژوهشی بر دانش بومی سفال کلپورگان»، 1398ش، ص124-129.
  11. ↑ رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص219.
  12. ↑ «سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی‌اش»، وبلاگ هنرچی.
  13. ↑ رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص218 و 220.
  14. ↑ «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.
  15. ↑ «سفال کلپورگان، نماد هنر و ظرافت دستان زنان بلوچ»، خبرگزاری میراث‌آریا.
  16. ↑ «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  17. ↑ رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص218.
  18. ↑ «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  19. ↑ «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.
  20. ↑ رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص220.
  21. ↑ رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص220.
  22. ↑ شیرانی و ایزدی جیران، «پژوهشی بر دانش بومی سفال کلپورگان»، 1398ش، ص128.
  23. ↑ «سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی‌اش»، وبلاگ هنرچی.
  24. ↑ نظری و دیگران، «مطالعه تطبیقی نقوش سفالینه‌های کلپورگان با نقوش سوزن‌دوزی بلوچ»، 1393ش، ص43-44.
  25. ↑ نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص12-13.
  26. ↑ نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص5، 8 و 11.
  27. ↑ «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.
  28. ↑ نظری و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالینه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، 1396ش، ص12-13.
  29. ↑ «سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی‌اش»، وبلاگ هنرچی.
  30. ↑ «کلپورگان روستای جهانی سفال»، وب‌سایت دماگستر.
  31. ↑ «جادوی آب و خاک با دستان زنان بلوچ/ سفالگری، هنری به قدمت تاریخ ایران»، پایگاه خبری عصر هامون.
  32. ↑ «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا.
  33. ↑ کرباسی و یعقوبی، «بررسی بازارهای تعاونی‌های صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان»، 1390ش، ص25.
  34. ↑ رضایی و سعادت‌مهر، «مطالعه‌ی سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با روی‌کرد قوم باستان‌شناسی»، 1397ش، ص228.
  35. ↑ کلپورگان روستای جهانی سفال»، وب‌سایت دماگستر.
  36. ↑ «بهره‌برداری از 14 طرح صنایع دستی در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری مهر.
  37. ↑ «سرمایه‌گذاری در صنایع دستی سبب پویایی اقتصاد ایرانشهر می‌شود»، خبرگزاری تسنیم.
  38. ↑ «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ میچرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

منابع

  • «بهره‌برداری از 14 طرح صنایع دستی در سیستان و بلوچستان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 7 شهریور 1402ش.
  • بلوک‌باشی، علی، «بلوچ»، وب‌سایت کتابخانۀ مدرسۀ فقاهت، تاریخ درج مطلب: 1 تیر 1399ش.
  • «جادوی آب و خاک با دستان زنان بلوچ/ سفالگری، هنری به قدمت تاریخ ایران»، پایگاه خبری عصر هامون، تاریخ درج مطلب: 16 دی 1398ش.
  • رضایی، محمدحسین و سعادت‌مهر، محمدامین، «مطالعه‌ سفال دست‌ساز روستای هولنچکان قصرقند با رویکرد قوم باستان‌شناسی»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ 18، دورۀ هشتم، پاییز 1397ش.
  • «سفال کلپورگان، نماد هنر و ظرافت دستان زنان بلوچ»، خبرگزاری میراث‌آریا، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1399ش.
  • «سرمایه‌گذاری در صنایع دستی سبب پویایی اقتصاد ایرانشهر می‌شود»، خبرگزاری تسنیم، 27 مرداد 1393ش.
  • «سفال کوهمیتگ نمایشی از فرهنگ و تاریخ کهن بلوچستان/ سفال بلوچستان زینت‌بخش نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان»، شبکۀ اطلاع‌رسانی دانا، تاریخ درج مطلب: 31 شهریور 1395ش.
  • «سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی‌اش»، وبلاگ هنرچی، تاریخ بازدید: 4 بهمن 1402ش.
  • «سفالگری در بلوچستان میراث زنان بلوچ»، وب‌سایت برَمش، تاریخ بازدید: 14 دی 1402ش.
  • «سفالگری در بلوچستان؛ هنری که چرخش بدون چرخ می‌چرخد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 27 مرداد 1402ش.
  • شیرانی، مینا و ایزدی جیران، اصغر، «پژوهشی بر دانش بومی سفال کلپورگان»، دوفصل‌نامۀ دانش‌های بومی ایران، سال ششم، شمارۀ 11، بهار و تابستان 1398ش.
  • کرباسی، علی‌رضا و یعقوبی، مرتضی، «بررسی بازارهای تعاونی‌های صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان»، فصل‌نامۀ تعاون، سال بیست‌ودوم، شمارۀ 5، بهار 1390ش.
  • «کلپورگان روستای جهانی سفال»، وب‌سایت دماگستر، تاریخ درج مطلب: 30 شهریور 1402ش.
  • نظری، امیر و دیگران، «مطالعۀ تطبیقی سفالیه‌های مراکز روستایی فعال کلپورگان، کوهمیتَگ و هولنچکان در بلوچستان ایران»، دوفصل‌نامۀ علمی ترویجی پژوهش هنر، سال هفتم، شمارۀ چهاردهم، پاییز و زمستان 1396ش.
  • نظری، امیر و دیگران، «مطالعه تطبیقی نقوش سفالینه‌های کلپورگان با نقوش سوزن‌دوزی بلوچ»، دوفصل‌نامۀ علمی پژوهشی نشریۀ مطالعات تطبیقی هنر، سال چهارم، شمارۀ هشتم، پاییز و زمستان 1393ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:سفال‌گری_مردم_بلوچ&oldid=47693»