پرش به محتوا

پیش‌نویس:مسجدالاقصی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''مسجدالاقصی؛'''</big> نخستین قبله مسلمانان و نماد وحدت و پایداری آنها در دورۀ معاصر.
[[پرونده:مسجد الاقصی۱.jpg|جایگزین=مسجدالاقصی و قبة الصخره|بندانگشتی|مسجدالاقصی و قبة الصخره]]
{{درشت|'''مسجدالاقصی؛'''}} نخستین قبله مسلمانان و نماد وحدت و پایداری آنها در دورهٔ معاصر.
 
مسجدالاقصی، از مکان‌های مقدس [[مسلمان|مسلمانان]] بعد از «[[مسجدالحرام]]» و «[[مسجد النبی|مسجدالنبی]]» است. [[حضرت محمد]] (صلی الله علیه و آله و سلّم) تا هفده ماه پس از هجرت به‌سوی این مسجد [[نماز]] خوانده و معراج وی نیز از این [[مسجد]] صورت گرفته است. مسجدالاقصی همواره مکانی مقدس بوده و جایگاه ویژه‌ای در تاریخ، اعتقادات و سبک زندگی مسلمانان دارد. بعد از اشغال فلسطین توسط رژیم [[صهیونیسم|صهیونیستی]]، مسجدالاقصی به نماد امت و تمدن اسلامی تبدیل شده است و دفاع مسلمانان از این مسجد، دفاع از منافع جامعهٔ اسلامی محسوب می‌شود.
 
==نام‌گذاری مسجدالاقصی==
واژهٔ ترکیبی «مسجدالاَقصی» به‌معنای «دورترین مسجد»، به مسجدی در [[بیت‌المقدس]] در کشور فلسطین اشاره دارد.<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.</ref> در ادبیات عمومی و سیاسی، مکانی که امروزه مسجدالاقصی خوانده می‌شود، محوطه‌ای با وسعت بیش از ۱۴۴۰۰۰ متر مربع است که چندین بنای مقدس دیگر از جمله «قبة الصخره» را شامل می‌شود و به آن «حرم شریف» نیز می‌گویند.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_الاقصی «مسجدالاقصی»، ویکی حج و زیارت.]</ref>
 
گاهی این نام بر کل شهر بیت‌المقدس اطلاق می‌شود؛ علامه طباطبایی معتقد است که مراد از مسجدالاقصی در آیهٔ اول سورهٔ إسراء به قرینهٔ جملهٔ «الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ»، بیت‌المقدس است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۷.</ref>
 
دربارهٔ علت نام‌گذاری آن به مسجدالاقصی، گفته‌اند که دوری مسافت آن تا مکه و مسجدالحرام، مورد توجه بوده است.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۶۱۲.</ref> برخی روایات، مسجدالاقصی را مسجد بیت‌المقدس نامیده‌اند.<ref>تفسیر منسوب به امام حسن عسکری، ۱۴۰۹ق، ص۶۶۱.</ref> برخی مورخان بیش از بیست نام برای این مسجد برشمرده‌اند،<ref>شراب، المعالم الاثیرة، 1411ق، ص۸۴..</ref> از جمله: «مسجد ایلیا»،<ref>حموی، معجم البلدان، بی‌تا، ج1، ص375.</ref> «بیت‌المَقدِس»،<ref>ابن‌اثیر جزری، اسدالغابة، 1989م، ج6، ص284.</ref> «بیت‌القُدس»،<ref>حموی، معجم البلدان‏، بی‌تا، ج5، ص167.</ref> «سَلَم (شَلم)»،<ref>عسقلانی، فتح الباری، بی‌تا، ج3، ص53.</ref> «شَلام»، «بیت اِیل»،<ref>حموی، معجم البلدان‏، بی‌تا، ج5، ص166.</ref> «صِهیون»،<ref>عسقلانی، فتح الباری، بی‌تا، ج3، ص53.</ref> «صلعون» و «اُوری شَلم» (اُوری سَلم).<ref>شراب، المعالم الاثیرة، 1411ق، ص84.</ref>
 
==تاریخچه مسجدالاقصی==
[[پرونده:مسجد الاقصی۳.jpg|جایگزین=عکس تاریخی و قدیمی مسجدالاقصی|بندانگشتی|تصویری از مسجدالاقصی در حدود سال‌های ۱۸۹۸ تا ۱۹۱۷م (پیش از ورود نیروهای ارتش انگلیس به بیت‌المقدس)، عکس از عکاس ناشناس آمریکایی. ]]
بر اساس منابع تاریخی، مسجدالاقصی بعد از مسجدالحرام تأسیس شده و عبادت‌گاه دوم موحّدان و مؤمنان جهان محسوب می‌شود. برپایی این عبادت‌گاه به داود و سلیمان نبی نسبت داده شده و تکمیل بنای این عبادت‌گاه بین سال‌های ۹۶۱ تا ۹۶۷ قبل از میلاد مسیح، صورت گرفته است.<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، 1364ش، ص76 ـ 78.</ref>
 
بنای امروزی مسجدالاقصی در قرن اول هجری و در دورهٔ حاکمیت امویان پی‌ریزی شده است.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۰.</ref> به گزارش برخی مورخان ساخت این بنا در ۶۶ق و در زمان حاکمیت «عبدالملک بن مروان» آغاز شد و در ۷۳ق به پایان رسید.<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، 1987م، ج۸، ص۲۸۰.</ref>
 
برخی دیگر تأسیس این بنا را به ولید بن عبدالملک نسبت داده‌اند.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۰.</ref> مسجدالاقصی در دوران حکومت مهدی و مأمون عباسی در سال‌های ۱۶۹ق و ۲۱۶ق دوبار توسط زلزله خسارت دید و دوباره تجدید بنا و تعمیر شد. پس از حاکمان عباسی که تا آن زمان عهده‌دار حفظ و مرمت مسجدالاقصی بودند، فاطمی‌ها نیز این روند را ادامه دادند. بعد از مدتی این مکان به اشغال صلیبی‌ها درآمد و با تغییرات ایجاد شده خسارت‌های اساسی دید. بعد از آزادسازی بیت‌المقدس توسط [[مسلمان|مسلمانان]] به فرماندهی صلاح‌الدین ایوبی، این مسجد دوباره در اختیار مسلمانان قرار گرفت<ref>ناصری طاهری، بیت‌المقدس شهر پیامبران، ص۱۱۶–۱۱۷.</ref> و بازسازی و تزیین شد.
 
تعیین امام جماعت و واعظ برای مسجد، اقامهٔ نماز جماعت، قراردادن قرآن‌های بسیار در مسجد، تعیین قاریان قرآن و مقرری برای آنها و ساخت [[مدرسه|مدارس]] و مراکز دینی از دیگر اقدامات مسلمان بعد از آزادسازی این مکان مقدس بود.<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، 1415ق، ج11، ص552.</ref>
 
==موقعیت و مساحت مسجدالاقصی==
[[پرونده:مسجد الاقصی۲.jpg|جایگزین=نمایی از مسجد الاقصی|بندانگشتی|نمایی از مسجد الاقصی]]
مسجدالاقصی در جنوب‌شرقی شهر بیت‌المقدس، از جنوب به منطقهٔ «الزاویة الختنیه» منتهی می‌شود که پس از روستای «سلوان» قرار دارد. در شرق آن، دیوار مشترک قدس و مسجد واقع شده و در ادامهٔ آن مقبرهٔ باب‌الرحمه و کوه «الزیتون» قرار دارد. از شمال با منطقهٔ باب حطه و قسمتی از منطقهٔ الغوانمه محدود شده و از سمت غرب، این [[مسجد]] به محل‌های اسلامی مختلف مانند منطقهٔ «باب الناظر»، «سوق القاطین» و «باب السلسله» منتهی می‌شود که این محله‌ها بر اثر حملات وحشیانهٔ اسرائیل در ۱۹۷۶م ویران شده است.
 
مجموعهٔ مسجدالاقصی حیاط ذوزنقه‌شکل دارد که بالای تپهٔ کوچک به نام «تپهٔ موریا» ساخته شده و قبة صخرهٔ بالاترین نقطهٔ آن محسوب می‌شود. در مرکز محوطهٔ این مجموعه، مسجدالاقصی قرار گرفته است. ابعاد این مجموعه از جنوب ۲۸۱ متر، از شمال ۳۱۰ متر، از شرق ۴۶۲ متر و از غرب ۴۹۱ متر است.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص7.</ref>
 
این مساحت یک‌ششم مساحت بخش قدیمی شهر قدس را تشکیل می‌دهد. بر اساس اسناد تاریخی این ابعاد از زمان ساخته‌شدن این مکان به‌عنوان مسجدی برای نمازگزاردن تغییر نکرده است.<ref>«چرا مسجدالاقصی مهم است؟ /آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.</ref>


مسجدالاقصی، از مکان‌های مقدس مسلمانان بعد از «مسجدالحرام» و «مسجدالنبی» است. حضرت محمد (صلی ‌الله‌ علیه ‌و ‌آله ‌و سلّم) تا هفده ماه پس از هجرت به‌سوی این مسجد نماز خوانده و معراج وی نیز از این مسجد صورت گرفته است. مسجدالاقصی همواره مکانی مقدس بوده و جایگاه ویژه‌ای در تاریخ، اعتقادات و سبک زندگی مسلمانان دارد. بعد از اشغال فلسطین توسط رژیم صهیونیستی، مسجدالاقصی به نماد امت و تمدن اسلامی تبدیل شده است و دفاع مسلمانان  از این مسجد، دفاع از منافع جامعۀ اسلامی محسوب می‌شود.
==نام‌گذاری==
واژۀ ترکیبی «مسجد‌الاَقصی» به‌معنای «دورترین مسجد»، به مسجدی در بیت‌المقدس در کشور فلسطین اشاره دارد.<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.</ref>  در ادبیات عمومی و سیاسی، مکانی که امروزه مسجدالاقصی خوانده می‌شود، محوطه‌ای با وسعت بیش از ۱۴۴۰۰۰ متر مربع است که  چندین بنای مقدس دیگر از جمله «قبة الصخره» را شامل می‌شود و به آن «حرم شریف» نیز می‌گویند.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C «مسجدالاقصی»، ویکی حج و زیارت.] </ref>  گاهی این نام بر کل شهر بیت‌المقدس اطلاق می‌شود؛ علامه طباطبایی معتقد است که مراد از مسجدالاقصى در آیۀ اول سورۀ إسراء به قرينۀ جملۀ «الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ»، بيت‌المقدس است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۷.</ref>  دربارۀ علت نام‌گذاری آن به ‌مسجدالاقصی، گفته‌اند که دوری مسافت آن تا مکه و مسجد‌الحرام، مورد توجه بوده است.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۶۱۲.</ref>  برخی روایات، مسجد‌الاقصی را مسجد بیت‌المقدس نامیده‌اند. <ref>تفسیر منسوب به امام حسن عسکری، ۱۴۰۹ق، ص۶۶۱.</ref>  برخی مورخان بیش از بیست نام برای این مسجد برشمرده‌اند،<ref>شراب، المعالم الاثیرة، 1411ق، ص۸۴..</ref>  از جمله: «مسجد ایلیا»،<ref>حموی، معجم البلدان، بی‌تا، ج1، ص375.</ref>  «بیت‌‌المَقدِس»،<ref> ابن‌اثیر جزری، اسدالغابة، 1989م، ج6، ص284.</ref>  «بیت‌القُدس»،<ref>حموی، معجم البلدان‏، بی‌تا، ج5، ص167.</ref>  «سَلَم (شَلم)»،عسقلانی، فتح الباری، بی‌تا، ج3، ص53.  «شَلام»، «بیت اِیل»،حموی، معجم البلدان‏، بی‌تا، ج5، ص166.  «صِهیون»،<ref>عسقلانی، فتح الباری، بی‌تا، ج3، ص53.</ref>  «صلعون» و «اُوری شَلم» (اُوری سَلم).<ref>شراب، المعالم الاثیرة، 1411ق، ص84..</ref>
==تاریخچه==
بر اساس منابع تاریخی، مسجدالاقصی بعد از مسجدالحرام تأسیس شده و عبادت‌گاه دوم موحّدان و مؤمنان جهان محسوب می‌شود. برپایی این عبادت‌گاه به داود و سلیمان نبی نسبت داده شده و تکمیل بنای این عبادت‌گاه بین سال‌های 961 تا 967 قبل از میلاد مسیح، صورت گرفته است.<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، 1364ش، ص76 ـ 78.</ref>  بنای امروزی مسجد‌الاقصی در قرن اول هجری و در دورۀ حاکمیت امویان پی‌ریزی شده است.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی،۱۳۹۰ش، ص۱۰.</ref>  به گزارش برخی مورخان ساخت این بنا در ۶۶ق و در زمان حاکمیت «عبدالملک بن مروان» آغاز شد و در ۷۳ق به پایان رسید.<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، 1987م، ج۸، ص۲۸۰.</ref>  برخی دیگر تأسیس این بنا را به ولید بن عبدالملک نسبت داده‌اند.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۰.</ref>  مسجد‌الاقصی در دوران حکومت مهدی و مأمون عباسی در سال‌های 169ق و 216ق دوبار توسط زلزله خسارت دید و دوباره تجدید بنا و تعمیر شد. پس از حاکمان عباسی که تا آن زمان عهده‎دار حفظ و مرمت مسجد‌الاقصی بودند، فاطمی‌ها نیز این روند را ادامه دادند. بعد از مدتی این مکان به اشغال صلیبی‌ها در آمد و با تغییرات ایجاد شده خسارتهای اساسی دید. بعد از آزادسازی بیت‌المقدس توسط مسلمانان به فرماندهی صلاح‌الدین ایوبی، این مسجد دوباره در اختیار مسلمانان قرار گرفت <ref>ناصری طاهری، بیت‌المقدس شهر پیامبران، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref> و بازسازی و تزیین شد. تعیین امام جماعت و واعظ برای مسجد، اقامۀ نماز جماعت، قراردادن قرآن‌‌های بسیار در مسجد، تعیین قاریان قرآن و مقرری برای آنها و ساخت مدارس و مراکز دینی از دیگر اقدامات مسلمان بعد از آزادسازی این مکان مقدس بود. <ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، 1415ق، ج11، ص552.</ref>
==موقعیت و مساحت==
مسجدالاقصی در جنوب‌شرقی شهر بیت‌المقدس، از جنوب به منطقۀ «الزاویة الختنیه» منتهی می‌شود که پس از روستای «سلوان» قرار دارد. در شرق آن، دیوار مشترک قدس و مسجد واقع شده و در ادامۀ آن مقبرۀ باب‌الرحمه و کوه «الزیتون» قرار دارد. از شمال با منطقۀ باب حطه و قسمتی از منطقۀ الغوانمه محدود شده و از سمت غرب، این مسجد به محل‌های اسلامی مختلف  مانند منطقۀ «باب الناظر»، «سوق القاطین» و «باب السلسله» منتهی می‌شود که این محله‌ها بر اثر حملات وحشیانۀ اسرائیل در 1976م ویران شده است. مجموعۀ مسجدالاقصی حیاط ذوزنقه‌شکل دارد که بالای تپۀ کوچک به نام «تپۀ موریا» ساخته شده و قبة صخرۀ بالاترین نقطۀ آن محسوب می‌شود. در مرکز محوطۀ این مجموعه، مسجدالاقصی قرار گرفته است. ابعاد این مجموعه از جنوب ۲۸۱ متر، از شمال ۳۱۰ متر، از شرق ۴۶۲ متر و از غرب ۴۹۱ متر است.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص7.</ref>  این مساحت یک‌ششم مساحت بخش قدیمی شهر قدس را تشکیل می‌دهد. بر اساس اسناد تاریخی این ابعاد از زمان ساخته‌شدن این مکان به‌عنوان مسجدی برای نمازگزاردن تغییر نکرده است.<ref>«چرا مسجدالاقصی مهم است؟/آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر. </ref>
==ساختمان مسجدالاقصی==
==ساختمان مسجدالاقصی==
ساختمان مسجدالاقصی در داخل مجموعۀ حرم شریف، مستطیل‌شکل بوده و در جنوب قبة الصخره قرار دارد. طول این مسجد ۸۰ متر و عرض آن ۵۵ متر است.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۰.</ref> این مسجد مهم، دارای ۷ رواق زیبا و باشکوه بوده که یک رواق در وسط مسجد و شش رواق در سمت شرق و غرب آن وجود دارد. همچنین این مسجد دارای ۵۳ ستون از سنگ مرمر درخشان و ۴۹ ستون از دیگر سنگ‌ها است. ۱۱ درب ورودی، این مسجد را به اطراف آن متصل می‌کند و در سمت شمال‌غربی آن نیز ایوان بزرگی قرار دارد که نزدیک آن، ایوان زیبایی به نام محراب زکریا واقع شده است.<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، 1987م، ج1، ص162.</ref> بر فراز این مسجد، گنبد بزرگ، به رنگ سبز وجود دارد که از بیرون با ورقه‌های قلعی پوشیده شده و از داخل به‌وسلیه گچ‌بری‌هایی با طلا و نگین‌های مختلف تزیین شده است.<ref>حصیبی، «تاریخ مسجدالاقصی»، 1347ش، ص148.</ref> در محراب مسجد، كتيبه‏‌اي‏ کار گذاشته شده كه نشان مي‌دهد صلاح‏‌الدين ایوبی در سال 583ق اين محراب را بنا كرده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/91052616539/%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7%D9%8A-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%D9%8A-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D9%8A-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%86%DA%AF-%D8%B3%D8%A8%D8%B2-%D9%86%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D9%86 «رازهاي مسجدالاقصي؛ مسجدي به رنگ سبز نه از جنس طلا»، خبرگزاری ایسنا.] </ref> داخل مسجد منبري به نام منبر «نورالدین» وجود دارد كه از بهترين چوب‌ها ساخته و با عاج و صدف‏ منبت‏‌كاري شده است. ساختار هنری و بصری این منبر، مسلمانان را به یاد روزهای پیروزی و فتح‌المبین می‌اندازد. <ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص55.</ref>  
[[پرونده:مسجد الاقصی۴.jpg|جایگزین=نمای داخلی مسجد الاقصی|بندانگشتی|نمای داخلی مسجد الاقصی]]
==تولیت مسجد==
[[پرونده:مسجد الاقصی۵.png|جایگزین=منبر مسجدالاقصی |بندانگشتی|منبر مسجدالاقصی ]]
در حال‌حاضر دولت پادشاهی اردن متولی رسمی مجموعه مسجدالاقصی است. بر اساس پیمان‌نامۀ صلحی که در ۱۹۹۴م میان رژیم صهیونیستی و اردن بسته ‌شد، عبادت یهودی‌ها در حیاط مجموعه مسجدالاقصی ممنوع و دولت اردن متولی رسمی مجموعۀ مسجدالاقصی معرفی شد. مجموعه مسجدالاقصی زیر نظر مفتی بیت‌المقدس اداره می‌شود.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5735136/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%A «چرا مسجدالاقصی مهم است؟/آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.] </ref>
ساختمان مسجدالاقصی در داخل مجموعهٔ حرم شریف، مستطیل‌شکل بوده و در جنوب قبة الصخره قرار دارد. طول این مسجد ۸۰ متر و عرض آن ۵۵ متر است.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۰.</ref> این مسجد مهم، دارای ۷ رواق زیبا و باشکوه بوده که یک رواق در وسط مسجد و شش رواق در سمت شرق و غرب آن وجود دارد. همچنین این مسجد دارای ۵۳ ستون از سنگ مرمر درخشان و ۴۹ ستون از دیگر سنگ‌ها است. ۱۱ درب ورودی، این مسجد را به اطراف آن متصل می‌کند و در سمت شمال‌غربی آن نیز ایوان بزرگی قرار دارد که نزدیک آن، ایوان زیبایی به نام محراب زکریا واقع شده است.<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، 1987م، ج1، ص162.</ref> بر فراز این مسجد، گنبد بزرگ، به رنگ سبز وجود دارد که از بیرون با ورقه‌های قلعی پوشیده شده و از داخل به‌وسلیه گچ‌بری‌هایی با [[طلا]] و نگین‌های مختلف تزیین شده است.<ref>حصیبی، «تاریخ مسجدالاقصی»، 1347ش، ص148.</ref>  
اهمیت و جایگاه
 
در محراب مسجد، کتیبه‌ای کار گذاشته شده که نشان می‌دهد صلاح‌الدین ایوبی در سال ۵۸۳ق این محراب را بنا کرده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/91052616539/رازهاي-مسجدالاقصي-مسجدي-به-رنگ-سبز-نه-از-جن «رازهای مسجدالاقصی؛ مسجدی به رنگ سبز نه از جنس طلا»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> داخل مسجد منبری به نام منبر «نورالدین» وجود دارد که از بهترین چوب‌ها ساخته و با عاج و صدف [[منبت کاری|منبت‌کاری]] شده است. ساختار هنری و بصری این منبر، مسلمانان را به یاد روزهای پیروزی و فتح‌المبین می‌اندازد.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص55.</ref>
 
==تولیت مسجد مسجدالاقصی==
در حال‌حاضر دولت پادشاهی اردن متولی رسمی مجموعه مسجدالاقصی است. بر اساس پیمان‌نامهٔ صلحی که در ۱۹۹۴م میان رژیم صهیونیستی و اردن بسته شد، عبادت یهودی‌ها در حیاط مجموعه مسجدالاقصی ممنوع و دولت اردن متولی رسمی مجموعهٔ مسجدالاقصی معرفی شد. مجموعه مسجدالاقصی زیر نظر مفتی بیت‌المقدس اداره می‌شود.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5735136/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%A «چرا مسجدالاقصی مهم است؟/آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.]</ref>
 
==اهمیت و جایگاه==
مسجدالاقصی به‌دلیل ابعاد مختلف مذهبی، تاریخی، سیاسی، جغرافیایی، فرهنگی و معماری دارای اهمیت و جایگاه ویژه در میان پیروان ادیان توحیدی به‌ویژه مسلمانان جهان است.
مسجدالاقصی به‌دلیل ابعاد مختلف مذهبی، تاریخی، سیاسی، جغرافیایی، فرهنگی و معماری دارای اهمیت و جایگاه ویژه در میان پیروان ادیان توحیدی به‌ویژه مسلمانان جهان است.
#به باور مسلمانان این مسجد دومین زمینی است که بعد از کعبه بر روی زمین گسترده شده است. <ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، 1364ش، ص183.</ref>
#به باور مسلمانان این مسجد دومین زمینی است که بعد از کعبه بر روی زمین گسترده شده است.<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، 1364ش، ص183.</ref>
#این مکان، نخستین قبله و سومین مکان مقدس مسلمانان محسوب می‌شود. پیامبر اسلام در شب إسراء به این مسجد منتقل شد. به گواهی روایات اسلامی در واقعۀ اسرا، تمام انبیا در مسجدالاقصی به حضرت محمد اقتدا کردند و پشت سر وی نماز خواندند.<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج‏8، ص121- 122.</ref>
#این مکان، نخستین قبله و سومین مکان مقدس مسلمانان محسوب می‌شود. [[حضرت محمد|پیامبر اسلام]] در شب إسراء به این مسجد منتقل شد. به گواهی روایات اسلامی در واقعهٔ اسرا، تمام انبیا در مسجدالاقصی به حضرت محمد اقتدا کردند و پشت سر وی نماز خواندند.<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج‏8، ص121- 122.</ref>
#در اسلام، نام مسجدالاقصی در کنار مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجد کوفه به‌عنوان با فضیلت‌ترین مساجد آورده شده و در احادیث، نمازخواندن در مسجدالاقصی با هزار بار نمازخواندن در مساجد دیگر برابر دانسته شده است.
#در اسلام، نام مسجدالاقصی در کنار مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجد کوفه به‌عنوان با فضیلت‌ترین مساجد آورده شده و در احادیث، نمازخواندن در مسجدالاقصی با هزار بار نمازخواندن در مساجد دیگر برابر دانسته شده است.
#این مکان مدفن بسیاری از پیامبران و اصحاب آنان است؛ به‌عنوان نمونه گفته می‌شود سلیمان پیامبر، در آنجا دفن شده است.<ref>«مسجدالاقصی نماد مقاومت پایدار»، خبرگزاری ایرنا. </ref>
#این مکان مدفن بسیاری از پیامبران و اصحاب آنان است؛ به‌عنوان نمونه گفته می‌شود سلیمان پیامبر، در آنجا دفن شده است.<ref>«مسجدالاقصی نماد مقاومت پایدار»، خبرگزاری ایرنا.</ref>
#مسجدالاقصی تنها نقطه زمین است که از نظر پیروان سه دین بزرگ الهی و آسمانی مسلمانان، مسیحیان و یهود، در نهایت درجۀ قداست و ارزش معنوی است.<ref>زعیتر، سرگذشت فلسطین، 1387ش، ص58.</ref>
#مسجدالاقصی تنها نقطه زمین است که از نظر پیروان سه دین بزرگ الهی و آسمانی مسلمانان، مسیحیان و یهود، در نهایت درجهٔ قداست و ارزش معنوی است.<ref>زعیتر، سرگذشت فلسطین، 1387ش، ص58.</ref>
#مسیحیان این مكان را محل به صلیب كشیده‌شدن مسیح می‌دانند و یهودیان نیز آن را ساخته‌شده بر معبد سلیمان نبی می‌پندارند.<ref>[https://www.irna.ir/news/82194985/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8 «مسجدالاقصی؛ نماد وحدت و پایداری در جهان اسلام»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>
#مسیحیان این مکان را محل به صلیب کشیده‌شدن مسیح می‌دانند و یهودیان نیز آن را ساخته‌شده بر معبد سلیمان نبی می‌پندارند.<ref>[https://www.irna.ir/news/82194985/مسجد-الاقصی-نماد-وحدت-و-پایداری-در-جهان-Ø§Ø³Ù„Ø «مسجدالاقصی؛ نماد وحدت و پایداری در جهان اسلام»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
#اشغال بیت‌المقدس توسط اسرائیل غاصب، به مسجدالاقصی اهمیت ویژه داده و اکنون این مکان نماد رویارویی سبک زندگی توحیدی و معنوی اسلام با سبک زندگی مادی‌گرای صهیونیسم، دنیای غرب و استکبار جهانی محسوب می‌شود؛ به نظر مسلمانان اشغال فلسطین و این مکان، تنها اشغال یک سرزمین نیست؛ بلکه ایجاد یک کانون استعماری ضداسلامی با هدف جلوگیری از شکل‌گیری مجدد تمدن اسلامی است.<ref>«چرا بیت‌المقدس برای مسلمانان اهمیت دارد؟»، قدس آنلاین. </ref>
#اشغال بیت‌المقدس توسط [[صهیونیسم|اسرائیل]] غاصب، به مسجدالاقصی اهمیت ویژه داده و اکنون این مکان نماد رویارویی سبک زندگی [[توحید|توحیدی]] و معنوی اسلام با سبک زندگی مادی‌گرای صهیونیسم، دنیای غرب و استکبار جهانی محسوب می‌شود؛ به نظر مسلمانان اشغال فلسطین و این مکان، تنها اشغال یک سرزمین نیست؛ بلکه ایجاد یک کانون استعماری ضداسلامی با هدف جلوگیری از شکل‌گیری مجدد تمدن اسلامی است.<ref>«چرا بیت‌المقدس برای مسلمانان اهمیت دارد؟»، قدس آنلاین.</ref>
==مسجد‌الاقصی در قرآن==
 
مسجدالاقصی از جمله مکان‌های مقدس است که به‌صورت مکرر در آیات قرآن کریم آمده است. مفسران از عوامل اهمیت یافتن مسجدالاقصی در قرآن را معراج پیامبر اسلام و نیز پیوند تاریخی این مسجد با ادیان الهی به‌ویژه انبیا و اولیای بنی‌اسرائیل دانسته‌اند. از جملۀ این آیات، آیۀ اول سورۀ اسراء است که مسجدالاقصی را با تاریخ و آموزه‌‌های اسلامی پیوند می‌دهد و به سیر شبانۀ (اسراء) حضرت محمد از مسجدالحرام به مسجدالاقصی پرداخته است. قرآن از مسجدالاقصی با وصف «بارَکْنا حَوْلَهُ» یاد می‌کند که به‌معنای «ثبوت خیر الهی در یک چیز» و یا به‌معنای «زیادت و نمو»،<ref>صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، 1414ق، ج3، ص19.</ref> است و بر فراوانی نعمت مادی یا معنوی در پیرامون مسجدالاقصی دلالت می‌کند.<ref>طبری، تفسیر مجمع البیان، طبرسی، بی‌تا، ج6، ص218.</ref>  
==مسجدالاقصی در قرآن==
مسجدالاقصی از جمله مکان‌های مقدس است که به‌صورت مکرر در آیات قرآن کریم آمده است. مفسران از عوامل اهمیت یافتن مسجدالاقصی در قرآن را معراج پیامبر اسلام و نیز پیوند تاریخی این مسجد با ادیان الهی به‌ویژه انبیا و اولیای بنی‌اسرائیل دانسته‌اند. از جملهٔ این آیات، آیهٔ اول سورهٔ اسراء است که مسجدالاقصی را با تاریخ و آموزه‌های اسلامی پیوند می‌دهد و به سیر شبانهٔ (اسراء) حضرت محمد از مسجدالحرام به مسجدالاقصی پرداخته است. قرآن از مسجدالاقصی با وصف «بارَکْنا حَوْلَهُ» یاد می‌کند که به‌معنای «ثبوت خیر الهی در یک چیز» یا به‌معنای «زیادت و نمو»،<ref>صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، 1414ق، ج3، ص19.</ref> است و بر فراوانی نعمت مادی یا معنوی در پیرامون مسجدالاقصی دلالت می‌کند.<ref>طبری، تفسیر مجمع البیان، طبرسی، بی‌تا، ج6، ص218.</ref>
 
==یادمان‌ها و بناهای نمادین در مسجدالاقصی==
==یادمان‌ها و بناهای نمادین در مسجدالاقصی==
در مجموعۀ حرم شریف که با عنوان عام مسجدالاقصی یاد می‌شود، بناها و یادمان‌های نمادین در دوره‌های مختلف ساخته شده که نشانۀ هویت توحیدی و اسلامی این مکان است. هرکدام از این بناها، یادآور یک رویداد مهم تاریخی و معنوی و اندیشۀ توحیدی است. کارشناسان معتقدند که تاریخ ساخت، سیمای فیزیکی، ماهیت هنری، کتیبه‌نگاری ها و نام‌گذاری‌های این بناها، همه اسلامی است.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص50-57.</ref>
در مجموعهٔ حرم شریف که با عنوان عام مسجدالاقصی یاد می‌شود، بناها و یادمان‌های نمادین در دوره‌های مختلف ساخته شده که نشانهٔ هویت توحیدی و اسلامی این مکان است. هرکدام از این بناها، یادآور یک رویداد مهم تاریخی و معنوی و اندیشهٔ توحیدی است. کارشناسان معتقدند که تاریخ ساخت، سیمای فیزیکی، ماهیت هنری، کتیبه‌نگاری‌ها و نام‌گذاری‌های این بناها، همه اسلامی است.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص50-57.</ref>
===1. قبة الصخره===
 
قبة الصخره (گنبد صخره) بنای هشت‌ضلعی با گنبد طلایی بوده که موقعیت آن نسبت به مسجدالاقصی مانند جایگاه قلب در بدن انسان، یعنی کمی در وسط به سمت چپ، است. قبة‌الصخره از لحاظ تزیینات از غنی‌ترین ساختمان‌های اسلامی دانسته شده است.<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۷- ۱۸.</ref> زیر این گنبد طلایی و در داخل مسجد، صخره‌ای قرار دارد که بر اساس اسناد روایی، حضرت محمد در شب معراج از آنجا به آسمان عروج کرده است.<ref>موسی‌غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۲۳.</ref> زیر این صخرۀ تاریخی نیز غاری کوچک دیده می‌شود که محل نماز‌خواندن مسلمانان است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref> بر قطعه‌ای از یک ستون مرمری در جنوب غربی مسجد صخره، جایگاهی به نام «قدم محمد» وجود دارد که گفته شده جای پای حضرت محمد در شب معراج است. <ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۷- ۱۸.</ref>  
===قبة الصخره===
===2. قبة النبی===  
[[پرونده:مسجد الاقصی۶.jpg|جایگزین=قبة الصخره|بندانگشتی|قبة الصخره]]
در نزدیکی قبة‌الصخره مکانی مشهور به «قبة‌النبی» (گنبد نبی) وجود دارد که بنابر باورهای مردم بیت‌المقدس، خضر نبی، در آنجا نماز خوانده است.<ref>نجاتی، حضرت خضر(ع) و مکان‌های منسوب به ایشان، ۱۳۹۵ش، ص۲۴۴.</ref>
قبة الصخره (گنبد صخره) بنای هشت‌ضلعی با گنبد طلایی بوده که موقعیت آن نسبت به مسجدالاقصی مانند جایگاه قلب در بدن انسان، یعنی کمی در وسط به سمت چپ، است. قبةالصخره از لحاظ تزیینات از غنی‌ترین ساختمان‌های اسلامی دانسته شده است.<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۷–۱۸.</ref> زیر این گنبد طلایی و در داخل [[مسجد]]، صخره‌ای قرار دارد که بر اساس اسناد روایی، حضرت محمد در شب معراج از آنجا به آسمان عروج کرده است.<ref>موسی‌غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۲۳.</ref> زیر این صخرهٔ تاریخی نیز غاری کوچک دیده می‌شود که محل [[نماز|نمازخواندن]] مسلمانان است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref> بر قطعه‌ای از یک ستون مرمری در جنوب غربی مسجد صخره، جایگاهی به نام «قدم محمد» وجود دارد که گفته شده جای پای حضرت محمد در شب معراج است.<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۷–۱۸.</ref>
===3. گنبد زنجیره===
 
گنبد زنجیره در داخل صحن حرم شریف در شرق قبة‌الصخره قرار دارد. این قبه که بر شش ستون سنگین قرار گرفته و دارای محراب است،<ref>ناصر خسرو، سفرنامه ناصرخسرو، 1389ش، ص52-53.</ref> به اعتقاد برخی محل قضاوت حضرت سلیمان بوده است.<ref>الاشارات الی معرفة الزیارات‏، ص31 -32.</ref>   زنجیری منسوب به سلیمان پیامبر آویخته شده و چنین مشهور است که ظالمان و غاصبان قادر به رساندن دست خود به آن نیستند. در گذشته برای رفع تخاصم دو مدعی، آنها را نزد این زنجیر می‌آوردند و کسی که قادر بود، دست خود را به زنجیر برساند، صاحب حق دانسته می‌شد.<ref>ناصر خسرو، سفرنامه ناصرخسرو، 1389ش، ص52 و53؛ حموی، معجم البلدان‏، ج5، ص167.</ref>  
===قبة النبی===
===4. قبة النحویة===  
در نزدیکی قبةالصخره مکانی مشهور به «قبةالنبی» (گنبد نبی) وجود دارد که بنابر باورهای مردم بیت‌المقدس، خضر نبی، در آنجا نماز خوانده است.<ref>نجاتی، حضرت خضر (ع) و مکان‌های منسوب به ایشان، ۱۳۹۵ش، ص۲۴۴.</ref>
قبة النحویة (گنبد دستور زبان) در جنوب‌غربی قبه‌الصخره قرار دارد و در گذشته محل آموزش صرف و نحو زبان بوده است. گنبد دستور زبان در زمان اشغال بریتانیا به کتابخانه تبدیل شد و امروزه به‌عنوان مقر دادگاه تجدید نظر شرعی استفاده می‌شود.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>  
 
===5. قبة الارواح===
===گنبد زنجیره===
قبة الأرواح در داخل صحن مبارک و در نزدیکی گنبد معراج قرار دارد که قدمت ساخت آن به دوران عثمانی بازمی‌گردد. این گنبد بر روی هشت ستون مرمری با هشت طاق سنگی ساخته شده است. <ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>  
گنبد زنجیره در داخل صحن حرم شریف در شرق قبةالصخره قرار دارد. این قبه که بر شش ستون سنگین قرار گرفته و دارای [[محراب]] است،<ref>ناصر خسرو، سفرنامه ناصرخسرو، 1389ش، ص52-53.</ref> به اعتقاد برخی محل قضاوت حضرت سلیمان بوده است.<ref>الاشارات الی معرفة الزیارات‏، ص31 -32.</ref> زنجیری منسوب به سلیمان پیامبر آویخته شده و چنین مشهور است که ظالمان و غاصبان قادر به رساندن دست خود به آن نیستند. در گذشته برای رفع تخاصم دو مدعی، آنها را نزد این زنجیر می‌آوردند و کسی که قادر بود، دست خود را به زنجیر برساند، صاحب حق دانسته می‌شد.<ref>ناصر خسرو، سفرنامه ناصرخسرو، 1389ش، ص52 و53؛ حموی، معجم البلدان‏، ج5، ص167.</ref>
===6. قبة النبی سلیمان===  
 
قبة النبی سلیمان در سمت شمال قرار گرفته و جهت یادبود سلیمان در عصر اسلامی ساخته شده است. این گنبد نیز بنایی هشت‌ضلعی با چهار ورودی دارد که یکی از آنها مستقیم به سمت محراب و قبله است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>  
===قبة النحویة===
===7. قبة النبی الخضر===  
قبة النحویة (گنبد دستور زبان) در جنوب‌غربی قبه‌الصخره قرار دارد و در گذشته محل آموزش صرف و نحو زبان بوده است. گنبد دستور زبان در زمان اشغال بریتانیا به [[کتابخانه]] تبدیل شد و امروزه به‌عنوان مقر دادگاه تجدید نظر شرعی استفاده می‌شود.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
قبة النبی الخضر در گوشه شمال غربی قبه الصخره قرار دارد که قدمت بنای آن به دورۀ عثمانی می‌رسد و این گنبد بر پایه شش ستون مرمری زیبا با طاق‌های سنگی نوک‌تیز و مزین به طلا ساخته شده است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>  
 
===8. قبة المعراج===  
===قبة الارواح===
قبة المعراج، در شمال‌غربی مسجد قبة‌الصخره و نزدیک آن قرار دارد. این بنا با هشت ضلع کوچک که بر چهار ستون مرمرین استوار است، به‌وسیله یک گنبد تاج‌مانند، از سایر قبه‌ها مشخص می‌شود. این عمارت را، «قبة‌‌الرسول» نیز می‌نامند، زیرا بین مردم چنین شهرت دارد که پیامبر گرامی اسلام در شب معراج، پس از آنکه در قبة‌‌الصخره نماز خواند، به این محل آمد و معراج را از آن آغاز کرد.<ref>ناصر خسرو، سفرنامه ناصرخسرو، 1389ش، ص53.</ref> زکریای قزوینی از مقامی خبر داده است که اثر پای رسول خدا در آن نگهداری می‌شود. <ref>قزوینی، آثار البلاد و اخبار العباد، بی‌تا، ص217.</ref>
قبة الأرواح در داخل صحن مبارک و در نزدیکی گنبد معراج قرار دارد که قدمت ساخت آن به دوران عثمانی بازمی‌گردد. این گنبد بر روی هشت ستون مرمری با هشت طاق سنگی ساخته شده است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
===9. قبة المیزان===  
 
قبة المیزان که به منبر برهان نیز معروف است در گوشۀ جنوبی صحن شریف و در مجاورت طاقچۀ جنوبی قرار دارد. تاریخ ساخت آن به دورۀ قاضی‌القضات برهان‌الدین بن جماعت برمی‌گردد که در واقع منبری است که بالای آن گنبدی قرار دارد. گفته می‌شود این قبه ابتدا از چوب ساخته شده، اما پس از بازسازی آن را به شکل مرمرین درآورده‌اند. در اواخر قرن بیستم نیز گروهی از معماران ایتالیایی آن را بازسازی کردند. <ref>موسی‌غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص59. </ref>
===قبة النبی سلیمان===
===10. قبة یوسف===
[[پرونده:مسجد الاقصی۷.jpg|جایگزین=قبة النبی سلیمان|بندانگشتی|قبة النبی سلیمان]]
قبة یوسف در ضلع غربی مسجد القبلی، مسجد جامع قبله، قرار دارد که به دستور یوسف‌آقا والی عثمانی بیتالمقدس ساخته شده تا برای عبادت در نزدیکی مسجد جامع محل مناسبی داشته باشد.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>  
قبة النبی سلیمان در سمت شمال قرار گرفته و جهت یادبود سلیمان در عصر اسلامی ساخته شده است. این گنبد نیز بنایی هشت‌ضلعی با چهار ورودی دارد که یکی از آنها مستقیم به سمت محراب و قبله است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
===11. قبة النبی موسی===  
 
قبة‌النبی موسی در داخل صحن حرم و در جنوب غربی البیکه قرار دارد که برای عبادت شاهزادگان ایوبی در هنگام زیارت بیت المقدس بوده است. بنای این قبه مربع‌شکل و دارای پنجره است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>
===قبة النبی الخضر===
===12. محراب نبی در شب معراج===
قبة النبی الخضر در گوشه شمال غربی قبه الصخره قرار دارد که قدمت بنای آن به دورهٔ عثمانی می‌رسد و این گنبد بر پایه شش ستون مرمری زیبا با طاق‌های سنگی نوک‌تیز و مزین به طلا ساخته شده است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
محراب نبی، در غرب قبه‌الصخره در کنار قبه معراج قرار دارد. برخی مورخان معتقدند که این بنا در مکانی ساخته شده که حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) در شب معراج با پیامبران و فرشتگان در آنجا نماز خواندند. بر اساس برخی منابع، معراج در سمت راست صخره رخ داده و به‌همین دلیل گنبدهای زیادی در سمت راست آن ساخته شده است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>
 
===13. قبة یوسف===
===قبة المعراج===
قبة یوسف معروف به صلاح‌الدین ایوبی هم در جنوب قبة الصخره قرار دارد و تاریخ ساخت آن به دوران عثمانی می‌رسد. این گنبد بر بنایی مربع‌شکل و دو ستون مرمری زیبا و دیواری در جهت قبله استوار است. <ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>
قبة المعراج، در شمال‌غربی مسجد قبةالصخره و نزدیک آن قرار دارد. این بنا با هشت ضلع کوچک که بر چهار ستون مرمرین استوار است، به‌وسیله یک گنبد تاج‌مانند، از سایر قبه‌ها مشخص می‌شود. این عمارت را، «قبةالرسول» نیز می‌نامند، زیرا بین مردم چنین شهرت دارد که پیامبر گرامی اسلام در شب معراج، پس از آنکه در قبةالصخره نماز خواند، به این محل آمد و معراج را از آن آغاز کرد.<ref>ناصر خسرو، سفرنامه ناصرخسرو، 1389ش، ص53.</ref> زکریای قزوینی از مقامی خبر داده است که اثر پای رسول خدا در آن نگهداری می‌شود.<ref>قزوینی، آثار البلاد و اخبار العباد، بی‌تا، ص217.</ref>
===14. قبة عشاق النبی===
 
قبة عشاق النبی (گنبد عاشقان پیامبر) در زاویۀ جنوب‌شرقی «باب الاطم» قرار دارد و محراب آن از سنگ توخالی بسیار زیبا ساخته شده است. <ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>
===قبة المیزان===
===15. قبة شیخ الخلیلی===  
قبة المیزان که به منبر برهان نیز معروف است در گوشهٔ جنوبی صحن شریف و در مجاورت طاقچهٔ جنوبی قرار دارد. تاریخ ساخت آن به دورهٔ قاضی‌القضات برهان‌الدین بن جماعت برمی‌گردد که در واقع منبری است که بالای آن گنبدی قرار دارد. گفته می‌شود این قبه ابتدا از چوب ساخته شده، اما پس از بازسازی آن را به شکل مرمرین درآورده‌اند. در اواخر قرن بیستم نیز گروهی از معماران ایتالیایی آن را بازسازی کردند.<ref>موسی‌غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص59.</ref>
قبة شیخ الخلیلی در صحن الصخره در قسمت شمال غربی قبه الصخره قرار دارد که گنبد پیامبر و معراج را از هم جدا کرده و محل عبادت یکی از مشایخ صوفیه بوده که به گنبد باخ نیز معروف است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>
 
===16. قبة النبی عیسی===  
===قبة یوسف===
قبة النبی عیسی که گهوارۀ حضرت عیسی نیز نامیده می‌شود در گوشۀ جنوب‌شرقی دیوار بیت المقدس و دیوار مسجدالاقصی قرار دارد که به مناسبت بزرگداشت عیسی پیامبر ساخته شده است. در زیر این گنبد حوضی سنگی به نام گهوارۀ عیسی وجود دارد. <ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.] </ref>
قبة یوسف در ضلع غربی مسجد القبلی، [[مسجد جامع]] قبله، قرار دارد که به دستور یوسف‌آقا والی عثمانی بیت‌المقدس ساخته شده تا برای عبادت در نزدیکی مسجد جامع محل مناسبی داشته باشد.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
==بازسازی و تعمیر==
 
ساختمان مسجدالاقصی در دوره‌های مختلف حکومت حاکمان اسلامی در فلسطین تعمیر و بازسازی شده است که نشان هویت اسلامی این مکان مقدس است. برای مثال عباسیان، فاطمیان، ایوبیان و عثمانیان ازجمله حکومت‌هایی هستند که آن را بازسازی کرده‌اند. از جمله منصور دوانیقی<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.</ref> و مهدی از خلفای عباسی، ساختمان مسجدالاقصی را که بر اثر زلزله تخریب شده بود، بازسازی کردند. همچنین «الظاهر» از خلفای فاطمی، در ۴۲۶ق بر فراز مسجدالاقصی گنبدی ساخت و به‌ دستور المستنصر لدین‌الله در ۴۵۸ق ایوان شمالی مسجد بازسازی شد.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۱.</ref> در ۱۰۹۹م صلیبی‌ها، بیت‌المقدس را تصرف کردند و در قسمتی از محل مسجدالاقصی، کلیسا ساختند و قسمت دیگر آن را به استراحت‌‌گاه سواران و انبار ذخایر تبدیل کردند. در ۵۸۹ق صلاح‌الدین ایوبی بیت‌المقدس را از آنها پس گرفت، محراب مسجد را تجدید بنا و گنبد آن را کاشی‌کاری کرد. <ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.</ref>  
===قبة النبی موسی===
قبةالنبی موسی در داخل صحن حرم و در جنوب غربی البیکه قرار دارد که برای [[عبادت]] شاهزادگان ایوبی در هنگام [[زیارت]] بیت‌المقدس بوده است. بنای این قبه مربع‌شکل و دارای پنجره است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
 
===محراب نبی در شب معراج===
محراب نبی، در غرب قبه‌الصخره در کنار قبه معراج قرار دارد. برخی مورخان معتقدند که این بنا در مکانی ساخته شده که حضرت محمد در شب معراج با پیامبران و فرشتگان در آنجا نماز خواندند. بر اساس برخی منابع، معراج در سمت راست صخره رخ داده و به‌همین دلیل گنبدهای زیادی در سمت راست آن ساخته شده است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
 
===قبة یوسف===
قبة یوسف معروف به صلاح‌الدین ایوبی هم در جنوب قبة الصخره قرار دارد و تاریخ ساخت آن به دوران عثمانی می‌رسد. این گنبد بر بنایی مربع‌شکل و دو ستون مرمری زیبا و دیواری در جهت قبله استوار است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
 
===قبة عشاق النبی===
قبة عشاق النبی (گنبد عاشقان پیامبر) در زاویهٔ جنوب‌شرقی «باب الاطم» قرار دارد و محراب آن از سنگ توخالی بسیار زیبا ساخته شده است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
 
===قبة شیخ الخلیلی===
قبة شیخ الخلیلی در صحن الصخره در قسمت شمال غربی قبه الصخره قرار دارد که گنبد پیامبر و معراج را از هم جدا کرده و محل عبادت یکی از مشایخ صوفیه بوده که به گنبد باخ نیز معروف است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
 
===قبة النبی عیسی===
قبة النبی عیسی که گهوارهٔ حضرت عیسی نیز نامیده می‌شود در گوشهٔ جنوب‌شرقی دیوار بیت‌المقدس و دیوار مسجدالاقصی قرار دارد که به مناسبت بزرگداشت عیسی پیامبر ساخته شده است. در زیر این گنبد حوضی سنگی به نام گهوارهٔ عیسی وجود دارد.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/673185/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE% «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.]</ref>
 
==بازسازی و تعمیر مسجدالاقصی==
ساختمان مسجدالاقصی در دوره‌های مختلف حکومت حاکمان اسلامی در فلسطین تعمیر و بازسازی شده است که نشان هویت اسلامی این مکان مقدس است. برای مثال عباسیان، فاطمیان، ایوبیان و عثمانیان ازجمله حکومت‌هایی هستند که آن را بازسازی کرده‌اند. از جمله منصور دوانیقی<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.</ref> و مهدی از خلفای عباسی، ساختمان مسجدالاقصی را که بر اثر زلزله تخریب شده بود، بازسازی کردند.  
 
همچنین «الظاهر» از خلفای فاطمی، در ۴۲۶ق بر فراز مسجدالاقصی گنبدی ساخت و به دستور المستنصر لدین‌الله در ۴۵۸ق ایوان شمالی مسجد بازسازی شد.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۱.</ref> در ۱۰۹۹م صلیبی‌ها، بیت‌المقدس را تصرف کردند و در قسمتی از محل مسجدالاقصی، کلیسا ساختند و قسمت دیگر آن را به استراحت‌گاه سواران و انبار ذخایر تبدیل کردند. در ۵۸۹ق صلاح‌الدین ایوبی بیت‌المقدس را از آنها پس گرفت، محراب مسجد را تجدید بنا و گنبد آن را کاشی‌کاری کرد.<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.</ref>
 
==اشغال مسجدالاقصی توسط اسرائیل==
==اشغال مسجدالاقصی توسط اسرائیل==
مسجدالاقصی در حملۀ ۱۹۶۷م رژیم صهیونیستی به کرانۀ باختری به تصرف این رژیم درآمده و از آن زمان تا امروز در اشغال است. این اشغال از نظر کشورهای جهان و قطعنامه‌های سازمان ملل متحد، غیرقانونی قلمداد شده است و به موجب آن، نیروهای رژیم صهیونیستی باید از آن عقب‌نشینی کنند، اما این رژیم به این قطعنامه‌ها عمل نمی‌کند. <ref>[https://www.mehrnews.com/news/5735136/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%A «چرا مسجدالاقصی مهم است؟/آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.]</ref>
مسجدالاقصی در حملهٔ ۱۹۶۷م رژیم صهیونیستی به کرانهٔ باختری به تصرف این رژیم درآمده و از آن زمان تا امروز در اشغال است. این اشغال از نظر کشورهای جهان و قطعنامه‌های سازمان ملل متحد، غیرقانونی قلمداد شده است و به موجب آن، نیروهای رژیم صهیونیستی باید از آن عقب‌نشینی کنند، اما این رژیم به این قطعنامه‌ها عمل نمی‌کند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5735136/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%A «چرا مسجدالاقصی مهم است؟/آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.]</ref>
==یهودی‌سازی==
 
یهودیان بر این باورند که بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجدالاقصی قرار دارد. به‌همین دلیل برخی از آنان برای تخریب مسجدالاقصی و احیای معبد سلیمان تلاش می‌کنند<ref>توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، 1385ش، ص۸۸.</ref> و رژیم صهیونیستی نیز از روزهای نخست اشغال بیت‌المقدس، اقدامات زیادی برای زدودن آثار اسلامی از اطراف مسجدلاقصی انجام داده که حفاری‌های متعدد و مکرر از جملۀ این اقدامات بوده است. به‌واسطۀ این حفاری‌ها، شکاف‌های خطرناک در دیوارها و زیر پایه‌های مسجدالاقصی پدید آمده است.<ref> هدهدی، «احداث معبد سوم سلیمان با ظهور منجی چه ارتباطی دارد؟»، وب‌سایت تبیان.</ref> در ۲۱ آگوست ۱۹۶۹م یک یهودی به نام دنیس مایکل ولیم روهان، مسجدالاقصی را آتش زد. در این حادثه نژادپرستانه بیش از یك سوم از فضای كنونی مسجد در آتش سوخت و ضرر زیادی به ساختمان این مسجد وارد شد که به ریزش سقف، حلقۀ روی گنبد و ستون‌های اصلی مسجد منجر شد. در این حادثه همچنین گنبد داخلی، محراب و دیوارهای جنوبی مسجد نیز آسیب دید و 48 پنجره آن شكست و منبر صلاح‌الدین ایوبی، فرش‌ مسجد و تزئینات مزین به آیات قرآن در آتش سوخت.<ref>«آتش زدن مسجدالاقصی اقدامی برای سنجش غیرت دینی مسلمانان بود»، خبرگزاری ایرنا. </ref> افزون بر تخریب، صهونیست‌ها در سال‌های اخیر بارها اقدام به سرقت اشیا، مدارک و آثار باستانی از محوطه مسجدالاقصی و اطراف آن کرده‌اند. صهیونیست‌ها در آوریل ۲۰۰۹م سنگی را از قصر الاماره، قسمت جنوبی مسجدالاقصی به سرقت بردند و آن را درون محوطۀ کنست در محلۀ صهیونیست‌ها قرار دادند. کارشناسان معتقدند که این رژیم با این اقدامات جنایت‌کارانه، قصد اسلام‌زدایی و تاریخ‌سازی برای خود دارد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5735136/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%A «چرا مسجدالاقصی مهم است؟/آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.]</ref>  
==یهودی‌سازی مسجدالاقصی==
[[پرونده:مسجد الاقصی۸.jpg|جایگزین=به آتش کشیدن مسجدالاقصی توسط یک یهودی|بندانگشتی|به آتش کشیدن مسجدالاقصی توسط یک یهودی در ۱۹۶۹م]]
یهودیان بر این باورند که بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجدالاقصی قرار دارد. به‌همین دلیل برخی از آنان برای تخریب مسجدالاقصی و احیای معبد سلیمان تلاش می‌کنند<ref>توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، 1385ش، ص۸۸.</ref> و رژیم صهیونیستی نیز از روزهای نخست اشغال بیت‌المقدس، اقدامات زیادی برای زدودن آثار اسلامی از اطراف مسجدلاقصی انجام داده که حفاری‌های متعدد و مکرر از جملهٔ این اقدامات بوده است. به‌واسطهٔ این حفاری‌ها، شکاف‌های خطرناک در دیوارها و زیر پایه‌های مسجدالاقصی پدید آمده است.<ref>هدهدی، «احداث معبد سوم سلیمان با ظهور منجی چه ارتباطی دارد؟»، وب‌سایت تبیان.</ref>  
 
در ۲۱ آگوست ۱۹۶۹م یک یهودی به نام دنیس مایکل ولیم روهان، مسجدالاقصی را آتش زد. در این حادثه نژادپرستانه بیش از یک سوم از فضای کنونی مسجد در آتش سوخت و ضرر زیادی به ساختمان این مسجد وارد شد که به ریزش سقف، حلقهٔ روی گنبد و ستون‌های اصلی مسجد منجر شد. در این حادثه همچنین گنبد داخلی، محراب و دیوارهای جنوبی مسجد نیز آسیب دید و ۴۸ پنجره آن شکست و منبر صلاح‌الدین ایوبی، فرش مسجد و تزئینات مزین به آیات قرآن در آتش سوخت.<ref>«آتش زدن مسجدالاقصی اقدامی برای سنجش غیرت دینی مسلمانان بود»، خبرگزاری ایرنا.</ref>  
 
افزون بر تخریب، صهونیست‌ها در سال‌های اخیر بارها اقدام به سرقت اشیا، مدارک و آثار باستانی از محوطه مسجدالاقصی و اطراف آن کرده‌اند. صهیونیست‌ها در آوریل ۲۰۰۹م سنگی را از قصر الاماره، قسمت جنوبی مسجدالاقصی به سرقت بردند و آن را درون محوطهٔ کنست در محلهٔ صهیونیست‌ها قرار دادند. کارشناسان معتقدند که این رژیم با این اقدامات جنایت‌کارانه، قصد اسلام‌زدایی و تاریخ‌سازی برای خود دارد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5735136/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%A «چرا مسجدالاقصی مهم است؟/آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.]</ref>
 
==نمادسازی مسجدالاقصی در فرهنگ اسلامی==
==نمادسازی مسجدالاقصی در فرهنگ اسلامی==
===1. نماد وحدت مسلمانان===
===نماد وحدت مسلمانان===
مسجدالاقصی در ایجاد فرهنگ و جهت‌دهی به سبک زندگی مسلمانان، تقویت هویت مشترك و بسیج منابع عقیدتی و ارزشی آنها، در طول تاریخ به‌ویژه بعد از اشغال فلسطین توسط اسرائیل غاصب، نقش مهم داشته است. به‌همین دلیل، این مکان مقدس نماد هویت اسلامی در فلسطین در برابر اسرائیل غاصب دانسته شده است و تلاش جهان اسلام برای دفاع از این مسجد، نماد دفاع از آرمان فلسطین و تمام کشورهای اسلامی است. <ref>[https://www.irna.ir/news/82194985/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8 «مسجدالاقصی؛ نماد وحدت و پایداری در جهان اسلام»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>
مسجدالاقصی در ایجاد فرهنگ و جهت‌دهی به سبک زندگی مسلمانان، تقویت هویت مشترک و بسیج منابع عقیدتی و ارزشی آنها، در طول تاریخ به‌ویژه بعد از اشغال فلسطین توسط اسرائیل غاصب، نقش مهم داشته است. به‌همین دلیل، این مکان مقدس نماد هویت اسلامی در فلسطین در برابر اسرائیل غاصب دانسته شده است و تلاش جهان اسلام برای دفاع از این مسجد، نماد دفاع از آرمان [[اشغال سرزمین فلسطین|فلسطین]] و تمام کشورهای اسلامی است.<ref>[https://www.irna.ir/news/82194985/مسجد-الاقصی-نماد-وحدت-و-پایداری-در-جهان-Ø§Ø³Ù„Ø «مسجدالاقصی؛ نماد وحدت و پایداری در جهان اسلام»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
===2. نماد مقاومت مردم فلسطین===
 
فلسطینیان نیز با محوریت مسجدالاقصی علیه رژیم غاصب اسرائیل مبارزه می‌كنند و در تمام فعالیت‌های فرهنگی، سیاسی و نظامی گروه‌های مقاومت نمادهایی از مجموعۀ مسجدالاقصی وجود دارد. برای مثال بزرگترین علمیات نظامی گروه‌های مقاومت فلسطین علیه اسرائیل در 15 مهر 1402 به نام «طوفان الاقصی» نام‌گذاری شد<ref>[https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=54194 «طوفان الاقصی؛ خشم و غرور فلسطین در نقطه برگشت‌ناپذیر»، وب‌سایت دیگران.]</ref> و در آرم و پرچم جنبش اسلامی حماس نیز بناهای متعلق به مجموعۀ مسجدالاقصی، از جمله قبة‌الصخره، بازنمایی شده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13910918000349/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4-%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3 «نگاهی به شکل‌گیری جنبش حماس»، خبرگزاری فارس.]</ref>  
===نماد مقاومت مردم فلسطین===
===3. یادبود جهانی===  
فلسطینیان نیز با محوریت مسجدالاقصی علیه رژیم غاصب [[صهیونیسم|اسرائیل]] مبارزه می‌کنند و در تمام فعالیت‌های فرهنگی، سیاسی و نظامی گروه‌های مقاومت نمادهایی از مجموعهٔ مسجدالاقصی وجود دارد. برای مثال بزرگ‌ترین علمیات نظامی گروه‌های مقاومت فلسطین علیه اسرائیل در ۱۵ مهر ۱۴۰۲ به نام «[[طوفان الاقصی]]» نام‌گذاری شد<ref>[https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=54194 «طوفان الاقصی؛ خشم و غرور فلسطین در نقطه برگشت‌ناپذیر»، وب‌سایت دیگران.]</ref> و در آرم و پرچم جنبش اسلامی [[حماس]] نیز بناهای متعلق به مجموعهٔ مسجدالاقصی، از جمله قبةالصخره، بازنمایی شده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13910918000349/نگاهی-به-شکل-گیری-جنبش-حماس «نگاهی به شکل‌گیری جنبش حماس»، خبرگزاری فارس.]</ref>
حملۀ مسلحانۀ رژیم صهیونیستی به مسجدالاقصی در 21 آگوست 1969م باعث شد تا به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و تصویب اعضای سازمان کنفرانس اسلامی در سی‌امین نشست این سازمان، این روز به نام «روز جهانی مسجد» نام‌گذاری شود. در این روز با برگزاری برنامه‌های مختلف، بر اهمیت نقش مسجد به‌خصوص مسجدالاقصی، به‌عنوان نهادی وحدت‌آفرین در برابر جنایت و توطئه‌های كشورهای استكباری به‌ویژه رژیم غاصب اسراییل تاكید می‌شود. بعد از این رخداد، مسجدالاقصی به نمادی برای تصویرگری استقامت و مقابله با شرارت و تجاوزگری صهیونیسم تبدیل شده ‌است. <ref>[https://www.irna.ir/news/85205947/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1 «مسجدالاقصی نماد مقاومت پایدار»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>
 
===یادبود جهانی===
حملهٔ مسلحانهٔ رژیم صهیونیستی به مسجدالاقصی در ۲۱ آگوست ۱۹۶۹م باعث شد تا به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و تصویب اعضای سازمان کنفرانس اسلامی در سی‌امین نشست این سازمان، این روز به نام «روز جهانی مسجد» نام‌گذاری شود. در این روز با برگزاری برنامه‌های مختلف، بر اهمیت نقش مسجد به‌خصوص مسجدالاقصی، به‌عنوان نهادی وحدت‌آفرین در برابر جنایت و توطئه‌های کشورهای استکباری به‌ویژه رژیم غاصب اسراییل تأکید می‌شود. بعد از این رخداد، مسجدالاقصی به نمادی برای تصویرگری استقامت و مقابله با شرارت و تجاوزگری صهیونیسم تبدیل شده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/85205947/مسجدالاقصی-نماد-مقاومت-پایدار «مسجدالاقصی نماد مقاومت پایدار»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
 
==مسجدالاقصی در آثار هنری==
==مسجدالاقصی در آثار هنری==
مسجدالاقصی، به‌دلیل اهمیت و قداست نزد مسلمانان و اشغال این مکان مقدس به دست رژیم صهیونستی، در آثار هنری مختلف مانند خطاطی، نقاشی، پوستر و نگارگری انعکاس پیدا کرده است. در بسیاری از شهرهای اسلامی نماد این مسجد نیز ساخته شده است. برای مثال می‌توان به نقاشی‌های مختلف توسط جشنوارۀ کودکان مسجدالاقصی اشاره کرد که هر سال در ماه آوریل با حضور کودکانی از تمام مناطق فلسطین در صحن مسجدالاقصی برگزار می‌شود.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/01/24/708915/%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%8 «جشنواره نقاشی کودکان فلسطینی در مسجدالاقصی»، خبرگزاری مهر.] </ref> همچنین در جمهوری اسلامی ایران به مناسبت‌های مختلف از جمله روز قدس، نمایشگاه و مسابقۀ نقاشی با هدف جلوگیری از انحراف افکار عمومی جهان، نسبت به مسجدالاقصی، برگزار می‌شود.<ref>[https://snn.ir/fa/news/143052/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DB%8C% «مسابقه نقاشی از تصویر واقعی مسجدالاقصی در یزد برگزار شد»، خبرگزاری دانشجو.] </ref> در افغانستان نیز بزرگترین نماد هنری مسجدالاقصی در بزرگ‌راه کابل-جلال آباد، ساخته شده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/media/14020901000583/%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%AA%D8%A7%D8%AD-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7% «افتتاح بزرگترین نماد مسجدالاقصی در افغانستان»، خبرگزاری مهر.] </ref>  
[[پرونده:مسجد الاقصی۹.jpg|جایگزین=مسابقه نقاشی و کاریکاتور با عنوان «معرفی روز قدس با زبان فرهنگ و هنر» در روز جهانی قدس، کابل افغانستان|بندانگشتی|مسابقه نقاشی و کاریکاتور با عنوان «معرفی روز قدس با زبان فرهنگ و هنر» در روز جهانی قدس، کابل افغانستان، ۱۴۰۰ش]]
==آثار مکتوب درباره مسجدالاقصی==
مسجدالاقصی، به‌دلیل اهمیت و قداست نزد [[مسلمان|مسلمانان]] و اشغال این مکان مقدس به دست رژیم صهیونستی، در آثار هنری مختلف مانند خطاطی، [[نقاشی]]، پوستر و نگارگری انعکاس پیدا کرده است. در بسیاری از شهرهای اسلامی نماد این مسجد نیز ساخته شده است. برای مثال می‌توان به نقاشی‌های مختلف توسط جشنوارهٔ کودکان مسجدالاقصی اشاره کرد که هر سال در ماه آوریل با حضور [[کودک|کودکانی]] از تمام مناطق فلسطین در صحن مسجدالاقصی برگزار می‌شود.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/01/24/708915/%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%8 «جشنواره نقاشی کودکان فلسطینی در مسجدالاقصی»، خبرگزاری مهر.]</ref> همچنین در جمهوری اسلامی ایران به مناسبت‌های مختلف از جمله روز قدس، نمایشگاه و مسابقهٔ نقاشی با هدف جلوگیری از انحراف افکار عمومی جهان، نسبت به مسجدالاقصی، برگزار می‌شود.<ref>[https://snn.ir/fa/news/143052/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DB%8C% «مسابقه نقاشی از تصویر واقعی مسجدالاقصی در یزد برگزار شد»، خبرگزاری دانشجو.]</ref> در افغانستان نیز بزرگ‌ترین نماد هنری مسجدالاقصی در بزرگ‌راه کابل-جلال‌آباد، ساخته شده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/media/14020901000583/%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%AA%D8%A7%D8%AD-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7% «افتتاح بزرگ‌ترین نماد مسجدالاقصی در افغانستان»، خبرگزاری مهر.]</ref>
دربارۀ مسجدالاقصی و رویدادهای مرتبط با آن، آثار مکتوب زیادی در قالب مقاله و کتاب نوشته شده است که به‌عنوان نمونه می‌توان از کتاب‌های «آزادسازی مسجدالاقصی در سپهر پیروزی محور مقاومت»، اثر علی علی‌زاده و فتح‌الله کلانتری<ref>[https://taaghche.com/book/62522/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%BE%D9%87%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1-%D9%85%D9%82% «کتاب آزادسازی مسجدالاقصی در سپهر پیروزی محور مقاومت»، وب‌سایت طاقچه.]</ref> و «تاریخ مجموعه مسجدالاقصی» نوشتۀ محمدهاشم موسی‌غوشه نام برد.<ref>[https://www.gisoom.com/book/1758511/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C/ «تاریخ مجموعه مسجدالاقصی»، وب‌سایت گیسوم.]</ref> همچنین اندیشمندان کشور اردن کتابی در مورد مسجدالاقصی نوشته‌اند که تمامی جزئیات مسجدالاقصی و عکس‌های با کیفیت عالی از معماری و تمام بناها و زیبایی‌های ملموس و معنوی این مسجد، در آن گردآوری شده است. <ref>[https://www.trt.net.tr/persian/lmy-frhngy-w-hnry/2014/11/07/thr-rzshmndy-dr-mwrd-msjd-lqsy-183969 «اثر ارزشمندی در مورد مسجدالاقصی» وب‌سایت تی‌آر تی فارسی.]</ref>
 
==شعر مولانا دربارۀ مسجدالاقصی==
==آثار مکتوب دربارهٔ مسجدالاقصی==
مولانا وجه معنوی و نمادین مسجدالقصی را در شعری طولانی بیان کرده و این مکان مقدس را به «دل مؤمن» تشبیه کرده که پذیرای ارشاد مردان حق شده است.<ref>افضلی، سروش آسمانی، 1388ش، ص44-46.</ref>  
دربارهٔ مسجدالاقصی و رویدادهای مرتبط با آن، آثار مکتوب زیادی در قالب مقاله و کتاب نوشته شده است که به‌عنوان نمونه می‌توان از کتاب‌های «آزادسازی مسجدالاقصی در سپهر پیروزی محور مقاومت»، اثر علی علی‌زاده و فتح‌الله کلانتری<ref>[https://taaghche.com/book/62522/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%BE%D9%87%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1-%D9%85%D9%82% «کتاب آزادسازی مسجدالاقصی در سپهر پیروزی محور مقاومت»، وب‌سایت طاقچه.]</ref> و «تاریخ مجموعه مسجدالاقصی» نوشتهٔ محمدهاشم موسی‌غوشه نام برد.<ref>[https://www.gisoom.com/book/1758511/کتاب-تاریخ-مجموعه-مسجد-الاقصی/ «تاریخ مجموعه مسجدالاقصی»، وب‌سایت گیسوم.]</ref> همچنین اندیشمندان کشور اردن کتابی در مورد مسجدالاقصی نوشته‌اند که تمامی جزئیات مسجدالاقصی و عکس‌های با کیفیت عالی از معماری و تمام بناها و زیبایی‌های ملموس و معنوی این [[مسجد]]، در آن گردآوری شده است.<ref>[https://www.trt.net.tr/persian/lmy-frhngy-w-hnry/2014/11/07/thr-rzshmndy-dr-mwrd-msjd-lqsy-183969 «اثر ارزشمندی در مورد مسجدالاقصی» وب‌سایت تی‌آر تی فارسی.]</ref>
 
==شعر مولانا دربارهٔ مسجدالاقصی==
[[مولانا]] وجه معنوی و نمادین مسجدالقصی را در شعری طولانی بیان کرده و این مکان مقدس را به «دل مؤمن» تشبیه کرده که پذیرای ارشاد مردان حق شده است.<ref>افضلی، سروش آسمانی، 1388ش، ص44-46.</ref>
 
ای سلیمان مسجد اقصی بساز<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar4/sh44 مولانا، مثنوی معنوی، دفتر چهارم، بخش 44، وب‌سایت گنجور.]</ref>
ای سلیمان مسجد اقصی بساز<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar4/sh44 مولانا، مثنوی معنوی، دفتر چهارم، بخش 44، وب‌سایت گنجور.]</ref>


{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{ب| ای سلیمان مسجد اقصی بساز|لشکر بلقیس آمد در نماز}}
{{ب| ای سلیمان مسجد اقصی بساز | لشکر بلقیس آمد در نماز}}
{{ب| چونک او بنیاد آن مسجد نهاد|جن و انس آمد بدن در کار داد}}
{{ب| چونک او بنیاد آن مسجد نهاد | جن و انس آمد بدن در کار داد}}
{{ب| یک گروه از عشق و قومی بی‌مراد|هم‌چنانک در ره طاعت عباد}}
{{ب| یک گروه از عشق و قومی بی‌مراد | هم‌چنانک در ره طاعت عباد}}
{{ب| خلق دیوانند و شهوت سلسله|می‌کشدشان سوی دکان و غله}}
{{ب| خلق دیوانند و شهوت سلسله |می‌کشدشان سوی دکان و غله}}
{{ب| هست این زنجیر از خوف و وله|تو مبین این خلق را بی‌سلسله}}
{{ب| هست این زنجیر از خوف و وله | تو مبین این خلق را بی‌سلسله}}
{{ب|می‌کشاندشان سوی کسب و شکارمی‌کشاندشان سوی کان و بحار}}
{{ب|می‌کشاندشان سوی کسب و شکار|می‌کشاندشان سوی کان و بحار}}
{{ب| می‌کشدشان سوی نیک و سوی بد|گفت حق فی جیدها حبل المسد}}
{{ب| می‌کشدشان سوی نیک و سوی بد| گفت حق فی جیدها حبل المسد}}
{{ب| قد جعلنا الحبل فی اعناقهم|واتخذنا الحبل من اخلاقهم}}
{{ب| قد جعلنا الحبل فی اعناقهم | واتخذنا الحبل من اخلاقهم}}
{{ب| لیس من مستقذر مستنقه|قط الا طایره فی عنقه}}
{{ب| لیس من مستقذر مستنقه |قط الا طایره فی عنقه}}
{{ب| حرص تو در کار بد چون آتشست|اخگر از رنگ خوش آتش خوشست}}
{{ب| حرص تو در کار بد چون آتشست | اخگر از رنگ خوش آتش خوشست}}
{{ب| آن سیاهی فحم در آتش نهان|چونک آتش شد سیاهی شد عیان}}
{{ب| آن سیاهی فحم در آتش نهان | چونک آتش شد سیاهی شد عیان}}
{{ب| اخگر از حرص تو شد فحم سیاه|حرص چون شد ماند آن فحم تباه}}
{{ب| اخگر از حرص تو شد فحم سیاه | حرص چون شد ماند آن فحم تباه}}
{{ب| آن زمان آن فحم اخگر می‌نمود|آن نه حسن کار نار حرص بود}}
{{ب| آن زمان آن فحم اخگر می‌نمود | آن نه حسن کار نار حرص بود}}
{{ب| حرص کارت را بیاراییده بود|حرص رفت و ماند کار تو کبود}}
{{ب| حرص کارت را بیاراییده بود | حرص رفت و ماند کار تو کبود}}
{{ب| غوله‌ای را که بر آرایید غول|پخته پندارد کسی که هست گول}}
{{ب| غوله‌ای را که بر آرایید غول | پخته پندارد کسی که هست گول}}
{{ب| آزمایش چون نماید جان او|کند گردد ز آزمون دندان او}}
{{ب| آزمایش چون نماید جان او | کند گردد ز آزمون دندان او}}
{{ب| از هوس آن دام دانه می‌نمود|عکس غول حرص و آن خود خام بود}}
{{ب| از هوس آن دام دانه می‌نمود | عکس غول حرص و آن خود خام بود}}
{{ب| حرص اندر کار دین و خیر جو|چون نماند حرص باشد نغزرو}}
{{ب| حرص اندر کار دین و خیر جو | چون نماند حرص باشد نغزرو}}
{{ب| خیرها نغزند نه از عکس غیر|تاب حرص ار رفت ماند تاب خیر}}
{{ب| خیرها نغزند نه از عکس غیر | تاب حرص ار رفت ماند تاب خیر}}
{{ب| تاب حرص از کار دنیا چون برفت|فحم باشد مانده از اخگر بتفت}}
{{ب| تاب حرص از کار دنیا چون برفت | فحم باشد مانده از اخگر بتفت}}
{{ب| کودکان را حرص می‌آرد غرار|تا شوند از ذوق دل دامن‌سوار}}
{{ب| کودکان را حرص می‌آرد غرار | تا شوند از ذوق دل دامن‌سوار}}
{{ب| چون ز کودک رفت آن حرص بدش|بر دگر اطفال خنده آیدش}}
{{ب| چون ز کودک رفت آن حرص بدش | بر دگر اطفال خنده آیدش}}
{{ب| بر دگر اطفال خنده آیدش|خل ز عکس حرص بنمود انگبین}}
{{ب| بر دگر اطفال خنده آیدش | خل ز عکس حرص بنمود انگبین}}
{{ب| آن بنای انبیا بی حرص بود|زان چنان پیوسته رونقها فزود}}
{{ب| آن بنای انبیا بی حرص بود | زان چنان پیوسته رونقها فزود}}
{{ب| ای بسا مسجد بر آورده کرام|لیک نبود مسجد اقصاش نام}}
{{ب| ای بسا مسجد برآورده کرام | لیک نبود مسجد اقصاش نام}}
{{ب| کعبه را که هر دمی عزی فزود|آن ز اخلاصات ابراهیم بود}}
{{ب| کعبه را که هر دمی عزی فزود | آن ز اخلاصات ابراهیم بود}}
{{ب| فضل آن مسجد خاک و سنگ نیست|لیک در بناش حرص و جنگ نیست}}
{{ب| فضل آن مسجد خاک و سنگ نیست | لیک در بناش حرص و جنگ نیست}}
{{ب|نه کتبشان مثل کتب دیگران| نی مساجدشان نی کسب وخان و مان}}
{{ب|نه کتبشان مثل کتب دیگران | نی مساجدشان نی کسب وخان و مان}}
{{ب| نه ادبشان نه غضبشان نه نکال| نه نعاس و نه قیاس و نه مقال}}
{{ب| نه ادبشان نه غضبشان نه نکال | نه نعاس و نه قیاس و نه مقال}}
{{ب| هر یکیشان را یکی فری دگر|مرغ جانشان طایر از پری دگر}}
{{ب| هر یکیشان را یکی فری دگر | مرغ جانشان طایر از پری دگر}}
{{ب| دل همی لرزد ز ذکر حالشان|قبله افعال ما افعالشان}}
{{ب| دل همی لرزد ز ذکر حالشان | قبله افعال ما افعالشان}}
{{ب| مرغشان را بیضه‌ها زرین بدست|نیم‌شب جانشان سحرگه بین شدست}}
{{ب| مرغشان را بیضه‌ها زرین بدست | نیم‌شب جانشان سحرگه بین شدست}}
{{ب| مسجد اقصی بسازید ای کرام|که سلیمان باز آمد والسلام}}
{{ب| مسجد اقصی بسازید ای کرام | که سلیمان بازآمد والسلام}}
{{ب| ور ازین دیوان و پریان سر کشند|جمله را املاک در چنبر کشند}}
{{ب| ور ازین دیوان و پریان سر کشند | جمله را املاک در چنبر کشند}}
{{ب| دیو یک دم کژ رود از مکر و زرق|تازیانه آیدش بر سر چو برق}}
{{ب| دیو یک دم کژ رود از مکر و زرق | تازیانه آیدش بر سر چو برق}}
{{ب| چون سلیمان شو که تا دیوان تو|سنگ برند از پی ایوان تو}}
{{ب| چون سلیمان شو که تا دیوان تو | سنگ برند از پی ایوان تو}}
{{ب| چون سلیمان باش بی‌وسواس و ریو|تا ترا فرمان برد جنی و دیو}}
{{ب| چون سلیمان باش بی‌وسواس و ریو | تا ترا فرمان برد جنی و دیو}}
{{ب| خاتم تو این دلست و هوش دار|تا نگردد دیو را خاتم شکار}}
{{ب| خاتم تو این دلست و هوش دار | تا نگردد دیو را خاتم شکار}}
{{ب| پس سلیمانی کند بر تو مدام| دیو با خاتم حذر کن والسلام}}
{{ب| پس سلیمانی کند بر تو مدام | دیو با خاتم حذر کن والسلام}}
{{ب| آن سلیمانی دلا منسوخ نیست |در سر و سرت سلیمانی کنیست}}
{{ب| آن سلیمانی دلا منسوخ نیست | در سر و سرت سلیمانی کنیست}}
{{ب| دیو هم وقتی سلیمانی کند |لیک هر جولاهه اطلس کی تند}}
{{ب| دیو هم وقتی سلیمانی کند | لیک هر جولاهه اطلس کی تند}}
{{ب| دست جنباند چو دست او ولیک|در میان هر دوشان فرقیست نیک}}
{{ب| دست جنباند چو دست او ولیک | در میان هر دوشان فرقیست نیک}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
خط ۱۲۷: خط ۱۹۲:
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
«آتش‌زدن مسجدالاقصی اقدامی برای سنجش غیرت دینی مسلمانان بود»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مرداد ۱۳۹۲ش.  
{{آغاز منابع}}
ابن‌اثیر جزری، عزالدین، الکامل فی التاریخ، تصحیح محمد یوسف دقاقه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ق۱۹۹۵م.
*«آتش‌زدن مسجدالاقصی اقدامی برای سنجش غیرت دینی مسلمانان بود»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مرداد ۱۳۹۲ش.
ابنثیر جزری، عزالدین، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹م.
*ابن‌اثیر جزری، عزالدین، الکامل فی التاریخ، تصحیح محمد یوسف دقاقه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ق۱۹۹۵م.
ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
*ابنثیر جزری، عزالدین، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹م.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دار الفکر، ۱۹۸۶م.
*ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
«اثر ارزشمندی در مورد مسجدالاقصی» وب‌سایت تی‌آر‌تی، تاریخ درج مطلب: 26 دسامبر 2023م.
*ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دار الفکر، ۱۹۸۶م.
«افتتاح بزرگترین نماد مسجدالاقصی در افغانستان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 1 آذر 1340ش.
*«اثر ارزشمندی در مورد مسجدالاقصی» وب‌سایت تی‌آرتی، تاریخ درج مطلب: ۲۶ دسامبر ۲۰۲۳م.
اسدی، مرتضی، مجموعه مقالات بلند از دایرة‌المعارف اسلامی بیتالمقدس، تهران، افست، 1367ش.
*«افتتاح بزرگ‌ترین نماد مسجدالاقصی در افغانستان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱ آذر ۱۳۴۰ش.
افضلی، محمدرضا، سروش آسمانی، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، 1388ش.
*اسدی، مرتضی، مجموعه مقالات بلند از دایرةالمعارف اسلامی بیتالمقدس، تهران، افست، ۱۳۶۷ش.
«تاریخ مجموعة مسجدالاقصی»، وب‌سایت گیسوم، تاریخ بازدید: 15 دی 1042ش.
*افضلی، محمدرضا، سروش آسمانی، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، ۱۳۸۸ش.
«تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهوارۀ حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.  
*«تاریخ مجموعة مسجدالاقصی»، وب‌سایت گیسوم، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۰۴۲ش.
تفسیر منسوب به امام حسن عسکری، قم، مدرسة الامام المهدی، ۱۴۰۹ق.
*«تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهوارهٔ حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، قم، مؤسسه فرهنگی طه و مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۵ش.
*تفسیر منسوب به امام حسن عسکری، قم، مدرسة الامام المهدی، ۱۴۰۹ق.
«جشنوارۀ نقاشی کودکان فلسطینی در مسجدالاقصی»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردين ۱۳۹۴ش.  
*توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، قم، مؤسسه فرهنگی طه و مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۵ش.
 
*«جشنوارهٔ نقاشی کودکان فلسطینی در مسجدالاقصی»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ش.
«چرا مسجدالاقصی مهم است؟ آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ش.
*«چرا مسجدالاقصی مهم است؟ آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ش.
 
*«رازهای مسجدالاقصی؛ مسجدی به رنگ سبز نه از جنس طلا»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ مرداد ۱۳۹۱ش.
«رازهاي مسجدالاقصي؛ مسجدي به رنگ سبز نه از جنس طلا»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ مرداد ۱۳۹۱ش.
*حصیبی، ایرج، «تاریخ مسجدالاقصی»، مجلهٔ نامهٔ آستان قدس، شماره ۳۳ و ۳۴، ۱۳۴۷ش.
حصیبی، ایرج، «تاریخ مسجدالاقصی»، مجلۀ نامۀ آستان قدس، شماره 33 و 34، 1347ش.
*حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
*حمیدی، سیدجعفر، تاریخ اورشلیم (بیت‌المقدس)، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۱ش.
حمیدی، سیدجعفر، تاریخ اورشلیم (بیت‌المقدس)، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۱ش.
*زعیتر، اکرم، سرگذشت فلسطین، ترجمهٔ اکبر هاشمی رفسنجانی، قم، چاپخانه حکمت، ۱۳۸۷ش.
زعیتر، اکرم، سرگذشت فلسطین، ترجمۀ اکبر هاشمی رفسنجانی، قم، چاپخانه حکمت، 1387ش.
*شراب، محمدحسن، المعالم الاثیرة فی السنة و السیرة، بیروت، دارالشامیة، ۱۴۱۱ق.
شراب، محمدحسن، المعالم الاثیرة فی السنة و السیرة، بیروت، دارالشامیة، ۱۴۱۱ق.
*صالحی دمشقی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۴ق.
صالحی دمشقی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۴ق.
*طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
*طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
*طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
*«طوفان الاقصی؛ خشم و غرور فلسطین در نقطهٔ برگشت‌ناپذیر»، وب‌سایت دیگران، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش.
«طوفان الاقصی؛ خشم و غرور فلسطین در نقطۀ برگشت‌ناپذیر»، وب‌سایت دیگران، تاریخ درج مطلب: 18 مهر 1402ش.
*قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمهٔ جهانگیر میرزا قاجار، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۳ش.
قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمۀ جهانگیر میرزا قاجار، تهران، امیرکبیر، 1373ش.
*«کتاب آزادسازی مسجدالاقصی در سپهر پیروزی محور مقاومت»، وب‌سایت طاقچه، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۰۴۲ش.
«کتاب آزادسازی مسجدالاقصی در سپهر پیروزی محور مقاومت»، وب‌سایت طاقچه، تاریخ بازدید: 15 دی 1042ش.
*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالكتب الإسلامية، 1407ق.
*«مسابقه نقاشی از تصویر واقعی مسجدالاقصی در یزد برگزار شد»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۵ شهریور ۱۳۹۰ش.
«مسابقه نقاشی از تصویر واقعی مسجدالاقصی در یزد برگزار شد»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 5 شهريور ۱۳۹۰ش.  
*«مسجدالاقصی؛ نماد وحدت و پایداری در جهان اسلام»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مرداد ۱۳۹۵ش.
«مسجدالاقصی؛ نماد وحدت و پایداری در جهان اسلام»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مرداد ۱۳۹۵ش.  
*«مسجدالاقصی»، ویکی حج و زیارت، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۴۰۲ش.
«مسجدالاقصی»، ویکی حج و زیارت، تاریخ بازدید: 15 دی 1402ش.  
*مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
*موسی غوشه، محمد هاشم، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ترجمهٔ سید شهرام فرهانیان و هودسا عاطفی، قم، ادیان، ۱۳۹۰ش.
موسی غوشه، محمد هاشم، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ترجمۀ سید شهرام فرهانیان و هودسا عاطفی، قم، ادیان، ۱۳۹۰ش.
*مولانا، مثنوی معنویوب‌سایت گنجور، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۴۰۲ش.
مولانا، مثنوی معنویوب‌سایت گنجور، تاریخ درج مطلب: 15 دی 1402ش.
*ناصر خسرو، سفرنامهٔ ناصرخسرو، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار، ۱۳۸۹ش.
ناصر خسرو، سفرنامۀ ناصرخسرو، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار، 1389ش.
*ناصری طاهری، عبدالله، بیت‌المقدس شهر پیامبران، تهران، سروش، ۱۳۷۶ش.
ناصری طاهری، عبدالله، بیت‌المقدس شهر پیامبران، تهران، سروش، 1376ش.
*نجاتی، محمدسعید و فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، حضرت خضر و مکان‌های منسوب به ایشان، تهران، مشعر، ۱۳۹۵ش.
نجاتی، محمدسعید و فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، حضرت خضر و مکان‌های منسوب به ایشان، تهران، مشعر، ۱۳۹۵ش.
*«نگاهی به شکل‌گیری جنبش حماس»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آذر ۱۳۹۱ش.
«نگاهی به شکل‌گیری جنبش حماس»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 18 آذر 1391ش.
*هدهدی، مهری، «احداث معبد سوم سلیمان با ظهور منجی چه ارتباطی دارد؟»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۴ آذر ۱۴۰۲ش.
هدهدی، مهری، «احداث معبد سوم سلیمان با ظهور منجی چه ارتباطی دارد؟»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 4 آذر 1402ش.
*هروی، علی بن ابی‌بکر، الاشارات الی معرفة الزیارات، تحقیق جانین سوردیل، دمشق، المعهد الفرنسی، ۱۹۵۳م.
هروی، علی بن ابی‌‌بکر، الاشارات الی معرفة الزیارات، تحقیق جانین سوردیل، دمشق، المعهد الفرنسی، 1953م.  
{{پایان منابع}}
{{فلسطین-افقی}}


[[رده:ویکی‌زندگی]]
[[رده:مساجد فلسطین]]
[[رده:رویدادها]]
[[رده:مقدسات]]
[[رده:هویت]]
[[رده:مساجد باستانی]]

نسخهٔ کنونی تا ۲۱ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۲۰

مسجدالاقصی و قبة الصخره
مسجدالاقصی و قبة الصخره

مسجدالاقصی؛ نخستین قبله مسلمانان و نماد وحدت و پایداری آنها در دورهٔ معاصر.

مسجدالاقصی، از مکان‌های مقدس مسلمانان بعد از «مسجدالحرام» و «مسجدالنبی» است. حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) تا هفده ماه پس از هجرت به‌سوی این مسجد نماز خوانده و معراج وی نیز از این مسجد صورت گرفته است. مسجدالاقصی همواره مکانی مقدس بوده و جایگاه ویژه‌ای در تاریخ، اعتقادات و سبک زندگی مسلمانان دارد. بعد از اشغال فلسطین توسط رژیم صهیونیستی، مسجدالاقصی به نماد امت و تمدن اسلامی تبدیل شده است و دفاع مسلمانان از این مسجد، دفاع از منافع جامعهٔ اسلامی محسوب می‌شود.

نام‌گذاری مسجدالاقصی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واژهٔ ترکیبی «مسجدالاَقصی» به‌معنای «دورترین مسجد»، به مسجدی در بیت‌المقدس در کشور فلسطین اشاره دارد.[۱] در ادبیات عمومی و سیاسی، مکانی که امروزه مسجدالاقصی خوانده می‌شود، محوطه‌ای با وسعت بیش از ۱۴۴۰۰۰ متر مربع است که چندین بنای مقدس دیگر از جمله «قبة الصخره» را شامل می‌شود و به آن «حرم شریف» نیز می‌گویند.[۲]

گاهی این نام بر کل شهر بیت‌المقدس اطلاق می‌شود؛ علامه طباطبایی معتقد است که مراد از مسجدالاقصی در آیهٔ اول سورهٔ إسراء به قرینهٔ جملهٔ «الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ»، بیت‌المقدس است.[۳]

دربارهٔ علت نام‌گذاری آن به مسجدالاقصی، گفته‌اند که دوری مسافت آن تا مکه و مسجدالحرام، مورد توجه بوده است.[۴] برخی روایات، مسجدالاقصی را مسجد بیت‌المقدس نامیده‌اند.[۵] برخی مورخان بیش از بیست نام برای این مسجد برشمرده‌اند،[۶] از جمله: «مسجد ایلیا»،[۷] «بیت‌المَقدِس»،[۸] «بیت‌القُدس»،[۹] «سَلَم (شَلم)»،[۱۰] «شَلام»، «بیت اِیل»،[۱۱] «صِهیون»،[۱۲] «صلعون» و «اُوری شَلم» (اُوری سَلم).[۱۳]

تاریخچه مسجدالاقصی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
عکس تاریخی و قدیمی مسجدالاقصی
تصویری از مسجدالاقصی در حدود سال‌های ۱۸۹۸ تا ۱۹۱۷م (پیش از ورود نیروهای ارتش انگلیس به بیت‌المقدس)، عکس از عکاس ناشناس آمریکایی.

بر اساس منابع تاریخی، مسجدالاقصی بعد از مسجدالحرام تأسیس شده و عبادت‌گاه دوم موحّدان و مؤمنان جهان محسوب می‌شود. برپایی این عبادت‌گاه به داود و سلیمان نبی نسبت داده شده و تکمیل بنای این عبادت‌گاه بین سال‌های ۹۶۱ تا ۹۶۷ قبل از میلاد مسیح، صورت گرفته است.[۱۴]

بنای امروزی مسجدالاقصی در قرن اول هجری و در دورهٔ حاکمیت امویان پی‌ریزی شده است.[۱۵] به گزارش برخی مورخان ساخت این بنا در ۶۶ق و در زمان حاکمیت «عبدالملک بن مروان» آغاز شد و در ۷۳ق به پایان رسید.[۱۶]

برخی دیگر تأسیس این بنا را به ولید بن عبدالملک نسبت داده‌اند.[۱۷] مسجدالاقصی در دوران حکومت مهدی و مأمون عباسی در سال‌های ۱۶۹ق و ۲۱۶ق دوبار توسط زلزله خسارت دید و دوباره تجدید بنا و تعمیر شد. پس از حاکمان عباسی که تا آن زمان عهده‌دار حفظ و مرمت مسجدالاقصی بودند، فاطمی‌ها نیز این روند را ادامه دادند. بعد از مدتی این مکان به اشغال صلیبی‌ها درآمد و با تغییرات ایجاد شده خسارت‌های اساسی دید. بعد از آزادسازی بیت‌المقدس توسط مسلمانان به فرماندهی صلاح‌الدین ایوبی، این مسجد دوباره در اختیار مسلمانان قرار گرفت[۱۸] و بازسازی و تزیین شد.

تعیین امام جماعت و واعظ برای مسجد، اقامهٔ نماز جماعت، قراردادن قرآن‌های بسیار در مسجد، تعیین قاریان قرآن و مقرری برای آنها و ساخت مدارس و مراکز دینی از دیگر اقدامات مسلمان بعد از آزادسازی این مکان مقدس بود.[۱۹]

موقعیت و مساحت مسجدالاقصی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
نمایی از مسجد الاقصی
نمایی از مسجد الاقصی

مسجدالاقصی در جنوب‌شرقی شهر بیت‌المقدس، از جنوب به منطقهٔ «الزاویة الختنیه» منتهی می‌شود که پس از روستای «سلوان» قرار دارد. در شرق آن، دیوار مشترک قدس و مسجد واقع شده و در ادامهٔ آن مقبرهٔ باب‌الرحمه و کوه «الزیتون» قرار دارد. از شمال با منطقهٔ باب حطه و قسمتی از منطقهٔ الغوانمه محدود شده و از سمت غرب، این مسجد به محل‌های اسلامی مختلف مانند منطقهٔ «باب الناظر»، «سوق القاطین» و «باب السلسله» منتهی می‌شود که این محله‌ها بر اثر حملات وحشیانهٔ اسرائیل در ۱۹۷۶م ویران شده است.

مجموعهٔ مسجدالاقصی حیاط ذوزنقه‌شکل دارد که بالای تپهٔ کوچک به نام «تپهٔ موریا» ساخته شده و قبة صخرهٔ بالاترین نقطهٔ آن محسوب می‌شود. در مرکز محوطهٔ این مجموعه، مسجدالاقصی قرار گرفته است. ابعاد این مجموعه از جنوب ۲۸۱ متر، از شمال ۳۱۰ متر، از شرق ۴۶۲ متر و از غرب ۴۹۱ متر است.[۲۰]

این مساحت یک‌ششم مساحت بخش قدیمی شهر قدس را تشکیل می‌دهد. بر اساس اسناد تاریخی این ابعاد از زمان ساخته‌شدن این مکان به‌عنوان مسجدی برای نمازگزاردن تغییر نکرده است.[۲۱]

ساختمان مسجدالاقصی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
نمای داخلی مسجد الاقصی
نمای داخلی مسجد الاقصی
منبر مسجدالاقصی
منبر مسجدالاقصی

ساختمان مسجدالاقصی در داخل مجموعهٔ حرم شریف، مستطیل‌شکل بوده و در جنوب قبة الصخره قرار دارد. طول این مسجد ۸۰ متر و عرض آن ۵۵ متر است.[۲۲] این مسجد مهم، دارای ۷ رواق زیبا و باشکوه بوده که یک رواق در وسط مسجد و شش رواق در سمت شرق و غرب آن وجود دارد. همچنین این مسجد دارای ۵۳ ستون از سنگ مرمر درخشان و ۴۹ ستون از دیگر سنگ‌ها است. ۱۱ درب ورودی، این مسجد را به اطراف آن متصل می‌کند و در سمت شمال‌غربی آن نیز ایوان بزرگی قرار دارد که نزدیک آن، ایوان زیبایی به نام محراب زکریا واقع شده است.[۲۳] بر فراز این مسجد، گنبد بزرگ، به رنگ سبز وجود دارد که از بیرون با ورقه‌های قلعی پوشیده شده و از داخل به‌وسلیه گچ‌بری‌هایی با طلا و نگین‌های مختلف تزیین شده است.[۲۴]

در محراب مسجد، کتیبه‌ای کار گذاشته شده که نشان می‌دهد صلاح‌الدین ایوبی در سال ۵۸۳ق این محراب را بنا کرده است.[۲۵] داخل مسجد منبری به نام منبر «نورالدین» وجود دارد که از بهترین چوب‌ها ساخته و با عاج و صدف منبت‌کاری شده است. ساختار هنری و بصری این منبر، مسلمانان را به یاد روزهای پیروزی و فتح‌المبین می‌اندازد.[۲۶]

تولیت مسجد مسجدالاقصی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در حال‌حاضر دولت پادشاهی اردن متولی رسمی مجموعه مسجدالاقصی است. بر اساس پیمان‌نامهٔ صلحی که در ۱۹۹۴م میان رژیم صهیونیستی و اردن بسته شد، عبادت یهودی‌ها در حیاط مجموعه مسجدالاقصی ممنوع و دولت اردن متولی رسمی مجموعهٔ مسجدالاقصی معرفی شد. مجموعه مسجدالاقصی زیر نظر مفتی بیت‌المقدس اداره می‌شود.[۲۷]

اهمیت و جایگاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجدالاقصی به‌دلیل ابعاد مختلف مذهبی، تاریخی، سیاسی، جغرافیایی، فرهنگی و معماری دارای اهمیت و جایگاه ویژه در میان پیروان ادیان توحیدی به‌ویژه مسلمانان جهان است.

  1. به باور مسلمانان این مسجد دومین زمینی است که بعد از کعبه بر روی زمین گسترده شده است.[۲۸]
  2. این مکان، نخستین قبله و سومین مکان مقدس مسلمانان محسوب می‌شود. پیامبر اسلام در شب إسراء به این مسجد منتقل شد. به گواهی روایات اسلامی در واقعهٔ اسرا، تمام انبیا در مسجدالاقصی به حضرت محمد اقتدا کردند و پشت سر وی نماز خواندند.[۲۹]
  3. در اسلام، نام مسجدالاقصی در کنار مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجد کوفه به‌عنوان با فضیلت‌ترین مساجد آورده شده و در احادیث، نمازخواندن در مسجدالاقصی با هزار بار نمازخواندن در مساجد دیگر برابر دانسته شده است.
  4. این مکان مدفن بسیاری از پیامبران و اصحاب آنان است؛ به‌عنوان نمونه گفته می‌شود سلیمان پیامبر، در آنجا دفن شده است.[۳۰]
  5. مسجدالاقصی تنها نقطه زمین است که از نظر پیروان سه دین بزرگ الهی و آسمانی مسلمانان، مسیحیان و یهود، در نهایت درجهٔ قداست و ارزش معنوی است.[۳۱]
  6. مسیحیان این مکان را محل به صلیب کشیده‌شدن مسیح می‌دانند و یهودیان نیز آن را ساخته‌شده بر معبد سلیمان نبی می‌پندارند.[۳۲]
  7. اشغال بیت‌المقدس توسط اسرائیل غاصب، به مسجدالاقصی اهمیت ویژه داده و اکنون این مکان نماد رویارویی سبک زندگی توحیدی و معنوی اسلام با سبک زندگی مادی‌گرای صهیونیسم، دنیای غرب و استکبار جهانی محسوب می‌شود؛ به نظر مسلمانان اشغال فلسطین و این مکان، تنها اشغال یک سرزمین نیست؛ بلکه ایجاد یک کانون استعماری ضداسلامی با هدف جلوگیری از شکل‌گیری مجدد تمدن اسلامی است.[۳۳]

مسجدالاقصی در قرآن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجدالاقصی از جمله مکان‌های مقدس است که به‌صورت مکرر در آیات قرآن کریم آمده است. مفسران از عوامل اهمیت یافتن مسجدالاقصی در قرآن را معراج پیامبر اسلام و نیز پیوند تاریخی این مسجد با ادیان الهی به‌ویژه انبیا و اولیای بنی‌اسرائیل دانسته‌اند. از جملهٔ این آیات، آیهٔ اول سورهٔ اسراء است که مسجدالاقصی را با تاریخ و آموزه‌های اسلامی پیوند می‌دهد و به سیر شبانهٔ (اسراء) حضرت محمد از مسجدالحرام به مسجدالاقصی پرداخته است. قرآن از مسجدالاقصی با وصف «بارَکْنا حَوْلَهُ» یاد می‌کند که به‌معنای «ثبوت خیر الهی در یک چیز» یا به‌معنای «زیادت و نمو»،[۳۴] است و بر فراوانی نعمت مادی یا معنوی در پیرامون مسجدالاقصی دلالت می‌کند.[۳۵]

یادمان‌ها و بناهای نمادین در مسجدالاقصی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در مجموعهٔ حرم شریف که با عنوان عام مسجدالاقصی یاد می‌شود، بناها و یادمان‌های نمادین در دوره‌های مختلف ساخته شده که نشانهٔ هویت توحیدی و اسلامی این مکان است. هرکدام از این بناها، یادآور یک رویداد مهم تاریخی و معنوی و اندیشهٔ توحیدی است. کارشناسان معتقدند که تاریخ ساخت، سیمای فیزیکی، ماهیت هنری، کتیبه‌نگاری‌ها و نام‌گذاری‌های این بناها، همه اسلامی است.[۳۶]

قبة الصخره

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
قبة الصخره
قبة الصخره

قبة الصخره (گنبد صخره) بنای هشت‌ضلعی با گنبد طلایی بوده که موقعیت آن نسبت به مسجدالاقصی مانند جایگاه قلب در بدن انسان، یعنی کمی در وسط به سمت چپ، است. قبةالصخره از لحاظ تزیینات از غنی‌ترین ساختمان‌های اسلامی دانسته شده است.[۳۷] زیر این گنبد طلایی و در داخل مسجد، صخره‌ای قرار دارد که بر اساس اسناد روایی، حضرت محمد در شب معراج از آنجا به آسمان عروج کرده است.[۳۸] زیر این صخرهٔ تاریخی نیز غاری کوچک دیده می‌شود که محل نمازخواندن مسلمانان است.[۳۹] بر قطعه‌ای از یک ستون مرمری در جنوب غربی مسجد صخره، جایگاهی به نام «قدم محمد» وجود دارد که گفته شده جای پای حضرت محمد در شب معراج است.[۴۰]

قبة النبی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در نزدیکی قبةالصخره مکانی مشهور به «قبةالنبی» (گنبد نبی) وجود دارد که بنابر باورهای مردم بیت‌المقدس، خضر نبی، در آنجا نماز خوانده است.[۴۱]

گنبد زنجیره

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گنبد زنجیره در داخل صحن حرم شریف در شرق قبةالصخره قرار دارد. این قبه که بر شش ستون سنگین قرار گرفته و دارای محراب است،[۴۲] به اعتقاد برخی محل قضاوت حضرت سلیمان بوده است.[۴۳] زنجیری منسوب به سلیمان پیامبر آویخته شده و چنین مشهور است که ظالمان و غاصبان قادر به رساندن دست خود به آن نیستند. در گذشته برای رفع تخاصم دو مدعی، آنها را نزد این زنجیر می‌آوردند و کسی که قادر بود، دست خود را به زنجیر برساند، صاحب حق دانسته می‌شد.[۴۴]

قبة النحویة

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبة النحویة (گنبد دستور زبان) در جنوب‌غربی قبه‌الصخره قرار دارد و در گذشته محل آموزش صرف و نحو زبان بوده است. گنبد دستور زبان در زمان اشغال بریتانیا به کتابخانه تبدیل شد و امروزه به‌عنوان مقر دادگاه تجدید نظر شرعی استفاده می‌شود.[۴۵]

قبة الارواح

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبة الأرواح در داخل صحن مبارک و در نزدیکی گنبد معراج قرار دارد که قدمت ساخت آن به دوران عثمانی بازمی‌گردد. این گنبد بر روی هشت ستون مرمری با هشت طاق سنگی ساخته شده است.[۴۶]

قبة النبی سلیمان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
قبة النبی سلیمان
قبة النبی سلیمان

قبة النبی سلیمان در سمت شمال قرار گرفته و جهت یادبود سلیمان در عصر اسلامی ساخته شده است. این گنبد نیز بنایی هشت‌ضلعی با چهار ورودی دارد که یکی از آنها مستقیم به سمت محراب و قبله است.[۴۷]

قبة النبی الخضر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبة النبی الخضر در گوشه شمال غربی قبه الصخره قرار دارد که قدمت بنای آن به دورهٔ عثمانی می‌رسد و این گنبد بر پایه شش ستون مرمری زیبا با طاق‌های سنگی نوک‌تیز و مزین به طلا ساخته شده است.[۴۸]

قبة المعراج

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبة المعراج، در شمال‌غربی مسجد قبةالصخره و نزدیک آن قرار دارد. این بنا با هشت ضلع کوچک که بر چهار ستون مرمرین استوار است، به‌وسیله یک گنبد تاج‌مانند، از سایر قبه‌ها مشخص می‌شود. این عمارت را، «قبةالرسول» نیز می‌نامند، زیرا بین مردم چنین شهرت دارد که پیامبر گرامی اسلام در شب معراج، پس از آنکه در قبةالصخره نماز خواند، به این محل آمد و معراج را از آن آغاز کرد.[۴۹] زکریای قزوینی از مقامی خبر داده است که اثر پای رسول خدا در آن نگهداری می‌شود.[۵۰]

قبة المیزان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبة المیزان که به منبر برهان نیز معروف است در گوشهٔ جنوبی صحن شریف و در مجاورت طاقچهٔ جنوبی قرار دارد. تاریخ ساخت آن به دورهٔ قاضی‌القضات برهان‌الدین بن جماعت برمی‌گردد که در واقع منبری است که بالای آن گنبدی قرار دارد. گفته می‌شود این قبه ابتدا از چوب ساخته شده، اما پس از بازسازی آن را به شکل مرمرین درآورده‌اند. در اواخر قرن بیستم نیز گروهی از معماران ایتالیایی آن را بازسازی کردند.[۵۱]

قبة یوسف

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبة یوسف در ضلع غربی مسجد القبلی، مسجد جامع قبله، قرار دارد که به دستور یوسف‌آقا والی عثمانی بیت‌المقدس ساخته شده تا برای عبادت در نزدیکی مسجد جامع محل مناسبی داشته باشد.[۵۲]

قبة النبی موسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبةالنبی موسی در داخل صحن حرم و در جنوب غربی البیکه قرار دارد که برای عبادت شاهزادگان ایوبی در هنگام زیارت بیت‌المقدس بوده است. بنای این قبه مربع‌شکل و دارای پنجره است.[۵۳]

محراب نبی در شب معراج

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محراب نبی، در غرب قبه‌الصخره در کنار قبه معراج قرار دارد. برخی مورخان معتقدند که این بنا در مکانی ساخته شده که حضرت محمد در شب معراج با پیامبران و فرشتگان در آنجا نماز خواندند. بر اساس برخی منابع، معراج در سمت راست صخره رخ داده و به‌همین دلیل گنبدهای زیادی در سمت راست آن ساخته شده است.[۵۴]

قبة یوسف

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبة یوسف معروف به صلاح‌الدین ایوبی هم در جنوب قبة الصخره قرار دارد و تاریخ ساخت آن به دوران عثمانی می‌رسد. این گنبد بر بنایی مربع‌شکل و دو ستون مرمری زیبا و دیواری در جهت قبله استوار است.[۵۵]

قبة عشاق النبی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبة عشاق النبی (گنبد عاشقان پیامبر) در زاویهٔ جنوب‌شرقی «باب الاطم» قرار دارد و محراب آن از سنگ توخالی بسیار زیبا ساخته شده است.[۵۶]

قبة شیخ الخلیلی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبة شیخ الخلیلی در صحن الصخره در قسمت شمال غربی قبه الصخره قرار دارد که گنبد پیامبر و معراج را از هم جدا کرده و محل عبادت یکی از مشایخ صوفیه بوده که به گنبد باخ نیز معروف است.[۵۷]

قبة النبی عیسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قبة النبی عیسی که گهوارهٔ حضرت عیسی نیز نامیده می‌شود در گوشهٔ جنوب‌شرقی دیوار بیت‌المقدس و دیوار مسجدالاقصی قرار دارد که به مناسبت بزرگداشت عیسی پیامبر ساخته شده است. در زیر این گنبد حوضی سنگی به نام گهوارهٔ عیسی وجود دارد.[۵۸]

بازسازی و تعمیر مسجدالاقصی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ساختمان مسجدالاقصی در دوره‌های مختلف حکومت حاکمان اسلامی در فلسطین تعمیر و بازسازی شده است که نشان هویت اسلامی این مکان مقدس است. برای مثال عباسیان، فاطمیان، ایوبیان و عثمانیان ازجمله حکومت‌هایی هستند که آن را بازسازی کرده‌اند. از جمله منصور دوانیقی[۵۹] و مهدی از خلفای عباسی، ساختمان مسجدالاقصی را که بر اثر زلزله تخریب شده بود، بازسازی کردند.

همچنین «الظاهر» از خلفای فاطمی، در ۴۲۶ق بر فراز مسجدالاقصی گنبدی ساخت و به دستور المستنصر لدین‌الله در ۴۵۸ق ایوان شمالی مسجد بازسازی شد.[۶۰] در ۱۰۹۹م صلیبی‌ها، بیت‌المقدس را تصرف کردند و در قسمتی از محل مسجدالاقصی، کلیسا ساختند و قسمت دیگر آن را به استراحت‌گاه سواران و انبار ذخایر تبدیل کردند. در ۵۸۹ق صلاح‌الدین ایوبی بیت‌المقدس را از آنها پس گرفت، محراب مسجد را تجدید بنا و گنبد آن را کاشی‌کاری کرد.[۶۱]

اشغال مسجدالاقصی توسط اسرائیل

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجدالاقصی در حملهٔ ۱۹۶۷م رژیم صهیونیستی به کرانهٔ باختری به تصرف این رژیم درآمده و از آن زمان تا امروز در اشغال است. این اشغال از نظر کشورهای جهان و قطعنامه‌های سازمان ملل متحد، غیرقانونی قلمداد شده است و به موجب آن، نیروهای رژیم صهیونیستی باید از آن عقب‌نشینی کنند، اما این رژیم به این قطعنامه‌ها عمل نمی‌کند.[۶۲]

یهودی‌سازی مسجدالاقصی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
به آتش کشیدن مسجدالاقصی توسط یک یهودی
به آتش کشیدن مسجدالاقصی توسط یک یهودی در ۱۹۶۹م

یهودیان بر این باورند که بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجدالاقصی قرار دارد. به‌همین دلیل برخی از آنان برای تخریب مسجدالاقصی و احیای معبد سلیمان تلاش می‌کنند[۶۳] و رژیم صهیونیستی نیز از روزهای نخست اشغال بیت‌المقدس، اقدامات زیادی برای زدودن آثار اسلامی از اطراف مسجدلاقصی انجام داده که حفاری‌های متعدد و مکرر از جملهٔ این اقدامات بوده است. به‌واسطهٔ این حفاری‌ها، شکاف‌های خطرناک در دیوارها و زیر پایه‌های مسجدالاقصی پدید آمده است.[۶۴]

در ۲۱ آگوست ۱۹۶۹م یک یهودی به نام دنیس مایکل ولیم روهان، مسجدالاقصی را آتش زد. در این حادثه نژادپرستانه بیش از یک سوم از فضای کنونی مسجد در آتش سوخت و ضرر زیادی به ساختمان این مسجد وارد شد که به ریزش سقف، حلقهٔ روی گنبد و ستون‌های اصلی مسجد منجر شد. در این حادثه همچنین گنبد داخلی، محراب و دیوارهای جنوبی مسجد نیز آسیب دید و ۴۸ پنجره آن شکست و منبر صلاح‌الدین ایوبی، فرش مسجد و تزئینات مزین به آیات قرآن در آتش سوخت.[۶۵]

افزون بر تخریب، صهونیست‌ها در سال‌های اخیر بارها اقدام به سرقت اشیا، مدارک و آثار باستانی از محوطه مسجدالاقصی و اطراف آن کرده‌اند. صهیونیست‌ها در آوریل ۲۰۰۹م سنگی را از قصر الاماره، قسمت جنوبی مسجدالاقصی به سرقت بردند و آن را درون محوطهٔ کنست در محلهٔ صهیونیست‌ها قرار دادند. کارشناسان معتقدند که این رژیم با این اقدامات جنایت‌کارانه، قصد اسلام‌زدایی و تاریخ‌سازی برای خود دارد.[۶۶]

نمادسازی مسجدالاقصی در فرهنگ اسلامی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نماد وحدت مسلمانان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجدالاقصی در ایجاد فرهنگ و جهت‌دهی به سبک زندگی مسلمانان، تقویت هویت مشترک و بسیج منابع عقیدتی و ارزشی آنها، در طول تاریخ به‌ویژه بعد از اشغال فلسطین توسط اسرائیل غاصب، نقش مهم داشته است. به‌همین دلیل، این مکان مقدس نماد هویت اسلامی در فلسطین در برابر اسرائیل غاصب دانسته شده است و تلاش جهان اسلام برای دفاع از این مسجد، نماد دفاع از آرمان فلسطین و تمام کشورهای اسلامی است.[۶۷]

نماد مقاومت مردم فلسطین

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فلسطینیان نیز با محوریت مسجدالاقصی علیه رژیم غاصب اسرائیل مبارزه می‌کنند و در تمام فعالیت‌های فرهنگی، سیاسی و نظامی گروه‌های مقاومت نمادهایی از مجموعهٔ مسجدالاقصی وجود دارد. برای مثال بزرگ‌ترین علمیات نظامی گروه‌های مقاومت فلسطین علیه اسرائیل در ۱۵ مهر ۱۴۰۲ به نام «طوفان الاقصی» نام‌گذاری شد[۶۸] و در آرم و پرچم جنبش اسلامی حماس نیز بناهای متعلق به مجموعهٔ مسجدالاقصی، از جمله قبةالصخره، بازنمایی شده است.[۶۹]

یادبود جهانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حملهٔ مسلحانهٔ رژیم صهیونیستی به مسجدالاقصی در ۲۱ آگوست ۱۹۶۹م باعث شد تا به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و تصویب اعضای سازمان کنفرانس اسلامی در سی‌امین نشست این سازمان، این روز به نام «روز جهانی مسجد» نام‌گذاری شود. در این روز با برگزاری برنامه‌های مختلف، بر اهمیت نقش مسجد به‌خصوص مسجدالاقصی، به‌عنوان نهادی وحدت‌آفرین در برابر جنایت و توطئه‌های کشورهای استکباری به‌ویژه رژیم غاصب اسراییل تأکید می‌شود. بعد از این رخداد، مسجدالاقصی به نمادی برای تصویرگری استقامت و مقابله با شرارت و تجاوزگری صهیونیسم تبدیل شده است.[۷۰]

مسجدالاقصی در آثار هنری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مسابقه نقاشی و کاریکاتور با عنوان «معرفی روز قدس با زبان فرهنگ و هنر» در روز جهانی قدس، کابل افغانستان
مسابقه نقاشی و کاریکاتور با عنوان «معرفی روز قدس با زبان فرهنگ و هنر» در روز جهانی قدس، کابل افغانستان، ۱۴۰۰ش

مسجدالاقصی، به‌دلیل اهمیت و قداست نزد مسلمانان و اشغال این مکان مقدس به دست رژیم صهیونستی، در آثار هنری مختلف مانند خطاطی، نقاشی، پوستر و نگارگری انعکاس پیدا کرده است. در بسیاری از شهرهای اسلامی نماد این مسجد نیز ساخته شده است. برای مثال می‌توان به نقاشی‌های مختلف توسط جشنوارهٔ کودکان مسجدالاقصی اشاره کرد که هر سال در ماه آوریل با حضور کودکانی از تمام مناطق فلسطین در صحن مسجدالاقصی برگزار می‌شود.[۷۱] همچنین در جمهوری اسلامی ایران به مناسبت‌های مختلف از جمله روز قدس، نمایشگاه و مسابقهٔ نقاشی با هدف جلوگیری از انحراف افکار عمومی جهان، نسبت به مسجدالاقصی، برگزار می‌شود.[۷۲] در افغانستان نیز بزرگ‌ترین نماد هنری مسجدالاقصی در بزرگ‌راه کابل-جلال‌آباد، ساخته شده است.[۷۳]

آثار مکتوب دربارهٔ مسجدالاقصی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دربارهٔ مسجدالاقصی و رویدادهای مرتبط با آن، آثار مکتوب زیادی در قالب مقاله و کتاب نوشته شده است که به‌عنوان نمونه می‌توان از کتاب‌های «آزادسازی مسجدالاقصی در سپهر پیروزی محور مقاومت»، اثر علی علی‌زاده و فتح‌الله کلانتری[۷۴] و «تاریخ مجموعه مسجدالاقصی» نوشتهٔ محمدهاشم موسی‌غوشه نام برد.[۷۵] همچنین اندیشمندان کشور اردن کتابی در مورد مسجدالاقصی نوشته‌اند که تمامی جزئیات مسجدالاقصی و عکس‌های با کیفیت عالی از معماری و تمام بناها و زیبایی‌های ملموس و معنوی این مسجد، در آن گردآوری شده است.[۷۶]

شعر مولانا دربارهٔ مسجدالاقصی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مولانا وجه معنوی و نمادین مسجدالقصی را در شعری طولانی بیان کرده و این مکان مقدس را به «دل مؤمن» تشبیه کرده که پذیرای ارشاد مردان حق شده است.[۷۷]

ای سلیمان مسجد اقصی بساز[۷۸]

الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب 

الگو:پایان شعر

الگو:پایان نستعلیق

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.
  2. ↑ «مسجدالاقصی»، ویکی حج و زیارت.
  3. ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۷.
  4. ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۶۱۲.
  5. ↑ تفسیر منسوب به امام حسن عسکری، ۱۴۰۹ق، ص۶۶۱.
  6. ↑ شراب، المعالم الاثیرة، 1411ق، ص۸۴..
  7. ↑ حموی، معجم البلدان، بی‌تا، ج1، ص375.
  8. ↑ ابن‌اثیر جزری، اسدالغابة، 1989م، ج6، ص284.
  9. ↑ حموی، معجم البلدان‏، بی‌تا، ج5، ص167.
  10. ↑ عسقلانی، فتح الباری، بی‌تا، ج3، ص53.
  11. ↑ حموی، معجم البلدان‏، بی‌تا، ج5، ص166.
  12. ↑ عسقلانی، فتح الباری، بی‌تا، ج3، ص53.
  13. ↑ شراب، المعالم الاثیرة، 1411ق، ص84.
  14. ↑ حمیدی، تاریخ اورشلیم، 1364ش، ص76 ـ 78.
  15. ↑ موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۰.
  16. ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، 1987م، ج۸، ص۲۸۰.
  17. ↑ موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۰.
  18. ↑ ناصری طاهری، بیت‌المقدس شهر پیامبران، ص۱۱۶–۱۱۷.
  19. ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، 1415ق، ج11، ص552.
  20. ↑ موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص7.
  21. ↑ «چرا مسجدالاقصی مهم است؟ /آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.
  22. ↑ موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۰.
  23. ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، 1987م، ج1، ص162.
  24. ↑ حصیبی، «تاریخ مسجدالاقصی»، 1347ش، ص148.
  25. ↑ «رازهای مسجدالاقصی؛ مسجدی به رنگ سبز نه از جنس طلا»، خبرگزاری ایسنا.
  26. ↑ موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص55.
  27. ↑ «چرا مسجدالاقصی مهم است؟/آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.
  28. ↑ حمیدی، تاریخ اورشلیم، 1364ش، ص183.
  29. ↑ کلینی، الکافی، 1407ق، ج‏8، ص121- 122.
  30. ↑ «مسجدالاقصی نماد مقاومت پایدار»، خبرگزاری ایرنا.
  31. ↑ زعیتر، سرگذشت فلسطین، 1387ش، ص58.
  32. ↑ «مسجدالاقصی؛ نماد وحدت و پایداری در جهان اسلام»، خبرگزاری ایرنا.
  33. ↑ «چرا بیت‌المقدس برای مسلمانان اهمیت دارد؟»، قدس آنلاین.
  34. ↑ صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، 1414ق، ج3، ص19.
  35. ↑ طبری، تفسیر مجمع البیان، طبرسی، بی‌تا، ج6، ص218.
  36. ↑ موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص50-57.
  37. ↑ حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۷–۱۸.
  38. ↑ موسی‌غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۲۳.
  39. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  40. ↑ حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۷–۱۸.
  41. ↑ نجاتی، حضرت خضر (ع) و مکان‌های منسوب به ایشان، ۱۳۹۵ش، ص۲۴۴.
  42. ↑ ناصر خسرو، سفرنامه ناصرخسرو، 1389ش، ص52-53.
  43. ↑ الاشارات الی معرفة الزیارات‏، ص31 -32.
  44. ↑ ناصر خسرو، سفرنامه ناصرخسرو، 1389ش، ص52 و53؛ حموی، معجم البلدان‏، ج5، ص167.
  45. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  46. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  47. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  48. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  49. ↑ ناصر خسرو، سفرنامه ناصرخسرو، 1389ش، ص53.
  50. ↑ قزوینی، آثار البلاد و اخبار العباد، بی‌تا، ص217.
  51. ↑ موسی‌غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص59.
  52. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  53. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  54. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  55. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  56. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  57. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  58. ↑ «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهواره حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین.
  59. ↑ حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.
  60. ↑ موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۱.
  61. ↑ حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.
  62. ↑ «چرا مسجدالاقصی مهم است؟/آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.
  63. ↑ توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، 1385ش، ص۸۸.
  64. ↑ هدهدی، «احداث معبد سوم سلیمان با ظهور منجی چه ارتباطی دارد؟»، وب‌سایت تبیان.
  65. ↑ «آتش زدن مسجدالاقصی اقدامی برای سنجش غیرت دینی مسلمانان بود»، خبرگزاری ایرنا.
  66. ↑ «چرا مسجدالاقصی مهم است؟/آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر.
  67. ↑ «مسجدالاقصی؛ نماد وحدت و پایداری در جهان اسلام»، خبرگزاری ایرنا.
  68. ↑ «طوفان الاقصی؛ خشم و غرور فلسطین در نقطه برگشت‌ناپذیر»، وب‌سایت دیگران.
  69. ↑ «نگاهی به شکل‌گیری جنبش حماس»، خبرگزاری فارس.
  70. ↑ «مسجدالاقصی نماد مقاومت پایدار»، خبرگزاری ایرنا.
  71. ↑ «جشنواره نقاشی کودکان فلسطینی در مسجدالاقصی»، خبرگزاری مهر.
  72. ↑ «مسابقه نقاشی از تصویر واقعی مسجدالاقصی در یزد برگزار شد»، خبرگزاری دانشجو.
  73. ↑ «افتتاح بزرگ‌ترین نماد مسجدالاقصی در افغانستان»، خبرگزاری مهر.
  74. ↑ «کتاب آزادسازی مسجدالاقصی در سپهر پیروزی محور مقاومت»، وب‌سایت طاقچه.
  75. ↑ «تاریخ مجموعه مسجدالاقصی»، وب‌سایت گیسوم.
  76. ↑ «اثر ارزشمندی در مورد مسجدالاقصی» وب‌سایت تی‌آر تی فارسی.
  77. ↑ افضلی، سروش آسمانی، 1388ش، ص44-46.
  78. ↑ مولانا، مثنوی معنوی، دفتر چهارم، بخش 44، وب‌سایت گنجور.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • «آتش‌زدن مسجدالاقصی اقدامی برای سنجش غیرت دینی مسلمانان بود»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مرداد ۱۳۹۲ش.
  • ابن‌اثیر جزری، عزالدین، الکامل فی التاریخ، تصحیح محمد یوسف دقاقه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ق۱۹۹۵م.
  • ابنثیر جزری، عزالدین، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹م.
  • ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
  • ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دار الفکر، ۱۹۸۶م.
  • «اثر ارزشمندی در مورد مسجدالاقصی» وب‌سایت تی‌آرتی، تاریخ درج مطلب: ۲۶ دسامبر ۲۰۲۳م.
  • «افتتاح بزرگ‌ترین نماد مسجدالاقصی در افغانستان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱ آذر ۱۳۴۰ش.
  • اسدی، مرتضی، مجموعه مقالات بلند از دایرةالمعارف اسلامی بیتالمقدس، تهران، افست، ۱۳۶۷ش.
  • افضلی، محمدرضا، سروش آسمانی، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، ۱۳۸۸ش.
  • «تاریخ مجموعة مسجدالاقصی»، وب‌سایت گیسوم، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۰۴۲ش.
  • «تصاویری دیده نشده از مسجدالاقصی؛ یادبود پیامبران و عرفا در گوشه و کنار صحن مبارک؛ گهوارهٔ حضرت عیسی را ببینید»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
  • تفسیر منسوب به امام حسن عسکری، قم، مدرسة الامام المهدی، ۱۴۰۹ق.
  • توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، قم، مؤسسه فرهنگی طه و مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۵ش.
  • «جشنوارهٔ نقاشی کودکان فلسطینی در مسجدالاقصی»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ش.
  • «چرا مسجدالاقصی مهم است؟ آشنایی با جزئیات تاریخی این مسجد مهم»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ش.
  • «رازهای مسجدالاقصی؛ مسجدی به رنگ سبز نه از جنس طلا»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ مرداد ۱۳۹۱ش.
  • حصیبی، ایرج، «تاریخ مسجدالاقصی»، مجلهٔ نامهٔ آستان قدس، شماره ۳۳ و ۳۴، ۱۳۴۷ش.
  • حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
  • حمیدی، سیدجعفر، تاریخ اورشلیم (بیت‌المقدس)، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۱ش.
  • زعیتر، اکرم، سرگذشت فلسطین، ترجمهٔ اکبر هاشمی رفسنجانی، قم، چاپخانه حکمت، ۱۳۸۷ش.
  • شراب، محمدحسن، المعالم الاثیرة فی السنة و السیرة، بیروت، دارالشامیة، ۱۴۱۱ق.
  • صالحی دمشقی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۴ق.
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
  • طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
  • «طوفان الاقصی؛ خشم و غرور فلسطین در نقطهٔ برگشت‌ناپذیر»، وب‌سایت دیگران، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش.
  • قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمهٔ جهانگیر میرزا قاجار، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۳ش.
  • «کتاب آزادسازی مسجدالاقصی در سپهر پیروزی محور مقاومت»، وب‌سایت طاقچه، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۰۴۲ش.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
  • «مسابقه نقاشی از تصویر واقعی مسجدالاقصی در یزد برگزار شد»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۵ شهریور ۱۳۹۰ش.
  • «مسجدالاقصی؛ نماد وحدت و پایداری در جهان اسلام»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مرداد ۱۳۹۵ش.
  • «مسجدالاقصی»، ویکی حج و زیارت، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۴۰۲ش.
  • مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • موسی غوشه، محمد هاشم، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ترجمهٔ سید شهرام فرهانیان و هودسا عاطفی، قم، ادیان، ۱۳۹۰ش.
  • مولانا، مثنوی معنویوب‌سایت گنجور، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۴۰۲ش.
  • ناصر خسرو، سفرنامهٔ ناصرخسرو، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار، ۱۳۸۹ش.
  • ناصری طاهری، عبدالله، بیت‌المقدس شهر پیامبران، تهران، سروش، ۱۳۷۶ش.
  • نجاتی، محمدسعید و فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، حضرت خضر و مکان‌های منسوب به ایشان، تهران، مشعر، ۱۳۹۵ش.
  • «نگاهی به شکل‌گیری جنبش حماس»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آذر ۱۳۹۱ش.
  • هدهدی، مهری، «احداث معبد سوم سلیمان با ظهور منجی چه ارتباطی دارد؟»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۴ آذر ۱۴۰۲ش.
  • هروی، علی بن ابی‌بکر، الاشارات الی معرفة الزیارات، تحقیق جانین سوردیل، دمشق، المعهد الفرنسی، ۱۹۵۳م.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:مسجدالاقصی&oldid=47162»