پیشنویس:ایل قشقایی: تفاوت میان نسخهها
| (۴۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''ایل قشقایی؛'''}} کوچنشینان ترکزبان ساکن در منطقهٔ زاگرس جنوبی. | |||
ایل قشقایی، دومین جمعیت بزرگ ترکتبار [[ایران]] هستند که در دوران [[صفویه]] بهعنوان یک اتحادیه ایلی منسجم شکل گرفتند. این ایل دارای ساختار سیاسی-اجتماعی بسیار پیچیده و کارآمدی از ایلخان تا ریشسفید بود که انسجام و قدرت آنها را تضمین میکرد. نکته جالب توجه جایگاه والای زنان در این ساختار [[مردسالاری|مردسالار]] است که به ستون خیمه تشبیه شده و نقشی محوری در [[مدیریت خانواده]] و اقتصاد ایفا میکنند. سبک زندگی قشقایی سرشار از [[شادی]]، [[موسیقی]] غنی و [[صنایع دستی]] ارزشمند است و ویژگیهایی چون چالاکی و مقاومت آنها الهامبخش نامگذاری خط تولید شرکت خودروی نیسان در ژاپن با نام قشقایی شد. این ایل در طول تاریخ نقشی کلیدی بهعنوان مدافع مرزهای جنوبی ایران ایفا کرده و در رویدادهای مهمی چون مبارزه با [[استعمار انگلیس]]، حمایت از نهضت [[ملی شدن نفت]] و [[انقلاب اسلامی ایران]] و [[دفاع مقدس]] حضوری برجسته داشتند. باورهای عمیقی مانند تقدس اجاق [[هویت]] آنها را شکل داده است. با این حال، امروزه با چالشهایی نظیر یکجانشینی و تأثیرات [[مدرنیته]] روبهرو هستند که [[سبک زندگی]] و فرهنگ اصیل آنها را تهدید میکند. | |||
==واژهشناسی ایل قشقایی== | ==واژهشناسی ایل قشقایی== | ||
ایل واژهای مغولی-ترکی بهمعنایی یار، همراه، خویشان، نزدیکان، تبار، اهلخانه و طایفه است. واژهٔ ایلات جمع ایل است که در زمان [[ایلخانان|ایلخانیان]] برای اشاره به طوایف صحرانشین و نیمهصحرانشین به کار میرفت. <ref> [https://ensani.ir/fa/article/15327/%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C . اشرفی خیرآبادی، «ایل بختیاری»، 1388ش، ص101.] </ref> واژهٔ قشقایی، مرکب از «قشق» و «قایی» است؛ قشق، نام سرزمینی بود که این قوم در آن زندگی میکردند و «قایی» برگرفته از نام یکی از قبایل ۲۴گانهٔ ترکان اغوز بوده که وظیفه حفاظت از امپراتوری را داشتهاند. همچنین واژهٔ ترکی «قاشقا» بهمعنای پهلوان و شجاع است.<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
==تاریخچه ایل قشقایی== | |||
مردمان ایل قشقایی، ابتدا ساکن دشت قبچاق از سرزمینهای حاشیهٔ ترکستان وابسته به ایران بودهاند که بعدها به فلات ایران کوچ کردند. این قوم که «قشقه» نامیده میشد، در سرزمینی به نام «قشق» و کنار رودخانهای به نام «قاشقا» زندگی میکردند. آنها از گذشتههای دور در [[استان فارس]] و جنوب ایران حضور داشتهاند. <ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> در دورهٔ [[شاهاسماعیل|شاهاسماعیل صفوی،]] امیرقاضی شاهیلو از این طایفه برای گسترش مذهب [[شیعه]] و دفاع از مرزهای جنوبی ایران با دیگر چادرنشینان منطقه فارس، متحد شد و ایل قشقایی را شکل دادند.<ref> [https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ . «همه چیز درباره ایل قشقایی»، وبسایت مجلۀ الیگشت.] </ref> | |||
==جمعیتشناسی ایل قشقایی== | |||
== | ===جمعیت=== | ||
ایل قشقایی یکی از ایلهای بزرگ و پرجمعیت ایران بوده و بعد از ترکهای آذربایجان، دومین جمعیت ترکهای ایران را تشکیل میدهند. <ref> [https://www.aa.com.tr/fa/vg/%DA%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%DB%8C-%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88/%DA%A9%D9%88%DA%86-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8 . «کوچ عشایر قشقایی در ایران آغاز شد»، وبسایت آنادلو آژانس.]</ref> | ایل قشقایی یکی از ایلهای بزرگ و پرجمعیت ایران بوده و بعد از ترکهای آذربایجان، دومین جمعیت ترکهای ایران را تشکیل میدهند.<ref> [https://www.aa.com.tr/fa/vg/%DA%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%DB%8C-%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88/%DA%A9%D9%88%DA%86-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8 . «کوچ عشایر قشقایی در ایران آغاز شد»، وبسایت آنادلو آژانس.]</ref> جمعیت ایل قشقایی بیش از یک میلیون نفر است<ref>[https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ . «همه چیز درباره ایل قشقایی»، وبسایت مجلۀ الیگشت.]</ref> که از این تعداد حدود یکصد هزار نفر هنوز کوچرو هستند.<ref> [https://journals.ut.ac.ir/article_17801.html . قرخلو، «مطالعۀ تغییرات فرهنگی در میان قبایل ایل قشقایی در ایران»، 1386ش، ص173-174.]</ref> | ||
== | ===زبان و مذهب=== | ||
قشقاییها نژاد ترک دارند و به زبان ترکی و با گویش قشقهای سخن میگویند.<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> زبان ترکی قشقایی محصول اختلاط لهجههای اقوام مختلف اُغوزها و قبچاقهادر طول قرنها است که بهشکل زبان واحد آذربایجانی درآمده است. زبان مغولی و زبان تاتی نیز در شکلگیری آن نقش داشتهاند. لهجه ترکی قشقایی عمدتاً آذربایجانی است؛ اما ویژگیهایی از ترکی آناتولی نیز دارد؛ بهویژه در طایفه فارسیمدان. قشقاییها شیعهمذهب و دوازدهامامی هستند.<ref>[https://tiraxtorqashqayi.blogsky.com/print/post-172/ «سازمان ایلی و ترکیب اجتماعی ایل قشقایی»، وبلاگ تراختور قشقایی.] </ref> | |||
==خاستگاه جغرافیایی ایل قشقایی== | ===خاستگاه جغرافیایی ایل قشقایی=== | ||
سکونتگاه اصلی ایل قشقایی در استان فارس است؛ اما آنها بهصورت پراکنده در برخی نقاط دیگر مانند گچساران در استان کهکیلویه و بویراحمد، شهرهای بروجن، کیان، سامان، طاقانک و بلداجی در استان چهارمحال و | سکونتگاه اصلی ایل قشقایی در استان فارس است؛ اما آنها بهصورت پراکنده در برخی نقاط دیگر مانند گچساران در استان کهکیلویه و بویراحمد، شهرهای بروجن، کیان، سامان، طاقانک و بلداجی در استان [[چهارمحال و بختیاری]]، شهرهای قلعهتل و هفتکل در استان [[خوزستان]]، شهرهای سمیرم، فریدن و لنجان در استان [[اصفهان]] و شهرهای دشتی و دشتستان در استان [[بوشهر]]، نیز ساکن هستند.<ref> [https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ . «همه چیز درباره ایل قشقایی»، وبسایت مجلۀ الیگشت.]</ref> | ||
منطقهٔ قشلاق عشایر قشقایی در جنوب شرق فارس قرار دارد. این منطقه محل قشلاق طوایف ششبلوکی، فارسیمدان، کشکولی کوچک و عمله است. این منطقه از مناطق کمارتفاع جلگهای جهرم، لار و فیروزآباد شروع شده و تا کنارههای [[خلیج فارس|خلیجفارس]] ادامه دارد.<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
==ویژگیهای مردمی ایل قشقایی== | ===ویژگیهای مردمی ایل قشقایی=== | ||
===ویژگیها و علایق باطنی=== | ====ویژگیها و علایق باطنی==== | ||
ویژگیهای برجسته قشقاییها عبارتاند از | ویژگیهای برجسته قشقاییها عبارتاند از: | ||
#شادی و شادمانی و رغبت فراوان به جشن و رقصهای گروهی با لباسهای رنگارنگ؛ | #[[شادی]] و شادمانی و رغبت فراوان به [[جشن]] و رقصهای گروهی با لباسهای رنگارنگ؛ | ||
#عادت از کودکی به نوشیدن چای و کشیدن قلیان، بهویژه چپق؛ | #عادت از [[کودکی]] به نوشیدن [[چای]] و کشیدن قلیان، بهویژه چپق؛ | ||
#احترام و پیروی از خان بزرگ | #احترام و پیروی از خان بزرگ ایل؛ | ||
#علاقه عمیق به موسیقی با نوازندگی خانها و دیگران بهویژه نواهای شاد و گاهی غمانگیز؛ | #علاقه عمیق به موسیقی با نوازندگی خانها و دیگران بهویژه نواهای شاد و گاهی غمانگیز؛ | ||
#تلاش و استقامت بالا در برابر | #تلاش و استقامت بالا در برابر مشکلات که سبب شده قشقاییها در دفاع از مرزهای کشور همیشه حاضر و پایدار باشند.<ref>[https://www.iranhotelonline.com/blog/post-1238/%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ «ویژگیهای رفتاری ایل قشقایی»، وبسایت ایران هتل آنلاین.]</ref> | ||
#چالاکی، هوشمندی، کنترل، پرطاقتی و انعطافپذیری که برگرفته از سبک زندگی [[کوچنشینی]] آنان است. شاید بهدلیل همین ویژگیها بود که شرکت ژاپنی نیسان در سال ۲۰۰۷م، یکی از پرتحرکترین خطوط تولید خودروی خود را با نام «قشقایی» راهاندازی و به بازارهای جهانی عرضه کرد<ref>[https://fanooszagros.ir/?p=80754 حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.]</ref> | |||
#شجاعت، ایستادگی، سادهدلی و پاکطینتی، جنگجویی و سلحشوری از خصوصیات [[اخلاق|اخلاقی]] بارز قشقاییها است.<ref>[https://sspp.iranjournals.ir/article_919_3e89ebdb49f712c7d90d1b39e348bbbf.pdf شیبانی و دیگران، «تأثیرات جهانی شدن بر هویت قومی ایل قشقایی»، 1390ش، ص11.]</ref> | |||
====ویژگیهای ظاهری==== | |||
عموماً، قشقاییها بهعنوان مردمانی بلندقامت، دلاور و خوشچهره با ویژگیهای ظاهری چون پوست گندمگون، چشمان تیره و موی مشکی شناخته میشوند. البته در میان طایفههای فارسیمدان و درهشوری، افرادی با پوست سفید و موی بور نیز یافت میشوند.<ref>[https://khabarban.com/a/34672449 «برگزاری جشنواره رنگها نمایی از اصالت و زیبایی سنتهای ایل قشقایی در فارس»، وبسایت خبربان.]</ref> | |||
==ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی== | |||
سازمان نظام ایل قشقایی، برخلاف تصور رایج، یک نظام یکپارچه و کارآمد بود. پایداری و انسجام این ایل صرفاً مبتنی بر وحدت قومی یا اِعمال زور توسط رؤسا نبود، بلکه ریشه در یک ساخت فرهنگی پویا و توسعهای داشت. این ساختار اجتماعی توانمند، نهتنها از درون منسجم بود، بلکه نسبت به شرایط متغیر جوامع داخلی و بیرونی نیز انعطافپذیر و واکنشگرا عمل میکرد.<ref>[https://www.qashqaionline.com/29802/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D9%85%D8%A7/ قرقانی، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین.]</ref> | |||
===تقسیمبندی ایل قشقایی=== | |||
رؤسای ایل قشقایی به طایفه شاهیلو تعلق داشتند و اولین رئیس ایل، امیرقاضی شاهیلو بود که نزد مردم از جایگاه ارجمندی برخوردار بود. اولین شخصی که در ایل قشقایی عنوان ایلخان را برگزید، محمدعلیخان بود.<ref>[https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.] </ref> ایل قشقایی از شش طایفه بزرگ به نامهای کشکولی بزرگ، کشکولی کوچک، درهشوری، ششبلوکی، فارسیمدان و عمله تشکیل شده است. هرکدام از این طوایف متشکل از تیرههای گوناگونی هستند.<ref> . امیری، تاریخ و فرهنگ مردم فراشبند، 1382ش، ص308.</ref> طایفه کشکولی بزرگ ۴۶ تیره و طایفه کشکولی کوچک ۱۴ تیره دارد. طایفه درهشوری ۵۲ تیره و طایفه عمله ۴۶ تیره دارد. طایفه فارسیمدان نیز ۲۵ تیره و طایفه ششبلوکی نیز ۲۰ تیره دارد. این تقسیمبندی بهدنبال گسترش جمعیت ایل قشقایی شکل گرفت و نقش مهمی در شناخت خانوادههای مختلف، تفکیک سرمایه آنها (زمین کشاورزی و دام) داشت تا افراد با تعامل بهتری در کنار یکدیگر زندگی کنند.<ref>[https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
===ساختار اجتماعی ایل قشقایی=== | |||
*'''ایل:''' بزرگترین واحد سیاسی که از چندین طایفه تشکیل شده است. ایل مسئولیتهایی مانند [[جنگ]]، حفظ امنیت داخلی و تقسیم مراتع را برعهده داشت. | |||
*'''طایفه:''' یک واحد سیاسی-اجتماعی که از چند تیره تشکیل میشود. اعضای یک طایفه ممکن است نیای مشترک داشته باشند یا نام طایفه از یک مکان گرفته شده باشد. | |||
*'''تیره:''' منسجمترین و مشخصترین بخش ایل که اعضای آن خویشاوندی نزدیک دارند و به یک جد مشترک میرسند. تیره بهنوعی شناسنامه فرد ایلی محسوب میشود. | |||
*'''بنکو:''' هر تیره از تعدادی بنکو تشکیل شده است که اعضای آن معمولاً نوادگان یک فرد هستند و هنگام کوچ با یکدیگر حرکت میکنند. | |||
*'''بیله:''' زیرمجموعه بنکو است و شامل ۳ تا ۱۰ خانوار خویشاوند میشود که هنگام کوچ با هم هستند و همبستگی قومی زیادی دارند. | |||
*'''خانوار:''' کوچکترین واحد ایل که شامل تمام افرادی است که زیر یک چادر زندگی میکنند. این واحد توسط سرپرست خانوار اداره میشود.<ref>[https://journal.asi.org.ir/article_250973_94d430c97f129352b6211310ce9bcd7e.pdf رجایی دستغیب و دیگران، «فرایند تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی در عصر پهلویها از دیدگاه مردمشناسی»، 1401ش، ص73-75.]</ref> | |||
===سلسلهمراتب سیاسی ایل قشقایی=== | |||
ساختار سیاسی ایل قشقایی یک نظام سلسلهمراتبی مشخص داشت که از رأس تا قاعده به شرح زیر تعریف میشد: | |||
'''ایلخان''': در رأس هرم سیاسی قرار داشت و به خاندان شاهیلو میرسید. ایلخانان ثروتمندترین و برجستهترین خوانین بودند. آنها مالک دام فراوان، مراتع انحصاری و املاک در شهرهای مجاور بودند و خود را ممتازتر از تمام قشرهای دیگر، از جمله کلانتران، میدانستند و از [[ازدواج]] دختران خود با افراد خارج از خاندان اصلی اکراه داشتند.<ref>[https://www.qashqaionline.com/29802/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D9%85%D8%A7/ قرقانی، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین.]</ref> | |||
'''ایلبیگی''': معاون خان بود که از خویشاوندان ایلخان برگزیده میشد.<ref>[https://www.aparat.com/v/e0530rv «مستند ایل بزرگ قشقایی- قسمت اول- تاریخ قشقایی از دوران کهن تا ایام معاصر»، وبسایت آپارات.]</ref> | |||
'''کلانتر''': هر طایفه تحت سرپرستی یک کلانتر یا خان بود که توسط ایلخان تعیین و حکم او سالانه تجدید میشد. او نماینده قدرت ایلخان در طایفه بود. وظایف اصلی شامل حفظ اتحاد تیرهها، اجرای دستورات ایلخان، تهیه تجهیزات جنگی، اخذ مالیات از کدخدایان، رفع اختلافات، [[برنامهریزی]] کوچ طایفه و تنبیه مخلّان نظم بود. پذیرش کلانتر توسط مردم منوط به شایستگی و فعالیت او در جهت منافع طایفه بود. | |||
'''کدخدایان''': منزلت کدخدایان اغلب موروثی بود؛ اما به کسب رضایت اعضای تیره خود وابسته بود. از نظر اقتصادی از مردم عادی برخوردارتر بودند؛ اما قدرت واقعی آنها بر اساس اعتماد مردم تیره بود؛ زیرا کدخدا نماینده کلانتر بود و باید مورد اعتماد مردم نیز قرار میگرفت تا قدرت او رسمیت یابد.<ref>[https://www.qashqaionline.com/29802/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D9%85%D8%A7/ قرقانی، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین.]</ref> | |||
'''ریشسفید''': مسئولیت ابلاغ فرامین کدخدا رابر عهده داشت.<ref>[https://www.aparat.com/v/e0530rv «مستند ایل بزرگ قشقایی- قسمت اول- تاریخ قشقایی از دوران کهن تا ایام معاصر»، وبسایت آپارات.]</ref> | |||
'''افراد عادی ایل''': بخش اعظم جامعه را تشکیل میدادند. با وجود داشتن دام، زندگی ساده و پرزحمتی داشتند. سابقه طولانی در دامداری باعث میشد بهندرت محتاج دیگران شوند. | |||
'''قشرهای نازل و مطرود''': آخرین گروه شامل افراد وابسته و نیمهمطرود ایل بودند (مانند نوازندگان، سلمانیها، آهنگرها و ساربانها). سایر اعضای ایل با تحقیر به این گروه مینگریستند و پیوند [[رابطه زناشویی|زناشویی]] با آنها بهندرت برقرار میشد و ازدواجهای این گروه در درون خودشان صورت میگرفت.<ref>[https://www.qashqaionline.com/29802/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D9%85%D8%A7/ قرقانی، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین.]</ref> | |||
ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی در دوران پهلوی دستخوش تحولات بنیادین شد. در این دوره، ردههای بالای سازمان ایلی و بهتبع آن، قدرت خوانین تضعیف شد، تا جایی که امروزه طبقه حاکم سنتی در این ایل جایگاهی ندارد.<ref>[https://journal.asi.org.ir/article_250973_94d430c97f129352b6211310ce9bcd7e.pdf رجایی دستغیب و دیگران، «فرایند تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی در عصر پهلویها از دیدگاه مردمشناسی»، 1401ش، ص66.]</ref> در ساختار جدید، تنها [[ریشسفید|ریشسفیدان]] توانستهاند نفوذ سنتی و جایگاه اجتماعی خود را حفظ کنند. سمت و جایگاه کدخدا بهطور رسمی از ساختار مدیریتی ایل حذف شده است. امور مربوط به واحدهای محلی یا فرعی از طریق شوراهای عشایری سازماندهی و اداره میشوند. مدیریت امور طایفه و برقراری نظم و امنیت نیز از طریق بسیج عشایری و انتظامات عشایری صورت میگیرد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/1182055/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=29 نادرپور، «نگاهی جامعهشناختی به ایل قشقایی (گذشته، حال، آینده)»، 1379ش، ص36.]</ref> | |||
===ساختار سازمان سیاسی-اداری ایل قشقایی=== | |||
نظام ایل قشقایی دارای یک ساختار سیاسی-اداری توسعهیافته بود که با نیازهای دولت مرکزی ایران در تعامل بود و ساختارهای داخلی خود را برای مدیریت امور پیچیده ایل سازماندهی میکرد. این سازمانها عبارت بودند از: | |||
'''ایلخانی'''؛ منصب ایلخانی از زمان جانیخان قشقایی در دورۀ [[قاجاریه|قاجار]] اهمیت یافت و قدرت اصلی حکومت در ایل بر عهده ایلخان و ایلبیگی بود که احکام حکومتی آنها از سوی پادشاه یا والی صادر میشد. ایلخان دارای قوه مجریه مطلقه بود و بر تمام امور داخلی و خارجی نظارت داشت. اختیارات وی شامل تشکیل یکپارچه ایل، رسیدگی به اوضاع سیاسی-اجتماعی، انجام امور دولتی، تجهیزات لشکری، محاسبه و تحویل به موقع مالیات به مقامات مرکزی، تعیین کلانتران، رفع اختلافات بزرگ بین طوایف و [[برنامهریزی]] حرکات کلی ایل بود. | |||
'''ایلبیگی'''؛ بهعنوان معاون ایلخان عمل میکرد و معمولاً از میان فرزندان یا برادران ایلخان انتخاب میشد. مسئولیت امور داخلی شامل جمعآوری مالیات، تجهیز قوا، کارهای اداری، تنظیم امور املاک و سرپرستی طوایف را بر عهده داشت. | |||
'''امور دیوانی یا منشیگری'''؛ یکی از مهمترین سازمانهای اجرایی دستگاه ایلخانی بود. رسیدگی و ثبت و ضبط دقیق درآمدهای ملکی، مالیاتها، وجوه جمعآوری شده، مخارج سازمانها، هدایا، امور اداری، صورتحسابهای مربوط به میرآخور، فراشباشی و حوالههای صادره از دربار ایلخانی و همچنین خرید تسلیحات از وظایف او بود. | |||
'''فراشخانه'''؛ تحت فرماندهی فراشباشی بود که سربازان ورزیده و کارآزمودهای در اختیار داشت. وظایف او اجرای فرامین ایلخانی شامل دستگیری مجرمان، تنبیه متخلفان، توقیف اموال، ایجاد نظم و قضاوت در مورد نحوه اجرای مجازات و برپایی چادرهای ایلخان و پذیرایی از مهمانان و مسئول صدور اجازه ورود افراد به حضور ایلخان بود. | |||
'''نوکر باب'''؛ گارد مخصوص اجرای اوامر ایلخانی که اغلب از طایفه عمله بودند. کسب این مقام افتخار بزرگی برای فرد و طایفهاش محسوب میشد. ویژگیهای مورد نیاز شامل هوش، وفاداری به خاندان خان، مهارت در سوارکاری، تیراندازی و جنگهای چریکی بود. آنها در مواقع لزوم بهعنوان تفنگچی و محافظ زیر حمایت مستقیم خان عمل میکردند و رابطه عمیقی از فداکاری متقابل با [[خانواده]] خان داشتند. | |||
'''یوردچی'''؛ این خانوارها ساعتها پیش از کوچ اصلی ایل حرکت کرده و محل اطراق بعدی ایل را بازدید میکردند تا مکانی با علوفه مناسب و محل برپایی چادر امن (معمولاً در محل مشخص یورد ایلخانی) تعیین کنند. | |||
'''یساولان'''؛ یساول بهمعنای چماق نقرهای است. در هنگام سفر و حرکت دستهجمعی ایل، یساول با اسب در جلوی سواران حرکت کرده و با استفاده از چماق خود، بر نظم و ترتیب حرکت سواران تحت فرماندهی ایلخان نظارت میکرد. | |||
'''توپچیها'''؛ در زمان صولتالدوله، توپخانه مجهزی شامل چندین عراده توپ و مسلسل (میترایوز) در اختیار بود که در جنگ با انگلیسیها به کار گرفته شد و منجر به دریافت پاداش از سوی ایلخان برای توپچیباشی و نیروهایش شد. | |||
'''میرآخور'''؛ اداره و تربیت اسبهای سواری ایلخانی و نگهداری و چرای این اسبها بر عهده افراد طایفه مهترخانه بود. | |||
'''ساربان'''؛ محافظت از شترهای ایلخانی.<ref>[https://www.qashqaionline.com/29802/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D9%85%D8%A7/ قرقانی، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین.]</ref> | |||
==فرهنگ ایل قشقایی== | ==فرهنگ ایل قشقایی== | ||
===''' | ===ادبیات عامه ایل قشقایی=== | ||
لباس مردان و زنان قشقایی بر پوشیدگی کامل بدن استوار بوده و متناسب با شرایط اقلیمی، | ادبیات غنی ایل قشقایی که بیشتر شامل شعر و داستان است، هویتی شفاهی دارد و در طول نسلها سینهبهسینه نقل شده و کمتر بهصورت مکتوب درآمده است. این ادبیات آینهای تمامنما از زندگی ایلی است که در آن طبیعت، عشق، هجران، شکوه از روزگار و بهویژه پدیده کوچ، الهامبخش اصلی شاعران و داستانسرایان بودهاند. با وجود پیشینه غنی در دلاوری و مبارزه، شعر قشقایی بیش از آنکه حماسی باشد، لحنی پرسوز و غنایی دارد و با اساطیر و آدابورسوم کهن ایرانی پیوندی عمیق برقرار کرده است؛ بهطوری که زبان ترکی تنها وجه تمایز آشکار آن با ادبیات فارسیزبانان به شمار میرود. | ||
====قالبهای شعر قشقایی==== | |||
شعر در ادبیات قشقایی بر پایه شمارش هجاها سروده میشود و دارای قالبهای متعددی است که هر یک کارکرد و [[موسیقی]] خاص خود را دارند: | |||
*'''تغزل؛''' این قالب که بیشترین سهم را در ادبیات قشقایی دارد، معمولاً در یازده هجا سروده میشود. عشق مهمترین درونمایه آن است؛ اما مضامینی چون مقاومت، وطنگرایی و فقر نیز در آن به چشم میخورد. | |||
*'''گرایلی؛''' این قالب هشت هجایی، پیوندی نزدیک با موسیقی دارد و سه آهنگ معروف به نامهای گرایلی، باشگرایلی و باسْمهگرایلی با آن اجرا میشود. | |||
*'''آسانَک (بایاتی)؛''' این قالب کهن که از چهارپارههای هفتهجایی تشکیل شده، یکی از قدیمیترین اشکال شعر عامیانه در میان قشقاییها است. مصرع سوم آن آزاد است و سه مصرع دیگر همقافیهاند و اندیشه اصلی شاعر در دو مصرع پایانی آشکار میشود. | |||
*'''شاختایی؛''' این شعر با آهنگی به همین نام خوانده میشود. در باور ایلی، شاختایی لقبی برای شاهاسماعیل [[صفویه|صفوی]] بوده و شعری منسوب به او نیز با همین آهنگ در میان ایل رواج دارد. | |||
*'''مسمط؛''' این قالب که در دهههای اخیر میان شاعران نوگرای قشقایی رواج یافته است، اغلب با الهام از منظومه مشهور «حیدربابایه سلام» اثر [[شهریار (شاعر)|شهریار]] سروده میشود.<ref>[https://ghashghai.blog.ir/1394/08/04/%D8%B0%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA «زبان و ادبیات»، وبلاگ ایل قشقایی.]</ref> | |||
===پوشاک=== | |||
لباس مردان و زنان قشقایی بر پوشیدگی کامل بدن استوار بوده و متناسب با شرایط اقلیمی، [[فرهنگ]]، ارزشها و آدابورسوم آنها انتخاب شده است. لباس ایل قشقایی توسط بانوان هنرمند ایل دوخته میشود.<ref> [https://www.ashayer.ir/index.aspx?pageid=280 . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.]</ref> | |||
====لباس مردان ایل قشقایی==== | ====لباس مردان ایل قشقایی==== | ||
| خط ۴۶: | خط ۱۱۸: | ||
#'''کپنک''': قبایی نمدی و گرم که بیشتر در فصل زمستان استفاده میشود. | #'''کپنک''': قبایی نمدی و گرم که بیشتر در فصل زمستان استفاده میشود. | ||
#'''برک''': کلاه نمدی قشقایی.<ref>[https://www.ashayer.ir/index.aspx?pageid=280 . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.]</ref> | #'''برک''': کلاه نمدی قشقایی.<ref>[https://www.ashayer.ir/index.aspx?pageid=280 . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.]</ref> | ||
اوایل قرن بیستم، لباس مردان قشقایی شامل پیراهن بییقه سفید، شلوار گشاد سیاه، قبایی که با کمربند بسته میشد و کلاه کوتاه و گرد نمدی بود و گاهی نیز ژاکتهای پوستی و جلیقههای نمدی به آن اضافه میشد. کفش آنها معمولاً گیوه بود. علاوه بر این، چوقا که عبای نازکی بود، مخصوص جشنها، شکار و جنگ بر تن میکردند و برای تزئین لباس، قطار فشنگ به کمربند خود میبستند. شکل و نوع کمربند و نحوه بستن قطار فشنگ، راهی برای شناسایی مردان از طوایف مختلف قشقایی بود. از سال ۱۳۰۷ تا ۱۳۲۰ش و در دوران ممنوعیت لباس محلی توسط رضاشاه، مردان قشقایی مانند سایر ایرانیان مجبور به پوشیدن لباسهای غربی شدند. پس از برکناری رضاشاه، قشقاییها لباس محلی خود را دوباره پوشیدند؛ اما چوقا دیگر استفاده نشد و ارخالق به لباس مهمانی تبدیل شد. همچنین در این دوره، ناصرخان قشقایی کلاه جدیدی به نام دوگوشی از نمد معرفی کرد که | اوایل قرن بیستم، [[لباس مردان قشقایی]] شامل پیراهن بییقه سفید، شلوار گشاد سیاه، [[قبایی]] که با کمربند بسته میشد و کلاه کوتاه و گرد نمدی بود و گاهی نیز ژاکتهای پوستی و جلیقههای نمدی به آن اضافه میشد. کفش آنها معمولاً گیوه بود. علاوه بر این، چوقا که [[عبای]] نازکی بود، مخصوص جشنها، [[شکار]] و [[جنگ]] بر تن میکردند و برای تزئین لباس، قطار فشنگ به کمربند خود میبستند. شکل و نوع کمربند و نحوه بستن قطار فشنگ، راهی برای شناسایی مردان از طوایف مختلف قشقایی بود. از سال ۱۳۰۷ تا ۱۳۲۰ش و در دوران ممنوعیت لباس محلی توسط رضاشاه، مردان قشقایی مانند سایر ایرانیان مجبور به پوشیدن لباسهای غربی شدند. پس از برکناری رضاشاه، قشقاییها لباس محلی خود را دوباره پوشیدند؛ اما چوقا دیگر استفاده نشد و ارخالق به [[لباس مهمانی]] تبدیل شد. همچنین در این دوره، ناصرخان قشقایی کلاه جدیدی به نام دوگوشی از نمد معرفی کرد که بهسرعت به نمادی از قدرت، خودمختاری و هویت قشقاییها بدل شد.<ref>[https://www.iranhotelonline.com/blog/post-1238/%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ «ویژگیهای رفتاری ایل قشقایی»، وبسایت ایران هتل آنلاین.]</ref> | ||
====لباس زنان ایل قشقایی==== | ====لباس زنان ایل قشقایی==== | ||
| خط ۵۵: | خط ۱۲۷: | ||
#'''تور''': روسری که مانند چادر است. | #'''تور''': روسری که مانند چادر است. | ||
#'''یاقلق و قالاق''': یک بند ابریشمی که زنان آن را روی سر خود میبندند. | #'''یاقلق و قالاق''': یک بند ابریشمی که زنان آن را روی سر خود میبندند. | ||
لباس زنان | لباس زنان ایل قشقایی ضمن اینکه پوشش کاملی را برای بانوان فراهم آورده، برای تحرک و کار کردن محدودیتی ایجاد نمیکند و تناسب آن با فصول مختلف سال و محافظت از سرما و گرما و با رعایت ارزش اقتصادی آن برای خانواده مثالزدنی است. <ref>[https://www.ashayer.ir/index.aspx?pageid=280 . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.]</ref> پس از سقوط رضاخان در سال ۱۳۲۰ش، یکی از تغییرات [[لباس زنان قشقایی]] اضافه شدن پیشانیبند ابریشمی (یاقلق یا قالاق) بود که هنوز هم روی چارقد خود میبندند. در میان زنان قشقایی، جواهراتی مانند گردنبند، سنجاق چارقد، گوشواره و النگو نمادی از ثروت خانوادگی محسوب میشود. معمولاً زنان طوایف مختلف قشقایی با طرح و رنگ لباس و پیشانیبندشان قابل شناسایی هستند و لباس کودکان نیز معمولاً مشابه بزرگترها است.<ref>[https://www.iranhotelonline.com/blog/post-1238/%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ «ویژگیهای رفتاری ایل قشقایی»، وبسایت ایران هتل آنلاین.]</ref> | ||
=====آرایش زنان قشقایی===== | |||
در فرهنگ سنتی قشقایی، زنان عموماً تمایلی به استفاده از آرایشهای معمول ندارند. تفاوت اصلی و سنتی در ظاهر میان زنان متأهل و دختران مجرد، در «چتر زلف» زنان متأهل است. این آرایش خاص مو، بهطور سنتی و بهعنوان یک آیین مهم، تنها در مراسم [[مراسم عروسی|عروسی]] و برای تزیین عروس ایجاد میشود و نشاندهنده ورود زن به مرحله تأهل است.<ref>[https://akharinkhabar.ir/girly/4620817/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%86%DA%AF-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C «شاخصههای زیبایی و رنگشناسی لباس زنان قشقایی»، وبسایت آخرین خبر.]</ref> | |||
=== | ===آدابورسوم=== | ||
ایل قشقایی بهدلیل زندگی در طبیعت از | ایل قشقایی بهدلیل زندگی در طبیعت از روحیهٔ [[شادی]] برخوردارند و به شادی و جشن علاقه بسیاری دارند. برگزاری جشنهای باشکوه و متعدد، بخش جداییناپذیر از زندگی در ایل قشقایی است.<ref>[https://www.farsnews.ir/isfahan/news/14010502000842/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D9%84-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%B4%D8%AA-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D9 «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه»، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
==== | ====عید نوروز==== | ||
در | در گذشته قشقاییها یک روز قبل از [[عید نوروز]]، برای درگذشتگان گوسفندی [[قربانی کردن|قربانی]] کرده و بر مزارشان حاضر میشدند و زنان برای پذیرایی، گندم برشته و نان شیرین میپختند. شب عید، مادران دست و پای کودکان خود را در خواب حنا میبستند تا صبح با دست و پایی رنگین بیدار شوند. قشقاییها بهجای سفره هفتسین مرسوم، محور اصلی سفرهشان کاسهای پر از آب چشمه و سبزههای طبیعی بود و در کنار آن، [[قرآن]]، آینه با تخممرغهای رنگی، گندم برشته، نان شیرین و شاخه بیدمشک قرار میدادند. لحظه تحویل سال با تیراندازی یکی از بزرگان یا جوانان ایل اعلام میشد و بلافاصله نوای ساز بلند میشد و زنان بزرگ ایل، دستمالی رنگی به ساز میبستند. خانوادهها نیز با پهن کردن گلیم و جاجیم رنگی بر چادر سیاه خود، آمادگیشان برای پذیرایی از مهمانان را اعلام میکردند. بزرگان ایل ابتدا سفره عید را در خانه خانواده سوگوار پهن میکردند. هر خانواده برای سال نو گوسفندی قربانی میکرد و شب عید حتماً باید پلو و خورش روی اجاق میداشتند. سپس دید و بازدیدها آغاز میشد و کودکان با خواندن شعر از بزرگترها عیدی میگرفتند.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8427036/%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AD%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D9%86%DB%8C%D8%AF%D9%86%D8%B4-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%AF «ایل قشقایی؛ نامی که انگلیسی ها حتی از شنیدنش میترسند»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> | ||
==== | ====مراسم بلهبران==== | ||
مراسم بلهبران در ایل قشقایی با نام «باشلُقبران» شناخته میشود که بهمعنای تعیین باشلق یا همان شیربهای عروس است. این مراسم با آداب و رسوم خاصی همراه است: | |||
*استقبال و خوشامدگویی؛ ورود مهمانان خانواده عروس به خانه داماد با شلیک هوایی اعلام میشود و خانواده داماد نیز با شلیک متقابل به آنها خوشامد میگویند که نماد سلام و احترام متقابل است. | |||
*موسیقی و رقص؛ موسیقی مراسم توسط «اوستا» نواخته میشود. رقصها شامل «هِلی» و «اشرف منگنه» است. زنان با چرخاندن دستمال هفترنگ میرقصند و رقص مردان که «جنگنامه» نام دارد، بهصورت چوببازی اجرا میشود. زنان همچنان لباسهای سنتی و رنگارنگ خود را حفظ کردهاند؛ اما پوشش سنتی مردان تا حد زیادی جای خود را به لباسهای امروزی داده است. | |||
*تعیین مهریه؛ در این مراسم، چمدان هدایای عروس به نمایش گذاشته میشود و پس از آن، میزان مهریه و شیربها بهصورت رسمی تعیین و اعلام میشود تا در نهایت عقد زوجین ثبت شود.<ref>[https://khabarban.com/17606391/%D8%AC%D9%84%D9%88%D9%87_%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%A8%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%87%D8%A7 «جلوهای زیبا از مراسم بلهبران قشقاییها»، وبسایت خبربان.]</ref> | |||
====مراسم عروسی==== | |||
در میان ایل قشقایی، مراسم عروسی با آداب و رسوم ویژهای برگزار میشود که ممکن است از سه روز تا دو هفته به طول انجامد. برای دعوت از میهمانان، سوارکارانی ماهر به نام «اَخچی» به مناطق اطراف فرستاده میشوند. یکی از باشکوهترین بخشهای مراسم، حرکت کاروانی متشکل از حدود سیصد سوارکار برای آوردن عروس است. عروس را بر اسب سفیدی سوار کرده و برای طلب خوشبختی، سه بار به دور چادر خانوادهاش میگردانند. همچنین، پسربچهای را پشت سر او بر اسب مینشانند، به این نیت که اولین فرزندش پسر باشد. چادر داماد که خانه جدید عروس است، با فرش و [[جاجیم]] و نمادهای روشنی و خوشبختی، همچون [[آینه]] و کاسه [[آب]]، تزیین میشود تا ورود عروس را خوشآمد گوید.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/2072033/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=10 رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص26.]</ref> | |||
====مراسم کوسهگلین==== | |||
قشقاییها در سالهای کمباران، آیین کوسهگلین را که شباهت زیادی به دیگر مناسک بارانخواهی در ایران دارد، اجرا میکردند. در این مراسم، فردی با پوشش غیرمعمول، نمد، زنگ و چماق، نقش کوسه را ایفا میکرد. او بههمراه گروهی از کودکان، بهصورت خانه به خانه میگشتند و کوسه با سروصدا از هر خانه درخواست آرد میکرد. میزبانان برای شبیهسازی باران، آب و آرد بهسمت او میپاشیدند. آرد جمعآوری شده برای پخت [[نان]] مخصوصی به نام کوممج استفاده میشد که یک ریگ داخل خمیر آن قرار داده میشد. پس از تقسیم نان، سهم هر کس که حاوی ریگ بود، بهصورت نمادین تنبیه میشد تا زمانی که افراد معتبری ضمانت میکردند که باران در چند روز آینده خواهد بارید و بدین ترتیب، او آزاد میشد.<ref>[https://qashqaidili.blogfa.com/post/102 «کوسه گلین (آیین بارانخواهی در قشقایی)»، وبلاگ قشقایی دیلی.]</ref> | |||
====مهماننوازی==== | ====مهماننوازی==== | ||
هنگامی که مهمانی به | هنگامی که مهمانی به خانهٔ یکی از خانوادههای ایل قشقایی میرود، آنها با خوشرویی و نهایت احترام به استقبال او میروند. ایل قشقایی عمدتاً با گوشت و فرآوردههای لبنی مانند شیر، [[دوغ]]، کره، [[پنیر]] و روغن محلی از میهمان پذیرایی میکنند.<ref> [https://www.farsnews.ir/isfahan/news/14010502000842/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D9%84-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%B4%D8%AA-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D9 .«روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه»، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
===موسیقی ایل قشقایی=== | ===موسیقی ایل قشقایی=== | ||
==== موسیقی چنگی ==== | ====موسیقی چنگی==== | ||
یکی از سازهای موسیقی مورد استفاده در مراسم عروسی قشقایی، سازهای بادی هستند که با طبیعت و سختیهای کوهستان همخوانی دارند. موسیقی قشقایی شامل گروههای مختلفی است که از میان آنها گروه چنگیها در مراسم عروسی و جشنها حضور دارند. چنگیها که گروهی از موسیقیدانان قشقاییاند، نوازندگان ساز، دهل و نی را شامل میشوند و در نواختن موسیقی رزمی، حماسی و رقص مهارت دارند. آنها از طریق نواختن موسیقی زندگی خود را میگذرانند. سازهای چنگیها شامل | یکی از سازهای موسیقی مورد استفاده در مراسم عروسی قشقایی، سازهای بادی هستند که با طبیعت و سختیهای کوهستان همخوانی دارند. موسیقی قشقایی شامل گروههای مختلفی است که از میان آنها گروه چنگیها در مراسم عروسی و جشنها حضور دارند. چنگیها که گروهی از موسیقیدانان قشقاییاند، نوازندگان ساز، [[دهل]] و [[نی]] را شامل میشوند و در نواختن موسیقی رزمی، حماسی و رقص مهارت دارند. آنها از طریق نواختن موسیقی زندگی خود را میگذرانند. سازهای چنگیها شامل [[کرنانوازی|کرنا]]، [[سرنا]] و [[نقاره]] است.<ref name=":0">[https://www.shidrokh-travel.ir/blog/categories/articles/articleDetail/293/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C «آداب و رسوم عروسی عشایر قشقایی»، وبسایت شیدرُخ.]</ref> | ||
====موسیقی عاشیقها==== | ====موسیقی عاشیقها==== | ||
عاشیقها در میان قشقاییها به نواختن، خواندن و افسانهسرایی اشتغال دارند و موسیقی آنان با قدمتی کهن گسترده است. آنها برای هر نوع موسیقی، چه غمناک و چه شاد، نوایی ویژه دارند. حضور عاشیقها نه تنها در فارس بلکه در آذربایجان و خارج از این مناطق نیز وجود دارد. ساز اصلی عاشیقها قوپوز (چگور) بوده و بعدها کمانچه و سهتار نیز به آن افزوده شده است. از آهنگهای مشهور آنها میتوان کوراوغلو، غریب و صنم، اصلی و کرم، و کوچ عیوض را نام برد.انواع موسیقی قشقایی شامل لالاییها و واسونکها هستند که در مجالس شادی خوانده میشوند، جنگنامهها و حرکتهای موزون یا چوببازی مردان قشقایی که حالت رزمی دارد و با کرنا و نقاره اجرا میشود، و همچنین آهنگهای مربوط به کارهای روزمره مانند بافت فرش، برنجکوبی، راندن شترها و چراندن گوسفندان.<ref>[https://noorpodcast.ir/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ «آداب و رسوم ایل قشقایی»، وبسایت نورپادکست.]</ref> | عاشیقها در میان قشقاییها به نواختن، خواندن و افسانهسرایی اشتغال دارند و موسیقی آنان با قدمتی کهن گسترده است. آنها برای هر نوع موسیقی، چه غمناک و چه شاد، نوایی ویژه دارند. حضور عاشیقها نه تنها در فارس بلکه در آذربایجان و خارج از این مناطق نیز وجود دارد. ساز اصلی عاشیقها قوپوز (چگور) بوده و بعدها [[کمانچه]] و [[سهتار]] نیز به آن افزوده شده است. از آهنگهای مشهور آنها میتوان کوراوغلو، غریب و صنم، اصلی و کرم، و کوچ عیوض را نام برد.انواع موسیقی قشقایی شامل لالاییها و واسونکها هستند که در مجالس شادی خوانده میشوند، جنگنامهها و حرکتهای موزون یا چوببازی مردان قشقایی که حالت رزمی دارد و با کرنا و نقاره اجرا میشود، و همچنین آهنگهای مربوط به کارهای روزمره مانند بافت فرش، برنجکوبی، راندن شترها و چراندن گوسفندان.<ref>[https://noorpodcast.ir/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ «آداب و رسوم ایل قشقایی»، وبسایت نورپادکست.]</ref> | ||
====موسیقی ساربانها==== | ====موسیقی ساربانها==== | ||
ساربانها که به کُرُش و دارغه نیز معروفاند، با نی آهنگهای قومی ایل قشقایی را اجرا میکنند. یکی از آهنگهای ویژه آنها گدان دارغا است که وصف حرکت شترها است. ساربانها به زبان ترکی قشقایی سخن نمیگویند و | ساربانها که به کُرُش و دارغه نیز معروفاند، با نی آهنگهای قومی ایل قشقایی را اجرا میکنند. یکی از آهنگهای ویژه آنها گدان دارغا است که وصف حرکت شترها است. ساربانها به زبان ترکی قشقایی سخن نمیگویند و زبانشان کوروشیه است، گویشی از زبانهای قدیمی ایرانی و شاخهای از زبان بلوچی، اما آواز و موسیقی آنها کاملاً قشقایی و نمایانگر فرهنگ این ایل است.<ref>[https://noorpodcast.ir/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ «آداب و رسوم ایل قشقایی»، وبسایت نورپادکست.]</ref> | ||
=== رقص ایل | ===رقص ایل قشقایی=== | ||
وقتی چنگیها سازهای خود را مینوازند، زنان ایل با رقص مخصوصی به نام هِلی و بازی با دستمال، شادی میکنند. در جشنها، مردان و زنان با گرفتن دو دستمال، در دور دایرهای ایستاده و هماهنگ با ضرب کرنا و دهل، دستمالها را تکان میدهند. همچنین مردان در رقص درمرو یا چوببازی، دوتایی با چوبهای بلند و همگام با موسیقی، میرقصند و بهنوعی با یکدیگر مبارزه میکنند.<ref name=":0" /> | وقتی چنگیها سازهای خود را مینوازند، زنان ایل با رقص مخصوصی به نام هِلی و بازی با دستمال، شادی میکنند. در جشنها، مردان و زنان با گرفتن دو دستمال، در دور دایرهای ایستاده و هماهنگ با ضرب کرنا و دهل، دستمالها را تکان میدهند. همچنین مردان در رقص درمرو یا چوببازی، دوتایی با چوبهای بلند و همگام با موسیقی، میرقصند و بهنوعی با یکدیگر مبارزه میکنند.<ref name=":0" /> | ||
==غذاهای محلی در ایل قشقایی== | ===غذاهای محلی در ایل قشقایی=== | ||
بانوان ایل قشقایی با اتکا به منابع غذایی سالم و در دسترس مانند فرآوردههای دامی، محصولات کشاورزی و سبزیهای کوهی که در اطراف آنها بهصورت خودرو رشد میکند، به طبخ غذاهای خوشطعم محلی میپردازند.<ref> [http://yardimci.blogfa.com/post/8/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C(%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB% . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.]</ref> از جمله غذاهای سنتی ایل قشقایی عبارتاند از: | بانوان ایل قشقایی با اتکا به منابع غذایی سالم و در دسترس مانند فرآوردههای دامی، محصولات کشاورزی و سبزیهای کوهی که در اطراف آنها بهصورت خودرو رشد میکند، به طبخ غذاهای خوشطعم محلی میپردازند.<ref> [http://yardimci.blogfa.com/post/8/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C(%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB% . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.]</ref> از جمله غذاهای سنتی ایل قشقایی عبارتاند از: | ||
'''بُز قئورما'''؛ از غذاهای معروف ایل قشقایی بزقئورما است که برای مهمانهای بسیار عزیز یا در اعیاد مذهبی و [[نوروز|عید نوروز]] یا بهشکرانهٔ محصولات کشاورزی طبخ میشود. این غذا را در فصول سرد با گوشت برهٔ گوسفندی بهدلیل مزاج گرم آن تهیه کرده و در فصل [[تابستان]] با گوشت کَرِ یا بُزغاله که مزاج سردی دارد، درست میکنند.<ref> [http://yardimci.blogfa.com/post/8/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C(%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB% . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.]</ref> | |||
'''اغوز و بولاما'''؛ اغوز و بولاما بیشتر بهعنوان وعدهٔ صبحانه تهیه شده و از جوشاندن شیر دامی که تازه زایمان کرده، تهیه میشود. وجود پروتئین بالای این نوع شیر، سبب میشود در اثر حرارت منعقد شده و حالت قالبی به خود بگیرد. مردم ایل قشقایی آن را بههمراه خرما بهعنوان یک صبحانهٔ کامل و مقوی استفاده میکنند.<ref>[http://yardimci.blogfa.com/post/8/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C(%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB% . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.]</ref> | |||
'''الا سیخ'''؛ نوعی کباب معروف قشقایی الاسیخ نام دارد که معمولاً از گوشت بره و گاهی گوشت بزغاله تهیه شده و روی زغال طبخ میشود. بعد از نیمپز شدن گوشت، یک لایه نازک چربی روی سیخ میکشند تا ادامهٔ طبخ انجام و آمادهٔ خوردن شود.<ref>[http://yardimci.blogfa.com/post/8/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C(%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB% . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.]</ref> | |||
'''بچ خروس سویی'''؛ بچ خروس سویی نوعی ابگوشت مخصوص قشقایی است که از گوشت جوجهخروس تهیه میشود. قشقاییها از این غذای مقوی برای تسریع در روند ترمیم شکستگیها و زخمها استفاده میکنند.<ref>[http://yardimci.blogfa.com/post/8/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C(%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB% . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.]</ref> | |||
'''بریش لیک'''؛ بریش لک نوعی غذای مقوی با طبع گرم است که بهدلیل ترکیباتی مانند روغن محلی و برخی ادویهها، بیشتر برای تقویت زنان تازه [[زایمان]] کرده، تهیه میشود.<ref>[http://yardimci.blogfa.com/post/8/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C(%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB% . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.]</ref> | |||
از دیگر غذاهای سنتی و محلی معروف ایل قشقایی میتوان به چوکهلیک [[خرما]]، کلگوش، حلوای ترکی، ماسافا و یاغلیتاپی اشاره کرد.<ref>[http://yardimci.blogfa.com/post/8/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C(%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB% . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.]</ref> | |||
== | ==باورهای ایل قشقایی== | ||
=== | ===باورهای عامیانه ایل قشقایی=== | ||
'''باور به اجاق؛''' عمیقترین و بنیادیترین باور در نظام خویشاوندی ایلی، اعتقاد به مفهوم اجاق است. این واژه که بهمعنای محل افروختن و حفظ آتش است، نیرومندترین پیوند خویشاوندی را در ساختار قبیلهای ایجاد میکند. اجاق هم از نظر لغوی به نقش محوری آتش و نگهداری آن در گذشته اشاره دارد و هم از نظر معنوی، نوعی تقدس نیاکانی را تداعی میکند. اجاق در حکم روح طایفه یا اولاد تلقی میشود؛ موجودیتی نمادین که ایل را از مصائب حفظ کرده، از درگیریها و بلایا دور میسازد و در مواقع حساس به افراد یاری میرساند. اجاق در حقیقت یک توتم سمبولیک است که با پیوند دادن افراد به یک ریشه مشترک، وحدت و همبستگی ایل را تحکیم میبخشد و مهمترین پیوند خونی و تبار را تعریف میکند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/1107361/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=3 ورمقانی، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، 1393ش، ص223.]</ref> | |||
'''قصههای دستبافتها؛''' قصهها و افسانههای ایلی در دستبافتها و قالیهای ایل قشقایی نقش بسته و آنها را به حاملان فرهنگی تبدیل کرده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/1107361/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=3 ورمقانی، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، 1393ش، ص223.]</ref> | |||
'''نذر دستبافها'''؛ دستبافتها، علاوه بر هنر، ابزاری برای [[نذر]]، نیاز و رفع بلا محسوب میشوند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/1107361/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=3 ورمقانی، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، 1393ش، ص223.]</ref> | |||
'''کهل حضرت عباس'''؛ قشقاییها به ویژگیهای بارز حضرت عباس مانند رشادت، نیرومندی و شجاعت توجه دارند. این توجه نشئتگرفته از همخوانی ارزشهای اجتماعی ایل با شخصیت تاریخی وی است. این ارتباط بهحدی است که مردم برای محافظت از اموال خود در بیابان، آنها را رها کرده و با چینش سنگریزه روی آنها، «کِهِل حضرت عباس» را میسازند. «کهل» بهمعنای سنگچین است و نوعی پیمان غیرمستقیم برای جلوگیری از سرقت محسوب میشود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/1107361/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=3 ورمقانی، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، 1393ش، ص223-224.]</ref> | |||
توجه به دستورات دینی | '''پیر لکلک'''؛ عشایر در مسیر کوچ خود، برخی درختان را در دامنهها و گردنههای کوهستان مقدس میشمارند. آنها هنگام عبور از کنار این درختان، برای برآورده شدن حاجات خود، تکهپارچهای به شاخههای آن گره میزنند. این درختان که تفاوتی با سایر درختان ندارند، بهمرور زمان با انبوهی از پارچههای رنگارنگ پوشیده میشوند؛ بهطوری که شاخ و برگشان دیگر دیده نمیشود. اگر پارچهای در دسترس نباشد، افراد تکهای از لباس کهنه خود را جدا کرده و برای ادای نذرشان به درخت میآویزند. با اینکه این پارچهها بهمرور زمان از بین میروند یا با باد پراکنده میشوند، اما با بازگشت ایل در فصل بعد، این رسم دوباره تکرار میشود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/2072033/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=10 رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص15-16.]</ref> | ||
'''کاکل گذاشتن'''؛ «کاکل» به دستهای از مو گفته میشود که در مرکز سر، پس از تراشیدن بقیه موها، باقی میماند. برخی از زنان ایل [[نذر]] میکنند که اگر فرزند بیمارشان شفا یابد، برای یک یا دو سال موی سر او را بهصورت کاکل باقی بگذارند. این کار بهمنزله آن است که کودک بهعنوان خدمتگزار حضرت عباس در نظر گرفته میشود. این باور ریشه در اعتقاد آنها دارد که در گذشته، سادات کاکل داشتهاند و نگه داشتن آن ثواب دارد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/2072033/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=10 رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص15-16.]</ref> | |||
'''آداب و رسوم مرتبط با کوچ و سکونت؛''' | |||
*برخی روزهای ماه مانند روزهای ۵، ۱۳، ۱۶، ۲۱، و ۲۵ نحس دانسته شده و از کوچ در آن ایام پرهیز میشود. | |||
*قشقاییها در هنگام کوچ از حرکت به سمت شاخ دب اصغر پرهیز میکنند و آن را بدشگون میدانند. | |||
*در زمان سکونت، دهانه [[سیاهچادر|سیاهچادرها]] به سمت شمال نصب میشود. | |||
*در ماههای [[ماه محرم|محرم]]، [[صفر]] و [[رمضان]] از [[قالی بافی|قالیبافی]] و [[جاجیمبافی]] خودداری میشود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/1107361/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=3 ورمقانی، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، 1393ش، ص223-224.]</ref> | |||
===باورهای دینی در ایل قشقایی=== | |||
مردم ایل قشقایی همیشه زندگی خود را با نام و یاد بزرگان مذهب [[شیعه]] عجین کرده و بهمیزان شناختی که از آموزههای [[اسلام]] دارند، به وظایف شرعی خود عمل کردهاند. <ref> [http://miraseqashqaei.blogfa.com/post/28/%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C- . مردانلو، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی.]</ref> سبک زندگی عشایری رایج در ایل قشقایی سبب شده افراد ایل نسبت به باورهای دینی، اخلاقی و فرهنگی پایبندتر باشند. پوشاک و لباس محلی مردان و زنان ایل قشقایی، پوشش کامل شرعی است.<ref> [https://www.ashayer.ir/index.aspx?pageid=280 . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.]</ref> همچنین تکریم بزرگترها بهخصوص والدین و رعایت [[عفت]] و [[حیا]] در روابط اجتماعی بهخصوص توسط بانوان، از ویژگیهای مردمان ایل قشقایی است.<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
در زندگی عشایر قشقایی، [[قناعت]] و تلاش برای کسب روزی حلال، کاملا چشمگیر است؛ زن و مرد در زندگی ایلاتی از صبحگاه تا پایان روز، به انجام امور کشاورزی و دامپروری مشغول هستند و تأمین معاش و تقویت اقتصاد [[خانواده]] را مقدس میدانند. <ref> [https://www.farsnews.ir/isfahan/news/14010502000842/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D9%84-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%B4%D8%AA-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D9 . «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه«، خبرگزاری فارس.]</ref> | |||
توجه به دستورات دینی دربارهٔ [[ازدواج]] و [[فرزندآوری]] نیز در ایل قشقایی اهمیت ویژهای دارد و افراد برای تشکیل زندگی، انتخاب نوع سکونتگاه، ازدواج و انواع روابط با یکدیگر مانند [[شبنشینی]]، [[مهمانی]] و رفتوآمد با یکدیگر، فارغ از [[تجملگرایی]] [[شهرنشینی]]، رفتار میکنند و این امر سبب همدلی بیشتر و افزایش استحکام روابط و بنیان خانواده در ایل میشود.<ref>[https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
====مراسم عزاداری==== | |||
ارادت ویژه عشایر قشقایی به [[حضرت ابوالفضل]] سبب شده هیئتهای عزاداری قشقایی در [[شیراز]] هر ساله در روز [[تاسوعا]]، در یک حرکت باشکوه و نمادین بهسمت [[حرم حضرت شاهچراغ]] راهپیمایی میکنند. این مراسم که جلوهای از شور و غیرت دینی این قوم است، بهعنوان یک آیین ویژه برای ابراز ارادت به حضرت ابوالفضل برگزار میشود.<ref>[https://fa.abna24.com/news/1703874/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%88%D8%B9%D8%A7-%DB%8C%DA%A9-%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%87 «حرکت هیئت عزاداری قشقاییها در روز تاسوعا یک حرکت غیرتمندانه دینی است»، خبرگزاری ابنا.]</ref> | |||
===جایگاه امامزادگان در ایل قشقایی=== | ===جایگاه امامزادگان در ایل قشقایی=== | ||
وجود امامزادههایی مانند امامزاده | وجود امامزادههایی مانند [[امامزاده شهید]]، [[بیبی حکیمه خاتون]]، شاهچراغ و سید علاءالدین حسین در اطراف سکونتگاههای ایل قشقایی و برخی امامزادگان در مسیر کوچ عشایر، نقش مهمی در تحکیم عقاید و باورهای دینی آنها داشته است. طوایف کوچرو در ایل قشقایی بهدلیل زندگی در مناطق دوردست و صعبالعبور، کمتر میتوانند به [[زیارت]] بروند؛ اما بهدلیل جایگاه خاص [[اهلبیت]] در باور افراد ایل، کسانی که به زیارت ائمه در [[مشهد]] و کربلا میروند، مورد تکریم قرار گرفته و با القابی مانند [[مشهدی]] و [[کربلایی]] خطاب میشوند.<ref> [http://miraseqashqaei.blogfa.com/post/28/%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C- . مردانلو، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی.]</ref> | ||
عشایر قشقایی همچنین بر مزار بزرگان خود، مقبرههای بزرگی میسازند. این مقبرهها در مسیرهای کوچرو قرار دارند تا افراد ایل هنگام کوچ به آنها ادای احترام کرده و جوانان را با اجداد خود و بزرگان ایل آشنا کنند و آنها رفتار و کردار این بزرگان را الگوی زندگی خود قرار دهند.<ref>[https://www.farsnews.ir/isfahan/news/14010502000842/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D9%84-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%B4%D8%AA-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D9 «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه»، خبرگزاری فارس.]</ref> | |||
====دخیل بستن در امامزادهها==== | |||
در مسیر کوچ ایل، امامزادههایی قرار دارند که از سقف گنبد آنها زنجیری با یک قالب در انتهای آن آویزان است. حاجتمندان که اغلب زنان و دختران هستند، پس از نیت کردن، دستمالی را سه مرتبه به سمت این قالب پرتاب میکنند. اگر دستمال به قالب گیر کند و به زمین نیفتد، نشانه برآورده شدن حاجت است. در این صورت، دستمال به متولی امامزاده تعلق میگیرد و فرد حاجتمند پس از رسیدن به خواستهاش، [[پول]] یا هدیهای را به امامزاده تقدیم میکند؛ اما اگر حاجت روا نشود، آن را به خواست و مشیت الهی نسبت میدهند و امامزاده را مقصر نمیدانند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/2072033/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=10 رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص15-16.]</ref> | |||
====نذورات نقدی به امامزادهها==== | |||
یکی از رسوم، نذر کردن بخشی از «باشلق» یا [[شیربها|شیربهای]] دختران است. برخی خانوادهها هنگام بیماری دخترشان [[نذر]] میکنند که در صورت بهبودی او، نصف یا یک چهارم از شیربهایش را به امامزادهای مشخص تقدیم کنند. سالها بعد، زمانی که آن دختر ازدواج میکند، خانواده به عهد خود وفا کرده و سهم تعیین شده از شیربها را به [[امامزاده|امامزاده]] پرداخت میکنند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/2072033/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=10 رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص15-16.]</ref> | |||
===مناسبتهای دینی و اعیاد مذهبی در ایل قشقایی=== | ===مناسبتهای دینی و اعیاد مذهبی در ایل قشقایی=== | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۲۲۹: | ||
====عید قربان==== | ====عید قربان==== | ||
عید قربان از اعیاد مهم و مورد احترام در ایل قشقایی است و | [[عید قربان]] از اعیاد مهم و مورد احترام در ایل قشقایی است و بهشیوهٔ خاصی برگزار میشود. شب قبل از عید برهٔ سالمی را انتخاب کرده و به نشانهٔ قربانی عید آن را به در خانه میبندند. روز عید قربان [[حمام]] کرده و با لباس پاکیزه پس از خواندن [[نماز]] عید، کارد مخصوص قربانی را به دست فردی باتقوا و مؤمن میدهند تا با خواندن [[دعا]] و نیت [[قربانی کردن|قربانی]] برای خدا، گوسفند را [[ذبح اسلامی|ذبح]] کند. گوشت قربانی بین مردم فقیر تقسیم میشود.<ref> [http://miraseqashqaei.blogfa.com/post/28/%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C- . مردانلو، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی.]</ref> | ||
====ماه رمضان و عید فطر==== | ====ماه رمضان و عید فطر==== | ||
در ماه مبارک رمضان انجام تکالیف شرعی مانند روزه گرفتن، نماز خواندن و رعایت اصول اخلاقی از اهمیت خاصی برخوردار است. بر اساس یک رسم در ایل قشقایی، آنها مبلغ | در ماه مبارک [[رمضان]] انجام تکالیف شرعی مانند [[روزه]] گرفتن، [[نماز]] خواندن و رعایت اصول اخلاقی از اهمیت خاصی برخوردار است. بر اساس یک رسم در ایل قشقایی، آنها مبلغ ذکات فطریهٔ خانواده را در شب آخر ماه رمضان هنگام غروب آفتاب از [[سیاهچادر]] خارج میکنند.<ref>[http://miraseqashqaei.blogfa.com/post/28/%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C- . مردانلو، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی.]</ref> | ||
==خانواده در ایل قشقایی== | |||
===جایگاه مردان و زنان در خانواده قشقایی=== | |||
در ساختار [[خانواده]] عشایر قشقایی، اقتدار نهایی و [[مهارت تصمیمگیری|تصمیمگیری]] با مرد است. فرزندان، چه پسر و چه دختر، تا زمانی که در خانه پدری هستند، از استقلال فکری و عملی محدودی برخوردارند و [[ازدواج]] و تشکیل خانواده، پایگاه اجتماعی مستقلی برای آنها به ارمغان میآورد. زنان قشقایی با اینکه نظام مردسالاری را بهعنوان اساس جامعه خود به رسمیت میشناسند، در عمل نقشی کلیدی در خانواده دارند. این جایگاه برجسته تا حدی است که ایوانف، ایرانشناس، معتقد است که در هیچکجای کشورهای [[مسلمان]]، زنان به اندازه زنان قشقایی در خانواده و زندگی طایفهای چنین موقعیت مهم و معتبری ندارند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/2072033/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=10 رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص22.]</ref> نقش زن در ایل قشقایی محوری و بنیادین توصیف میشود و او را به ستون نگهدارنده خیمه تشبیه میکنند که ثبات زندگی به او گره خورده است. زن قشقایی شخصیتی چندبعدی دارد؛ او همسری مقتدر، مادری توانمند و مدیر داخلی زندگی ایلی است. زن قشقایی علاوه بر مدیریت امور منزل، با تولید محصولاتی چون نان و لبنیات و بافت صنایع دستی مانند گلیم و جاجیم، نقش مهمی در اقتصاد خانواده ایفا کرده و مسئولیت اصلی تربیت فرزندان را نیز بر عهده دارد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8427036/%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AD%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D9%86%DB%8C%D8%AF%D9%86%D8%B4-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%AF «ایل قشقایی؛ نامی که انگلیسی ها حتی از شنیدنش میترسند»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> | |||
===همسرگزینی در ایل قشقایی=== | |||
با توجهمحوریت مرد در ایل قشقایی، [[پدر]] و شوهر تصمیمگیرندهٔ اصلی در امور خانواده و ایل هستند. [[همسرگزینی دختران|همسرگزینی]] بیشتر با انتخاب بزرگترها بهخصوص والدین صورت میگیرد و پسر و دختر نیز به نظر بزرگترها احترام گذاشته و این امر را مصلحتاندیشی بر اساس تجربه میدانند. سبک زندگی قومی و قبیلهای در ایل قشقایی سبب شده آنها برای گسترش طایفهٔ خود، متکی به ازدواجهای درونطایفهای باشند. بههمین منظور بیشتر ازدواجهای ایل قشقایی، ازدواجهای خویشاوندی هستند؛ زیرا خانوادهها معتقدند که شناخت بهتری از یکدیگر دارند و فرهنگ و آدابورسوم آنها به هم شباهت دارد و این امر سبب کاهش مشکلات زوجین در زندگی مشترک میشود. مطابق با آدابورسوم رایج در ایل، فرزندان در سنین پایین ازدواج میکنند. این امر بهدلایل مختلفی مانند آمادگی زودهنگام پسر و دختر برای تشکیل زندگی، [[مسئولیتپذیری]] آنها در سنین پایین بهدلیل سبک زندگی ایلی و عشیرهای و اهمیت [[فرزندآوری]] صورت میگیرد.<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
در ایل قشقایی، [[تکهمسری]] یک اصل اجتماعی بنیادین است و [[چندهمسری مرد|چندهمسری]] عملی ناپسند تلقی شده که به طرد فرد از جامعه منجر میشود. آمار طلاق نیز در این ایل بسیار پایین است و بهندرت در طوایف آن اتفاق میافتد.<ref>[https://sspp.iranjournals.ir/article_919_3e89ebdb49f712c7d90d1b39e348bbbf.pdf شیبانی و دیگران، «تأثیرات جهانی شدن بر هویت قومی ایل قشقایی»، 1390ش، ص11.]</ref> | |||
===جایگاه فرزندآوری در ایل قشقایی=== | |||
در فرهنگ عشایر قشقایی، داشتن فرزند شایسته و بهویژه پسر، از اهمیت بالایی برخوردار است. این اهمیت ریشه در دلایل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دارد. از دیدگاه اقتصادی، پسر بهعنوان یک نیروی کار ارزشمند و منبع درآمد برای خانواده محسوب میشود و حتی پسران خردسال نیز در این چرخه نقش ایفا میکنند. از نظر سیاسی و نظامی، خانوادههایی که چندین پسر دارند، نیروی قدرتمندی در برابر رقیبان و مخالفان به شمار میروند. | |||
در این ایل، پسر جایگاه بالاتری نسبت به دختر دارد؛ زیرا باور بر این است که فرزند پسر تداومبخش نسل و نام خانواده است؛ در حالی که دختر به خانواده دیگری تعلق خواهد گرفت. به همین دلیل، یکی از دلایل اصلی ازدواج دوم در میان مردان قشقایی، تلاش برای داشتن فرزند یا بهطور خاص، فرزند پسر است. مردی که پسر ندارد را «اجاقکور» میخوانند. | |||
این مسئله آنچنان پراهمیت است که زنان برای پسرزایی به روشهای مختلفی از جمله نذر کردن، [[دعا]] گرفتن، زیارت و [[دخیل بستن]] به درختان مقدس متوسل میشوند. پس از تولد نوزاد پسر نیز، تلاش میکنند تا او را از چشم بد و موجودی خیالی به نام «[[آل (زائوترسان)|آل]]» دور نگه دارند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/2072033/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C?q=%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C&score=274877907000.0&rownumber=10 رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص26-27.]</ref> | |||
== | ==شیوهٔ زندگی عشایری ایل قشقایی== | ||
در زندگی عشایری، | ===زندگی کوچنشینی ایل قشقایی=== | ||
طوایفی که شغل اصلی آنها دامپروری است در جستوجوی چراگاه مناسب برای دام، بین سرزمینهای گرمسیر و سردسیر کوچهای سالانه دارند. ییلاق قشقاییها دشت ارژن و میان [[شیراز]]، در شمال شرق شیراز از سپیدان تا مرزهای کهکیلویه و از سمت شمال تا آباده و شهرضا محدود میشود. این منطقه که تا مرز بختیاری ادامه دارد، به سرحد بزرگ شهرت دارد. | |||
در زندگی عشایری، کارهای گوناگون میان همهٔ اعضای [[خانواده]] تقسیم میشود و هر کدام از اعضای خانواده متناسب با جنسیت، سن و توانایی، وظیفهٔ خاصی را بر عهده دارد. مردمان عشایر، شبها زودتر میخوابند تا همزمان با طلوع آفتاب، روز پرتلاشی را آغاز کنند. دور بودن از زندگی ماشینی، هوای آلوده و اضطرابهای زندگی شهری، سبب شده که عشایر از سلامت روانی و جسمی بیشتری برخوردار باشند.<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
===سکونتگاه عشایر قشقایی=== | ===سکونتگاه عشایر قشقایی=== | ||
عشایر قشقایی، کوچرو هستند و از سیاهچادر برای سکونت استفاده میکنند. این سیاهچادرها توسط بانوان هنرمند ایل از موی بز بافته میشود. چادرهای ایل بهشکل مستطیلی و به رنگ سیاه هستند.<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2004683/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%B9-%DA%A9%D9%88%DA%86%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D8%B . زارع، «بررسی و مطالعۀ معماری جوامع کوچروی زاگرس جنوبی بر مبنای قوم باستانشناسی: مطالعه موردی ایل قشقایی»، 1401ش، ص365-366.]</ref> این چادرها از لتف، سقف، تیرک، کمج، بند و میخهای چوبی تشکیل میشوند. سقف این سکونتگاه را سیاهچادر تشکیل میدهد و دیوارههای جانبی آن که در زبان محلی چپق نام دارد، از ترکیب نی با موی بز ساخته میشود. دیوارههای جانبی، نوعی حریم را برای محیط زندگی و سکونتگاه عشایر قشقایی ایجاد میکند تا آنها بهراحتی و بدون قرار گرفتن در معرض دید یا برای در امان ماندن از | عشایر قشقایی، کوچرو هستند و از سیاهچادر برای سکونت استفاده میکنند. این سیاهچادرها توسط بانوان هنرمند ایل از موی بز بافته میشود. چادرهای ایل بهشکل مستطیلی و به رنگ سیاه هستند.<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2004683/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%B9-%DA%A9%D9%88%DA%86%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D8%B . زارع، «بررسی و مطالعۀ معماری جوامع کوچروی زاگرس جنوبی بر مبنای قوم باستانشناسی: مطالعه موردی ایل قشقایی»، 1401ش، ص365-366.]</ref> این چادرها از لتف، سقف، تیرک، کمج، بند و میخهای چوبی تشکیل میشوند. سقف این سکونتگاه را سیاهچادر تشکیل میدهد و دیوارههای جانبی آن که در زبان محلی چپق نام دارد، از ترکیب نی با موی بز ساخته میشود. دیوارههای جانبی، نوعی [[حریم]] را برای محیط زندگی و سکونتگاه عشایر قشقایی ایجاد میکند تا آنها بهراحتی و بدون قرار گرفتن در معرض دید یا برای در امان ماندن از حملهٔ جانوران، زندگی کنند. باورهای دینی در ایل قشقایی سبب شده آنها سکونتگاه خود را بهگونهای برپا کنند که [[حریم خانواده]] در معرض دید و نگاه نامحرمان و افراد بیگانه قرار نگیرد. تیرکها و کمجها از سقف نگهداری میکنند و سرتیرکهای زیر سقف در سوراخهای کمجها جای میگیرند. چادرهای زمستانی با چادرهای تابستانی فرق دارند. در [[زمستان]]، سقف بهشکل مخروط درمیآید تا زمان ریزش باران، آب از لبهٔ سقف به زمین بریزد.<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | ||
==توانمندی اقتصادی ایل قشقایی== | ==توانمندی اقتصادی ایل قشقایی== | ||
اساس اقتصاد ایل قشقایی در زندگی کوچنشینی بر | اساس اقتصاد ایل قشقایی در زندگی کوچنشینی بر پایهٔ دامپروری است و دام، بنیان معیشت زندگی عشایر قشقایی را تشکیل میدهد. همچنین تولید و فروش فرآوردههای دامی و صنایع دستی از دیگر توانمندیهای اقتصادی ایل قشقایی است. یکجانشینان ایل قشقایی به مشاغلی مانند [[کشاورزی]] و [[دامپروری]] به شیوهٔ نوین در دامداری و فضای بسته مشغول هستند.<ref> [https://www.farsnews.ir/isfahan/news/14010502000842/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D9%84-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%B4%D8%AA-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D9 . «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه«، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
===دامداری=== | ===دامداری=== | ||
ایل قشقایی و عشایر سیار استان فارس، جامعهای مولد هستند که با حداقل امکانات، بیشترین تولید را دارند. از جمله مهمترین فعالیتهای این ایل، پرورش دامهایی مانند گوسفند و بز است که سالانه هزاران تن گوشت قرمز، محصولات لبنی، پشم گوسفند و موی بز فراهم میکند. عشایر فارس حدود | ایل قشقایی و عشایر سیار استان فارس، جامعهای مولد هستند که با حداقل امکانات، بیشترین تولید را دارند. از جمله مهمترین فعالیتهای این ایل، پرورش دامهایی مانند گوسفند و بز است که سالانه هزاران تن گوشت قرمز، محصولات لبنی، پشم گوسفند و موی بز فراهم میکند. عشایر فارس حدود ۷٫۵ میلیون هکتار، معادل ۶۷درصد مراتع استان، را در اختیار دارند.<ref>[https://qashqaeeha.blog.ir/post/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%B4%D8%BA%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AF-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7 «پیشههای مردم| پیشینههای قشقاییها| شغل قشقاییها| درامد قشقاییها»، وبلاگ قشقاییها.]</ref> | ||
قشقاییها در مناطق سردسیر و گرمسیر به کشاورزی و باغداری اشتغال دارند. محصولات اصلیشان شامل | ===تولید محصولات کشاورزی و باغی=== | ||
قشقاییها در مناطق سردسیر و گرمسیر به کشاورزی و باغداری اشتغال دارند. محصولات اصلیشان شامل [[گندم]]، [[جو]]، [[برنج]]، حبوبات، سبزیجات، مرکبات و [[خرما]] است. زنان در تمام مراحل همراه مردان فعالیت میکنند و پس از برداشت و پرداخت حق مالکانه، بقیه محصول را در خورجینها و جوالها ذخیره یا به فروش میرسانند.<ref>[https://qashqaeeha.blog.ir/post/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%B4%D8%BA%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AF-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7 «پیشههای مردم| پیشینههای قشقاییها| شغل قشقاییها| درامد قشقاییها»، وبلاگ قشقاییها.]</ref> | |||
===صنایع دستی ایل قشقایی=== | ===صنایع دستی ایل قشقایی=== | ||
ایل قشقایی بهدلیل سبک زندگی کوچرو و متکی به دامپروری<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2004683/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%B9-%DA%A9%D9%88%DA%86%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D8%B . زارع، «بررسی و مطالعۀ معماری جوامع کوچروی زاگرس جنوبی بر مبنای قوم باستانشناسی: مطالعه موردی ایل قشقایی»، 1401ش، ص365-366.]</ref> از مواد | ایل قشقایی بهدلیل سبک زندگی کوچرو و متکی به دامپروری<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2004683/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%B9-%DA%A9%D9%88%DA%86%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D8%B . زارع، «بررسی و مطالعۀ معماری جوامع کوچروی زاگرس جنوبی بر مبنای قوم باستانشناسی: مطالعه موردی ایل قشقایی»، 1401ش، ص365-366.]</ref> از مواد اولیهٔ مرغوب و کافی برای تهیهٔ صنایع دستی برخوردار هستند. بانوان ایل علاوه بر [[خانهداری]]، وظایف [[نقش همسری زن|همسری]] و [[نقش مادری|مادری]]، نهتنها دوشادوش مردان خود به کشاورزی و دامپروری و تولید فرآوردههای دامی میپردازند؛ بلکه در [[اوقات فراغت زن|اوقات فراغت]] با تکیه بر طرحها و خلاقیتهای ذهنی به تولید صنایع دستی میپردازند. <ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2037243/%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%A8%D9%87-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%86%D9%87-%D . افروغ، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس نظریۀ ساختیابی گیدنز»، 1401ش، ص137.]</ref> از جمله صنایع دستی معروف ایل قشقایی عبارتاند از: | ||
====قالیبافی==== | ====قالیبافی==== | ||
قالیهای قشقایی معمولاً نرم، نازک و ظریف و از جنس نخ پشمی هستند. تنوع طرحها و رنگآمیزی در این قالیها بسیار چشمگیر بوده و زنان بافنده ایل معمولاً از تجربیات نسلهای | قالیهای قشقایی معمولاً نرم، نازک و ظریف و از جنس نخ پشمی هستند. تنوع طرحها و رنگآمیزی در این قالیها بسیار چشمگیر بوده و زنان بافنده ایل معمولاً از تجربیات نسلهای گذشتهٔ خود برای خلق طرحهای منحصربهفرد استفاده میکنند. <ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2037243/%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%A8%D9%87-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%86%D9%87-%D . افروغ، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس نظریۀ ساختیابی گیدنز»، 1401ش، ص137-138.] </ref> | ||
====گلیمبافی==== | ====گلیمبافی==== | ||
گلیم قشقایی بهعنوان زیرانداز و برای تزیین چادر بافته میشود. این هنر در فرهنگ ایل قشقایی قدمتی طولانی داشته است. مهمترین نقشمایههای گلیم قشقایی شامل لچک ترنج و محرمات است. در آبان ماه سال | گلیم قشقایی بهعنوان زیرانداز و برای تزیین چادر بافته میشود. این هنر در فرهنگ ایل قشقایی قدمتی طولانی داشته است. مهمترین نقشمایههای گلیم قشقایی شامل لچک ترنج و محرمات است. در آبان ماه سال ۱۳۹۲ش، گلیم قشقایی، نشان اصالت [[یونسکو]] را دریافت کرد.<ref> [https://www.mobna.com/552366/%d8%a7%db%8c%d9%84-%d9%82%d8%b4%d9%82%d8%a7%db%8c%db%8c-%d9%88-%d8%a7%db%8c%d9%86-%d8%b5%d9%86%d8%a7%db%8c%d8%b9-%d8%af%d8%b3%d8%aa%db%8c-%d8%af%db%8c%d8%af%d9%86%db%8c-%d8%b9%da%a9%d8%b3?utm_source=shahrekhabar.com . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.]</ref> | ||
====جاجیمبافی==== | ====جاجیمبافی==== | ||
| خط ۱۶۳: | خط ۲۸۶: | ||
====چنتهبافی==== | ====چنتهبافی==== | ||
چنته نوعی کیسه یا کیف است که برای حمل و نگهداری وسایل شخصی استفاده میشود. دختران و زنان عشایری از کودکی بافتن چنته را | چنته نوعی کیسه یا کیف است که برای حمل و نگهداری وسایل شخصی استفاده میشود. دختران و زنان عشایری از [[کودک|کودکی]] بافتن چنته را یادگرفته و آن را بهعنوان یک مهارت اساسی در زندگی خود گسترش میدهند. هنگامی که دختر ایل قشقایی به سن ازدواج میرسد، چنتههای مرغوب بافته و از آن بهعنوان یک صنعت دستی ارزشمند در مراسم ازدواج خود استفاده میکند.<ref>[https://www.mobna.com/552366/%d8%a7%db%8c%d9%84-%d9%82%d8%b4%d9%82%d8%a7%db%8c%db%8c-%d9%88-%d8%a7%db%8c%d9%86-%d8%b5%d9%86%d8%a7%db%8c%d8%b9-%d8%af%d8%b3%d8%aa%db%8c-%d8%af%db%8c%d8%af%d9%86%db%8c-%d8%b9%da%a9%d8%b3?utm_source=shahrekhabar.com . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.]</ref> | ||
====رندبافی==== | |||
رند یا رندیها معمولاً برای تزیین و پوشش دیوارها و پنجرهها مورد استفاده قرار میگیرند. طرحهای رندها معمولاً متشکل از اشکال هندسی یا نمادهای مذهبی و فرهنگی است.<ref>[https://www.mobna.com/552366/%d8%a7%db%8c%d9%84-%d9%82%d8%b4%d9%82%d8%a7%db%8c%db%8c-%d9%88-%d8%a7%db%8c%d9%86-%d8%b5%d9%86%d8%a7%db%8c%d8%b9-%d8%af%d8%b3%d8%aa%db%8c-%d8%af%db%8c%d8%af%d9%86%db%8c-%d8%b9%da%a9%d8%b3?utm_source=shahrekhabar.com . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.]</ref> | |||
==== | ====بایداق==== | ||
بایداق یک نماد و پرچم سنتی در ایل قشقایی است که بهعنوان سمبل شادی، برکت و خوشیمنی، بهویژه در مراسم عروسی و جشنها استفاده میشود. بایداق از پارچهای با چهار رنگ اصلی قرمز، زرد، سبز و سبزآبی ساخته شده که روی یک چارچوب چوبی صلیبی شکل نصب میشود و بر بالای آن سیب قرمز یا کلهقند قرار میدهند که بر سردر چادر اصلی نصب میشود تا نشاندهنده برگزاری مراسم شادی باشد. در گذشته نیز برای مشخص کردن چادر بزرگ ایل به کار میرفت. بایداق از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است و بهعنوان میراث فرهنگی ناملموس در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.<ref>[https://khabarban.com/a/34002053 «بایداق، صنایع دستی ایل قشقایی در چهارمحال و بختیاری»، وبسایت خبربان.]</ref> | |||
علاوه بر [[پشم]] و موی بز بهعنوان مواد اولیه برای تهیهٔ صنایع دستی، مردم ایل از پوست گوسفند و بز نیز بهعنوان یک منبع مهم و باارزش برای تهیهٔ انواع ظروف و محصولات دستی مانند مشک آب، مشک دوغزنی، خیک روغن، خیک ماستینه و کیسهٔ حبوبات استفاده میکنند.<ref>[https://www.mobna.com/552366/%d8%a7%db%8c%d9%84-%d9%82%d8%b4%d9%82%d8%a7%db%8c%db%8c-%d9%88-%d8%a7%db%8c%d9%86-%d8%b5%d9%86%d8%a7%db%8c%d8%b9-%d8%af%d8%b3%d8%aa%db%8c-%d8%af%db%8c%d8%af%d9%86%db%8c-%d8%b9%da%a9%d8%b3?utm_source=shahrekhabar.com . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.]</ref> | |||
دستبافتههای بانوان ایل قشقایی هم بهعنوان یک هنر <ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2037243/%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%A8%D9%87-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%86%D9%87-%D . افروغ، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس نظریۀ ساختیابی گیدنز»، 1401ش، ص137.]</ref> برای تزیین داخل خانهها استفاده شده و هم به فروش رسیده و سبب سود اقتصادی برای خانواده و ترویج فرهنگ ایل قشقایی میشود. تنوع و زیبایی صنایع دستی ایل قشقایی سبب شده که بهعنوان یکی از گنجینههای هنری ایران در بازارهای بینالمللی شناخته شوند.<ref>[https://www.mobna.com/552366/%d8%a7%db%8c%d9%84-%d9%82%d8%b4%d9%82%d8%a7%db%8c%db%8c-%d9%88-%d8%a7%db%8c%d9%86-%d8%b5%d9%86%d8%a7%db%8c%d8%b9-%d8%af%d8%b3%d8%aa%db%8c-%d8%af%db%8c%d8%af%d9%86%db%8c-%d8%b9%da%a9%d8%b3?utm_source=shahrekhabar.com . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.]</ref> | |||
دستبافتههای بانوان ایل قشقایی هم بهعنوان یک [[هنر]] <ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2037243/%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%A8%D9%87-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%86%D9%87-%D . افروغ، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس نظریۀ ساختیابی گیدنز»، 1401ش، ص137.]</ref> برای تزیین داخل خانهها استفاده شده و هم به فروش رسیده و سبب سود اقتصادی برای خانواده و ترویج فرهنگ ایل قشقایی میشود. تنوع و زیبایی صنایع دستی ایل قشقایی سبب شده که بهعنوان یکی از گنجینههای هنری ایران در بازارهای بینالمللی شناخته شوند.<ref>[https://www.mobna.com/552366/%d8%a7%db%8c%d9%84-%d9%82%d8%b4%d9%82%d8%a7%db%8c%db%8c-%d9%88-%d8%a7%db%8c%d9%86-%d8%b5%d9%86%d8%a7%db%8c%d8%b9-%d8%af%d8%b3%d8%aa%db%8c-%d8%af%db%8c%d8%af%d9%86%db%8c-%d8%b9%da%a9%d8%b3?utm_source=shahrekhabar.com . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.]</ref> | |||
===سوارکاری و شکار=== | ===سوارکاری و شکار=== | ||
کوچ و حمل و نقل بخش اساسی زندگی قشقاییها است. برای رفتوآمد در ییلاق و قشلاق، قشقاییها اغلب از اسب، قاطر و الاغ استفاده | کوچ و حمل و نقل بخش اساسی زندگی قشقاییها است. برای رفتوآمد در ییلاق و قشلاق، قشقاییها در گذشته اغلب از اسب، قاطر و الاغ استفاده میکردند و شتر را بیشتر برای بارکشی به کار میبردند. در گذشته تنها خانهای قشقایی برای سواری از خودروهایی مانند جیپ و لندرور بهره میبردند؛ اما اکنون اغلب قشقاییها خودرو دارند که برای حمل و نقل و سواری به کار میبرند. یکی از تفریحات مردان قشقایی در اوقات فراغت، شکار پرندگان و حیوانات دیگر با تفنگ است. قشقاییها علاقه زیادی به شکار، تیراندازی و سواری دارند و بسیاری در این مهارتها سرآمدند. کبک و تیهو از جمله پرندگانی هستند که بیشترین طرفدار را در شکار دارند.<ref>[https://qashqaeeha.blog.ir/post/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%B4%D8%BA%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AF-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7 «پیشههای مردم| پیشینههای قشقاییها| شغل قشقاییها| درامد قشقاییها»، وبلاگ قشقاییها.]</ref> | ||
== | ==نقش ایل قشقایی در رویدادها و حوادث سیاسی و اجتماعی ایران== | ||
در | از منظر سیاسی، ایل قشقایی همواره نقشی چشمگیر در وقایع تاریخی ایران ایفا کرده است. آنها که دخالت و ظلم بیگانگان را برنمیتافتند، در مواقع ضروری با تشکیل قوای نظامی به مبارزه با نیروهای خارجی میپرداختند. این ایل همواره بهعنوان مدافع ایران شناخته شده و در جنوب ایران درگیریهای متعددی با انگلستان داشته است. به علاوه، از دوران صفویه به بعد، وظیفه مرزداری و آزادسازی مناطق جنوبی کشور اغلب بر عهده قشقاییها بوده است.<ref>[https://www.javanonline.ir/fa/news/440266/%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C سروش، «قشقایی؛ ایل ایرانی، برند جهانی»، وبسایت جوان آنلاین.]</ref> | ||
===دوران صفویه تا قاجار=== | |||
*'''دوران صفویه؛''' ایل قشقایی با حمایت امیرقاضی شاهیلو از پادشاهان صفوی، در رسمی شدن مذهب تشیع نقش داشتند و در زمان شاهعباس، در بیرون راندن پرتغالیها از جزیره هرمز مشارکتی کلیدی ایفا کردند. | |||
*'''لشکرکشیهای نادرشاه؛''' سپاهیان قشقایی در لشکرکشیهای [[نادر افشار]] به هندوستان، [[بلخ]] و [[بخارا]] حضور فعال داشتند. | |||
*'''عصر زندیه؛''' قشقاییها در دربار حکومت زند، بهدلیل حمایت بیقید و شرط از لطفعلی خان زند در قلعه بم [[کرمان]] از جایگاه ویژه نظامی و سیاسی برخوردار بودند.<ref>[https://fanooszagros.ir/?p=80754 حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.]</ref> | |||
===دوران قاجار=== | |||
در تاریخ پرفراز و نشیب ایل قشقایی، دوران جانیخان نقطهٔ عطفی در انسجام و یکپارچگی این ایل شناخته میشود. نقش کلیدی او در متحد کردن طوایف بهقدری برجسته بود که بسیاری از بزرگان قشقایی، او را بنیانگذار اصلی این اتحادیه ایلی میدانند. اقتدار و استقلالطلبی جانیخان تا حدی بود که وقتی آقا محمدخان قاجار از او طلب اطاعت کرد، با نامهای تحقیرآمیز به او پاسخ داد. پس از درگذشت جانیخان فرزندان و نوادگانش رهبری ایل را بر عهده گرفتند. با این حال، دوران پس از او تا زمان صولتالدوله (به استثنای دوره کوتاه محمدعلیخان) بهدلیل دخالتهای استعماری انگلیس و درگیریهای داخلی، به فصلی پرآشوب از انشقاق، جنگ و تبعید تبدیل شد.<ref>[https://fanooszagros.ir/?p=80754 حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.]</ref> | |||
با وجود تمام این چالشها، ایل قشقایی از دوران صفویه تا اوایل دوره صولتالدوله، همواره یک قدرت سیاسی تأثیرگذار در معادلات حکومت مرکزی ایران بود. رهبران این ایل نهتنها در برابر رقبای ایلی خود ایستادگی میکردند، بلکه بهعنوان سدی استوار در برابر تجاوز و نفوذ امپراتوری بریتانیا و سیاستهای حکومتهای مرکزی عمل میکردند. قدرت وصفناپذیر آنها سبب شده بود که انگلیس برای مهار نفوذ آنها، ایجاد اتحادیه خمسه را در جنوب [[ایران]] ضروری بداند.<ref>[https://fanooszagros.ir/?p=80754 حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.]</ref> | |||
در میان چهرههای برجسته میتوان به جانیخان (بنیانگذار ایل)، محمدعلیخان، سهرابخان (قهرمان نامدار داستانهای حماسی ایل) و صولتالدوله (سردار ملی نهضت مشروطه) اشاره کرد که هر یک فصلی درخشان در تاریخ این ایل بزرگ رقم زدند.<ref>[https://fanooszagros.ir/?p=80754 حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.]</ref> | |||
===نهضت مشروطه=== | |||
ایل قشقایی مانند سایر قبایل و ایلات عشایر، نقش مهمی در تحقق و پیروزی نهضت [[مشروطه]] داشته است. در سالهای نزدیک به نهضت مشروطه، آشوبهای متعددی در فارس برای مقابله با مشروطهخواهان صورت گرفت. ایل قشقایی نیز از جمله گروههایی بودند که در استان فارس به مشارکت در مشروطهخواهی پرداختند. همچنین عشایر قشقایی که در جادهٔ بوشهر بهسمت [[شیراز]] ساکن بودند با مقابله و مبارزه در برابر دولت استبداد ضد مشروطهخواهی، به نقشآفرینی در تحقق نهضت مشروطه پرداختند.<ref> . نجاتی، جنبش ملی شدن صنعت نفت و کودتای 28 مرداد 1332، 1387ش، ص108.</ref> | |||
===سیاست ملیگرایی و حمایت از مصدق=== | |||
ایل قشقایی پس از شهریور ۱۳۲۰ش، با بازیابی قدرت خود در فارس، به مهمترین حامی جنبش ملی شدن صنعت نفت و دولت [[مصدق]] تبدیل شد. برادران قشقایی که پیشتر در دوره رضاشاه تضعیف شده بودند، بهطور کامل از سیاستهای مصدق پشتیبانی کردند. اوج این حمایت در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش نمایان شد؛ آنها نهتنها برای ممانعت از کودتا تلاش کردند، بلکه خسرو قشقایی به مصدق پیشنهاد حفاظت در جنوب را داد که با مخالفت او مواجه شد. پس از سقوط دولت مصدق، رهبران قشقایی نیز [[تهران]] را ترک کردند.<ref>[https://www.iichs.ir/fa/article/21802/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85-%DB%8C%DA%A9-%D8%AF%D9%87%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA سرحدی، «انتقامی که رژیم پس از یک دهه گرفت»، وبسایت پژوهشکده تاریخ معاصر.]</ref> | |||
===پیروزی انقلاب اسلامی=== | |||
ایل قشقایی بهدلیل ستمهای متعدد [[خاندان پهلوی]]، نقشی برجسته و فعال در مبارزات منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی ایفا کرد.<ref>[https://journal.asi.org.ir/article_700989.html . نصیری طیبی و یزدان پناه، «تحلیلی بر سوادآموزی در ایل قشقایی پیش از آموزش عشایری»، 1401ش، ص304-305.]</ref> این مبارزات از سالهای ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ش، پس از تحریم رفراندوم انقلاب سفید توسط [[امام خمینی]]، آغاز شد. در این دوره، عشایر قشقایی با برافراشتن پرچم قیام، در کنار سایر عشایر فارس ضربات سنگینی بر پیکر رژیم وارد آوردند و تشکلی به نام «نهضت مقاومت ملی عشایر» نیز حمایت رسمی خود را از این نهضت اعلام کرد.<ref>[https://psri.ir/print.php?id=4ksacnzk رضایی، «ایل قشقاییـ پهلوی دوم (از کودتای 28 مرداد تا 1357ش)»، وبسایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.]</ref> | |||
با اوجگیری انقلاب در سال ۱۳۵۷ش، مشارکت قشقاییها نیز گستردهتر و آشکارتر شد. آنها در تظاهرات و مبارزات سیاسی حضوری فعال داشتند؛ چنانکه اولین تظاهرات مسلحانه علیه رژیم در فیروزآباد توسط آنان شکل گرفت.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/917702/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3 «نقش ایل قشقایی در اتحاد ملی و دفاع مقدس»، روزنامه همشهری آنلاین.]</ref> حضور مسلحانه با لباسهای رزم محلی در تظاهرات شاهچراغ و حمله به مراکز ژاندارمری، از دیگر نمودهای بارز مخالفت این ایل با [[سلطنت پهلوی]] بود.<ref>[https://journal.asi.org.ir/article_700989.html . نصیری طیبی و یزدان پناه، «تحلیلی بر سوادآموزی در ایل قشقایی پیش از آموزش عشایری»، 1401ش، ص304-305.]</ref> | |||
== | ===دفاع مقدس=== | ||
حدود ۳۰درصد از کل شهدای ایلات کشور، یعنی ۳۵۰۰ شهید از ۱۲۰۰۰ شهید به ایل قشقایی تعلق دارد. علاوه بر این، [[شهادت]] ۹۸ دانشآموز از یک دبیرستان شبانهروزی عشایری در شیراز که در پاسخ به فرمان امام خمینی به جبههها شتافتند، عمق [[وطندوستی]] و [[دینمداری]] این ایل را به نمایش میگذارد. تقدیم اولین شهیده انقلاب (شهیده [[باختر بیگلری]])، اولین سپهبد شهید (شهید [[صیاد شیرازی]]) و اولین شهید مدافع حرم (شهید [[مهرداد قاجاری]]) از افتخارات این ایل است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/917702/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3 «نقش ایل قشقایی در اتحاد ملی و دفاع مقدس»، روزنامه همشهری آنلاین.]</ref> | |||
== | ==سیاستهای پهلوی در برابر ایل قشقایی== | ||
در عصر رضاشاه پهلوی، قشقاییها آسیبهای بسیاری دیدند که برخی از آنها عبارتاند از: | در عصر رضاشاه پهلوی، قشقاییها آسیبهای بسیاری دیدند که برخی از آنها عبارتاند از: | ||
#زندانی | #زندانی شدن بسیاری از سران ایل قشقایی بهدستور رضاخان در سال ۱۳۰۶ش؛ | ||
#مجبور کردن ایلیاتیها برای پیروی از قانون خدمت اجباری؛ | #مجبور کردن ایلیاتیها برای پیروی از قانون خدمت اجباری؛ | ||
#به اجرا درآمدن نظام مالیاتی توسط دولت؛<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | #به اجرا درآمدن نظام مالیاتی توسط دولت؛<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | ||
#تغییر پوشش محلی ایل قشقایی؛ در | #تغییر پوشش محلی ایل قشقایی؛ در دورهٔ رضاشاه، قشقاییها مجبور شدند لباسهای مخصوص خود را کنار بگذارند و لباسهایی که دیگر مردم ایران در شهرها میپوشیدند را بر تن کنند.<ref> [https://www.ashayer.ir/index.aspx?pageid=280 . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.]</ref> | ||
#دستور رضاخان مبنی بر تختهقاپو یا یکجانشینی اجباری عشایر قشقایی؛ رضاخان با هدف یکجانشینی عشایر اقدام به بستن راه کوچ ایل قشقایی کرد.<ref> درداری، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی، 1388ش، ص476-477.</ref> این سیاست رضاشاه، سبب | #دستور رضاخان مبنی بر [[تختهقاپو]] یا یکجانشینی اجباری عشایر قشقایی؛ رضاخان با هدف یکجانشینی عشایر اقدام به بستن راه کوچ ایل قشقایی کرد.<ref> درداری، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی، 1388ش، ص476-477.</ref> این سیاست رضاشاه، سبب ضربهٔ اقتصادی شدید به عشایر قشقایی شد؛ بهطوری که بهدلیل نبود خوراک کافی برای دام، بسیاری از دامهای آنها تلف شد. این امر سبک زندگی و تغذیهٔ عشایر را بهدلیل وابستگی آنها به تولیدات و فرآوردههای دامی، تحت تأثیر قرار داد. بسیاری از افراد ایل که خود تولیدکننده بودند، در پی این تصمیم رضاخان، به شهرهای جنوب ایران [[مهاجرت]] کرده و بهعنوان کارگر در صنعت نفت و گاز مشغول به کار شدند. همچنین این اقدام رضاخان ضربهٔ مهلکی به اتحاد و یکپارچگی ایل قشقایی زد.<ref>[https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | ||
==مشاهیر ایل قشقایی== | |||
===شخصیتهای مذهبی و سیاسی=== | |||
*'''امیرقاضی شاهیلو'''؛ از بنیانگذاران اتحادیه و سلسله ایلخانان قشقایی و از مریدان شاه اسماعیل صفوی. | |||
*'''محمدعلیخان'''؛ [[ایلخانان|ایلخان]] مشهور و از مریدان میرزا ابوالقاسم سکوت. | |||
*'''میرزا جهانگیرخان قشقایی'''؛ از علمای برجسته تشیع دوران خود که شاگردان نامداری چون آیتالله بروجردی، سید حسن مدرس، محمدعلی شاهآبادی و نخودکی اصفهانی داشت. | |||
*'''ملا علیبابا'''؛ از عرفا و بزرگان دینی.<ref>[https://fanooszagros.ir/?p=80754 حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.]</ref> | |||
*'''اسماعیلخان قشقایی'''؛ مشهور به صولتالدوله قشقایی بوده و از مشاهیر سیاسی ایل قشقایی به شمار میرود. صولتالدوله مبارزات زیادی برای حفظ ایل قشقایی انجام داد، او سردار عشایر و ایلخان بزرگ و صاحبنام قشقاییها بوده و نقش مهمی در شکلگیری تاریخ ایل قشقایی داشته است. | |||
*'''ایازخان قشقایی؛''' در دورهٔ حکومت احمدشاه قاجار، اولین سفرنامهنویس قشقایی بود که سفرنامه [[حج]] و عتبات خود را نوشت. ایازخان فردی متدین بود و در برگزاری مراسمهای مذهبی ایل قشقایی و تعمیر مکانهای مذهبی نقشی اساسی داشته است.<ref name=":1"> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/192647-qashqai-tribe-history-customs/ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
===شاعران و ادیبان سرشناس=== | |||
'''ماذون قشقایی'''؛ محمدابراهیم قشقایی بزرگترین شاعر ایل قشقایی بوده که تخلص ماذون قشقایی را برای خود برگزید. وی شعرهایی با مضمون عارفانه و عاشقانه به زبانهای ترکی و [[زبان فارسی|فارسی]] سروده است.<ref name=":1" /> | |||
یوسف علیبیگ، استاد محمدابراهیم، فریدون توللی، غول ارج، خسروبیگ، مسیحخان، نعمت، شایلو، حسینقلیخان صمصام، کل ویسعلی درهشوری و عبدالحسینخان کشکولی و پسرش از شاعران و ادبیان مشهور قشقایی هستند.<ref>[https://fanooszagros.ir/?p=80754 حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.]</ref> | |||
===چهرههای برجسته در آموزش و تاریخ=== | |||
*'''محمدبهمن بیگی'''؛ وی نویسندهٔ ایل قشقایی و بنیانگذار آموزشوپرورش متحرک عشایری است. او برای ایجاد مدارس سیار ایل و بنیانگذاری مرکز [[تربیت]] معلم عشایری و آموزش [[کودک|کودکان]]، بسیار کوشید.<ref name=":1" /> | |||
*'''کاوه بیات'''؛ مورخ نامدار کشور و نوه دختری صولتالدوله.<ref>[https://fanooszagros.ir/?p=80754 حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.]</ref> | |||
===چهرههای برجسته در سیاست و ورزش=== | |||
*'''بیبی خدیجه کشکولی'''؛ از زنان سیاستمدار ایل قشقایی. | |||
*'''مسعود شجاعی آرخلو'''؛ کاپیتان سابق تیم ملی فوتبال ایران.<ref>[https://fanooszagros.ir/?p=80754 حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.]</ref> | |||
===هنرمندان ایل قشقایی=== | |||
برخی از بهترین موسیقیدانان، آوازخوانان و هنرمندان سرشناس ایل قشقایی عبارتند از: | |||
استاد خانگلدی، حسینقلیخان صمصام، هولاکوخان جانیپور، عاشق حیدرقلی و نوههایش، استاد قیطاسی و فرزندانش، استاد حاجی و فرزندانش، استاد نظر و فرزندش استاد محمدابراهیم، استاد سلیمان، استاد داوود، استاد عبدالحمید و حبیبالله گرگینپور و فرزندانش (فرود، فرهاد و غلامعلی)، شاه میرزا (نوازنده نی)، ماه پرویز، ساریخان، برزو طیبی، محمدحسین کیانی، طهمورث کشکولی، ابراهیم کهندل، جمشید جهانزاده، داریوش فرهنگ درهشوری، فروغ قجابگلو، بهنام نوروزی، افسانه جهانگیری و شعله قهرمانی.<ref>[https://fanooszagros.ir/?p=80754 حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.]</ref> | |||
== | ==آثار تولیدی در مورد ایل قشقایی== | ||
مردم ایل قشقایی | |||
===کتاب=== | |||
کتابهای «ایل قشقایی در تاریخ معاصر ایران» از منصور نصیری طیبی،<ref>[https://www.iranketab.ir/book/20370-qashqai-tribe-in-contemporary-iranian-history «کتاب ایل قشقایی در تاریخ معاصر ایران»، وبسایت ایران کتاب.]</ref> «قاشقایی سؤزلوگو»، «فرهنگ لغات و اصطلاحات ترکی قشقایی»، «زبان ترکی قشقایی و شیوه نگارش آن» و «آتالار سؤزو (ضربالمثلهای ترکی قشقایی)» از اسدالله مردانی رحیمی، «تاریخ مبارزات مردم ایل قشقایی» و «نگاهی به ایل قشقایی بعد از شهریور ۱۳۲۰» از منوچهر کیانی، ایل قشقایی در [[جنگ]] جهانی اول از ناصر ایرجی، «قشقایی در گذر تاریخ» و «ورزش و بازی در ایل قشقایی» از امرالله یوسفی، «قشقایی و مبارزات مردم جنوب» از غلامرضا میرزایی درهشوری، «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی» از نوروز درداری از جمله کتب مهم نوشته شده در زمینه ایل قشقایی است.<ref>[https://siamak-ghashghai.blogfa.com/post/55 «کتابهای منتشرشده مرتبط با ایل قشقایی»، وبلاگ سیامک قشقایی.]</ref> | |||
===مستند=== | |||
مستند «ایل بزرگ قشقایی» در دو قسمت<ref>[https://www.aparat.com/v/e0530rv «مستند ایل بزرگ قشقایی- قسمت اول- تاریخ قشقایی از دوران کهن تا ایام معاصر»، وبسایت آپارات.]</ref> و مستند «اهل سور» بهکارگردانی رامین شهمنش در خصوص سبک زندگی مردم ایل قشقایی توسط گروه تولید فیلم ساخته و بهعنوان برنده جایزه بهترین مستند سیما در [[نوروز]] ۱۳۹۲ش انتخاب شد.<ref>[https://www.aparat.com/v/JD68t «سبک زندگی عشایر ایل قشقایی»، وبسایت آپارات.]</ref> | |||
مستند '''«اجاق»''' به تهیهکنندگی و کارگردانی علی بلندنظر، یک اثر مردمنگارانه است که به جایگاه ویژه «اُجاق» در آیینها، باورها و رسوم ایل قشقایی میپردازد. این فیلم که روایتی از یکدلی با طبیعت و اصالت فرهنگی این ایل است، طبق گفتههای [[ریشسفید|ریشسفیدان]] ایل ساخته شده است. مستند «اجاق» پس از کسب موفقیت و دریافت جوایز در جشنوارههای بینالمللی معتبر در ایتالیا، ژاپن و بوسنی، بهعنوان نماینده استان فارس در نخستین جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی نیز انتخاب شده است.<ref>[https://khabarban.com/a/40113036 «اجاق قشقایی نماینده فارس در جشنواره فیلم اقوام ایرانی»، وبسایت خبربان.]</ref> | |||
مستند «عروس قشقایی» ساخته محمدهادی اسفندیاری، روایتی متفاوت از یک مراسم آیینی عروسی در ایل قشقایی است که پس از سالها همچنان اصالت خود را حفظ کرده است.<ref>[https://khabarban.com/a/33634985 «مستندی که جشن ازدواج در قوم قشقایی را نمایش میدهد/ نگذاریم فرهنگ بومی عشایر بدون سند تصویری از بین رود»، وبسایت خبربان.]</ref> | |||
مستند رادیویی «درنا» توسط صداوسیمای استان فارس تولید شده و بهعنوان نماینده ایران برای رقابت در جشنواره معتبر اتحادیه رادیو و تلویزیونهای آسیا و اقیانوسیه انتخاب شد. این مستند به محوریت سبک زندگی مردم ایل قشقایی، بهویژه زنان ایل، ساخته شده است. «درنا» روایتگر یک روز کامل از زندگی عشایر از سحرگاه تا پایان شب است و تلاشها، شادیها و غمهای آنها را به تصویر میکشد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/6530388/%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A8-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-abu-%D8%B4%D8%AF «مستند "درنا" از استان فارس منتخب ایران در جشنواره ABU شد»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> | |||
===موسیقی=== | |||
قطعه [[موسیقی]] حماسی «سهراب خان شهید» که به روایت دلاوریهای ایل قشقایی و مبارزات سهراب خان علیه ارتش متجاوز بریتانیا میپردازد، توسط واحد موسیقی حوزه هنری کهگیلویه و بویراحمد منتشر شده است. این قطعه موسیقی حماسی حاصل همکاری مسعود صابری کشکولی آهنگساز و خواننده و آرسام صابری کشکولی و میرزا ماذون قشقایی شاعر است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1404/05/06/3363482/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B3%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%A8-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%B1-%D8%B4%D8%AF-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%88%D8%B7%D9%86 «موسیقی «سهراب خان شهید» منتشر شد؛ روایتی از دلاوریهای ایل قشقایی در دفاع از وطن»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> | |||
===نمایشگاه=== | |||
نمایشگاهی با عنوان آدوسانلی در شهریور ۱۴۰۴ش در آباده فارس، با نمایش تصاویر و نقاشیهایی از افراد شاخص ایل قشقایی و زندگی و آداب و رسوم آن، اصالت این ایل را به تصویر کشید.<ref>[https://www.pana.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-25/1607501-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%D8%A2%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%87 «نمایش اصالت ایل قشقایی در گالری نقاشی آدوسانلی در آباده»، خبرگزاری پانا.]</ref> | |||
===همایش=== | |||
نخستین همایش ملی زنان تأثیرگذار قشقایی در بهمنماه ۱۴۰۳ش در شیراز با هدف معرفی و تقدیر از زنانی که کمتر دیده شدهاند، برگزار شد. این همایش بهدنبال بررسی و نمایش نقش انکارناپذیر زنان قشقایی در طول تاریخ و در عرصههای مدرن بوده است. این رویداد بستری برای ارائه آثار در ۱۵ حوزه مختلف از جمله فرهنگ و هنر، علمپژوهی، اقتصاد و کارآفرینی و کنشگری سیاسی و اجتماعی فراهم کرد. | |||
از نکات قابل توجه این همایش، برنامههای جانبی آن شامل انتشار ویژهنامه، اجرای گروه سرود ترکی به نام «مادر» و برپایی غرفههای عشایری بوده است. نکته دیگر این بود که هدایا و تندیسهای منتخبان از دستبافتههای خود زنان تأثیرگذار قشقایی تهیه شده بود.<ref>[https://www.imna.ir/news/822244/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D9%87%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C «برگزاری نخستین همایش ملی زنان تأثیرگذار قشقایی»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | |||
===جشنواره=== | |||
جشنواره «بر مدار آستانه» در شهرستان دهاقان اصفهان با هدف حفظ فرهنگ و میراث ارزشمند ایل قشقایی و عشایر در خردادماه 1401ش برگزار شد. مهمترین برنامههای این جشنواره شامل برپایی ۱۵ غرفه برای نمایش و فروش تولیدات و صنایع دستی عشایر قشقایی، برگزاری همایش فرهنگی و هنری همراه با اجرای موسیقی اصیل ایل قشقایی و برگزاری همایش سوارکاری عشایر بود.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8469798/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%86 «برگزاری جشنواره عشایری باعنوان بر مدار آستانه در دهاقان»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> | |||
==وضعیت دسترسی عشایر ایل قشقایی به خدمات رفاهی== | |||
پس از انقلاب، تحولات چشمگیری در زیرساختها و خدماترسانی به مناطق عشایری قشقایی رخ داده است. این پیشرفتها شامل ایجاد ایلراهها و جادههای عشایری، بهبود سوخترسانی (اعم از نفت سفید و کپسول گاز)، احداث دکلهای مخابراتی و ساخت مجتمعهای آبرسانی میشود. علاوه بر این، اقدامات دیگری مانند توجه ویژه به بهداشت و درمان نظیر واکسیناسیون و حمایت از طرحهای تولیدی همچون صنایع دستی نیز به اجرا درآمده است. شاخصهای توسعه عشایر [[اصفهان]] از جمله ایل قشقایی در حوزههای عمرانی، زیرساختی و اقتصادی، پس از انقلاب اسلامی رشد چشمگیری داشته است. این شاخصها که قبل از انقلاب کمتر از ۵-۷درصد بود، اکنون به بیش از ۶۵درصد افزایش یافته است.<ref>[https://www.irna.ir/news/85024055/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%82%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C «ارتقای شاخصهای توسعه عشایری استان اصفهان پس از انقلاب اسلامی»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
===وضعیت آموزش ایل قشقایی=== | |||
در جوامع عشایری و کوچنده سوادآموزی و فراگیری علم نیازمند آموزشگاههای خاص مانند مدارس سیار است تا کودکان و نوجوانان در کنار سبک زندگی متحرک خود، بتوانند به علمآموزی نیز بپردازند. پیش از انقلاب این امر بهندرت در زندگی عشایر رواج داشت و اغلب افراد در خانوادههای عشایر بیسواد بودند؛ اما با پیروزی انقلاب اسلامی اهمیت به علمآموزی خانوادههای عشایر جزو برنامههای دولت قرار گرفت و مدارس عشایری یا سوادآموزی سیار برای آنها تشکیل داده شد.<ref> [https://journal.asi.org.ir/article_700989.html نصیری طیبی و یزدان پناه، «تحلیلی بر سوادآموزی در ایل قشقایی پیش از آموزش عشایری»، 1401ش، ص304-305.]</ref> | |||
==تاثیر مدرنیته بر ایل قشقایی== | ==تاثیر مدرنیته بر ایل قشقایی== | ||
ایل قشقایی با وجود دگرگونیهای اجتماعی، سعی کردهاند آدابورسوم خود را حفظ کنند. عشایر قشقایی هنوز هم از زندگی کردن در طبیعت بهره برده و در جهت حفظ سنتها، آدابورسوم و سبک زندگی اصیل خود تلاش میکنند؛<ref> [https://journals.ut.ac.ir/article_17801.html . قرخلو، «مطالعۀ تغییرات فرهنگی در میان قبایل ایل قشقایی در ایران»، 1386ش، ص173-174.]</ref> اما کمبود مراتع غنی برای چرای دام بهدلیل خشکسالی یا جادهسازیهای بیرویه، | ایل قشقایی با وجود دگرگونیهای اجتماعی، سعی کردهاند آدابورسوم خود را حفظ کنند. عشایر قشقایی هنوز هم از زندگی کردن در طبیعت بهره برده و در جهت حفظ سنتها، آدابورسوم و سبک زندگی اصیل خود تلاش میکنند؛<ref> [https://journals.ut.ac.ir/article_17801.html . قرخلو، «مطالعۀ تغییرات فرهنگی در میان قبایل ایل قشقایی در ایران»، 1386ش، ص173-174.]</ref> اما کمبود مراتع غنی برای چرای دام بهدلیل خشکسالی یا جادهسازیهای بیرویه، ازبین رفتن ایلراهها، کاهش امنیت دام و افراد خانوادهٔ عشایر بهدلیل مسیرهای صعبالعبور کوچرو و مشکلات حملونقل دام عشایر <ref> [https://www.farsnews.ir/isfahan/news/14010502000842/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D9%84-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%B4%D8%AA-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D9 . «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه«، خبرگزاری فارس.]</ref> سبب شده روزبهروز تعداد خانوارهای کوچنشین کاهش پیدا کرده و تمایل افراد ایل برای [[یکجانشینی]] و زندگی شهری افزایش یابد. این امر سبب تهدید و تغییر فرهنگی ایل قشقایی، آدابورسوم و [[سادهزیستی]]، تغییر در الگوی معیشت متکی به دامپروری،<ref> [https://journals.ut.ac.ir/article_17801.html . قرخلو، «مطالعۀ تغییرات فرهنگی در میان قبایل ایل قشقایی در ایران»، 1386ش، ص173-174.]</ref> فراموشی سبک غذایی طبیعی و محلی، بازیهای بومی و محلی، آواها و نواهای سنتی ایل قشقایی شده و آنها را از تولیدکنندگی به [[مصرفگرایی]] سوق داده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/isfahan/news/14010502000842/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D9%84-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%B4%D8%AA-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D9 . «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه«، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*«آداب و رسوم ایل قشقایی»، وبسایت نورپادکست، تاریخ بازدید: | {{آغاز منابع}} | ||
*«آداب و رسوم عروسی عشایر قشقایی»، وبسایت شیدرُخ، تاریخ بازدید: | *«آداب و رسوم ایل قشقایی»، وبسایت نورپادکست، تاریخ بازدید:۱۷ شهریور ۱۴۰۴ش. | ||
*آذرنیوش، زهرا، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو، تاریخ درج مطلب: | *«آداب و رسوم عروسی عشایر قشقایی»، وبسایت شیدرُخ، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۴ش. | ||
*اشرفی خیرآبادی، حمید، «ایل بختیاری»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، | *آذرنیوش، زهرا، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آذر ۱۴۰۰ش. | ||
*افروغ، محمد، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس | *«ارتقای شاخصهای توسعه عشایری استان اصفهان پس از انقلاب اسلامی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ بهمن ۱۴۰۱ش. | ||
*«اجاق قشقایی نماینده فارس در جشنواره فیلم اقوام ایرانی»، وبسایت خبربان، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ش. | |||
*اشرفی خیرآبادی، حمید، «ایل بختیاری»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارهٔ ۱۴۲، ۱۳۸۸ش. | |||
*افروغ، محمد، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس نظریهٔ ساختیابی گیدنز»، فصلنامهٔ جامعهشناسی هنر و ادبیات، شمارهٔ ۱، بهار و تابستان ۱۴۰۱ش. | |||
*امیری، سید رزاق، تاریخ و فرهنگ مردم فراشبند، شیراز، نوید، چاپ اول، ۱۳۸۲ش. | *امیری، سید رزاق، تاریخ و فرهنگ مردم فراشبند، شیراز، نوید، چاپ اول، ۱۳۸۲ش. | ||
*«انقلاب اسلامی در شیراز چگونه به پیروزی رسید؟»، وبسایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: | *«انقلاب اسلامی در شیراز چگونه به پیروزی رسید؟»، وبسایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ بهمن ۱۳۹۸ش. | ||
*«ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا، تاریخ درج مطلب: | * «ایل قشقایی؛ نامی که انگلیسی ها حتی از شنیدنش میترسند»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 10 اردیبهشت 1402ش. | ||
*«پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.، تاریخ بازدید: | *«ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا، تاریخ درج مطلب: ۲۸ مهر ۱۴۰۲ش. | ||
*«پیشههای مردم| پیشینههای قشقاییها| شغل قشقاییها| درامد قشقاییها»، وبلاگ قشقاییها، تاریخ درج مطلب: | * «بایداق، صنایع دستی ایل قشقایی در چهارمحال و بختیاری»، وبسایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 6 دی 1400ش. | ||
* «برگزاری جشنواره عشایری باعنوان بر مدار آستانه در دهاقان»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 27 خرداد 1402ش. | |||
* «برگزاری جشنواره رنگها نمایی از اصالت و زیبایی سنتهای ایل قشقایی در فارس»، وبسایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 9 فروردین 1401ش. | |||
*«برگزاری نخستین همایش ملی زنان تأثیرگذار قشقایی»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۳ دی ۱۴۰۳ش. | |||
*«پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.، تاریخ بازدید: ۱۴ دی ۱۴۰۲ش. | |||
*«پیشههای مردم| پیشینههای قشقاییها| شغل قشقاییها| درامد قشقاییها»، وبلاگ قشقاییها، تاریخ درج مطلب: ۱۷ شهریور ۱۳۹۴ش. | |||
* «جلوهای زیبا از مراسم بلهبران قشقاییها»، وبسایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 18 اسفند 1396ش. | |||
* «حرکت هیئت عزاداری قشقاییها در روز تاسوعا یک حرکت غیرتمندانه دینی است»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: 10 تیر 1404ش. | |||
*حسینینیک، سید ابوالحسن، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس، تاریخ درج مطلب: ۲۴ ژوئن ۲۰۱۸م. | |||
*درداری، نوروز، تاریخ سیاسی ایل بزرگ قشقایی، شیراز، قشقایی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش. | *درداری، نوروز، تاریخ سیاسی ایل بزرگ قشقایی، شیراز، قشقایی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش. | ||
*«روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا | *رجایی دستغیب، زرآسا و دیگران، «فرایند تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی در عصر پهلویها از دیدگاه مردمشناسی»، نامه انسانشناسی، دوره ۱۹، شماره ۳۵، ۱۴۰۱ش. | ||
*زارع، راضیه، «بررسی و | *رشیدوش، وحید و شربتیان، یعقوب، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، جامعهشناختی کاربردی و پژوهشهای اجتماعی، شماره ۳، بهار ۱۴۰۱ش. | ||
*قربانی | *رضایی، منصوره، «ایل قشقایی پهلوی دوم (از کودتای ۲۸ مرداد تا ۱۳۵۷ش)»، وبسایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آبان ۱۴۰۰ش. | ||
*قرخلو، مهدی، | *«روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
*«کوچ عشایر قشقایی در ایران آغاز شد»، وبسایت آنادلو آژانس، تاریخ بازدید: | *زارع، راضیه، «بررسی و مطالعهٔ معماری جوامع کوچروی زاگرس جنوبی بر مبنای قوم باستانشناسی: مطالعه موردی ایل قشقایی»، پژوهشهای باستانشناسی، شمارهٔ ۳۴، پاییز ۱۴۰۱ش. | ||
*مردانلو، اسماعیل، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی، تاریخ درج مطلب: | *«زبان و ادبیات»، وبلاگ ایل قشقایی، تاریخ درج مطلب: ۴ آبان ۱۳۹۴ش. | ||
*نجاتی، غلامرضا، جنبش ملی شدن صنعت نفت و کودتای ۲۸ مرداد | *«سبک زندگی عشایر ایل قشقایی»، وبسایت آپارات، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش. | ||
*نصیری طیبی، منصور و یزدان پناه، میلاد، «تحلیلی بر سوادآموزی در ایل قشقایی پیش از آموزش عشایری»، فصلنامه انسانشناسی، | *سرحدی، رضا، «انتقامی که رژیم پس از یک دهه گرفت»، وبسایت پژوهشکده تاریخ معاصر، تاریخ درج مطلب: ۲۲ فروردین ۱۴۰۱ش. | ||
*«ویژگیهای رفتاری ایل قشقایی»، وبسایت ایران هتل آنلاین، تاریخ درج مطلب: | *سروش، سمیرا، «قشقایی؛ ایل ایرانی، برند جهانی»، وبسایت جوان آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۸ اسفند ۱۳۸۹ش. | ||
*«همه چیز | *«شاخصههای زیبایی و رنگشناسی لباس زنان قشقایی»، وبسایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب: ۵ مهر ۱۳۹۷ش. | ||
*شیبانی، عبدالکریم و دیگران، «تأثیرات جهانی شدن بر هویت قومی ایل قشقایی»، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره ۲، شماره ۳، شهریور ۱۳۹۰ش. | |||
*قربانی جعفربیگلو، داود، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۹۱ش. | |||
*قرخلو، مهدی، «مطالعهٔ تغییرات فرهنگی در میان قبایل ایل قشقایی در ایران»، نشریهٔ پژوهشهای جغرافیایی، شمارهٔ ۱، ۱۳۸۶ش. | |||
*قرقانی، احسان، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش. | |||
*«کتاب ایل قشقایی در تاریخ معاصر ایران»، وبسایت ایران کتاب، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش. | |||
*«کتابهای منتشرشده مرتبط با ایل قشقایی»، وبلاگ سیامک قشقایی، تاریخ درج مطلب: ۳۰ بهمن ۱۳۸۹ش. | |||
*«کوچ عشایر قشقایی در ایران آغاز شد»، وبسایت آنادلو آژانس، تاریخ بازدید: ۱۴ دی ۱۴۰۲ش. | |||
*«کوسه گلین (آیین بارانخواهی در قشقایی)»، وبلاگ قشقایی دیلی، تاریخ درج مطلب: ۴ دی ۱۳۹۲ش. | |||
*مردانلو، اسماعیل، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ فروردین ۱۳۹۳ش. | |||
*«مستند ایل بزرگ قشقایی- قسمت اول- تاریخ قشقایی از دوران کهن تا ایام معاصر»، وبسایت آپارات، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش. | |||
* «مستند "درنا" از استان فارس منتخب ایران در جشنواره ABU شد»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 22 اردیبهشت 1397ش. | |||
*«مستندی که جشن ازدواج در قوم قشقایی را نمایش میدهد/ نگذاریم فرهنگ بومی عشایر بدون سند تصویری از بین رود»، وبسایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 18 آبان 1400ش. | |||
*«موسیقی «سهراب خان شهید» منتشر شد؛ روایتی از دلاوریهای ایل قشقایی در دفاع از وطن»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۶ مرداد ۱۴۰۴ش. | |||
*میرزایی درهشوری، غلامرضا، «سازمان ایلی و ترکیب اجتماعی ایل قشقایی»، وبلاگ تراختور قشقایی، تاریخ باردید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش. | |||
*نادرپور، بابک، «نگاهی جامعهشناختی به ایل قشقایی (گذشته، حال، آینده)»، مطالعات ملی، شماره ۲ و ۳، زمستان ۱۳۷۸ش و بهار ۱۳۷۹ش. | |||
*نجاتی، غلامرضا، جنبش ملی شدن صنعت نفت و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ هشتم، ۱۳۷۸ش. | |||
*نصیری طیبی، منصور و یزدان پناه، میلاد، «تحلیلی بر سوادآموزی در ایل قشقایی پیش از آموزش عشایری»، فصلنامه انسانشناسی، شمارهٔ ۳۵، بهمن ۱۴۰۱ش. | |||
*«نقش ایل قشقایی در اتحاد ملی و دفاع مقدس»، روزنامه همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش. | |||
*«نمایش اصالت ایل قشقایی در گالری نقاشی آدوسانلی در آباده»، خبرگزاری پانا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۴۰۴ش. | |||
*ورمقانی، حسنا، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، شماره ۲۵، زمستان ۱۳۹۳ش. | |||
*«ویژگیهای رفتاری ایل قشقایی»، وبسایت ایران هتل آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | |||
*«همه چیز دربارهٔ ایل قشقایی»، وبسایت مجلهٔ الی گشت، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۳۹۸ش. | |||
{{پایان منابع}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۱۲
ایل قشقایی؛ کوچنشینان ترکزبان ساکن در منطقهٔ زاگرس جنوبی.
ایل قشقایی، دومین جمعیت بزرگ ترکتبار ایران هستند که در دوران صفویه بهعنوان یک اتحادیه ایلی منسجم شکل گرفتند. این ایل دارای ساختار سیاسی-اجتماعی بسیار پیچیده و کارآمدی از ایلخان تا ریشسفید بود که انسجام و قدرت آنها را تضمین میکرد. نکته جالب توجه جایگاه والای زنان در این ساختار مردسالار است که به ستون خیمه تشبیه شده و نقشی محوری در مدیریت خانواده و اقتصاد ایفا میکنند. سبک زندگی قشقایی سرشار از شادی، موسیقی غنی و صنایع دستی ارزشمند است و ویژگیهایی چون چالاکی و مقاومت آنها الهامبخش نامگذاری خط تولید شرکت خودروی نیسان در ژاپن با نام قشقایی شد. این ایل در طول تاریخ نقشی کلیدی بهعنوان مدافع مرزهای جنوبی ایران ایفا کرده و در رویدادهای مهمی چون مبارزه با استعمار انگلیس، حمایت از نهضت ملی شدن نفت و انقلاب اسلامی ایران و دفاع مقدس حضوری برجسته داشتند. باورهای عمیقی مانند تقدس اجاق هویت آنها را شکل داده است. با این حال، امروزه با چالشهایی نظیر یکجانشینی و تأثیرات مدرنیته روبهرو هستند که سبک زندگی و فرهنگ اصیل آنها را تهدید میکند.
واژهشناسی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایل واژهای مغولی-ترکی بهمعنایی یار، همراه، خویشان، نزدیکان، تبار، اهلخانه و طایفه است. واژهٔ ایلات جمع ایل است که در زمان ایلخانیان برای اشاره به طوایف صحرانشین و نیمهصحرانشین به کار میرفت. [۱] واژهٔ قشقایی، مرکب از «قشق» و «قایی» است؛ قشق، نام سرزمینی بود که این قوم در آن زندگی میکردند و «قایی» برگرفته از نام یکی از قبایل ۲۴گانهٔ ترکان اغوز بوده که وظیفه حفاظت از امپراتوری را داشتهاند. همچنین واژهٔ ترکی «قاشقا» بهمعنای پهلوان و شجاع است.[۲]
تاریخچه ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مردمان ایل قشقایی، ابتدا ساکن دشت قبچاق از سرزمینهای حاشیهٔ ترکستان وابسته به ایران بودهاند که بعدها به فلات ایران کوچ کردند. این قوم که «قشقه» نامیده میشد، در سرزمینی به نام «قشق» و کنار رودخانهای به نام «قاشقا» زندگی میکردند. آنها از گذشتههای دور در استان فارس و جنوب ایران حضور داشتهاند. [۳] در دورهٔ شاهاسماعیل صفوی، امیرقاضی شاهیلو از این طایفه برای گسترش مذهب شیعه و دفاع از مرزهای جنوبی ایران با دیگر چادرنشینان منطقه فارس، متحد شد و ایل قشقایی را شکل دادند.[۴]
جمعیتشناسی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جمعیت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایل قشقایی یکی از ایلهای بزرگ و پرجمعیت ایران بوده و بعد از ترکهای آذربایجان، دومین جمعیت ترکهای ایران را تشکیل میدهند.[۵] جمعیت ایل قشقایی بیش از یک میلیون نفر است[۶] که از این تعداد حدود یکصد هزار نفر هنوز کوچرو هستند.[۷]
زبان و مذهب
[ویرایش | ویرایش مبدأ]قشقاییها نژاد ترک دارند و به زبان ترکی و با گویش قشقهای سخن میگویند.[۸] زبان ترکی قشقایی محصول اختلاط لهجههای اقوام مختلف اُغوزها و قبچاقهادر طول قرنها است که بهشکل زبان واحد آذربایجانی درآمده است. زبان مغولی و زبان تاتی نیز در شکلگیری آن نقش داشتهاند. لهجه ترکی قشقایی عمدتاً آذربایجانی است؛ اما ویژگیهایی از ترکی آناتولی نیز دارد؛ بهویژه در طایفه فارسیمدان. قشقاییها شیعهمذهب و دوازدهامامی هستند.[۹]
خاستگاه جغرافیایی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سکونتگاه اصلی ایل قشقایی در استان فارس است؛ اما آنها بهصورت پراکنده در برخی نقاط دیگر مانند گچساران در استان کهکیلویه و بویراحمد، شهرهای بروجن، کیان، سامان، طاقانک و بلداجی در استان چهارمحال و بختیاری، شهرهای قلعهتل و هفتکل در استان خوزستان، شهرهای سمیرم، فریدن و لنجان در استان اصفهان و شهرهای دشتی و دشتستان در استان بوشهر، نیز ساکن هستند.[۱۰]
منطقهٔ قشلاق عشایر قشقایی در جنوب شرق فارس قرار دارد. این منطقه محل قشلاق طوایف ششبلوکی، فارسیمدان، کشکولی کوچک و عمله است. این منطقه از مناطق کمارتفاع جلگهای جهرم، لار و فیروزآباد شروع شده و تا کنارههای خلیجفارس ادامه دارد.[۱۱]
ویژگیهای مردمی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ویژگیها و علایق باطنی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ویژگیهای برجسته قشقاییها عبارتاند از:
- شادی و شادمانی و رغبت فراوان به جشن و رقصهای گروهی با لباسهای رنگارنگ؛
- عادت از کودکی به نوشیدن چای و کشیدن قلیان، بهویژه چپق؛
- احترام و پیروی از خان بزرگ ایل؛
- علاقه عمیق به موسیقی با نوازندگی خانها و دیگران بهویژه نواهای شاد و گاهی غمانگیز؛
- تلاش و استقامت بالا در برابر مشکلات که سبب شده قشقاییها در دفاع از مرزهای کشور همیشه حاضر و پایدار باشند.[۱۲]
- چالاکی، هوشمندی، کنترل، پرطاقتی و انعطافپذیری که برگرفته از سبک زندگی کوچنشینی آنان است. شاید بهدلیل همین ویژگیها بود که شرکت ژاپنی نیسان در سال ۲۰۰۷م، یکی از پرتحرکترین خطوط تولید خودروی خود را با نام «قشقایی» راهاندازی و به بازارهای جهانی عرضه کرد[۱۳]
- شجاعت، ایستادگی، سادهدلی و پاکطینتی، جنگجویی و سلحشوری از خصوصیات اخلاقی بارز قشقاییها است.[۱۴]
ویژگیهای ظاهری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عموماً، قشقاییها بهعنوان مردمانی بلندقامت، دلاور و خوشچهره با ویژگیهای ظاهری چون پوست گندمگون، چشمان تیره و موی مشکی شناخته میشوند. البته در میان طایفههای فارسیمدان و درهشوری، افرادی با پوست سفید و موی بور نیز یافت میشوند.[۱۵]
ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سازمان نظام ایل قشقایی، برخلاف تصور رایج، یک نظام یکپارچه و کارآمد بود. پایداری و انسجام این ایل صرفاً مبتنی بر وحدت قومی یا اِعمال زور توسط رؤسا نبود، بلکه ریشه در یک ساخت فرهنگی پویا و توسعهای داشت. این ساختار اجتماعی توانمند، نهتنها از درون منسجم بود، بلکه نسبت به شرایط متغیر جوامع داخلی و بیرونی نیز انعطافپذیر و واکنشگرا عمل میکرد.[۱۶]
تقسیمبندی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]رؤسای ایل قشقایی به طایفه شاهیلو تعلق داشتند و اولین رئیس ایل، امیرقاضی شاهیلو بود که نزد مردم از جایگاه ارجمندی برخوردار بود. اولین شخصی که در ایل قشقایی عنوان ایلخان را برگزید، محمدعلیخان بود.[۱۷] ایل قشقایی از شش طایفه بزرگ به نامهای کشکولی بزرگ، کشکولی کوچک، درهشوری، ششبلوکی، فارسیمدان و عمله تشکیل شده است. هرکدام از این طوایف متشکل از تیرههای گوناگونی هستند.[۱۸] طایفه کشکولی بزرگ ۴۶ تیره و طایفه کشکولی کوچک ۱۴ تیره دارد. طایفه درهشوری ۵۲ تیره و طایفه عمله ۴۶ تیره دارد. طایفه فارسیمدان نیز ۲۵ تیره و طایفه ششبلوکی نیز ۲۰ تیره دارد. این تقسیمبندی بهدنبال گسترش جمعیت ایل قشقایی شکل گرفت و نقش مهمی در شناخت خانوادههای مختلف، تفکیک سرمایه آنها (زمین کشاورزی و دام) داشت تا افراد با تعامل بهتری در کنار یکدیگر زندگی کنند.[۱۹]
ساختار اجتماعی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ایل: بزرگترین واحد سیاسی که از چندین طایفه تشکیل شده است. ایل مسئولیتهایی مانند جنگ، حفظ امنیت داخلی و تقسیم مراتع را برعهده داشت.
- طایفه: یک واحد سیاسی-اجتماعی که از چند تیره تشکیل میشود. اعضای یک طایفه ممکن است نیای مشترک داشته باشند یا نام طایفه از یک مکان گرفته شده باشد.
- تیره: منسجمترین و مشخصترین بخش ایل که اعضای آن خویشاوندی نزدیک دارند و به یک جد مشترک میرسند. تیره بهنوعی شناسنامه فرد ایلی محسوب میشود.
- بنکو: هر تیره از تعدادی بنکو تشکیل شده است که اعضای آن معمولاً نوادگان یک فرد هستند و هنگام کوچ با یکدیگر حرکت میکنند.
- بیله: زیرمجموعه بنکو است و شامل ۳ تا ۱۰ خانوار خویشاوند میشود که هنگام کوچ با هم هستند و همبستگی قومی زیادی دارند.
- خانوار: کوچکترین واحد ایل که شامل تمام افرادی است که زیر یک چادر زندگی میکنند. این واحد توسط سرپرست خانوار اداره میشود.[۲۰]
سلسلهمراتب سیاسی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ساختار سیاسی ایل قشقایی یک نظام سلسلهمراتبی مشخص داشت که از رأس تا قاعده به شرح زیر تعریف میشد:
ایلخان: در رأس هرم سیاسی قرار داشت و به خاندان شاهیلو میرسید. ایلخانان ثروتمندترین و برجستهترین خوانین بودند. آنها مالک دام فراوان، مراتع انحصاری و املاک در شهرهای مجاور بودند و خود را ممتازتر از تمام قشرهای دیگر، از جمله کلانتران، میدانستند و از ازدواج دختران خود با افراد خارج از خاندان اصلی اکراه داشتند.[۲۱]
ایلبیگی: معاون خان بود که از خویشاوندان ایلخان برگزیده میشد.[۲۲]
کلانتر: هر طایفه تحت سرپرستی یک کلانتر یا خان بود که توسط ایلخان تعیین و حکم او سالانه تجدید میشد. او نماینده قدرت ایلخان در طایفه بود. وظایف اصلی شامل حفظ اتحاد تیرهها، اجرای دستورات ایلخان، تهیه تجهیزات جنگی، اخذ مالیات از کدخدایان، رفع اختلافات، برنامهریزی کوچ طایفه و تنبیه مخلّان نظم بود. پذیرش کلانتر توسط مردم منوط به شایستگی و فعالیت او در جهت منافع طایفه بود.
کدخدایان: منزلت کدخدایان اغلب موروثی بود؛ اما به کسب رضایت اعضای تیره خود وابسته بود. از نظر اقتصادی از مردم عادی برخوردارتر بودند؛ اما قدرت واقعی آنها بر اساس اعتماد مردم تیره بود؛ زیرا کدخدا نماینده کلانتر بود و باید مورد اعتماد مردم نیز قرار میگرفت تا قدرت او رسمیت یابد.[۲۳]
ریشسفید: مسئولیت ابلاغ فرامین کدخدا رابر عهده داشت.[۲۴]
افراد عادی ایل: بخش اعظم جامعه را تشکیل میدادند. با وجود داشتن دام، زندگی ساده و پرزحمتی داشتند. سابقه طولانی در دامداری باعث میشد بهندرت محتاج دیگران شوند.
قشرهای نازل و مطرود: آخرین گروه شامل افراد وابسته و نیمهمطرود ایل بودند (مانند نوازندگان، سلمانیها، آهنگرها و ساربانها). سایر اعضای ایل با تحقیر به این گروه مینگریستند و پیوند زناشویی با آنها بهندرت برقرار میشد و ازدواجهای این گروه در درون خودشان صورت میگرفت.[۲۵]
ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی در دوران پهلوی دستخوش تحولات بنیادین شد. در این دوره، ردههای بالای سازمان ایلی و بهتبع آن، قدرت خوانین تضعیف شد، تا جایی که امروزه طبقه حاکم سنتی در این ایل جایگاهی ندارد.[۲۶] در ساختار جدید، تنها ریشسفیدان توانستهاند نفوذ سنتی و جایگاه اجتماعی خود را حفظ کنند. سمت و جایگاه کدخدا بهطور رسمی از ساختار مدیریتی ایل حذف شده است. امور مربوط به واحدهای محلی یا فرعی از طریق شوراهای عشایری سازماندهی و اداره میشوند. مدیریت امور طایفه و برقراری نظم و امنیت نیز از طریق بسیج عشایری و انتظامات عشایری صورت میگیرد.[۲۷]
ساختار سازمان سیاسی-اداری ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نظام ایل قشقایی دارای یک ساختار سیاسی-اداری توسعهیافته بود که با نیازهای دولت مرکزی ایران در تعامل بود و ساختارهای داخلی خود را برای مدیریت امور پیچیده ایل سازماندهی میکرد. این سازمانها عبارت بودند از:
ایلخانی؛ منصب ایلخانی از زمان جانیخان قشقایی در دورۀ قاجار اهمیت یافت و قدرت اصلی حکومت در ایل بر عهده ایلخان و ایلبیگی بود که احکام حکومتی آنها از سوی پادشاه یا والی صادر میشد. ایلخان دارای قوه مجریه مطلقه بود و بر تمام امور داخلی و خارجی نظارت داشت. اختیارات وی شامل تشکیل یکپارچه ایل، رسیدگی به اوضاع سیاسی-اجتماعی، انجام امور دولتی، تجهیزات لشکری، محاسبه و تحویل به موقع مالیات به مقامات مرکزی، تعیین کلانتران، رفع اختلافات بزرگ بین طوایف و برنامهریزی حرکات کلی ایل بود.
ایلبیگی؛ بهعنوان معاون ایلخان عمل میکرد و معمولاً از میان فرزندان یا برادران ایلخان انتخاب میشد. مسئولیت امور داخلی شامل جمعآوری مالیات، تجهیز قوا، کارهای اداری، تنظیم امور املاک و سرپرستی طوایف را بر عهده داشت.
امور دیوانی یا منشیگری؛ یکی از مهمترین سازمانهای اجرایی دستگاه ایلخانی بود. رسیدگی و ثبت و ضبط دقیق درآمدهای ملکی، مالیاتها، وجوه جمعآوری شده، مخارج سازمانها، هدایا، امور اداری، صورتحسابهای مربوط به میرآخور، فراشباشی و حوالههای صادره از دربار ایلخانی و همچنین خرید تسلیحات از وظایف او بود.
فراشخانه؛ تحت فرماندهی فراشباشی بود که سربازان ورزیده و کارآزمودهای در اختیار داشت. وظایف او اجرای فرامین ایلخانی شامل دستگیری مجرمان، تنبیه متخلفان، توقیف اموال، ایجاد نظم و قضاوت در مورد نحوه اجرای مجازات و برپایی چادرهای ایلخان و پذیرایی از مهمانان و مسئول صدور اجازه ورود افراد به حضور ایلخان بود.
نوکر باب؛ گارد مخصوص اجرای اوامر ایلخانی که اغلب از طایفه عمله بودند. کسب این مقام افتخار بزرگی برای فرد و طایفهاش محسوب میشد. ویژگیهای مورد نیاز شامل هوش، وفاداری به خاندان خان، مهارت در سوارکاری، تیراندازی و جنگهای چریکی بود. آنها در مواقع لزوم بهعنوان تفنگچی و محافظ زیر حمایت مستقیم خان عمل میکردند و رابطه عمیقی از فداکاری متقابل با خانواده خان داشتند.
یوردچی؛ این خانوارها ساعتها پیش از کوچ اصلی ایل حرکت کرده و محل اطراق بعدی ایل را بازدید میکردند تا مکانی با علوفه مناسب و محل برپایی چادر امن (معمولاً در محل مشخص یورد ایلخانی) تعیین کنند.
یساولان؛ یساول بهمعنای چماق نقرهای است. در هنگام سفر و حرکت دستهجمعی ایل، یساول با اسب در جلوی سواران حرکت کرده و با استفاده از چماق خود، بر نظم و ترتیب حرکت سواران تحت فرماندهی ایلخان نظارت میکرد.
توپچیها؛ در زمان صولتالدوله، توپخانه مجهزی شامل چندین عراده توپ و مسلسل (میترایوز) در اختیار بود که در جنگ با انگلیسیها به کار گرفته شد و منجر به دریافت پاداش از سوی ایلخان برای توپچیباشی و نیروهایش شد.
میرآخور؛ اداره و تربیت اسبهای سواری ایلخانی و نگهداری و چرای این اسبها بر عهده افراد طایفه مهترخانه بود.
ساربان؛ محافظت از شترهای ایلخانی.[۲۸]
فرهنگ ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ادبیات عامه ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ادبیات غنی ایل قشقایی که بیشتر شامل شعر و داستان است، هویتی شفاهی دارد و در طول نسلها سینهبهسینه نقل شده و کمتر بهصورت مکتوب درآمده است. این ادبیات آینهای تمامنما از زندگی ایلی است که در آن طبیعت، عشق، هجران، شکوه از روزگار و بهویژه پدیده کوچ، الهامبخش اصلی شاعران و داستانسرایان بودهاند. با وجود پیشینه غنی در دلاوری و مبارزه، شعر قشقایی بیش از آنکه حماسی باشد، لحنی پرسوز و غنایی دارد و با اساطیر و آدابورسوم کهن ایرانی پیوندی عمیق برقرار کرده است؛ بهطوری که زبان ترکی تنها وجه تمایز آشکار آن با ادبیات فارسیزبانان به شمار میرود.
قالبهای شعر قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شعر در ادبیات قشقایی بر پایه شمارش هجاها سروده میشود و دارای قالبهای متعددی است که هر یک کارکرد و موسیقی خاص خود را دارند:
- تغزل؛ این قالب که بیشترین سهم را در ادبیات قشقایی دارد، معمولاً در یازده هجا سروده میشود. عشق مهمترین درونمایه آن است؛ اما مضامینی چون مقاومت، وطنگرایی و فقر نیز در آن به چشم میخورد.
- گرایلی؛ این قالب هشت هجایی، پیوندی نزدیک با موسیقی دارد و سه آهنگ معروف به نامهای گرایلی، باشگرایلی و باسْمهگرایلی با آن اجرا میشود.
- آسانَک (بایاتی)؛ این قالب کهن که از چهارپارههای هفتهجایی تشکیل شده، یکی از قدیمیترین اشکال شعر عامیانه در میان قشقاییها است. مصرع سوم آن آزاد است و سه مصرع دیگر همقافیهاند و اندیشه اصلی شاعر در دو مصرع پایانی آشکار میشود.
- شاختایی؛ این شعر با آهنگی به همین نام خوانده میشود. در باور ایلی، شاختایی لقبی برای شاهاسماعیل صفوی بوده و شعری منسوب به او نیز با همین آهنگ در میان ایل رواج دارد.
- مسمط؛ این قالب که در دهههای اخیر میان شاعران نوگرای قشقایی رواج یافته است، اغلب با الهام از منظومه مشهور «حیدربابایه سلام» اثر شهریار سروده میشود.[۲۹]
پوشاک
[ویرایش | ویرایش مبدأ]لباس مردان و زنان قشقایی بر پوشیدگی کامل بدن استوار بوده و متناسب با شرایط اقلیمی، فرهنگ، ارزشها و آدابورسوم آنها انتخاب شده است. لباس ایل قشقایی توسط بانوان هنرمند ایل دوخته میشود.[۳۰]
لباس مردان ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- تنبان: شلوارهای دمپا گشاد.
- قیناق: پیراهنهای بدون یقه.[۳۱]
- آرخالق: عبایی بلند که آن را با شال به کمر میبندند.
- کپنک: قبایی نمدی و گرم که بیشتر در فصل زمستان استفاده میشود.
- برک: کلاه نمدی قشقایی.[۳۲]
اوایل قرن بیستم، لباس مردان قشقایی شامل پیراهن بییقه سفید، شلوار گشاد سیاه، قبایی که با کمربند بسته میشد و کلاه کوتاه و گرد نمدی بود و گاهی نیز ژاکتهای پوستی و جلیقههای نمدی به آن اضافه میشد. کفش آنها معمولاً گیوه بود. علاوه بر این، چوقا که عبای نازکی بود، مخصوص جشنها، شکار و جنگ بر تن میکردند و برای تزئین لباس، قطار فشنگ به کمربند خود میبستند. شکل و نوع کمربند و نحوه بستن قطار فشنگ، راهی برای شناسایی مردان از طوایف مختلف قشقایی بود. از سال ۱۳۰۷ تا ۱۳۲۰ش و در دوران ممنوعیت لباس محلی توسط رضاشاه، مردان قشقایی مانند سایر ایرانیان مجبور به پوشیدن لباسهای غربی شدند. پس از برکناری رضاشاه، قشقاییها لباس محلی خود را دوباره پوشیدند؛ اما چوقا دیگر استفاده نشد و ارخالق به لباس مهمانی تبدیل شد. همچنین در این دوره، ناصرخان قشقایی کلاه جدیدی به نام دوگوشی از نمد معرفی کرد که بهسرعت به نمادی از قدرت، خودمختاری و هویت قشقاییها بدل شد.[۳۳]
لباس زنان ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- شلیته: دامنی چند لایه و بلند تا نزدیک مچ پا.
- قیناق: تونیکی که شکاف در دو سمت آن است.
- ژاکت کوتاه؛
- کلاقچه: یک کلاه کوچک.
- تور: روسری که مانند چادر است.
- یاقلق و قالاق: یک بند ابریشمی که زنان آن را روی سر خود میبندند.
لباس زنان ایل قشقایی ضمن اینکه پوشش کاملی را برای بانوان فراهم آورده، برای تحرک و کار کردن محدودیتی ایجاد نمیکند و تناسب آن با فصول مختلف سال و محافظت از سرما و گرما و با رعایت ارزش اقتصادی آن برای خانواده مثالزدنی است. [۳۴] پس از سقوط رضاخان در سال ۱۳۲۰ش، یکی از تغییرات لباس زنان قشقایی اضافه شدن پیشانیبند ابریشمی (یاقلق یا قالاق) بود که هنوز هم روی چارقد خود میبندند. در میان زنان قشقایی، جواهراتی مانند گردنبند، سنجاق چارقد، گوشواره و النگو نمادی از ثروت خانوادگی محسوب میشود. معمولاً زنان طوایف مختلف قشقایی با طرح و رنگ لباس و پیشانیبندشان قابل شناسایی هستند و لباس کودکان نیز معمولاً مشابه بزرگترها است.[۳۵]
آرایش زنان قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در فرهنگ سنتی قشقایی، زنان عموماً تمایلی به استفاده از آرایشهای معمول ندارند. تفاوت اصلی و سنتی در ظاهر میان زنان متأهل و دختران مجرد، در «چتر زلف» زنان متأهل است. این آرایش خاص مو، بهطور سنتی و بهعنوان یک آیین مهم، تنها در مراسم عروسی و برای تزیین عروس ایجاد میشود و نشاندهنده ورود زن به مرحله تأهل است.[۳۶]
آدابورسوم
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایل قشقایی بهدلیل زندگی در طبیعت از روحیهٔ شادی برخوردارند و به شادی و جشن علاقه بسیاری دارند. برگزاری جشنهای باشکوه و متعدد، بخش جداییناپذیر از زندگی در ایل قشقایی است.[۳۷]
عید نوروز
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در گذشته قشقاییها یک روز قبل از عید نوروز، برای درگذشتگان گوسفندی قربانی کرده و بر مزارشان حاضر میشدند و زنان برای پذیرایی، گندم برشته و نان شیرین میپختند. شب عید، مادران دست و پای کودکان خود را در خواب حنا میبستند تا صبح با دست و پایی رنگین بیدار شوند. قشقاییها بهجای سفره هفتسین مرسوم، محور اصلی سفرهشان کاسهای پر از آب چشمه و سبزههای طبیعی بود و در کنار آن، قرآن، آینه با تخممرغهای رنگی، گندم برشته، نان شیرین و شاخه بیدمشک قرار میدادند. لحظه تحویل سال با تیراندازی یکی از بزرگان یا جوانان ایل اعلام میشد و بلافاصله نوای ساز بلند میشد و زنان بزرگ ایل، دستمالی رنگی به ساز میبستند. خانوادهها نیز با پهن کردن گلیم و جاجیم رنگی بر چادر سیاه خود، آمادگیشان برای پذیرایی از مهمانان را اعلام میکردند. بزرگان ایل ابتدا سفره عید را در خانه خانواده سوگوار پهن میکردند. هر خانواده برای سال نو گوسفندی قربانی میکرد و شب عید حتماً باید پلو و خورش روی اجاق میداشتند. سپس دید و بازدیدها آغاز میشد و کودکان با خواندن شعر از بزرگترها عیدی میگرفتند.[۳۸]
مراسم بلهبران
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مراسم بلهبران در ایل قشقایی با نام «باشلُقبران» شناخته میشود که بهمعنای تعیین باشلق یا همان شیربهای عروس است. این مراسم با آداب و رسوم خاصی همراه است:
- استقبال و خوشامدگویی؛ ورود مهمانان خانواده عروس به خانه داماد با شلیک هوایی اعلام میشود و خانواده داماد نیز با شلیک متقابل به آنها خوشامد میگویند که نماد سلام و احترام متقابل است.
- موسیقی و رقص؛ موسیقی مراسم توسط «اوستا» نواخته میشود. رقصها شامل «هِلی» و «اشرف منگنه» است. زنان با چرخاندن دستمال هفترنگ میرقصند و رقص مردان که «جنگنامه» نام دارد، بهصورت چوببازی اجرا میشود. زنان همچنان لباسهای سنتی و رنگارنگ خود را حفظ کردهاند؛ اما پوشش سنتی مردان تا حد زیادی جای خود را به لباسهای امروزی داده است.
- تعیین مهریه؛ در این مراسم، چمدان هدایای عروس به نمایش گذاشته میشود و پس از آن، میزان مهریه و شیربها بهصورت رسمی تعیین و اعلام میشود تا در نهایت عقد زوجین ثبت شود.[۳۹]
مراسم عروسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در میان ایل قشقایی، مراسم عروسی با آداب و رسوم ویژهای برگزار میشود که ممکن است از سه روز تا دو هفته به طول انجامد. برای دعوت از میهمانان، سوارکارانی ماهر به نام «اَخچی» به مناطق اطراف فرستاده میشوند. یکی از باشکوهترین بخشهای مراسم، حرکت کاروانی متشکل از حدود سیصد سوارکار برای آوردن عروس است. عروس را بر اسب سفیدی سوار کرده و برای طلب خوشبختی، سه بار به دور چادر خانوادهاش میگردانند. همچنین، پسربچهای را پشت سر او بر اسب مینشانند، به این نیت که اولین فرزندش پسر باشد. چادر داماد که خانه جدید عروس است، با فرش و جاجیم و نمادهای روشنی و خوشبختی، همچون آینه و کاسه آب، تزیین میشود تا ورود عروس را خوشآمد گوید.[۴۰]
مراسم کوسهگلین
[ویرایش | ویرایش مبدأ]قشقاییها در سالهای کمباران، آیین کوسهگلین را که شباهت زیادی به دیگر مناسک بارانخواهی در ایران دارد، اجرا میکردند. در این مراسم، فردی با پوشش غیرمعمول، نمد، زنگ و چماق، نقش کوسه را ایفا میکرد. او بههمراه گروهی از کودکان، بهصورت خانه به خانه میگشتند و کوسه با سروصدا از هر خانه درخواست آرد میکرد. میزبانان برای شبیهسازی باران، آب و آرد بهسمت او میپاشیدند. آرد جمعآوری شده برای پخت نان مخصوصی به نام کوممج استفاده میشد که یک ریگ داخل خمیر آن قرار داده میشد. پس از تقسیم نان، سهم هر کس که حاوی ریگ بود، بهصورت نمادین تنبیه میشد تا زمانی که افراد معتبری ضمانت میکردند که باران در چند روز آینده خواهد بارید و بدین ترتیب، او آزاد میشد.[۴۱]
مهماننوازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]هنگامی که مهمانی به خانهٔ یکی از خانوادههای ایل قشقایی میرود، آنها با خوشرویی و نهایت احترام به استقبال او میروند. ایل قشقایی عمدتاً با گوشت و فرآوردههای لبنی مانند شیر، دوغ، کره، پنیر و روغن محلی از میهمان پذیرایی میکنند.[۴۲]
موسیقی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]موسیقی چنگی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]یکی از سازهای موسیقی مورد استفاده در مراسم عروسی قشقایی، سازهای بادی هستند که با طبیعت و سختیهای کوهستان همخوانی دارند. موسیقی قشقایی شامل گروههای مختلفی است که از میان آنها گروه چنگیها در مراسم عروسی و جشنها حضور دارند. چنگیها که گروهی از موسیقیدانان قشقاییاند، نوازندگان ساز، دهل و نی را شامل میشوند و در نواختن موسیقی رزمی، حماسی و رقص مهارت دارند. آنها از طریق نواختن موسیقی زندگی خود را میگذرانند. سازهای چنگیها شامل کرنا، سرنا و نقاره است.[۴۳]
موسیقی عاشیقها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عاشیقها در میان قشقاییها به نواختن، خواندن و افسانهسرایی اشتغال دارند و موسیقی آنان با قدمتی کهن گسترده است. آنها برای هر نوع موسیقی، چه غمناک و چه شاد، نوایی ویژه دارند. حضور عاشیقها نه تنها در فارس بلکه در آذربایجان و خارج از این مناطق نیز وجود دارد. ساز اصلی عاشیقها قوپوز (چگور) بوده و بعدها کمانچه و سهتار نیز به آن افزوده شده است. از آهنگهای مشهور آنها میتوان کوراوغلو، غریب و صنم، اصلی و کرم، و کوچ عیوض را نام برد.انواع موسیقی قشقایی شامل لالاییها و واسونکها هستند که در مجالس شادی خوانده میشوند، جنگنامهها و حرکتهای موزون یا چوببازی مردان قشقایی که حالت رزمی دارد و با کرنا و نقاره اجرا میشود، و همچنین آهنگهای مربوط به کارهای روزمره مانند بافت فرش، برنجکوبی، راندن شترها و چراندن گوسفندان.[۴۴]
موسیقی ساربانها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ساربانها که به کُرُش و دارغه نیز معروفاند، با نی آهنگهای قومی ایل قشقایی را اجرا میکنند. یکی از آهنگهای ویژه آنها گدان دارغا است که وصف حرکت شترها است. ساربانها به زبان ترکی قشقایی سخن نمیگویند و زبانشان کوروشیه است، گویشی از زبانهای قدیمی ایرانی و شاخهای از زبان بلوچی، اما آواز و موسیقی آنها کاملاً قشقایی و نمایانگر فرهنگ این ایل است.[۴۵]
رقص ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]وقتی چنگیها سازهای خود را مینوازند، زنان ایل با رقص مخصوصی به نام هِلی و بازی با دستمال، شادی میکنند. در جشنها، مردان و زنان با گرفتن دو دستمال، در دور دایرهای ایستاده و هماهنگ با ضرب کرنا و دهل، دستمالها را تکان میدهند. همچنین مردان در رقص درمرو یا چوببازی، دوتایی با چوبهای بلند و همگام با موسیقی، میرقصند و بهنوعی با یکدیگر مبارزه میکنند.[۴۳]
غذاهای محلی در ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بانوان ایل قشقایی با اتکا به منابع غذایی سالم و در دسترس مانند فرآوردههای دامی، محصولات کشاورزی و سبزیهای کوهی که در اطراف آنها بهصورت خودرو رشد میکند، به طبخ غذاهای خوشطعم محلی میپردازند.[۴۶] از جمله غذاهای سنتی ایل قشقایی عبارتاند از:
بُز قئورما؛ از غذاهای معروف ایل قشقایی بزقئورما است که برای مهمانهای بسیار عزیز یا در اعیاد مذهبی و عید نوروز یا بهشکرانهٔ محصولات کشاورزی طبخ میشود. این غذا را در فصول سرد با گوشت برهٔ گوسفندی بهدلیل مزاج گرم آن تهیه کرده و در فصل تابستان با گوشت کَرِ یا بُزغاله که مزاج سردی دارد، درست میکنند.[۴۷]
اغوز و بولاما؛ اغوز و بولاما بیشتر بهعنوان وعدهٔ صبحانه تهیه شده و از جوشاندن شیر دامی که تازه زایمان کرده، تهیه میشود. وجود پروتئین بالای این نوع شیر، سبب میشود در اثر حرارت منعقد شده و حالت قالبی به خود بگیرد. مردم ایل قشقایی آن را بههمراه خرما بهعنوان یک صبحانهٔ کامل و مقوی استفاده میکنند.[۴۸]
الا سیخ؛ نوعی کباب معروف قشقایی الاسیخ نام دارد که معمولاً از گوشت بره و گاهی گوشت بزغاله تهیه شده و روی زغال طبخ میشود. بعد از نیمپز شدن گوشت، یک لایه نازک چربی روی سیخ میکشند تا ادامهٔ طبخ انجام و آمادهٔ خوردن شود.[۴۹]
بچ خروس سویی؛ بچ خروس سویی نوعی ابگوشت مخصوص قشقایی است که از گوشت جوجهخروس تهیه میشود. قشقاییها از این غذای مقوی برای تسریع در روند ترمیم شکستگیها و زخمها استفاده میکنند.[۵۰]
بریش لیک؛ بریش لک نوعی غذای مقوی با طبع گرم است که بهدلیل ترکیباتی مانند روغن محلی و برخی ادویهها، بیشتر برای تقویت زنان تازه زایمان کرده، تهیه میشود.[۵۱]
از دیگر غذاهای سنتی و محلی معروف ایل قشقایی میتوان به چوکهلیک خرما، کلگوش، حلوای ترکی، ماسافا و یاغلیتاپی اشاره کرد.[۵۲]
باورهای ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]باورهای عامیانه ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]باور به اجاق؛ عمیقترین و بنیادیترین باور در نظام خویشاوندی ایلی، اعتقاد به مفهوم اجاق است. این واژه که بهمعنای محل افروختن و حفظ آتش است، نیرومندترین پیوند خویشاوندی را در ساختار قبیلهای ایجاد میکند. اجاق هم از نظر لغوی به نقش محوری آتش و نگهداری آن در گذشته اشاره دارد و هم از نظر معنوی، نوعی تقدس نیاکانی را تداعی میکند. اجاق در حکم روح طایفه یا اولاد تلقی میشود؛ موجودیتی نمادین که ایل را از مصائب حفظ کرده، از درگیریها و بلایا دور میسازد و در مواقع حساس به افراد یاری میرساند. اجاق در حقیقت یک توتم سمبولیک است که با پیوند دادن افراد به یک ریشه مشترک، وحدت و همبستگی ایل را تحکیم میبخشد و مهمترین پیوند خونی و تبار را تعریف میکند.[۵۳]
قصههای دستبافتها؛ قصهها و افسانههای ایلی در دستبافتها و قالیهای ایل قشقایی نقش بسته و آنها را به حاملان فرهنگی تبدیل کرده است.[۵۴]
نذر دستبافها؛ دستبافتها، علاوه بر هنر، ابزاری برای نذر، نیاز و رفع بلا محسوب میشوند.[۵۵]
کهل حضرت عباس؛ قشقاییها به ویژگیهای بارز حضرت عباس مانند رشادت، نیرومندی و شجاعت توجه دارند. این توجه نشئتگرفته از همخوانی ارزشهای اجتماعی ایل با شخصیت تاریخی وی است. این ارتباط بهحدی است که مردم برای محافظت از اموال خود در بیابان، آنها را رها کرده و با چینش سنگریزه روی آنها، «کِهِل حضرت عباس» را میسازند. «کهل» بهمعنای سنگچین است و نوعی پیمان غیرمستقیم برای جلوگیری از سرقت محسوب میشود.[۵۶]
پیر لکلک؛ عشایر در مسیر کوچ خود، برخی درختان را در دامنهها و گردنههای کوهستان مقدس میشمارند. آنها هنگام عبور از کنار این درختان، برای برآورده شدن حاجات خود، تکهپارچهای به شاخههای آن گره میزنند. این درختان که تفاوتی با سایر درختان ندارند، بهمرور زمان با انبوهی از پارچههای رنگارنگ پوشیده میشوند؛ بهطوری که شاخ و برگشان دیگر دیده نمیشود. اگر پارچهای در دسترس نباشد، افراد تکهای از لباس کهنه خود را جدا کرده و برای ادای نذرشان به درخت میآویزند. با اینکه این پارچهها بهمرور زمان از بین میروند یا با باد پراکنده میشوند، اما با بازگشت ایل در فصل بعد، این رسم دوباره تکرار میشود.[۵۷]
کاکل گذاشتن؛ «کاکل» به دستهای از مو گفته میشود که در مرکز سر، پس از تراشیدن بقیه موها، باقی میماند. برخی از زنان ایل نذر میکنند که اگر فرزند بیمارشان شفا یابد، برای یک یا دو سال موی سر او را بهصورت کاکل باقی بگذارند. این کار بهمنزله آن است که کودک بهعنوان خدمتگزار حضرت عباس در نظر گرفته میشود. این باور ریشه در اعتقاد آنها دارد که در گذشته، سادات کاکل داشتهاند و نگه داشتن آن ثواب دارد.[۵۸]
آداب و رسوم مرتبط با کوچ و سکونت؛
- برخی روزهای ماه مانند روزهای ۵، ۱۳، ۱۶، ۲۱، و ۲۵ نحس دانسته شده و از کوچ در آن ایام پرهیز میشود.
- قشقاییها در هنگام کوچ از حرکت به سمت شاخ دب اصغر پرهیز میکنند و آن را بدشگون میدانند.
- در زمان سکونت، دهانه سیاهچادرها به سمت شمال نصب میشود.
- در ماههای محرم، صفر و رمضان از قالیبافی و جاجیمبافی خودداری میشود.[۵۹]
باورهای دینی در ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مردم ایل قشقایی همیشه زندگی خود را با نام و یاد بزرگان مذهب شیعه عجین کرده و بهمیزان شناختی که از آموزههای اسلام دارند، به وظایف شرعی خود عمل کردهاند. [۶۰] سبک زندگی عشایری رایج در ایل قشقایی سبب شده افراد ایل نسبت به باورهای دینی، اخلاقی و فرهنگی پایبندتر باشند. پوشاک و لباس محلی مردان و زنان ایل قشقایی، پوشش کامل شرعی است.[۶۱] همچنین تکریم بزرگترها بهخصوص والدین و رعایت عفت و حیا در روابط اجتماعی بهخصوص توسط بانوان، از ویژگیهای مردمان ایل قشقایی است.[۶۲]
در زندگی عشایر قشقایی، قناعت و تلاش برای کسب روزی حلال، کاملا چشمگیر است؛ زن و مرد در زندگی ایلاتی از صبحگاه تا پایان روز، به انجام امور کشاورزی و دامپروری مشغول هستند و تأمین معاش و تقویت اقتصاد خانواده را مقدس میدانند. [۶۳]
توجه به دستورات دینی دربارهٔ ازدواج و فرزندآوری نیز در ایل قشقایی اهمیت ویژهای دارد و افراد برای تشکیل زندگی، انتخاب نوع سکونتگاه، ازدواج و انواع روابط با یکدیگر مانند شبنشینی، مهمانی و رفتوآمد با یکدیگر، فارغ از تجملگرایی شهرنشینی، رفتار میکنند و این امر سبب همدلی بیشتر و افزایش استحکام روابط و بنیان خانواده در ایل میشود.[۶۴]
مراسم عزاداری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ارادت ویژه عشایر قشقایی به حضرت ابوالفضل سبب شده هیئتهای عزاداری قشقایی در شیراز هر ساله در روز تاسوعا، در یک حرکت باشکوه و نمادین بهسمت حرم حضرت شاهچراغ راهپیمایی میکنند. این مراسم که جلوهای از شور و غیرت دینی این قوم است، بهعنوان یک آیین ویژه برای ابراز ارادت به حضرت ابوالفضل برگزار میشود.[۶۵]
جایگاه امامزادگان در ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]وجود امامزادههایی مانند امامزاده شهید، بیبی حکیمه خاتون، شاهچراغ و سید علاءالدین حسین در اطراف سکونتگاههای ایل قشقایی و برخی امامزادگان در مسیر کوچ عشایر، نقش مهمی در تحکیم عقاید و باورهای دینی آنها داشته است. طوایف کوچرو در ایل قشقایی بهدلیل زندگی در مناطق دوردست و صعبالعبور، کمتر میتوانند به زیارت بروند؛ اما بهدلیل جایگاه خاص اهلبیت در باور افراد ایل، کسانی که به زیارت ائمه در مشهد و کربلا میروند، مورد تکریم قرار گرفته و با القابی مانند مشهدی و کربلایی خطاب میشوند.[۶۶]
عشایر قشقایی همچنین بر مزار بزرگان خود، مقبرههای بزرگی میسازند. این مقبرهها در مسیرهای کوچرو قرار دارند تا افراد ایل هنگام کوچ به آنها ادای احترام کرده و جوانان را با اجداد خود و بزرگان ایل آشنا کنند و آنها رفتار و کردار این بزرگان را الگوی زندگی خود قرار دهند.[۶۷]
دخیل بستن در امامزادهها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در مسیر کوچ ایل، امامزادههایی قرار دارند که از سقف گنبد آنها زنجیری با یک قالب در انتهای آن آویزان است. حاجتمندان که اغلب زنان و دختران هستند، پس از نیت کردن، دستمالی را سه مرتبه به سمت این قالب پرتاب میکنند. اگر دستمال به قالب گیر کند و به زمین نیفتد، نشانه برآورده شدن حاجت است. در این صورت، دستمال به متولی امامزاده تعلق میگیرد و فرد حاجتمند پس از رسیدن به خواستهاش، پول یا هدیهای را به امامزاده تقدیم میکند؛ اما اگر حاجت روا نشود، آن را به خواست و مشیت الهی نسبت میدهند و امامزاده را مقصر نمیدانند.[۶۸]
نذورات نقدی به امامزادهها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]یکی از رسوم، نذر کردن بخشی از «باشلق» یا شیربهای دختران است. برخی خانوادهها هنگام بیماری دخترشان نذر میکنند که در صورت بهبودی او، نصف یا یک چهارم از شیربهایش را به امامزادهای مشخص تقدیم کنند. سالها بعد، زمانی که آن دختر ازدواج میکند، خانواده به عهد خود وفا کرده و سهم تعیین شده از شیربها را به امامزاده پرداخت میکنند.[۶۹]
مناسبتهای دینی و اعیاد مذهبی در ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برگزاری مراسم دینی و اعیاد مذهبی در ایل قشقایی بسیار محترم بوده و از اهمیت و جایگاه ویژهای برخوردار است.
عید قربان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عید قربان از اعیاد مهم و مورد احترام در ایل قشقایی است و بهشیوهٔ خاصی برگزار میشود. شب قبل از عید برهٔ سالمی را انتخاب کرده و به نشانهٔ قربانی عید آن را به در خانه میبندند. روز عید قربان حمام کرده و با لباس پاکیزه پس از خواندن نماز عید، کارد مخصوص قربانی را به دست فردی باتقوا و مؤمن میدهند تا با خواندن دعا و نیت قربانی برای خدا، گوسفند را ذبح کند. گوشت قربانی بین مردم فقیر تقسیم میشود.[۷۰]
ماه رمضان و عید فطر
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در ماه مبارک رمضان انجام تکالیف شرعی مانند روزه گرفتن، نماز خواندن و رعایت اصول اخلاقی از اهمیت خاصی برخوردار است. بر اساس یک رسم در ایل قشقایی، آنها مبلغ ذکات فطریهٔ خانواده را در شب آخر ماه رمضان هنگام غروب آفتاب از سیاهچادر خارج میکنند.[۷۱]
خانواده در ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جایگاه مردان و زنان در خانواده قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در ساختار خانواده عشایر قشقایی، اقتدار نهایی و تصمیمگیری با مرد است. فرزندان، چه پسر و چه دختر، تا زمانی که در خانه پدری هستند، از استقلال فکری و عملی محدودی برخوردارند و ازدواج و تشکیل خانواده، پایگاه اجتماعی مستقلی برای آنها به ارمغان میآورد. زنان قشقایی با اینکه نظام مردسالاری را بهعنوان اساس جامعه خود به رسمیت میشناسند، در عمل نقشی کلیدی در خانواده دارند. این جایگاه برجسته تا حدی است که ایوانف، ایرانشناس، معتقد است که در هیچکجای کشورهای مسلمان، زنان به اندازه زنان قشقایی در خانواده و زندگی طایفهای چنین موقعیت مهم و معتبری ندارند.[۷۲] نقش زن در ایل قشقایی محوری و بنیادین توصیف میشود و او را به ستون نگهدارنده خیمه تشبیه میکنند که ثبات زندگی به او گره خورده است. زن قشقایی شخصیتی چندبعدی دارد؛ او همسری مقتدر، مادری توانمند و مدیر داخلی زندگی ایلی است. زن قشقایی علاوه بر مدیریت امور منزل، با تولید محصولاتی چون نان و لبنیات و بافت صنایع دستی مانند گلیم و جاجیم، نقش مهمی در اقتصاد خانواده ایفا کرده و مسئولیت اصلی تربیت فرزندان را نیز بر عهده دارد.[۷۳]
همسرگزینی در ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]با توجهمحوریت مرد در ایل قشقایی، پدر و شوهر تصمیمگیرندهٔ اصلی در امور خانواده و ایل هستند. همسرگزینی بیشتر با انتخاب بزرگترها بهخصوص والدین صورت میگیرد و پسر و دختر نیز به نظر بزرگترها احترام گذاشته و این امر را مصلحتاندیشی بر اساس تجربه میدانند. سبک زندگی قومی و قبیلهای در ایل قشقایی سبب شده آنها برای گسترش طایفهٔ خود، متکی به ازدواجهای درونطایفهای باشند. بههمین منظور بیشتر ازدواجهای ایل قشقایی، ازدواجهای خویشاوندی هستند؛ زیرا خانوادهها معتقدند که شناخت بهتری از یکدیگر دارند و فرهنگ و آدابورسوم آنها به هم شباهت دارد و این امر سبب کاهش مشکلات زوجین در زندگی مشترک میشود. مطابق با آدابورسوم رایج در ایل، فرزندان در سنین پایین ازدواج میکنند. این امر بهدلایل مختلفی مانند آمادگی زودهنگام پسر و دختر برای تشکیل زندگی، مسئولیتپذیری آنها در سنین پایین بهدلیل سبک زندگی ایلی و عشیرهای و اهمیت فرزندآوری صورت میگیرد.[۷۴]
در ایل قشقایی، تکهمسری یک اصل اجتماعی بنیادین است و چندهمسری عملی ناپسند تلقی شده که به طرد فرد از جامعه منجر میشود. آمار طلاق نیز در این ایل بسیار پایین است و بهندرت در طوایف آن اتفاق میافتد.[۷۵]
جایگاه فرزندآوری در ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در فرهنگ عشایر قشقایی، داشتن فرزند شایسته و بهویژه پسر، از اهمیت بالایی برخوردار است. این اهمیت ریشه در دلایل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دارد. از دیدگاه اقتصادی، پسر بهعنوان یک نیروی کار ارزشمند و منبع درآمد برای خانواده محسوب میشود و حتی پسران خردسال نیز در این چرخه نقش ایفا میکنند. از نظر سیاسی و نظامی، خانوادههایی که چندین پسر دارند، نیروی قدرتمندی در برابر رقیبان و مخالفان به شمار میروند.
در این ایل، پسر جایگاه بالاتری نسبت به دختر دارد؛ زیرا باور بر این است که فرزند پسر تداومبخش نسل و نام خانواده است؛ در حالی که دختر به خانواده دیگری تعلق خواهد گرفت. به همین دلیل، یکی از دلایل اصلی ازدواج دوم در میان مردان قشقایی، تلاش برای داشتن فرزند یا بهطور خاص، فرزند پسر است. مردی که پسر ندارد را «اجاقکور» میخوانند.
این مسئله آنچنان پراهمیت است که زنان برای پسرزایی به روشهای مختلفی از جمله نذر کردن، دعا گرفتن، زیارت و دخیل بستن به درختان مقدس متوسل میشوند. پس از تولد نوزاد پسر نیز، تلاش میکنند تا او را از چشم بد و موجودی خیالی به نام «آل» دور نگه دارند.[۷۶]
شیوهٔ زندگی عشایری ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]زندگی کوچنشینی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]طوایفی که شغل اصلی آنها دامپروری است در جستوجوی چراگاه مناسب برای دام، بین سرزمینهای گرمسیر و سردسیر کوچهای سالانه دارند. ییلاق قشقاییها دشت ارژن و میان شیراز، در شمال شرق شیراز از سپیدان تا مرزهای کهکیلویه و از سمت شمال تا آباده و شهرضا محدود میشود. این منطقه که تا مرز بختیاری ادامه دارد، به سرحد بزرگ شهرت دارد.
در زندگی عشایری، کارهای گوناگون میان همهٔ اعضای خانواده تقسیم میشود و هر کدام از اعضای خانواده متناسب با جنسیت، سن و توانایی، وظیفهٔ خاصی را بر عهده دارد. مردمان عشایر، شبها زودتر میخوابند تا همزمان با طلوع آفتاب، روز پرتلاشی را آغاز کنند. دور بودن از زندگی ماشینی، هوای آلوده و اضطرابهای زندگی شهری، سبب شده که عشایر از سلامت روانی و جسمی بیشتری برخوردار باشند.[۷۷]
سکونتگاه عشایر قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عشایر قشقایی، کوچرو هستند و از سیاهچادر برای سکونت استفاده میکنند. این سیاهچادرها توسط بانوان هنرمند ایل از موی بز بافته میشود. چادرهای ایل بهشکل مستطیلی و به رنگ سیاه هستند.[۷۸] این چادرها از لتف، سقف، تیرک، کمج، بند و میخهای چوبی تشکیل میشوند. سقف این سکونتگاه را سیاهچادر تشکیل میدهد و دیوارههای جانبی آن که در زبان محلی چپق نام دارد، از ترکیب نی با موی بز ساخته میشود. دیوارههای جانبی، نوعی حریم را برای محیط زندگی و سکونتگاه عشایر قشقایی ایجاد میکند تا آنها بهراحتی و بدون قرار گرفتن در معرض دید یا برای در امان ماندن از حملهٔ جانوران، زندگی کنند. باورهای دینی در ایل قشقایی سبب شده آنها سکونتگاه خود را بهگونهای برپا کنند که حریم خانواده در معرض دید و نگاه نامحرمان و افراد بیگانه قرار نگیرد. تیرکها و کمجها از سقف نگهداری میکنند و سرتیرکهای زیر سقف در سوراخهای کمجها جای میگیرند. چادرهای زمستانی با چادرهای تابستانی فرق دارند. در زمستان، سقف بهشکل مخروط درمیآید تا زمان ریزش باران، آب از لبهٔ سقف به زمین بریزد.[۷۹]
توانمندی اقتصادی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اساس اقتصاد ایل قشقایی در زندگی کوچنشینی بر پایهٔ دامپروری است و دام، بنیان معیشت زندگی عشایر قشقایی را تشکیل میدهد. همچنین تولید و فروش فرآوردههای دامی و صنایع دستی از دیگر توانمندیهای اقتصادی ایل قشقایی است. یکجانشینان ایل قشقایی به مشاغلی مانند کشاورزی و دامپروری به شیوهٔ نوین در دامداری و فضای بسته مشغول هستند.[۸۰]
دامداری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایل قشقایی و عشایر سیار استان فارس، جامعهای مولد هستند که با حداقل امکانات، بیشترین تولید را دارند. از جمله مهمترین فعالیتهای این ایل، پرورش دامهایی مانند گوسفند و بز است که سالانه هزاران تن گوشت قرمز، محصولات لبنی، پشم گوسفند و موی بز فراهم میکند. عشایر فارس حدود ۷٫۵ میلیون هکتار، معادل ۶۷درصد مراتع استان، را در اختیار دارند.[۸۱]
تولید محصولات کشاورزی و باغی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]قشقاییها در مناطق سردسیر و گرمسیر به کشاورزی و باغداری اشتغال دارند. محصولات اصلیشان شامل گندم، جو، برنج، حبوبات، سبزیجات، مرکبات و خرما است. زنان در تمام مراحل همراه مردان فعالیت میکنند و پس از برداشت و پرداخت حق مالکانه، بقیه محصول را در خورجینها و جوالها ذخیره یا به فروش میرسانند.[۸۲]
صنایع دستی ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایل قشقایی بهدلیل سبک زندگی کوچرو و متکی به دامپروری[۸۳] از مواد اولیهٔ مرغوب و کافی برای تهیهٔ صنایع دستی برخوردار هستند. بانوان ایل علاوه بر خانهداری، وظایف همسری و مادری، نهتنها دوشادوش مردان خود به کشاورزی و دامپروری و تولید فرآوردههای دامی میپردازند؛ بلکه در اوقات فراغت با تکیه بر طرحها و خلاقیتهای ذهنی به تولید صنایع دستی میپردازند. [۸۴] از جمله صنایع دستی معروف ایل قشقایی عبارتاند از:
قالیبافی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]قالیهای قشقایی معمولاً نرم، نازک و ظریف و از جنس نخ پشمی هستند. تنوع طرحها و رنگآمیزی در این قالیها بسیار چشمگیر بوده و زنان بافنده ایل معمولاً از تجربیات نسلهای گذشتهٔ خود برای خلق طرحهای منحصربهفرد استفاده میکنند. [۸۵]
گلیمبافی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]گلیم قشقایی بهعنوان زیرانداز و برای تزیین چادر بافته میشود. این هنر در فرهنگ ایل قشقایی قدمتی طولانی داشته است. مهمترین نقشمایههای گلیم قشقایی شامل لچک ترنج و محرمات است. در آبان ماه سال ۱۳۹۲ش، گلیم قشقایی، نشان اصالت یونسکو را دریافت کرد.[۸۶]
جاجیمبافی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جاجیمها بهعنوان پوششهای بسیار ساده و سنتی مورد استفاده قرار میگیرند. جاجیمها برای نمایش در داخل خانهها، خوابیدن روی آنها و استفاده در مسافرتها بهکار میروند.[۸۷]
گبهبافی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این دستبافته جزو صنایع دستی محبوب در فرهنگ قشقاییها است. گبهها بهعنوان پوشش مردانه مورد استفاده قرار میگیرند. [۸۸]
چنتهبافی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]چنته نوعی کیسه یا کیف است که برای حمل و نگهداری وسایل شخصی استفاده میشود. دختران و زنان عشایری از کودکی بافتن چنته را یادگرفته و آن را بهعنوان یک مهارت اساسی در زندگی خود گسترش میدهند. هنگامی که دختر ایل قشقایی به سن ازدواج میرسد، چنتههای مرغوب بافته و از آن بهعنوان یک صنعت دستی ارزشمند در مراسم ازدواج خود استفاده میکند.[۸۹]
رندبافی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]رند یا رندیها معمولاً برای تزیین و پوشش دیوارها و پنجرهها مورد استفاده قرار میگیرند. طرحهای رندها معمولاً متشکل از اشکال هندسی یا نمادهای مذهبی و فرهنگی است.[۹۰]
بایداق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بایداق یک نماد و پرچم سنتی در ایل قشقایی است که بهعنوان سمبل شادی، برکت و خوشیمنی، بهویژه در مراسم عروسی و جشنها استفاده میشود. بایداق از پارچهای با چهار رنگ اصلی قرمز، زرد، سبز و سبزآبی ساخته شده که روی یک چارچوب چوبی صلیبی شکل نصب میشود و بر بالای آن سیب قرمز یا کلهقند قرار میدهند که بر سردر چادر اصلی نصب میشود تا نشاندهنده برگزاری مراسم شادی باشد. در گذشته نیز برای مشخص کردن چادر بزرگ ایل به کار میرفت. بایداق از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است و بهعنوان میراث فرهنگی ناملموس در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۹۱]
علاوه بر پشم و موی بز بهعنوان مواد اولیه برای تهیهٔ صنایع دستی، مردم ایل از پوست گوسفند و بز نیز بهعنوان یک منبع مهم و باارزش برای تهیهٔ انواع ظروف و محصولات دستی مانند مشک آب، مشک دوغزنی، خیک روغن، خیک ماستینه و کیسهٔ حبوبات استفاده میکنند.[۹۲]
دستبافتههای بانوان ایل قشقایی هم بهعنوان یک هنر [۹۳] برای تزیین داخل خانهها استفاده شده و هم به فروش رسیده و سبب سود اقتصادی برای خانواده و ترویج فرهنگ ایل قشقایی میشود. تنوع و زیبایی صنایع دستی ایل قشقایی سبب شده که بهعنوان یکی از گنجینههای هنری ایران در بازارهای بینالمللی شناخته شوند.[۹۴]
سوارکاری و شکار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]کوچ و حمل و نقل بخش اساسی زندگی قشقاییها است. برای رفتوآمد در ییلاق و قشلاق، قشقاییها در گذشته اغلب از اسب، قاطر و الاغ استفاده میکردند و شتر را بیشتر برای بارکشی به کار میبردند. در گذشته تنها خانهای قشقایی برای سواری از خودروهایی مانند جیپ و لندرور بهره میبردند؛ اما اکنون اغلب قشقاییها خودرو دارند که برای حمل و نقل و سواری به کار میبرند. یکی از تفریحات مردان قشقایی در اوقات فراغت، شکار پرندگان و حیوانات دیگر با تفنگ است. قشقاییها علاقه زیادی به شکار، تیراندازی و سواری دارند و بسیاری در این مهارتها سرآمدند. کبک و تیهو از جمله پرندگانی هستند که بیشترین طرفدار را در شکار دارند.[۹۵]
نقش ایل قشقایی در رویدادها و حوادث سیاسی و اجتماعی ایران
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از منظر سیاسی، ایل قشقایی همواره نقشی چشمگیر در وقایع تاریخی ایران ایفا کرده است. آنها که دخالت و ظلم بیگانگان را برنمیتافتند، در مواقع ضروری با تشکیل قوای نظامی به مبارزه با نیروهای خارجی میپرداختند. این ایل همواره بهعنوان مدافع ایران شناخته شده و در جنوب ایران درگیریهای متعددی با انگلستان داشته است. به علاوه، از دوران صفویه به بعد، وظیفه مرزداری و آزادسازی مناطق جنوبی کشور اغلب بر عهده قشقاییها بوده است.[۹۶]
دوران صفویه تا قاجار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- دوران صفویه؛ ایل قشقایی با حمایت امیرقاضی شاهیلو از پادشاهان صفوی، در رسمی شدن مذهب تشیع نقش داشتند و در زمان شاهعباس، در بیرون راندن پرتغالیها از جزیره هرمز مشارکتی کلیدی ایفا کردند.
- لشکرکشیهای نادرشاه؛ سپاهیان قشقایی در لشکرکشیهای نادر افشار به هندوستان، بلخ و بخارا حضور فعال داشتند.
- عصر زندیه؛ قشقاییها در دربار حکومت زند، بهدلیل حمایت بیقید و شرط از لطفعلی خان زند در قلعه بم کرمان از جایگاه ویژه نظامی و سیاسی برخوردار بودند.[۹۷]
دوران قاجار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در تاریخ پرفراز و نشیب ایل قشقایی، دوران جانیخان نقطهٔ عطفی در انسجام و یکپارچگی این ایل شناخته میشود. نقش کلیدی او در متحد کردن طوایف بهقدری برجسته بود که بسیاری از بزرگان قشقایی، او را بنیانگذار اصلی این اتحادیه ایلی میدانند. اقتدار و استقلالطلبی جانیخان تا حدی بود که وقتی آقا محمدخان قاجار از او طلب اطاعت کرد، با نامهای تحقیرآمیز به او پاسخ داد. پس از درگذشت جانیخان فرزندان و نوادگانش رهبری ایل را بر عهده گرفتند. با این حال، دوران پس از او تا زمان صولتالدوله (به استثنای دوره کوتاه محمدعلیخان) بهدلیل دخالتهای استعماری انگلیس و درگیریهای داخلی، به فصلی پرآشوب از انشقاق، جنگ و تبعید تبدیل شد.[۹۸]
با وجود تمام این چالشها، ایل قشقایی از دوران صفویه تا اوایل دوره صولتالدوله، همواره یک قدرت سیاسی تأثیرگذار در معادلات حکومت مرکزی ایران بود. رهبران این ایل نهتنها در برابر رقبای ایلی خود ایستادگی میکردند، بلکه بهعنوان سدی استوار در برابر تجاوز و نفوذ امپراتوری بریتانیا و سیاستهای حکومتهای مرکزی عمل میکردند. قدرت وصفناپذیر آنها سبب شده بود که انگلیس برای مهار نفوذ آنها، ایجاد اتحادیه خمسه را در جنوب ایران ضروری بداند.[۹۹]
در میان چهرههای برجسته میتوان به جانیخان (بنیانگذار ایل)، محمدعلیخان، سهرابخان (قهرمان نامدار داستانهای حماسی ایل) و صولتالدوله (سردار ملی نهضت مشروطه) اشاره کرد که هر یک فصلی درخشان در تاریخ این ایل بزرگ رقم زدند.[۱۰۰]
نهضت مشروطه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایل قشقایی مانند سایر قبایل و ایلات عشایر، نقش مهمی در تحقق و پیروزی نهضت مشروطه داشته است. در سالهای نزدیک به نهضت مشروطه، آشوبهای متعددی در فارس برای مقابله با مشروطهخواهان صورت گرفت. ایل قشقایی نیز از جمله گروههایی بودند که در استان فارس به مشارکت در مشروطهخواهی پرداختند. همچنین عشایر قشقایی که در جادهٔ بوشهر بهسمت شیراز ساکن بودند با مقابله و مبارزه در برابر دولت استبداد ضد مشروطهخواهی، به نقشآفرینی در تحقق نهضت مشروطه پرداختند.[۱۰۱]
سیاست ملیگرایی و حمایت از مصدق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایل قشقایی پس از شهریور ۱۳۲۰ش، با بازیابی قدرت خود در فارس، به مهمترین حامی جنبش ملی شدن صنعت نفت و دولت مصدق تبدیل شد. برادران قشقایی که پیشتر در دوره رضاشاه تضعیف شده بودند، بهطور کامل از سیاستهای مصدق پشتیبانی کردند. اوج این حمایت در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش نمایان شد؛ آنها نهتنها برای ممانعت از کودتا تلاش کردند، بلکه خسرو قشقایی به مصدق پیشنهاد حفاظت در جنوب را داد که با مخالفت او مواجه شد. پس از سقوط دولت مصدق، رهبران قشقایی نیز تهران را ترک کردند.[۱۰۲]
پیروزی انقلاب اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایل قشقایی بهدلیل ستمهای متعدد خاندان پهلوی، نقشی برجسته و فعال در مبارزات منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی ایفا کرد.[۱۰۳] این مبارزات از سالهای ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ش، پس از تحریم رفراندوم انقلاب سفید توسط امام خمینی، آغاز شد. در این دوره، عشایر قشقایی با برافراشتن پرچم قیام، در کنار سایر عشایر فارس ضربات سنگینی بر پیکر رژیم وارد آوردند و تشکلی به نام «نهضت مقاومت ملی عشایر» نیز حمایت رسمی خود را از این نهضت اعلام کرد.[۱۰۴]
با اوجگیری انقلاب در سال ۱۳۵۷ش، مشارکت قشقاییها نیز گستردهتر و آشکارتر شد. آنها در تظاهرات و مبارزات سیاسی حضوری فعال داشتند؛ چنانکه اولین تظاهرات مسلحانه علیه رژیم در فیروزآباد توسط آنان شکل گرفت.[۱۰۵] حضور مسلحانه با لباسهای رزم محلی در تظاهرات شاهچراغ و حمله به مراکز ژاندارمری، از دیگر نمودهای بارز مخالفت این ایل با سلطنت پهلوی بود.[۱۰۶]
دفاع مقدس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]حدود ۳۰درصد از کل شهدای ایلات کشور، یعنی ۳۵۰۰ شهید از ۱۲۰۰۰ شهید به ایل قشقایی تعلق دارد. علاوه بر این، شهادت ۹۸ دانشآموز از یک دبیرستان شبانهروزی عشایری در شیراز که در پاسخ به فرمان امام خمینی به جبههها شتافتند، عمق وطندوستی و دینمداری این ایل را به نمایش میگذارد. تقدیم اولین شهیده انقلاب (شهیده باختر بیگلری)، اولین سپهبد شهید (شهید صیاد شیرازی) و اولین شهید مدافع حرم (شهید مهرداد قاجاری) از افتخارات این ایل است.[۱۰۷]
سیاستهای پهلوی در برابر ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در عصر رضاشاه پهلوی، قشقاییها آسیبهای بسیاری دیدند که برخی از آنها عبارتاند از:
- زندانی شدن بسیاری از سران ایل قشقایی بهدستور رضاخان در سال ۱۳۰۶ش؛
- مجبور کردن ایلیاتیها برای پیروی از قانون خدمت اجباری؛
- به اجرا درآمدن نظام مالیاتی توسط دولت؛[۱۰۸]
- تغییر پوشش محلی ایل قشقایی؛ در دورهٔ رضاشاه، قشقاییها مجبور شدند لباسهای مخصوص خود را کنار بگذارند و لباسهایی که دیگر مردم ایران در شهرها میپوشیدند را بر تن کنند.[۱۰۹]
- دستور رضاخان مبنی بر تختهقاپو یا یکجانشینی اجباری عشایر قشقایی؛ رضاخان با هدف یکجانشینی عشایر اقدام به بستن راه کوچ ایل قشقایی کرد.[۱۱۰] این سیاست رضاشاه، سبب ضربهٔ اقتصادی شدید به عشایر قشقایی شد؛ بهطوری که بهدلیل نبود خوراک کافی برای دام، بسیاری از دامهای آنها تلف شد. این امر سبک زندگی و تغذیهٔ عشایر را بهدلیل وابستگی آنها به تولیدات و فرآوردههای دامی، تحت تأثیر قرار داد. بسیاری از افراد ایل که خود تولیدکننده بودند، در پی این تصمیم رضاخان، به شهرهای جنوب ایران مهاجرت کرده و بهعنوان کارگر در صنعت نفت و گاز مشغول به کار شدند. همچنین این اقدام رضاخان ضربهٔ مهلکی به اتحاد و یکپارچگی ایل قشقایی زد.[۱۱۱]
مشاهیر ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شخصیتهای مذهبی و سیاسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- امیرقاضی شاهیلو؛ از بنیانگذاران اتحادیه و سلسله ایلخانان قشقایی و از مریدان شاه اسماعیل صفوی.
- محمدعلیخان؛ ایلخان مشهور و از مریدان میرزا ابوالقاسم سکوت.
- میرزا جهانگیرخان قشقایی؛ از علمای برجسته تشیع دوران خود که شاگردان نامداری چون آیتالله بروجردی، سید حسن مدرس، محمدعلی شاهآبادی و نخودکی اصفهانی داشت.
- ملا علیبابا؛ از عرفا و بزرگان دینی.[۱۱۲]
- اسماعیلخان قشقایی؛ مشهور به صولتالدوله قشقایی بوده و از مشاهیر سیاسی ایل قشقایی به شمار میرود. صولتالدوله مبارزات زیادی برای حفظ ایل قشقایی انجام داد، او سردار عشایر و ایلخان بزرگ و صاحبنام قشقاییها بوده و نقش مهمی در شکلگیری تاریخ ایل قشقایی داشته است.
- ایازخان قشقایی؛ در دورهٔ حکومت احمدشاه قاجار، اولین سفرنامهنویس قشقایی بود که سفرنامه حج و عتبات خود را نوشت. ایازخان فردی متدین بود و در برگزاری مراسمهای مذهبی ایل قشقایی و تعمیر مکانهای مذهبی نقشی اساسی داشته است.[۱۱۳]
شاعران و ادیبان سرشناس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ماذون قشقایی؛ محمدابراهیم قشقایی بزرگترین شاعر ایل قشقایی بوده که تخلص ماذون قشقایی را برای خود برگزید. وی شعرهایی با مضمون عارفانه و عاشقانه به زبانهای ترکی و فارسی سروده است.[۱۱۳]
یوسف علیبیگ، استاد محمدابراهیم، فریدون توللی، غول ارج، خسروبیگ، مسیحخان، نعمت، شایلو، حسینقلیخان صمصام، کل ویسعلی درهشوری و عبدالحسینخان کشکولی و پسرش از شاعران و ادبیان مشهور قشقایی هستند.[۱۱۴]
چهرههای برجسته در آموزش و تاریخ
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- محمدبهمن بیگی؛ وی نویسندهٔ ایل قشقایی و بنیانگذار آموزشوپرورش متحرک عشایری است. او برای ایجاد مدارس سیار ایل و بنیانگذاری مرکز تربیت معلم عشایری و آموزش کودکان، بسیار کوشید.[۱۱۳]
- کاوه بیات؛ مورخ نامدار کشور و نوه دختری صولتالدوله.[۱۱۵]
چهرههای برجسته در سیاست و ورزش
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- بیبی خدیجه کشکولی؛ از زنان سیاستمدار ایل قشقایی.
- مسعود شجاعی آرخلو؛ کاپیتان سابق تیم ملی فوتبال ایران.[۱۱۶]
هنرمندان ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برخی از بهترین موسیقیدانان، آوازخوانان و هنرمندان سرشناس ایل قشقایی عبارتند از:
استاد خانگلدی، حسینقلیخان صمصام، هولاکوخان جانیپور، عاشق حیدرقلی و نوههایش، استاد قیطاسی و فرزندانش، استاد حاجی و فرزندانش، استاد نظر و فرزندش استاد محمدابراهیم، استاد سلیمان، استاد داوود، استاد عبدالحمید و حبیبالله گرگینپور و فرزندانش (فرود، فرهاد و غلامعلی)، شاه میرزا (نوازنده نی)، ماه پرویز، ساریخان، برزو طیبی، محمدحسین کیانی، طهمورث کشکولی، ابراهیم کهندل، جمشید جهانزاده، داریوش فرهنگ درهشوری، فروغ قجابگلو، بهنام نوروزی، افسانه جهانگیری و شعله قهرمانی.[۱۱۷]
آثار تولیدی در مورد ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]کتاب
[ویرایش | ویرایش مبدأ]کتابهای «ایل قشقایی در تاریخ معاصر ایران» از منصور نصیری طیبی،[۱۱۸] «قاشقایی سؤزلوگو»، «فرهنگ لغات و اصطلاحات ترکی قشقایی»، «زبان ترکی قشقایی و شیوه نگارش آن» و «آتالار سؤزو (ضربالمثلهای ترکی قشقایی)» از اسدالله مردانی رحیمی، «تاریخ مبارزات مردم ایل قشقایی» و «نگاهی به ایل قشقایی بعد از شهریور ۱۳۲۰» از منوچهر کیانی، ایل قشقایی در جنگ جهانی اول از ناصر ایرجی، «قشقایی در گذر تاریخ» و «ورزش و بازی در ایل قشقایی» از امرالله یوسفی، «قشقایی و مبارزات مردم جنوب» از غلامرضا میرزایی درهشوری، «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی» از نوروز درداری از جمله کتب مهم نوشته شده در زمینه ایل قشقایی است.[۱۱۹]
مستند
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مستند «ایل بزرگ قشقایی» در دو قسمت[۱۲۰] و مستند «اهل سور» بهکارگردانی رامین شهمنش در خصوص سبک زندگی مردم ایل قشقایی توسط گروه تولید فیلم ساخته و بهعنوان برنده جایزه بهترین مستند سیما در نوروز ۱۳۹۲ش انتخاب شد.[۱۲۱]
مستند «اجاق» به تهیهکنندگی و کارگردانی علی بلندنظر، یک اثر مردمنگارانه است که به جایگاه ویژه «اُجاق» در آیینها، باورها و رسوم ایل قشقایی میپردازد. این فیلم که روایتی از یکدلی با طبیعت و اصالت فرهنگی این ایل است، طبق گفتههای ریشسفیدان ایل ساخته شده است. مستند «اجاق» پس از کسب موفقیت و دریافت جوایز در جشنوارههای بینالمللی معتبر در ایتالیا، ژاپن و بوسنی، بهعنوان نماینده استان فارس در نخستین جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی نیز انتخاب شده است.[۱۲۲]
مستند «عروس قشقایی» ساخته محمدهادی اسفندیاری، روایتی متفاوت از یک مراسم آیینی عروسی در ایل قشقایی است که پس از سالها همچنان اصالت خود را حفظ کرده است.[۱۲۳]
مستند رادیویی «درنا» توسط صداوسیمای استان فارس تولید شده و بهعنوان نماینده ایران برای رقابت در جشنواره معتبر اتحادیه رادیو و تلویزیونهای آسیا و اقیانوسیه انتخاب شد. این مستند به محوریت سبک زندگی مردم ایل قشقایی، بهویژه زنان ایل، ساخته شده است. «درنا» روایتگر یک روز کامل از زندگی عشایر از سحرگاه تا پایان شب است و تلاشها، شادیها و غمهای آنها را به تصویر میکشد.[۱۲۴]
موسیقی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]قطعه موسیقی حماسی «سهراب خان شهید» که به روایت دلاوریهای ایل قشقایی و مبارزات سهراب خان علیه ارتش متجاوز بریتانیا میپردازد، توسط واحد موسیقی حوزه هنری کهگیلویه و بویراحمد منتشر شده است. این قطعه موسیقی حماسی حاصل همکاری مسعود صابری کشکولی آهنگساز و خواننده و آرسام صابری کشکولی و میرزا ماذون قشقایی شاعر است.[۱۲۵]
نمایشگاه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نمایشگاهی با عنوان آدوسانلی در شهریور ۱۴۰۴ش در آباده فارس، با نمایش تصاویر و نقاشیهایی از افراد شاخص ایل قشقایی و زندگی و آداب و رسوم آن، اصالت این ایل را به تصویر کشید.[۱۲۶]
همایش
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نخستین همایش ملی زنان تأثیرگذار قشقایی در بهمنماه ۱۴۰۳ش در شیراز با هدف معرفی و تقدیر از زنانی که کمتر دیده شدهاند، برگزار شد. این همایش بهدنبال بررسی و نمایش نقش انکارناپذیر زنان قشقایی در طول تاریخ و در عرصههای مدرن بوده است. این رویداد بستری برای ارائه آثار در ۱۵ حوزه مختلف از جمله فرهنگ و هنر، علمپژوهی، اقتصاد و کارآفرینی و کنشگری سیاسی و اجتماعی فراهم کرد.
از نکات قابل توجه این همایش، برنامههای جانبی آن شامل انتشار ویژهنامه، اجرای گروه سرود ترکی به نام «مادر» و برپایی غرفههای عشایری بوده است. نکته دیگر این بود که هدایا و تندیسهای منتخبان از دستبافتههای خود زنان تأثیرگذار قشقایی تهیه شده بود.[۱۲۷]
جشنواره
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جشنواره «بر مدار آستانه» در شهرستان دهاقان اصفهان با هدف حفظ فرهنگ و میراث ارزشمند ایل قشقایی و عشایر در خردادماه 1401ش برگزار شد. مهمترین برنامههای این جشنواره شامل برپایی ۱۵ غرفه برای نمایش و فروش تولیدات و صنایع دستی عشایر قشقایی، برگزاری همایش فرهنگی و هنری همراه با اجرای موسیقی اصیل ایل قشقایی و برگزاری همایش سوارکاری عشایر بود.[۱۲۸]
وضعیت دسترسی عشایر ایل قشقایی به خدمات رفاهی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]پس از انقلاب، تحولات چشمگیری در زیرساختها و خدماترسانی به مناطق عشایری قشقایی رخ داده است. این پیشرفتها شامل ایجاد ایلراهها و جادههای عشایری، بهبود سوخترسانی (اعم از نفت سفید و کپسول گاز)، احداث دکلهای مخابراتی و ساخت مجتمعهای آبرسانی میشود. علاوه بر این، اقدامات دیگری مانند توجه ویژه به بهداشت و درمان نظیر واکسیناسیون و حمایت از طرحهای تولیدی همچون صنایع دستی نیز به اجرا درآمده است. شاخصهای توسعه عشایر اصفهان از جمله ایل قشقایی در حوزههای عمرانی، زیرساختی و اقتصادی، پس از انقلاب اسلامی رشد چشمگیری داشته است. این شاخصها که قبل از انقلاب کمتر از ۵-۷درصد بود، اکنون به بیش از ۶۵درصد افزایش یافته است.[۱۲۹]
وضعیت آموزش ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در جوامع عشایری و کوچنده سوادآموزی و فراگیری علم نیازمند آموزشگاههای خاص مانند مدارس سیار است تا کودکان و نوجوانان در کنار سبک زندگی متحرک خود، بتوانند به علمآموزی نیز بپردازند. پیش از انقلاب این امر بهندرت در زندگی عشایر رواج داشت و اغلب افراد در خانوادههای عشایر بیسواد بودند؛ اما با پیروزی انقلاب اسلامی اهمیت به علمآموزی خانوادههای عشایر جزو برنامههای دولت قرار گرفت و مدارس عشایری یا سوادآموزی سیار برای آنها تشکیل داده شد.[۱۳۰]
تاثیر مدرنیته بر ایل قشقایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایل قشقایی با وجود دگرگونیهای اجتماعی، سعی کردهاند آدابورسوم خود را حفظ کنند. عشایر قشقایی هنوز هم از زندگی کردن در طبیعت بهره برده و در جهت حفظ سنتها، آدابورسوم و سبک زندگی اصیل خود تلاش میکنند؛[۱۳۱] اما کمبود مراتع غنی برای چرای دام بهدلیل خشکسالی یا جادهسازیهای بیرویه، ازبین رفتن ایلراهها، کاهش امنیت دام و افراد خانوادهٔ عشایر بهدلیل مسیرهای صعبالعبور کوچرو و مشکلات حملونقل دام عشایر [۱۳۲] سبب شده روزبهروز تعداد خانوارهای کوچنشین کاهش پیدا کرده و تمایل افراد ایل برای یکجانشینی و زندگی شهری افزایش یابد. این امر سبب تهدید و تغییر فرهنگی ایل قشقایی، آدابورسوم و سادهزیستی، تغییر در الگوی معیشت متکی به دامپروری،[۱۳۳] فراموشی سبک غذایی طبیعی و محلی، بازیهای بومی و محلی، آواها و نواهای سنتی ایل قشقایی شده و آنها را از تولیدکنندگی به مصرفگرایی سوق داده است.[۱۳۴]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ . اشرفی خیرآبادی، «ایل بختیاری»، 1388ش، ص101.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «همه چیز درباره ایل قشقایی»، وبسایت مجلۀ الیگشت.
- ↑ . «کوچ عشایر قشقایی در ایران آغاز شد»، وبسایت آنادلو آژانس.
- ↑ . «همه چیز درباره ایل قشقایی»، وبسایت مجلۀ الیگشت.
- ↑ . قرخلو، «مطالعۀ تغییرات فرهنگی در میان قبایل ایل قشقایی در ایران»، 1386ش، ص173-174.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ «سازمان ایلی و ترکیب اجتماعی ایل قشقایی»، وبلاگ تراختور قشقایی.
- ↑ . «همه چیز درباره ایل قشقایی»، وبسایت مجلۀ الیگشت.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ «ویژگیهای رفتاری ایل قشقایی»، وبسایت ایران هتل آنلاین.
- ↑ حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.
- ↑ شیبانی و دیگران، «تأثیرات جهانی شدن بر هویت قومی ایل قشقایی»، 1390ش، ص11.
- ↑ «برگزاری جشنواره رنگها نمایی از اصالت و زیبایی سنتهای ایل قشقایی در فارس»، وبسایت خبربان.
- ↑ قرقانی، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ . امیری، تاریخ و فرهنگ مردم فراشبند، 1382ش، ص308.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ رجایی دستغیب و دیگران، «فرایند تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی در عصر پهلویها از دیدگاه مردمشناسی»، 1401ش، ص73-75.
- ↑ قرقانی، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین.
- ↑ «مستند ایل بزرگ قشقایی- قسمت اول- تاریخ قشقایی از دوران کهن تا ایام معاصر»، وبسایت آپارات.
- ↑ قرقانی، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین.
- ↑ «مستند ایل بزرگ قشقایی- قسمت اول- تاریخ قشقایی از دوران کهن تا ایام معاصر»، وبسایت آپارات.
- ↑ قرقانی، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین.
- ↑ رجایی دستغیب و دیگران، «فرایند تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی در عصر پهلویها از دیدگاه مردمشناسی»، 1401ش، ص66.
- ↑ نادرپور، «نگاهی جامعهشناختی به ایل قشقایی (گذشته، حال، آینده)»، 1379ش، ص36.
- ↑ قرقانی، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین.
- ↑ «زبان و ادبیات»، وبلاگ ایل قشقایی.
- ↑ . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.
- ↑ «ویژگیهای رفتاری ایل قشقایی»، وبسایت ایران هتل آنلاین.
- ↑ . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.
- ↑ «ویژگیهای رفتاری ایل قشقایی»، وبسایت ایران هتل آنلاین.
- ↑ «شاخصههای زیبایی و رنگشناسی لباس زنان قشقایی»، وبسایت آخرین خبر.
- ↑ «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «ایل قشقایی؛ نامی که انگلیسی ها حتی از شنیدنش میترسند»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «جلوهای زیبا از مراسم بلهبران قشقاییها»، وبسایت خبربان.
- ↑ رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص26.
- ↑ «کوسه گلین (آیین بارانخواهی در قشقایی)»، وبلاگ قشقایی دیلی.
- ↑ .«روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه»، خبرگزاری فارس.
- ↑ ۴۳٫۰ ۴۳٫۱ «آداب و رسوم عروسی عشایر قشقایی»، وبسایت شیدرُخ.
- ↑ «آداب و رسوم ایل قشقایی»، وبسایت نورپادکست.
- ↑ «آداب و رسوم ایل قشقایی»، وبسایت نورپادکست.
- ↑ . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.
- ↑ . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.
- ↑ . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.
- ↑ . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.
- ↑ . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.
- ↑ . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.
- ↑ . قربانی جعفر بیگلو، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی.
- ↑ ورمقانی، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، 1393ش، ص223.
- ↑ ورمقانی، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، 1393ش، ص223.
- ↑ ورمقانی، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، 1393ش، ص223.
- ↑ ورمقانی، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، 1393ش، ص223-224.
- ↑ رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص15-16.
- ↑ رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص15-16.
- ↑ ورمقانی، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، 1393ش، ص223-224.
- ↑ . مردانلو، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی.
- ↑ . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه«، خبرگزاری فارس.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ «حرکت هیئت عزاداری قشقاییها در روز تاسوعا یک حرکت غیرتمندانه دینی است»، خبرگزاری ابنا.
- ↑ . مردانلو، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی.
- ↑ «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه»، خبرگزاری فارس.
- ↑ رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص15-16.
- ↑ رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص15-16.
- ↑ . مردانلو، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی.
- ↑ . مردانلو، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی.
- ↑ رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص22.
- ↑ «ایل قشقایی؛ نامی که انگلیسی ها حتی از شنیدنش میترسند»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ شیبانی و دیگران، «تأثیرات جهانی شدن بر هویت قومی ایل قشقایی»، 1390ش، ص11.
- ↑ رشیدوش و شربتیان، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، 1401ش، ص26-27.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ . زارع، «بررسی و مطالعۀ معماری جوامع کوچروی زاگرس جنوبی بر مبنای قوم باستانشناسی: مطالعه موردی ایل قشقایی»، 1401ش، ص365-366.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه«، خبرگزاری فارس.
- ↑ «پیشههای مردم| پیشینههای قشقاییها| شغل قشقاییها| درامد قشقاییها»، وبلاگ قشقاییها.
- ↑ «پیشههای مردم| پیشینههای قشقاییها| شغل قشقاییها| درامد قشقاییها»، وبلاگ قشقاییها.
- ↑ . زارع، «بررسی و مطالعۀ معماری جوامع کوچروی زاگرس جنوبی بر مبنای قوم باستانشناسی: مطالعه موردی ایل قشقایی»، 1401ش، ص365-366.
- ↑ . افروغ، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس نظریۀ ساختیابی گیدنز»، 1401ش، ص137.
- ↑ . افروغ، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس نظریۀ ساختیابی گیدنز»، 1401ش، ص137-138.
- ↑ . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.
- ↑ . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.
- ↑ . افروغ، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس نظریۀ ساختیابی گیدنز»، 1401ش، ص137-138.
- ↑ . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.
- ↑ . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.
- ↑ «بایداق، صنایع دستی ایل قشقایی در چهارمحال و بختیاری»، وبسایت خبربان.
- ↑ . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.
- ↑ . افروغ، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس نظریۀ ساختیابی گیدنز»، 1401ش، ص137.
- ↑ . «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا.
- ↑ «پیشههای مردم| پیشینههای قشقاییها| شغل قشقاییها| درامد قشقاییها»، وبلاگ قشقاییها.
- ↑ سروش، «قشقایی؛ ایل ایرانی، برند جهانی»، وبسایت جوان آنلاین.
- ↑ حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.
- ↑ حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.
- ↑ حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.
- ↑ حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.
- ↑ . نجاتی، جنبش ملی شدن صنعت نفت و کودتای 28 مرداد 1332، 1387ش، ص108.
- ↑ سرحدی، «انتقامی که رژیم پس از یک دهه گرفت»، وبسایت پژوهشکده تاریخ معاصر.
- ↑ . نصیری طیبی و یزدان پناه، «تحلیلی بر سوادآموزی در ایل قشقایی پیش از آموزش عشایری»، 1401ش، ص304-305.
- ↑ رضایی، «ایل قشقاییـ پهلوی دوم (از کودتای 28 مرداد تا 1357ش)»، وبسایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
- ↑ «نقش ایل قشقایی در اتحاد ملی و دفاع مقدس»، روزنامه همشهری آنلاین.
- ↑ . نصیری طیبی و یزدان پناه، «تحلیلی بر سوادآموزی در ایل قشقایی پیش از آموزش عشایری»، 1401ش، ص304-305.
- ↑ «نقش ایل قشقایی در اتحاد ملی و دفاع مقدس»، روزنامه همشهری آنلاین.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.
- ↑ درداری، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی، 1388ش، ص476-477.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.
- ↑ ۱۱۳٫۰ ۱۱۳٫۱ ۱۱۳٫۲ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو.
- ↑ حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.
- ↑ حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.
- ↑ حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.
- ↑ حسینینیک، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس.
- ↑ «کتاب ایل قشقایی در تاریخ معاصر ایران»، وبسایت ایران کتاب.
- ↑ «کتابهای منتشرشده مرتبط با ایل قشقایی»، وبلاگ سیامک قشقایی.
- ↑ «مستند ایل بزرگ قشقایی- قسمت اول- تاریخ قشقایی از دوران کهن تا ایام معاصر»، وبسایت آپارات.
- ↑ «سبک زندگی عشایر ایل قشقایی»، وبسایت آپارات.
- ↑ «اجاق قشقایی نماینده فارس در جشنواره فیلم اقوام ایرانی»، وبسایت خبربان.
- ↑ «مستندی که جشن ازدواج در قوم قشقایی را نمایش میدهد/ نگذاریم فرهنگ بومی عشایر بدون سند تصویری از بین رود»، وبسایت خبربان.
- ↑ «مستند "درنا" از استان فارس منتخب ایران در جشنواره ABU شد»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «موسیقی «سهراب خان شهید» منتشر شد؛ روایتی از دلاوریهای ایل قشقایی در دفاع از وطن»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «نمایش اصالت ایل قشقایی در گالری نقاشی آدوسانلی در آباده»، خبرگزاری پانا.
- ↑ «برگزاری نخستین همایش ملی زنان تأثیرگذار قشقایی»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «برگزاری جشنواره عشایری باعنوان بر مدار آستانه در دهاقان»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «ارتقای شاخصهای توسعه عشایری استان اصفهان پس از انقلاب اسلامی»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ نصیری طیبی و یزدان پناه، «تحلیلی بر سوادآموزی در ایل قشقایی پیش از آموزش عشایری»، 1401ش، ص304-305.
- ↑ . قرخلو، «مطالعۀ تغییرات فرهنگی در میان قبایل ایل قشقایی در ایران»، 1386ش، ص173-174.
- ↑ . «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه«، خبرگزاری فارس.
- ↑ . قرخلو، «مطالعۀ تغییرات فرهنگی در میان قبایل ایل قشقایی در ایران»، 1386ش، ص173-174.
- ↑ . «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه«، خبرگزاری فارس.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «آداب و رسوم ایل قشقایی»، وبسایت نورپادکست، تاریخ بازدید:۱۷ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «آداب و رسوم عروسی عشایر قشقایی»، وبسایت شیدرُخ، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۴ش.
- آذرنیوش، زهرا، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آدابورسوم»، وبسایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آذر ۱۴۰۰ش.
- «ارتقای شاخصهای توسعه عشایری استان اصفهان پس از انقلاب اسلامی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ بهمن ۱۴۰۱ش.
- «اجاق قشقایی نماینده فارس در جشنواره فیلم اقوام ایرانی»، وبسایت خبربان، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ش.
- اشرفی خیرآبادی، حمید، «ایل بختیاری»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارهٔ ۱۴۲، ۱۳۸۸ش.
- افروغ، محمد، «تبیین عاملیت و ساختار در گبهها و قالیچههای شیری قشقایی بر اساس نظریهٔ ساختیابی گیدنز»، فصلنامهٔ جامعهشناسی هنر و ادبیات، شمارهٔ ۱، بهار و تابستان ۱۴۰۱ش.
- امیری، سید رزاق، تاریخ و فرهنگ مردم فراشبند، شیراز، نوید، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- «انقلاب اسلامی در شیراز چگونه به پیروزی رسید؟»، وبسایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ بهمن ۱۳۹۸ش.
- «ایل قشقایی؛ نامی که انگلیسی ها حتی از شنیدنش میترسند»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 10 اردیبهشت 1402ش.
- «ایل قشقایی و این صنایع دستی دیدنی»، وبسایت موبنا، تاریخ درج مطلب: ۲۸ مهر ۱۴۰۲ش.
- «بایداق، صنایع دستی ایل قشقایی در چهارمحال و بختیاری»، وبسایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 6 دی 1400ش.
- «برگزاری جشنواره عشایری باعنوان بر مدار آستانه در دهاقان»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 27 خرداد 1402ش.
- «برگزاری جشنواره رنگها نمایی از اصالت و زیبایی سنتهای ایل قشقایی در فارس»، وبسایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 9 فروردین 1401ش.
- «برگزاری نخستین همایش ملی زنان تأثیرگذار قشقایی»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۳ دی ۱۴۰۳ش.
- «پوشش عشایر قشقایی»، وبسایت سازمان امور عشایر ایران.، تاریخ بازدید: ۱۴ دی ۱۴۰۲ش.
- «پیشههای مردم| پیشینههای قشقاییها| شغل قشقاییها| درامد قشقاییها»، وبلاگ قشقاییها، تاریخ درج مطلب: ۱۷ شهریور ۱۳۹۴ش.
- «جلوهای زیبا از مراسم بلهبران قشقاییها»، وبسایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 18 اسفند 1396ش.
- «حرکت هیئت عزاداری قشقاییها در روز تاسوعا یک حرکت غیرتمندانه دینی است»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: 10 تیر 1404ش.
- حسینینیک، سید ابوالحسن، «ایل قشقایی؛ یکی از ایلهای سیاسی تاریخساز ایران/ بخش اول»، وبسایت خبریتحلیلی فانوس زاگرس، تاریخ درج مطلب: ۲۴ ژوئن ۲۰۱۸م.
- درداری، نوروز، تاریخ سیاسی ایل بزرگ قشقایی، شیراز، قشقایی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- رجایی دستغیب، زرآسا و دیگران، «فرایند تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی در عصر پهلویها از دیدگاه مردمشناسی»، نامه انسانشناسی، دوره ۱۹، شماره ۳۵، ۱۴۰۱ش.
- رشیدوش، وحید و شربتیان، یعقوب، «ساختار خانواده و نظام خویشاوندی ایلات و عشایر با تاکید بر ایل قشقایی فارس (نگرش مردمشناختی)»، جامعهشناختی کاربردی و پژوهشهای اجتماعی، شماره ۳، بهار ۱۴۰۱ش.
- رضایی، منصوره، «ایل قشقایی پهلوی دوم (از کودتای ۲۸ مرداد تا ۱۳۵۷ش)»، وبسایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آبان ۱۴۰۰ش.
- «روایت درد دل عشایر قشقایی، از معیشت تا ایلراه»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
- زارع، راضیه، «بررسی و مطالعهٔ معماری جوامع کوچروی زاگرس جنوبی بر مبنای قوم باستانشناسی: مطالعه موردی ایل قشقایی»، پژوهشهای باستانشناسی، شمارهٔ ۳۴، پاییز ۱۴۰۱ش.
- «زبان و ادبیات»، وبلاگ ایل قشقایی، تاریخ درج مطلب: ۴ آبان ۱۳۹۴ش.
- «سبک زندگی عشایر ایل قشقایی»، وبسایت آپارات، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش.
- سرحدی، رضا، «انتقامی که رژیم پس از یک دهه گرفت»، وبسایت پژوهشکده تاریخ معاصر، تاریخ درج مطلب: ۲۲ فروردین ۱۴۰۱ش.
- سروش، سمیرا، «قشقایی؛ ایل ایرانی، برند جهانی»، وبسایت جوان آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۸ اسفند ۱۳۸۹ش.
- «شاخصههای زیبایی و رنگشناسی لباس زنان قشقایی»، وبسایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب: ۵ مهر ۱۳۹۷ش.
- شیبانی، عبدالکریم و دیگران، «تأثیرات جهانی شدن بر هویت قومی ایل قشقایی»، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره ۲، شماره ۳، شهریور ۱۳۹۰ش.
- قربانی جعفربیگلو، داود، «خوراکیها و غذاهای ویژه در ایل قشقایی»، وبسایت یاردیمکی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۹۱ش.
- قرخلو، مهدی، «مطالعهٔ تغییرات فرهنگی در میان قبایل ایل قشقایی در ایران»، نشریهٔ پژوهشهای جغرافیایی، شمارهٔ ۱، ۱۳۸۶ش.
- قرقانی، احسان، «ساخت سیاسی اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت»، وبسایت قشقایی آنلاین، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش.
- «کتاب ایل قشقایی در تاریخ معاصر ایران»، وبسایت ایران کتاب، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش.
- «کتابهای منتشرشده مرتبط با ایل قشقایی»، وبلاگ سیامک قشقایی، تاریخ درج مطلب: ۳۰ بهمن ۱۳۸۹ش.
- «کوچ عشایر قشقایی در ایران آغاز شد»، وبسایت آنادلو آژانس، تاریخ بازدید: ۱۴ دی ۱۴۰۲ش.
- «کوسه گلین (آیین بارانخواهی در قشقایی)»، وبلاگ قشقایی دیلی، تاریخ درج مطلب: ۴ دی ۱۳۹۲ش.
- مردانلو، اسماعیل، «دین و مذهب در ایل قشقایی»، وبسایت میراث ایل قشقایی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ فروردین ۱۳۹۳ش.
- «مستند ایل بزرگ قشقایی- قسمت اول- تاریخ قشقایی از دوران کهن تا ایام معاصر»، وبسایت آپارات، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش.
- «مستند "درنا" از استان فارس منتخب ایران در جشنواره ABU شد»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 22 اردیبهشت 1397ش.
- «مستندی که جشن ازدواج در قوم قشقایی را نمایش میدهد/ نگذاریم فرهنگ بومی عشایر بدون سند تصویری از بین رود»، وبسایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 18 آبان 1400ش.
- «موسیقی «سهراب خان شهید» منتشر شد؛ روایتی از دلاوریهای ایل قشقایی در دفاع از وطن»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۶ مرداد ۱۴۰۴ش.
- میرزایی درهشوری، غلامرضا، «سازمان ایلی و ترکیب اجتماعی ایل قشقایی»، وبلاگ تراختور قشقایی، تاریخ باردید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش.
- نادرپور، بابک، «نگاهی جامعهشناختی به ایل قشقایی (گذشته، حال، آینده)»، مطالعات ملی، شماره ۲ و ۳، زمستان ۱۳۷۸ش و بهار ۱۳۷۹ش.
- نجاتی، غلامرضا، جنبش ملی شدن صنعت نفت و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ هشتم، ۱۳۷۸ش.
- نصیری طیبی، منصور و یزدان پناه، میلاد، «تحلیلی بر سوادآموزی در ایل قشقایی پیش از آموزش عشایری»، فصلنامه انسانشناسی، شمارهٔ ۳۵، بهمن ۱۴۰۱ش.
- «نقش ایل قشقایی در اتحاد ملی و دفاع مقدس»، روزنامه همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «نمایش اصالت ایل قشقایی در گالری نقاشی آدوسانلی در آباده»، خبرگزاری پانا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۴۰۴ش.
- ورمقانی، حسنا، «بررسی عوامل موثر بر مسکن عشایری و روستایی ایل قشقایی»، نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، شماره ۲۵، زمستان ۱۳۹۳ش.
- «ویژگیهای رفتاری ایل قشقایی»، وبسایت ایران هتل آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «همه چیز دربارهٔ ایل قشقایی»، وبسایت مجلهٔ الی گشت، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۳۹۸ش.