پیشنویس:خامکدوزی: تفاوت میان نسخهها
project>زهرا مرادی بدون خلاصۀ ویرایش |
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) جز ۱۲ نسخه واردشده |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | [[پرونده:خامک-دوزی.jpg|بندانگشتی|291x291پیکسل]] | ||
'''{{درشت|خامکدوزی؛}}''' از صنایع دستی زنانه و گونهای از هنر سوزندوزی. | |||
خامکدوزی، از زیباترین و ظریفترین هنرهای سوزندوزی است و با استفاده از نخ [[ابریشم]] یا سُند، روی پارچههای ابریشم و کتان یا پارچههایی دوخته میشود که تار و پود آن واضح باشد. خامکدوزی در طرح و نقشهای مختلف و رنگهای زیبا و جذاب عرضه میشود بهگونهای که نظر هر بیننده را به خود جلب میکند. امروزه این هنر دستدوزی از جغرافیای افغانستان فراتر رفته و توجه گردشگران خارجی را بهخود جذب کرده است و آنها برای خرید این نوع صنعت دستی چشمنواز زنان افغانستان هزینه میکنند. | |||
==تاریخچه== | |||
خامکدوزی از هنرهای اصیل و صنایع دستی زنان افغانستان است.<ref>[https://khamakshop.com/ | == تاریخچه == | ||
==نامگذاری== | خامکدوزی از هنرهای اصیل و صنایع دستی زنان افغانستان است.<ref>[https://khamakshop.com/خامک-دوزی،-هنر-اصیل-زنان-افغانستان/ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.]</ref> خامکدوزی، گونهای از هنر [[سوزندوزی]] است که سابقهٔ ۶۰۰۰ هزارساله دارد.<ref>[https://www.awna.af/?p=37007 ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.]</ref> برخی پژوهشگران هنر خامکدوزی در افغانستان را به پیدایش صنعت ابریشم در این کشور پیوند دادهاند و نخستین نوشتههای اسلامی، افغانستان امروزی را بهترین مکان برای تولید محصولات ابریشمی دانستهاند.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjo1ZvPyLGEAxUY2QIHHW0mC9oQFnoECCIQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2F133409690551088%2Fphotos%2Fa.150679918824065%2F617345708824148%2F%3Ftype%3D3&usg=AOvVaw0fHty «خامک دوزی چیست؟» صفحۀ Khamak Fashion Designner در فیسبوک.]</ref> | ||
نامگذاری خامک | |||
==جایگاه هنر خامکدوزی== | == نامگذاری == | ||
خامکدوزی در سراسر افغانستان رایج است، اما در شهرهای | نامگذاری خامک به این دلیل است که در گذشته ابریشم را بهصورت خام و بدون سفیدکاری، رنگرزی و پخت بهکار میگرفتند و تنها با تابیدن در قالب نخ، اثر خامکدوزیشده به وجود میآوردند.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjo1ZvPyLGEAxUY2QIHHW0mC9oQFnoECCIQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2F133409690551088%2Fphotos%2Fa.150679918824065%2F617345708824148%2F%3Ftype%3D3&usg=AOvVaw0fHty «خامک دوزی چیست؟» صفحۀ Khamak Fashion Designner در فیسبوک.]</ref> | ||
==ابزار خامکدوزی== | |||
== جایگاه هنر خامکدوزی == | |||
خامکدوزی در سراسر افغانستان رایج است، اما در شهرهای [[هرات]]، [[قندهار]]، [[مزارشریف]]، [[بامیان]]، [[غور]] و [[غزنی]] شهرت بیشتری دارد.<ref>[https://www.awna.af/?p=37007 ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.]</ref> همچنین این هنر فوقالعاده ظریف زنانه، در میان اقوام مختلف افغانستان بهویژه هزارهها که با آن زندگی میکنند از اهمیت خاصی برخوردار است<ref>[https://khamakshop.com/خامک-دوزی،-هنر-اصیل-زنان-افغانستان/ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.]</ref> و طرحهای این هنر در شهرهای مختلف با توجه به اختلاف فرهنگی مناطق، تنوع زیادی را در خود گنجانده است.<ref>[https://www.awna.af/?p=37007 ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.]</ref> | |||
== ابزار خامکدوزی == | |||
برای خلق یک اثر هنری مهارت و ابزار لازم است تا کاربرد دقیق آن زیبایی و جذابیت خاصی به اثر بدهد. در هنر خامکدوزی از وسائل بسیار ساده و کمهزینه استفاده میشود. | برای خلق یک اثر هنری مهارت و ابزار لازم است تا کاربرد دقیق آن زیبایی و جذابیت خاصی به اثر بدهد. در هنر خامکدوزی از وسائل بسیار ساده و کمهزینه استفاده میشود. | ||
=== | |||
=== سوزن === | |||
در خامکدوزی از سوزنهای باریک و نازک استفاده میشود تا ظرافت بیشتری داشته باشد. | در خامکدوزی از سوزنهای باریک و نازک استفاده میشود تا ظرافت بیشتری داشته باشد. | ||
=== | |||
=== تار === | |||
در گذشته نخ ابریشمی برای هنر خامک بهکار گرفته میشد، اما امروزه از سند (ریمس) استفاده میشود. | در گذشته نخ ابریشمی برای هنر خامک بهکار گرفته میشد، اما امروزه از سند (ریمس) استفاده میشود. | ||
=== | |||
=== تارکن === | |||
این وسیله برای کندن دوختهای اشتباه، استفاده میشود. | این وسیله برای کندن دوختهای اشتباه، استفاده میشود. | ||
=== انگشتانه === | |||
یک وسیلهٔ فلزی است که با آن سر انگشت از آسیب سوزن محافظت میشود. | |||
=== کارگا === | |||
دو سازهٔ چوبی سبک حلقوی است که پارچه را در وسط آن قرار میدهند تا پارچه بدون حرکت و صاف بماند و کار دوخت بهآسانی انجام شود. خامکدوزان در یکدست کارگاه و در دست دیگر سوزن را میگیرند و گاهی نیز پارچهٔ خامک را روی زانو گذاشته خامکدوزی را شروع میکنند.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.</ref> | |||
=== پارچه === | |||
دوخت خامک روی پارچههای مختلف مانند گاج عربی و گاج ابریشم برای روسری، کرب و کربناز برای شلوار زنان، انجام میشود. خامکدوزی روی پارچههای یادشده مهارت بالایی لازم دارد بهدلیل اینکه این پارچهها بسیار ظریف است و نخهای آن بهآسانی قابل شمارش نیست. برای لباس مردان از پارچههای سندل، آریش و تیترون در خامکدوزی استفاده میشود که با توجه به ضخامت این نوع پارچهها، هنر خامک روی آن آسانتر انجام میگیرد.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.</ref> | |||
=== ذوق هنری === | |||
علاقه، سلیقهٔ هنری و حوصلهٔ زیاد از عوامل تحقق یک اثر خامکدوزی است.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/afghanistan-i120877-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A8_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.]</ref> | |||
مدت زمان خامکدوزی یقهٔ مردانه و پاچهٔ شلوار زنانه گاهی چهار تا شش ماه طول میکشد.<ref>[https://www.beytoote.com/art/handicrafts/afghan8-handicrafts.html «صنایع دستی افغانستان»، وبسایت بیتوته.]</ref> | |||
== شیوهٔ آموزش == | |||
هنرخامکدوزی بهعنوان میراث فرهنگی،<ref>[https://www.beytoote.com/art/handicrafts/afghan8-handicrafts.html «صنایع دستی افغانستان»، وبسایت بیتوته.]</ref> از نسلی به نسل دیگر توسط خانوادهها منتقل میشود و آنها در زمان [[کودکی]] به فرزندان دختر خود این هنر زیبا را آموزش میدهند. در بسیاری از مناطق افغانستان بر پایهٔ رسوم کهن، دختران پیش از نامزدشدن، لباس شب عقد داماد را خامکدوزی میکنند تا حاصل هنرمندی باظرافت خود را در جشن آغازین زندگی مشترک بر تن همسر فردای خود ببینند.<ref>ابراهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.</ref> | |||
== روش دوخت == | |||
زنان خامکدوز این هنر را به سه شیوه اجرا میکنند. | |||
* در روش اول ابتدا تارهای پارچه شمرده شده و پس از آن طرح مورد نظر روی آن دوخته میشود. بانوان خامکدوز با مهارت ویژه در این هنر، نقشه و طرح آن را ترسیم میکنند.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص3.</ref> | |||
* در روش دوم، هنرمندان خامک، طرح و نقشه را روی پارچه کپی کرده و خامکدوزی را مطابق آن ادامه میدهند. | |||
* در روش سوم، ابتدا دوخت روی پارچهٔ جالی (توری) بهدلیل سهولت در شمارش نخهای توری، انجام میشود و سپس پارچهٔ توری خامکدوزیشده، به پارچهٔ اصلی وصل میشود، اما آن ظرافت نوع اول را ندارد.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.</ref> افراد حرفهای در این هنر بهطور معمول به طراحی اولیه روی پارچه با کاغذ نیاز ندارند، آنها در ذهن خلاق خود طرحهای متنوع را آماده میکنند و سپس آن را روی پارچه اعمال میکنند.<ref>[https://www.awna.af/?p=37007 ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.]</ref> | |||
== انواع خامکدوزی == | |||
این هنر به دو صورت سنتی و ماشینی انجام میشود؛ شکل سنتی آن بهصورت دستدوز اجرا میشود، اما امروزه در رقابت با این هنر دست، ماشینهای خامکدوزی وارد شده است که این کار را در طرحها و تقشههای متنوع با قیمت پایین انجام میدهد. بر خلاف کار دست، دستگاه خامکدوز سرعت بالایی در دوخت دارد، اما در ظرافت به کار دست نمیرسد.<ref>[https://khamakshop.com/خامک-دوزی،-هنر-اصیل-زنان-افغانستان/ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.]</ref> | |||
== نقشهای خامکدوزی == | |||
==نقشهای خامکدوزی== | |||
در خامکدوزی نقشها دو گونه است: | در خامکدوزی نقشها دو گونه است: | ||
* نقشهایی که برای تاقبندی (اسکلتبندی) بهکار میرود، شامل آوه، چهاربسته، نختک، شبکه، دبست و نباتریز است. هنرمند خامکدوز انواع نقشهای هندسی را با ترکیب این نقشهای پایه بهشکلهای زیبا و جذاب درمیآورد.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص5.</ref> | |||
* برخی از نقشها که با استفاده از آن تاقها پر میشود شامل نختک، تخمک، مارپیچ، لَیس ساده، لیس دودندانه (دندان موش)، لیس چهاردندانه، پشت ماهی و هشتفرق (هشتبرگ) است.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص5.</ref> | |||
== عناصر بصری == | |||
بانوان هنرمند این صنعت، با بهکارگیری مناسب از جلوههای بصری مانند نظم، ریتم، تعادل، تقارن، تکرار و حرکت، اثر خود را از یکنواختیِ خستهکننده درمیآورند و با تنوع و جذابیت، نگاه هر ناظری را به این آثار چشمنواز جلب میکنند.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.</ref> | |||
== الهام از محیط پیرامونی == | |||
هنرمندان خامک با الهام از محیط و طبیعت پیرامون، عقاید مذهبی<ref>[https://www.awna.af/?p=37007 ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.]</ref> و هنرهای دیگر مانند نقشهای هندسی در معماریها، کاشیها، قالین (قالی) و پارچههای طرحدار، سبک خاصی در سوزندوزی ابداع کردهاند که جزء هویت تاریخی ـ فرهنگی افغانستان شده است. تنوع زیاد طرح و نقش هندسی، بانوان را به ترکیبهای نامحدود وامیدارد و آنها با استفاده از خلاقیت و ذوق هنری خود اشکال زیبایی را میآفرینند.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.</ref> | |||
==الهام از محیط پیرامونی== | |||
هنرمندان خامک با الهام از محیط و طبیعت پیرامون، عقاید مذهبی<ref>[https://www.awna.af/?p=37007 ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.]</ref> | |||
== نمادسازیهای معنوی در هنر خامکدوزی == | |||
# به نظر کارشناسان و محققان، هنرمند خامکدوز با استفادهٔ عالی از نقشهای هندسی و بهخصوص گرهها فراتر از هندسهٔ اقلیدسی رفته و خطهای تزیینی ایجاد میکند که به وضوح، وحدت در کثرت و کثرت در وحدت را آشکار میسازد. از یک گره، گرههای زیادی بهوجود میآید، پس گره زایا است و باعث تنوع، آهنگ، توازن، پیچیدگی و کثرت میشود.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص9.</ref> | |||
# نظم تکتک طرحهای خامکدوزی آکنده از نظم منطقی و در نهایت، کل طرح دارای نظم منطقی توأم با تعادل است.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص10.</ref> این هنر ظریف و بینهایت دقیق، نشان از ذهن پر مفهوم و ظریف زن هنرمند شرقی دارد و هویت فردی و جمعی او را حکایت میکند.<ref>[https://www.awna.af/?p=37007 ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.]</ref> | |||
# به نظر برخی محققان نقشهای هندسی، اثر خامکدوزیشده را در بعد مادی و معنوی از ابهت و نجابت ویژهای برخوردار میسازد و خامکدوز هنرمند، روی یک پارچهٔ ساده بهکمک نقشهای هندسی سوژهٔ اصلی خود را بهبهترین شکل بهنمایش میگذارد که لباسهای عروس و داماد در مراسم عروسی از این سنخ است و با تفاوت آشکار از لباس دیگران متمایز میشود.<ref>ابراهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص10.</ref> | |||
# نمونهٔ دیگر از بعد معنوی خامکدوزی ظرافت خاص در اشکال خامکدوزی شدهٔ لباس زنانه است که به لحاظ لطافت و ملایمت با لباس مردان تفاوت آشکار دارد. همچنین برای آدمهای بانفوذ و ثروتمند لباسهای پرنقش و نگارتر،<ref>ابراهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص9.</ref> برای آدمهای عارف مسلک طرحهای ملایم و برای انسانهای بدکردار طرحهای خشن تزیین شده است که از یک اندیشهٔ معنوی و نوع نگاه هنرمند خامکدوز به هستی، پشت این طرحها حکایت دارد.<ref>ابراهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص10.</ref> | |||
== کارکردها == | |||
=== معرفی و گسترش فرهنگ و هنر صنایع دستی === | |||
خلق آثار هنری در بخش صنایع دستی توسط بانوان خامکدوز، هنر و فرهنگ جامعهٔ افغانستان را بیشتر معرفی میکند و گسترش میدهند.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/afghanistan-i120877-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A8_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.]</ref> | |||
=== تقویت اقتصاد === | |||
== | زنان خامکدوز با تولید آثار هنری و تزیینی خود در رشد و توسعهٔ اقتصاد خانوادهها و کشور سهم میگیرند.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/afghanistan-i120877-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A8_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.]</ref> | ||
=== | === آرامش در عین ناامنی === | ||
آثار خامکدوزیشدهٔ زنان در ایام ناامنی و جنگ، با تزیین دیوار خانهها حس امنیت و آرامش به مردم جنگزده القا میکند.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/afghanistan-i120877-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A8_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.]</ref> | |||
آثار | |||
=== | === خلق زیبایی === | ||
زنان هنرمند افغانستان با هنر خامکدوزی خود توانستهاند در هر شرایطی زیبایی بیافرینند و زندگی را قشنگتر جلوه دهند.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/afghanistan-i120877-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A8_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.]</ref> | زنان هنرمند افغانستان با هنر خامکدوزی خود توانستهاند در هر شرایطی زیبایی بیافرینند و زندگی را قشنگتر جلوه دهند.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/afghanistan-i120877-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A8_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.]</ref> | ||
=== | === تقویت توریسم === | ||
خلق این آثار هنری | صنعت خامکدوزی، نظر گردشگران بسیاری را بهخود جلب کرده و صنعت [[گردشگری]] افغانستان را رونق داده است<ref>[https://khamakshop.com/خامک-دوزی،-هنر-اصیل-زنان-افغانستان/ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.]</ref> و ظرفیت زیادی برای تقویت توریسم دارد.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/afghanistan-i120877-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A8_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.]</ref> | ||
=== تقویت اعتمادبهنفس === | |||
خلق این آثار هنری زیبا باعث تقویت روحیهٔ [[خودباوری زنان|خودباوری]] و [[اعتماد به نفس|اعتمادبهنفس]] زنان محروم افغانستان میشود.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/50439 «صنایع دستی افغانستان؛ هنری که حامی دارد و به بازار»، وبسایت شفقنا.]</ref> مهارت در هنر خامکدوزی از افتخارات هر زن افغانستانی است و زنان آراسته به این هنر در جامعهٔ افغانستان یک سر و گردن از دیگر خانمها برتر دانسته میشوند.<ref>[https://www.awna.af/?p=37007 ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.]</ref> | |||
=== | === تقویت صادرات === | ||
آثار خامکدوزی بهعنوان یک هنر دستی اصیل، به دیگر کشورها صادر میشود.<ref>[https://khamakshop.com/ | آثار خامکدوزی بهعنوان یک هنر دستی اصیل، به دیگر کشورها صادر میشود.<ref>[https://khamakshop.com/خامک-دوزی،-هنر-اصیل-زنان-افغانستان/ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.]</ref> | ||
== | == کاربردها == | ||
از هنر خامکدوزی برای موارد ذیل استفاده میشود: | از هنر خامکدوزی برای موارد ذیل استفاده میشود: | ||
=== | |||
خامکدوری | === تزیین لباس و لوازم شخصی === | ||
=== | خامکدوری معمولاً برای تزیین یقهٔ پیراهن مردانه، پاچه شلوار زنانه، عرقچین، روی پارچهٔ توری، پرده، دستمال، پارچههای تزیینی،<ref>[https://atis.af/khamak-dozi/ اخلاقی، زینب، «خامکدوزی؛ صنعت زنان افغانستان»، وبسایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان».]</ref> جانماز (سجاده)، شال زنانه، پیشبند،<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjo1ZvPyLGEAxUY2QIHHW0mC9oQFnoECCIQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2F133409690551088%2Fphotos%2Fa.150679918824065%2F617345708824148%2F%3Ftype%3D3&usg=AOvVaw0fHty «خامک دوزی چیست؟» صفحۀ Khamak Fashion Designner در فیسبوک.]</ref> پرده، سربکسی، سرمیزی، پتو، بالش، دوشک، واسکت (جلیقه) و روتختی، استفاده میشود.<ref>ابراهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص3.</ref> امروزه از این هنر ظریف در تزیین پیراهن مردانه، مانتوی زنانه و روسریهای جدید نیز استفاده میشود.<ref>[https://khamakshop.com/خامک-دوزی،-هنر-اصیل-زنان-افغانستان/ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.]</ref> | ||
در دهههای اخیر بهدلیل جنگ و ناامنی در افغانستان تعداد زیادی از خانوادهها که بهکشورهای اروپایی، استرالیا و آمریکا مهاجرت کردهاند، به استفاده از لباسهای خامکدوزیشده رغبت نشان میدهند. آنها در سفر به افغانستان یکی از سوغاتیهایی که به منازل خود در کشورهای دیگر میبرند، لباسهای خامکدوزیشده است و گاهی نیز بستگان آنها که در افغانستان هستند هدایایی از این دست، برای آنها میفرستند.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/184969 «ترویج استفاده از زیور آلات قدیمی و لباس سنتی هزارگی در کشورهای غربی»، خبرگزاری شفقنا.]</ref> | |||
=== | === سوغاتی === | ||
یکی از مواردی که خامکدوزی در آن | در دهههای اخیر بهدلیل جنگ و ناامنی در افغانستان تعداد زیادی از خانوادهها که بهکشورهای اروپایی، استرالیا و آمریکا [[مهاجرت]] کردهاند، به استفاده از لباسهای خامکدوزیشده رغبت نشان میدهند. آنها در سفر به افغانستان یکی از سوغاتیهایی که به منازل خود در کشورهای دیگر میبرند، لباسهای خامکدوزیشده است و گاهی نیز بستگان آنها که در افغانستان هستند هدایایی از این دست، برای آنها میفرستند.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/184969 «ترویج استفاده از زیور آلات قدیمی و لباس سنتی هزارگی در کشورهای غربی»، خبرگزاری شفقنا.]</ref> | ||
=== | |||
یکی از کارهای زنان هنرمند این صنعت، خامکدوزی روی دستمال است که روی | === لباس عروس و داماد === | ||
=== | یکی از مواردی که خامکدوزی در آن استفادهٔ زیاد دارد، لباس عروس و داماد و همچنین پارچههایی است که بهعنوان جهیزیه از سوی خانوادهٔ عروس تقدیم میشود. یقهٔ لباس سنتی را خود عروس میدوزد تا همسر آیندهٔ او در شب عروسی آن را به تن کند و بهاین صورت هم داماد خوشحال شود و هم ظرافت هنری خود را به داماد و اطرافیان نشان دهد.<ref>براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.</ref> | ||
این نوع خامکدوزی ابتدا روی | |||
=== | === تزیین دستمال === | ||
خامکدوزی روی تور به دو صورت اجرا میشود؛ قسم اول گُلشَندوزی | [[پرونده:خامک-دوزی1.jpg|بندانگشتی|خامک روی توری]] | ||
یکی از کارهای زنان هنرمند این صنعت، خامکدوزی روی دستمال است که روی پارچهٔ ابریشم و کتان انجام میشود و عروس دستمال مخصوصی برای داماد میدوزد. [[خانواده|خانوادهٔ]] عروس و داماد، دستمالهای دیگر خامکدوزیشده را به مهمانان خود در عروسی هدیه میدهند.<ref>[https://khamakshop.com/خامک-دوزی،-هنر-اصیل-زنان-افغانستان/ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.]</ref> | |||
=== تزیین چادر === | |||
این نوع خامکدوزی ابتدا روی پارچهٔ توری اعمال میشود و سپس آن پارچهٔ خامکدوزیشده به پارچهٔ گاج وصل میشود که بهعنوان [[چادر]] در افغانستان کاربرد دارد.<ref>[https://khamakshop.com/خامک-دوزی،-هنر-اصیل-زنان-افغانستان/ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.]</ref> | |||
=== خامک روی توری === | |||
خامکدوزی روی تور به دو صورت اجرا میشود؛ قسم اول گُلشَندوزی است؛ به این شکل که به خود تور در زیر و روی آن دوخته میشود و قسم دوم بهصورت ساده و معمولی انجام میشود. وصل توری خامکدوزیشده بر روی پارچهٔ اصلی بهگونهای با ظرافت و دقت انجام میگیرد که تور از پارچهٔ اصلی متمایز نمیشود.<ref>[https://khamakshop.com/خامک-دوزی،-هنر-اصیل-زنان-افغانستان/ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.]</ref> | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
== منابع == | |||
* ابراهیمی، آزیتا، «خامکدوزی- هنر دستان زنان افغانستانی؛ | * ابراهیمی، آزیتا، «خامکدوزی- هنر دستان زنان افغانستانی؛ بارتابدهندهٔ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۶ جدی (دی) ۱۴۰۲ش. | ||
* ابراهیمی، آزیتا و حسامی، منصور، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه | * ابراهیمی، آزیتا و حسامی، منصور، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، در دوفصلنامه هنرهای صنایع اسلامی، شماره دوم، سال چهارم، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش. | ||
* اخلاقی، زینب، «خامکدوزی؛ صنعت زنان افغانستان»، وبسایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان»، تاریخ درج مطلب: | * اخلاقی، زینب، «خامکدوزی؛ صنعت زنان افغانستان»، وبسایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان»، تاریخ درج مطلب: ۱۱ ثور (اردیبهشت) ۱۳۹۹ش. | ||
* «برگزاری ششمین شب از هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday، تاریخ درج مطلب: | * «برگزاری ششمین شب از هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday، تاریخ درج مطلب: ۲۹ قوس (آذر) ۱۳۹۹ش. | ||
* «ترویج استفاده از زیورآلات قدیمی و لباس سنتی هزارگی در کشورهای غربی»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: | * «ترویج استفاده از زیورآلات قدیمی و لباس سنتی هزارگی در کشورهای غربی»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ فبروری ۲۰۱۷م. | ||
* «خامکدوزی چیست؟» | * «خامکدوزی چیست؟» صفحهٔ Khamak Fashion Designner در فیسبوک، تاریخ درج مطلب: ۱۷ مارس ۲۰۲۲م. | ||
* صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت | * صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلهٔ خامک، تاریخ بازدید: ۲۹ بهمن ۱۴۰۲ش. | ||
* «صنایع دستی افغانستان؛ هنری که نه حامی دارد و نه بازار»، وبسایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: | * «صنایع دستی افغانستان؛ هنری که نه حامی دارد و نه بازار»، وبسایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۷ ژانویهٔ ۲۰۱۵م. | ||
* «صنایع دستی افغانستان»، وبسایت بیتوته، تاریخ بازدید: | * «صنایع دستی افغانستان»، وبسایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۲۹ بهمن ۱۴۰۲ش. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۷ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۱۲
خامکدوزی؛ از صنایع دستی زنانه و گونهای از هنر سوزندوزی.
خامکدوزی، از زیباترین و ظریفترین هنرهای سوزندوزی است و با استفاده از نخ ابریشم یا سُند، روی پارچههای ابریشم و کتان یا پارچههایی دوخته میشود که تار و پود آن واضح باشد. خامکدوزی در طرح و نقشهای مختلف و رنگهای زیبا و جذاب عرضه میشود بهگونهای که نظر هر بیننده را به خود جلب میکند. امروزه این هنر دستدوزی از جغرافیای افغانستان فراتر رفته و توجه گردشگران خارجی را بهخود جذب کرده است و آنها برای خرید این نوع صنعت دستی چشمنواز زنان افغانستان هزینه میکنند.
تاریخچه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خامکدوزی از هنرهای اصیل و صنایع دستی زنان افغانستان است.[۱] خامکدوزی، گونهای از هنر سوزندوزی است که سابقهٔ ۶۰۰۰ هزارساله دارد.[۲] برخی پژوهشگران هنر خامکدوزی در افغانستان را به پیدایش صنعت ابریشم در این کشور پیوند دادهاند و نخستین نوشتههای اسلامی، افغانستان امروزی را بهترین مکان برای تولید محصولات ابریشمی دانستهاند.[۳]
نامگذاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نامگذاری خامک به این دلیل است که در گذشته ابریشم را بهصورت خام و بدون سفیدکاری، رنگرزی و پخت بهکار میگرفتند و تنها با تابیدن در قالب نخ، اثر خامکدوزیشده به وجود میآوردند.[۴]
جایگاه هنر خامکدوزی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خامکدوزی در سراسر افغانستان رایج است، اما در شهرهای هرات، قندهار، مزارشریف، بامیان، غور و غزنی شهرت بیشتری دارد.[۵] همچنین این هنر فوقالعاده ظریف زنانه، در میان اقوام مختلف افغانستان بهویژه هزارهها که با آن زندگی میکنند از اهمیت خاصی برخوردار است[۶] و طرحهای این هنر در شهرهای مختلف با توجه به اختلاف فرهنگی مناطق، تنوع زیادی را در خود گنجانده است.[۷]
ابزار خامکدوزی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برای خلق یک اثر هنری مهارت و ابزار لازم است تا کاربرد دقیق آن زیبایی و جذابیت خاصی به اثر بدهد. در هنر خامکدوزی از وسائل بسیار ساده و کمهزینه استفاده میشود.
سوزن
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در خامکدوزی از سوزنهای باریک و نازک استفاده میشود تا ظرافت بیشتری داشته باشد.
تار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در گذشته نخ ابریشمی برای هنر خامک بهکار گرفته میشد، اما امروزه از سند (ریمس) استفاده میشود.
تارکن
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این وسیله برای کندن دوختهای اشتباه، استفاده میشود.
انگشتانه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]یک وسیلهٔ فلزی است که با آن سر انگشت از آسیب سوزن محافظت میشود.
کارگا
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دو سازهٔ چوبی سبک حلقوی است که پارچه را در وسط آن قرار میدهند تا پارچه بدون حرکت و صاف بماند و کار دوخت بهآسانی انجام شود. خامکدوزان در یکدست کارگاه و در دست دیگر سوزن را میگیرند و گاهی نیز پارچهٔ خامک را روی زانو گذاشته خامکدوزی را شروع میکنند.[۸]
پارچه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دوخت خامک روی پارچههای مختلف مانند گاج عربی و گاج ابریشم برای روسری، کرب و کربناز برای شلوار زنان، انجام میشود. خامکدوزی روی پارچههای یادشده مهارت بالایی لازم دارد بهدلیل اینکه این پارچهها بسیار ظریف است و نخهای آن بهآسانی قابل شمارش نیست. برای لباس مردان از پارچههای سندل، آریش و تیترون در خامکدوزی استفاده میشود که با توجه به ضخامت این نوع پارچهها، هنر خامک روی آن آسانتر انجام میگیرد.[۹]
ذوق هنری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]علاقه، سلیقهٔ هنری و حوصلهٔ زیاد از عوامل تحقق یک اثر خامکدوزی است.[۱۰]
مدت زمان خامکدوزی یقهٔ مردانه و پاچهٔ شلوار زنانه گاهی چهار تا شش ماه طول میکشد.[۱۱]
شیوهٔ آموزش
[ویرایش | ویرایش مبدأ]هنرخامکدوزی بهعنوان میراث فرهنگی،[۱۲] از نسلی به نسل دیگر توسط خانوادهها منتقل میشود و آنها در زمان کودکی به فرزندان دختر خود این هنر زیبا را آموزش میدهند. در بسیاری از مناطق افغانستان بر پایهٔ رسوم کهن، دختران پیش از نامزدشدن، لباس شب عقد داماد را خامکدوزی میکنند تا حاصل هنرمندی باظرافت خود را در جشن آغازین زندگی مشترک بر تن همسر فردای خود ببینند.[۱۳]
روش دوخت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]زنان خامکدوز این هنر را به سه شیوه اجرا میکنند.
- در روش اول ابتدا تارهای پارچه شمرده شده و پس از آن طرح مورد نظر روی آن دوخته میشود. بانوان خامکدوز با مهارت ویژه در این هنر، نقشه و طرح آن را ترسیم میکنند.[۱۴]
- در روش دوم، هنرمندان خامک، طرح و نقشه را روی پارچه کپی کرده و خامکدوزی را مطابق آن ادامه میدهند.
- در روش سوم، ابتدا دوخت روی پارچهٔ جالی (توری) بهدلیل سهولت در شمارش نخهای توری، انجام میشود و سپس پارچهٔ توری خامکدوزیشده، به پارچهٔ اصلی وصل میشود، اما آن ظرافت نوع اول را ندارد.[۱۵] افراد حرفهای در این هنر بهطور معمول به طراحی اولیه روی پارچه با کاغذ نیاز ندارند، آنها در ذهن خلاق خود طرحهای متنوع را آماده میکنند و سپس آن را روی پارچه اعمال میکنند.[۱۶]
انواع خامکدوزی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این هنر به دو صورت سنتی و ماشینی انجام میشود؛ شکل سنتی آن بهصورت دستدوز اجرا میشود، اما امروزه در رقابت با این هنر دست، ماشینهای خامکدوزی وارد شده است که این کار را در طرحها و تقشههای متنوع با قیمت پایین انجام میدهد. بر خلاف کار دست، دستگاه خامکدوز سرعت بالایی در دوخت دارد، اما در ظرافت به کار دست نمیرسد.[۱۷]
نقشهای خامکدوزی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در خامکدوزی نقشها دو گونه است:
- نقشهایی که برای تاقبندی (اسکلتبندی) بهکار میرود، شامل آوه، چهاربسته، نختک، شبکه، دبست و نباتریز است. هنرمند خامکدوز انواع نقشهای هندسی را با ترکیب این نقشهای پایه بهشکلهای زیبا و جذاب درمیآورد.[۱۸]
- برخی از نقشها که با استفاده از آن تاقها پر میشود شامل نختک، تخمک، مارپیچ، لَیس ساده، لیس دودندانه (دندان موش)، لیس چهاردندانه، پشت ماهی و هشتفرق (هشتبرگ) است.[۱۹]
عناصر بصری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بانوان هنرمند این صنعت، با بهکارگیری مناسب از جلوههای بصری مانند نظم، ریتم، تعادل، تقارن، تکرار و حرکت، اثر خود را از یکنواختیِ خستهکننده درمیآورند و با تنوع و جذابیت، نگاه هر ناظری را به این آثار چشمنواز جلب میکنند.[۲۰]
الهام از محیط پیرامونی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]هنرمندان خامک با الهام از محیط و طبیعت پیرامون، عقاید مذهبی[۲۱] و هنرهای دیگر مانند نقشهای هندسی در معماریها، کاشیها، قالین (قالی) و پارچههای طرحدار، سبک خاصی در سوزندوزی ابداع کردهاند که جزء هویت تاریخی ـ فرهنگی افغانستان شده است. تنوع زیاد طرح و نقش هندسی، بانوان را به ترکیبهای نامحدود وامیدارد و آنها با استفاده از خلاقیت و ذوق هنری خود اشکال زیبایی را میآفرینند.[۲۲]
نمادسازیهای معنوی در هنر خامکدوزی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- به نظر کارشناسان و محققان، هنرمند خامکدوز با استفادهٔ عالی از نقشهای هندسی و بهخصوص گرهها فراتر از هندسهٔ اقلیدسی رفته و خطهای تزیینی ایجاد میکند که به وضوح، وحدت در کثرت و کثرت در وحدت را آشکار میسازد. از یک گره، گرههای زیادی بهوجود میآید، پس گره زایا است و باعث تنوع، آهنگ، توازن، پیچیدگی و کثرت میشود.[۲۳]
- نظم تکتک طرحهای خامکدوزی آکنده از نظم منطقی و در نهایت، کل طرح دارای نظم منطقی توأم با تعادل است.[۲۴] این هنر ظریف و بینهایت دقیق، نشان از ذهن پر مفهوم و ظریف زن هنرمند شرقی دارد و هویت فردی و جمعی او را حکایت میکند.[۲۵]
- به نظر برخی محققان نقشهای هندسی، اثر خامکدوزیشده را در بعد مادی و معنوی از ابهت و نجابت ویژهای برخوردار میسازد و خامکدوز هنرمند، روی یک پارچهٔ ساده بهکمک نقشهای هندسی سوژهٔ اصلی خود را بهبهترین شکل بهنمایش میگذارد که لباسهای عروس و داماد در مراسم عروسی از این سنخ است و با تفاوت آشکار از لباس دیگران متمایز میشود.[۲۶]
- نمونهٔ دیگر از بعد معنوی خامکدوزی ظرافت خاص در اشکال خامکدوزی شدهٔ لباس زنانه است که به لحاظ لطافت و ملایمت با لباس مردان تفاوت آشکار دارد. همچنین برای آدمهای بانفوذ و ثروتمند لباسهای پرنقش و نگارتر،[۲۷] برای آدمهای عارف مسلک طرحهای ملایم و برای انسانهای بدکردار طرحهای خشن تزیین شده است که از یک اندیشهٔ معنوی و نوع نگاه هنرمند خامکدوز به هستی، پشت این طرحها حکایت دارد.[۲۸]
کارکردها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]معرفی و گسترش فرهنگ و هنر صنایع دستی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خلق آثار هنری در بخش صنایع دستی توسط بانوان خامکدوز، هنر و فرهنگ جامعهٔ افغانستان را بیشتر معرفی میکند و گسترش میدهند.[۲۹]
تقویت اقتصاد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]زنان خامکدوز با تولید آثار هنری و تزیینی خود در رشد و توسعهٔ اقتصاد خانوادهها و کشور سهم میگیرند.[۳۰]
آرامش در عین ناامنی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آثار خامکدوزیشدهٔ زنان در ایام ناامنی و جنگ، با تزیین دیوار خانهها حس امنیت و آرامش به مردم جنگزده القا میکند.[۳۱]
خلق زیبایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]زنان هنرمند افغانستان با هنر خامکدوزی خود توانستهاند در هر شرایطی زیبایی بیافرینند و زندگی را قشنگتر جلوه دهند.[۳۲]
تقویت توریسم
[ویرایش | ویرایش مبدأ]صنعت خامکدوزی، نظر گردشگران بسیاری را بهخود جلب کرده و صنعت گردشگری افغانستان را رونق داده است[۳۳] و ظرفیت زیادی برای تقویت توریسم دارد.[۳۴]
تقویت اعتمادبهنفس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خلق این آثار هنری زیبا باعث تقویت روحیهٔ خودباوری و اعتمادبهنفس زنان محروم افغانستان میشود.[۳۵] مهارت در هنر خامکدوزی از افتخارات هر زن افغانستانی است و زنان آراسته به این هنر در جامعهٔ افغانستان یک سر و گردن از دیگر خانمها برتر دانسته میشوند.[۳۶]
تقویت صادرات
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آثار خامکدوزی بهعنوان یک هنر دستی اصیل، به دیگر کشورها صادر میشود.[۳۷]
کاربردها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از هنر خامکدوزی برای موارد ذیل استفاده میشود:
تزیین لباس و لوازم شخصی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خامکدوری معمولاً برای تزیین یقهٔ پیراهن مردانه، پاچه شلوار زنانه، عرقچین، روی پارچهٔ توری، پرده، دستمال، پارچههای تزیینی،[۳۸] جانماز (سجاده)، شال زنانه، پیشبند،[۳۹] پرده، سربکسی، سرمیزی، پتو، بالش، دوشک، واسکت (جلیقه) و روتختی، استفاده میشود.[۴۰] امروزه از این هنر ظریف در تزیین پیراهن مردانه، مانتوی زنانه و روسریهای جدید نیز استفاده میشود.[۴۱]
سوغاتی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در دهههای اخیر بهدلیل جنگ و ناامنی در افغانستان تعداد زیادی از خانوادهها که بهکشورهای اروپایی، استرالیا و آمریکا مهاجرت کردهاند، به استفاده از لباسهای خامکدوزیشده رغبت نشان میدهند. آنها در سفر به افغانستان یکی از سوغاتیهایی که به منازل خود در کشورهای دیگر میبرند، لباسهای خامکدوزیشده است و گاهی نیز بستگان آنها که در افغانستان هستند هدایایی از این دست، برای آنها میفرستند.[۴۲]
لباس عروس و داماد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]یکی از مواردی که خامکدوزی در آن استفادهٔ زیاد دارد، لباس عروس و داماد و همچنین پارچههایی است که بهعنوان جهیزیه از سوی خانوادهٔ عروس تقدیم میشود. یقهٔ لباس سنتی را خود عروس میدوزد تا همسر آیندهٔ او در شب عروسی آن را به تن کند و بهاین صورت هم داماد خوشحال شود و هم ظرافت هنری خود را به داماد و اطرافیان نشان دهد.[۴۳]
تزیین دستمال
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
یکی از کارهای زنان هنرمند این صنعت، خامکدوزی روی دستمال است که روی پارچهٔ ابریشم و کتان انجام میشود و عروس دستمال مخصوصی برای داماد میدوزد. خانوادهٔ عروس و داماد، دستمالهای دیگر خامکدوزیشده را به مهمانان خود در عروسی هدیه میدهند.[۴۴]
تزیین چادر
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این نوع خامکدوزی ابتدا روی پارچهٔ توری اعمال میشود و سپس آن پارچهٔ خامکدوزیشده به پارچهٔ گاج وصل میشود که بهعنوان چادر در افغانستان کاربرد دارد.[۴۵]
خامک روی توری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خامکدوزی روی تور به دو صورت اجرا میشود؛ قسم اول گُلشَندوزی است؛ به این شکل که به خود تور در زیر و روی آن دوخته میشود و قسم دوم بهصورت ساده و معمولی انجام میشود. وصل توری خامکدوزیشده بر روی پارچهٔ اصلی بهگونهای با ظرافت و دقت انجام میگیرد که تور از پارچهٔ اصلی متمایز نمیشود.[۴۶]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.
- ↑ ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.
- ↑ «خامک دوزی چیست؟» صفحۀ Khamak Fashion Designner در فیسبوک.
- ↑ «خامک دوزی چیست؟» صفحۀ Khamak Fashion Designner در فیسبوک.
- ↑ ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.
- ↑ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.
- ↑ ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.
- ↑ «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.
- ↑ «صنایع دستی افغانستان»، وبسایت بیتوته.
- ↑ «صنایع دستی افغانستان»، وبسایت بیتوته.
- ↑ ابراهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص3.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.
- ↑ ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.
- ↑ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص5.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص5.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.
- ↑ ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص9.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص10.
- ↑ ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.
- ↑ ابراهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص10.
- ↑ ابراهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص9.
- ↑ ابراهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص10.
- ↑ «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.
- ↑ «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.
- ↑ «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.
- ↑ «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.
- ↑ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.
- ↑ «برگزاری ششمین شب از «هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday.
- ↑ «صنایع دستی افغانستان؛ هنری که حامی دارد و به بازار»، وبسایت شفقنا.
- ↑ ابراهیمی، «خامکدوزی هنر دستان زنان افغانستانی؛ بازتابدهندۀ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان.
- ↑ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.
- ↑ اخلاقی، زینب، «خامکدوزی؛ صنعت زنان افغانستان»، وبسایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان».
- ↑ «خامک دوزی چیست؟» صفحۀ Khamak Fashion Designner در فیسبوک.
- ↑ ابراهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص3.
- ↑ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.
- ↑ «ترویج استفاده از زیور آلات قدیمی و لباس سنتی هزارگی در کشورهای غربی»، خبرگزاری شفقنا.
- ↑ براهیمی و حسامی، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، 1399ش، ص4.
- ↑ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.
- ↑ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.
- ↑ صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلۀ خامک.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ابراهیمی، آزیتا، «خامکدوزی- هنر دستان زنان افغانستانی؛ بارتابدهندهٔ هویت فرهنگی»، خبرگزاری بانوان افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۶ جدی (دی) ۱۴۰۲ش.
- ابراهیمی، آزیتا و حسامی، منصور، «تحلیل نقوش خامکدوزی هرات دیدگاه هندسهٔ فرکتال»، در دوفصلنامه هنرهای صنایع اسلامی، شماره دوم، سال چهارم، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش.
- اخلاقی، زینب، «خامکدوزی؛ صنعت زنان افغانستان»، وبسایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان»، تاریخ درج مطلب: ۱۱ ثور (اردیبهشت) ۱۳۹۹ش.
- «برگزاری ششمین شب از هفته هنر افغانستان با عنوان شب صنایع دستی»، وبسایت parstoday، تاریخ درج مطلب: ۲۹ قوس (آذر) ۱۳۹۹ش.
- «ترویج استفاده از زیورآلات قدیمی و لباس سنتی هزارگی در کشورهای غربی»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ فبروری ۲۰۱۷م.
- «خامکدوزی چیست؟» صفحهٔ Khamak Fashion Designner در فیسبوک، تاریخ درج مطلب: ۱۷ مارس ۲۰۲۲م.
- صادقی، «خامکدوزی افغانستان، هنر اصیل زنان این مرز و بوم»، وبسایت مجلهٔ خامک، تاریخ بازدید: ۲۹ بهمن ۱۴۰۲ش.
- «صنایع دستی افغانستان؛ هنری که نه حامی دارد و نه بازار»، وبسایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۷ ژانویهٔ ۲۰۱۵م.
- «صنایع دستی افغانستان»، وبسایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۲۹ بهمن ۱۴۰۲ش.