پرش به محتوا

پیش‌نویس:عطار نیشابوری: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>شاهرودی
imported>محمدمهدی محمدی
لینک داخلی
 
(۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:عطار-نیشابوری.jpg|بندانگشتی|369x369پیکسل|آرامگاه عطار نیشابوری]]
[[پرونده:عطار-نیشابوری.jpg|بندانگشتی|369x369پیکسل|آرامگاه عطار نیشابوری|جایگزین=آرامگاه عطار نیشابوری]]
<big>'''عطار نیشابوری؛'''</big> عارف بزرگ و از چهره‌های درخشان عرصۀ ادبیات فارسی.
{{درشت|'''عطار نیشابوری؛'''}} عارف بزرگ و از چهره‌های درخشان عرصهٔ ادبیات فارسی.


عطار نیشابوری، از مفاخر [[علم|علمی]]، فرهنگی و [[دین|دینی]] ایران و از قله‌های بلند [[ادبیات داستانی عامیانه (ویژگی‌ها)|ادبیات فارسی]] محسوب می‌شود. [[شعر فارسی|شعر]] عرفانی و معناگرا در دنیای ادب فارسی که از [[سنایی]] غزنوی آغاز شده بود توسط عطار نیشابوری به مرحلۀ كمال رسید و در آثار جلال‌الدین مولوی بلخی اوج گرفته است. به باور صاحب‌نظران، اندیشه و آثار عطار در دنیای ماشینی و بی‌روح امروز، میانبری به سوی سبک زندگی انسانی است، روح [[افسردگی|افسردۀ]] انسان امروز را درمان ‌می‌کند و جویندگان راه حقیقت را به مقصد می‌رساند.  
عطار نیشابوری، از مفاخر علمی، فرهنگی و [[دین|دینی]] ایران و از قله‌های بلند ادبیات فارسی محسوب می‌شود. [[شعر فارسی|شعر]] عرفانی و معناگرا در دنیای ادب فارسی که از [[سنایی]] غزنوی آغاز شده بود توسط عطار نیشابوری به مرحلهٔ کمال رسید و در آثار جلال‌الدین مولوی بلخی اوج گرفته است. به باور صاحب‌نظران، اندیشه و آثار عطار در دنیای ماشینی و بی‌روح امروز، میانبری به سوی سبک زندگی انسانی است، روح [[افسردگی|افسردهٔ]] انسان امروز را درمان می‌کند و جویندگان راه حقیقت را به مقصد می‌رساند.
==نام‌گذاری==
این شاعر پر آوازۀ ایرانی با نام اصلی «محمد»، کنیۀ «ابوحامد»، لقب «فریدالدین» و تخلص «عطار» در منابع ثبت شده است. عطار نیشابوری، گاهی «فرید» را نیز به‌عنوان تخلص خود به کار برده است؛ اما  شهرت اصلی او از قرن هفتم به این سو، بیشتر عطار و «عطار نیشابوری»  بوده، به‌گونه‌ای که این شهرت نام و عناوین دیگر او را تحت‌الشعاع قرار داده است.<ref>فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری،۱۳۸۹ش، ص1-2.</ref>  به نظر محققان علت شهرت وی به عطار این بوده که او دکان «داروفروشی» (عطاری) داشته و طبابت نیز می‌کرده است. <ref>استعلامی، مقدمه بر تذکرة الاولیاء عطار نیشابوری، ۱۳۶۰ش، ص31.</ref>


==زندگی‌نامه==
==نام‌گذاری عطار نیشابوری==
عطار نیشابوری در۵۳۷ق<ref>نفیسی، زندگی‌نامۀ عطار، ۱۳۸۴ش، ص30.</ref>  یا 540ق<ref>عطار نیشابوری، دیوان عطار، ۱۳۸۴ش، ص26.</ref>  در روستای «کدکن» یا «شادیاخ» نیشابور به دنیا آمد.<ref>فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، ۱۳۸۹ش، ص7.</ref> پدر او عطار (داروفروش) بود. <ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ عطار، ۱۳۷۷ش.</ref>وی از دوران [[کودکی]]، مقدمات علوم زمان خود را آموخت و به فراگیری علوم دینی همچون تفسیر قرآن، احادیث و فقه نیز اشتغال ورزید. سپس آموزش مهارت‌های ادبی پیشرفته، دانش فلسفی و حکمت، کلام و ستاره‌شناسی را نیز آغاز کرد.<ref>بادکوبه‌ای هزاوه‌ای، زندگی شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، 1372ش، ص۳۴.</ref>  عطار بعد از وفات پدر، کار عطاری را ادامه داد، اما در [[جوانی]] دچار انقلاب روحی شد که مسیر زندگی وی را به‌صورت عمیق دگرگون کرد.<ref>جامی، نفحات الانس، ۱۸۵۸م، ص۶۹۸.</ref>
این شاعر پر آوازهٔ ایرانی با نام اصلی «محمد»، کنیهٔ «ابوحامد»، لقب «فریدالدین» و تخلص «عطار» در منابع ثبت شده است. عطار نیشابوری، گاهی «فرید» را نیز به‌عنوان تخلص خود به کار برده است؛ اما شهرت اصلی او از قرن هفتم به این سو، بیشتر عطار و «عطار نیشابوری» بوده، به‌گونه‌ای که این شهرت نام و عناوین دیگر او را تحت‌الشعاع قرار داده است.<ref>فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، ۱۳۸۹ش، ص1-2.</ref> به نظر محققان علت شهرت وی به عطار این بوده که او دکان «داروفروشی» (عطاری) داشته و طبابت نیز می‌کرده است.<ref>استعلامی، مقدمه بر تذکرة الاولیاء عطار نیشابوری، ۱۳۶۰ش، ص31.</ref>


==خاستگاه اندیشه‌ای و تربیتی==
==زندگی‌نامه عطار نیشابوری==
===1. تجربۀ شخصی و انقلاب درونی===
عطار نیشابوری در۵۳۷ق<ref>نفیسی، زندگی‌نامهٔ عطار، ۱۳۸۴ش، ص30.</ref> یا ۵۴۰ق<ref>عطار نیشابوری، دیوان عطار، ۱۳۸۴ش، ص26.</ref> در روستای «کدکن» یا «شادیاخ» نیشابور به دنیا آمد.<ref>فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، ۱۳۸۹ش، ص7.</ref> پدر او عطار (داروفروش) بود.<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژهٔ عطار، ۱۳۷۷ش.</ref>وی از دوران [[کودکی]]، مقدمات علوم زمان خود را آموخت و به فراگیری علوم دینی همچون [[تفسیر قرآن]]، احادیث و [[فقه اسلامی|فقه]] نیز اشتغال ورزید. سپس آموزش مهارت‌های ادبی پیشرفته، دانش فلسفی و حکمت، کلام و ستاره‌شناسی را نیز آغاز کرد.<ref>بادکوبه‌ای هزاوه‌ای، زندگی شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، 1372ش، ص۳۴.</ref> عطار بعد از وفات پدر، کار عطاری را ادامه داد، اما در [[جوانی]] دچار انقلاب روحی شد که مسیر زندگی وی را به‌صورت عمیق دگرگون کرد.<ref>جامی، نفحات الانس، ۱۸۵۸م، ص۶۹۸.</ref>
یکی از خاستگاه‌های مهم تربیتی و شخصیتی عطار نیشابوری، تجربۀ معنوی و رویداد شهودی در زندگی شخصی او بوده که در ظاهر رازآلود به نظر می‌رسد؛ به نقل مورخان، روزی درویشی به مغازۀ عطار می‌رود و در راه [[خدا می‌رسونه|خدا]] از وی چیزی می‌خواهد. بعد از تکرار خواستۀ خود، وقتی جوابی از عطار نمی‌شنود، با لحن اعتراض‌آمیز به عطار می‌گوید که هنگام [[مرگ آگاهی|مرگ]] چگونه دست از این دنیا بر می‌دارد. عطار جواب می‌دهد همان‌گونه که درویش از دنیا خواهد رفت، او نیز می‌رود. سپس درویش از عطار می‌پرسد که آیا می‌تواند مانند وی از دنیا برود و او پاسخ مثبت می‌دهد. بعد از آن درویش کاسۀ چوبی خود را زیر سر نهاده و با گفتن لفظ «اللّه» از دنیا می‌رود. عطار با دیدن این صحنه منقلب می‌شود و از مغازه بیرون می‌رود و روش [[زندگی]] خود را برای همیشه تغییر می‌دهد. <ref>جامی، نفحات الانس، ۱۸۵۸م، ص۶۹۸.</ref>  
===2. همنشینی با عرفا===
عطار نیشابوری بعد از آن تجربۀ شخصی و تحول روحی، همنشینی با عارفان و سالکان راه حقیقت را اختیار کرد و به ریاضت و مجاهدت با نفس خود مشغول شد؛ به‌ویژه نزد عارف مشهور آن زمان «رکن‌الدین اَکّاف» رفت و به دست او توبه کرد. او چندین سال نزد این عارف ماند و شخصیت عرفانی و معنوی وی شکل گرفت. <ref>حسینی تهرانی، توحید علمی و عینی، 1417ق، ص۲۸۴.</ref>  
===3. سفرهای معناگرا===
عطار مانند بسیاری از عارفان، بخشی از عمر خود را در سفرهای معنوی گذراند؛ از مکه تا ماوراءالنهر به مسافرت پرداخت و بزرگان دینی زیادی را زیارت کرد. او در این سفرها پخته شد و به کمال رسید. وی پس از آنکه جوانی خود را صرف علم‌آموزی و تجربه‌اندوزی کرده بود، در دوران پیری، مشغول سرودن و نوشتن آثار منظوم و منثور خود شد. بخش زیادی از محتوای آثار وی را تجربه‌های حاصل از این سفرهای معناگرا تشکیل می‌دهد.<ref>حسینی تهرانی، توحید علمی و عینی، 1417ق، ص۲۸۴.</ref>  
==مذهب==
برخی از محققان با توجه به اشعار عطار دربارۀ فضیلت خلفا، ابوحنیفه و شافعی، [[دین|مذهب]] وی را اهل سنت دانسته‌اند، اما او اشعار بسیاری در فضیلت [[امام علی]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] و اهل‌بیت سروده که موجب شده است پژوهشگران بسیاری وی را [[شیعه]] بدانند. از جمله قاضی نورالله شوشتری، به‌دلیل اخلاص، ارادت و نحوۀ ستایش عطار از امام علی، وی را شیعۀ پاک و خالص معرفی کرده است. <ref> فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری،۱۳۸۹ش، ص57.</ref>


==زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی==
==خاستگاه اندیشه‌ای و تربیتی عطار نیشابوری==
نیشابور، زادگاه عطار به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و قرارداشتن در شاه‌راه خراسان بزرگ، همواره محل رویدادهای مهم سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی بوده است. در زمانۀ عطار نیز این خطه از خراسان با طغیان غز‌ها (گروهی از مهاجمان غارتگر در زمان سلطان سنجر که خراسان را به تصرف آوردند) و حملۀ مغول همراه شد؛ او کشتار، درد، شکنجه‌ها، تجاوزها، خرابی‌ها و وحشت را در اطراف خود می‌دید و همین عامل به گفتۀ محققان بعد‌ها باعث مرگ‌اندیشی و درداندیشی بسیار در عطار شد. همچنین حوادث مرگبار و در آتش‌سوختن مراکز علمی در سروده‌ها و نوشته‌های وی به‌عنوان بخشی از تاریخ اجتماعی خراسان بازتاب پیدا کرده است.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3413368/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D9%88-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%BE%D8%B1-%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D «عطار شاعر و عارفی پر آوازۀ در ادبیات فارسی ایران»، خبرگزاری صداوسیما.] </ref>  عطار، درمانی را كه برای جامعۀ فاجعه‌زدۀ خود تجویز کرد، عشق به وطن و ایمان به خدا بود و لذا عشق و [[ایمان]] در آثار او موج می‌زند.<ref>[https://www.irna.ir/news/82491348/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%A2%D9%88%D8%B1 «عطار؛ شاعری تأثیرگذار و عارفی نوآور»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>


==جایگاه==
===تجربهٔ شخصی و انقلاب درونی===
تأثیر اندیشه‌های عرفانی عطار نیشابوری در شكل‌دهی به عرفان اسلامی باعث شده است که وی به‌عنوان نماد فرهنگ و هنر ایرانی شناخته شود. وی در غزل و [[شعر فارسی]] از جایگاه بسیاری بالایی برخوردار است و در کنار [[سنایی]] و [[مولانا]] از قله‌های ادبیات فارسی محسوب می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/81569182/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%DB%8C «عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>  او در آثار خود كوشیده است اندیشۀ عرفانی را تجلی بخشد تا چراغ راه سبک زندگی آیندگان باشد. وی یكی از حاملان بزرگ فلسفۀ اشراق نیز محسوب می‌شود و از این نظر جایگاه بلندی در تاریخ تفکر و فرهنگ ایرانی و اسلامی دارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/80075152/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D9%8A%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81-%D9%88-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%8A-%D8%AD%D9%82%D9%8A%D9%82%D8%AA-%D8%AC%D9%88 «عطار نيشابوري، فيلسوف و شاعري حقيقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>  عطار به‌عنوان ترویج‌کنندۀ عرفان اجتماعی و معطوف به زیست‌جهان عملی مردم و آشنایی‌دادن مخاطبان با حلاج، ابراهیم ادهم و ابوسعید ابوالخیر نقش برجسته دارد. عطار نیشابوری در آثار خود، امكان زبانی جدیدی را برای انتقال مفاهیم عرفانی ارائه كرده است؛<ref>[https://www.irna.ir/news/81569182/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%DB%8C «عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>  وی اولین کسی است که عرفان را به‌معنی عمیق آن وارد ادبیات فارسی کرد و مفاهیم عرفانی را به‌صورت عملی مورد توجه قرار داد. او باور داشت که اصطلاحات و واژه‌ها بدون عمل اهمیت چندانی ندارند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/126541/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C---%D8%B3%DB%8C%D8%AF%E2%80%8C%DB%8C%D8%AD%DB%8C%DB%8C-%DB%8C%D8%AB% یثربی، «جایگاه عطار در ادبیات عرفانی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.] </ref>  غزل‌های عطار، از مصادیق مهم تكامل غزل عرفانی فارسی محسوب می‌شود. به نظر پژوهشگران در ادبیات كلاسیك بعد از «دیوان [[شمس تبریزی]]» غزلیات عطار مهم‌ترین نمونه‌های غزل عرفانی فارسی است. حتی محققان عطار را استاد مولوی خوانده و دیوان شمس مولوی را اوج و تكامل غزل‌های عطار دانسته‌اند.<ref>[https://www.irna.ir/news/81569182/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%DB%8C «عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>
یکی از خاستگاه‌های مهم تربیتی و شخصیتی عطار نیشابوری، تجربهٔ معنوی و رویداد شهودی در زندگی شخصی او بوده که در ظاهر رازآلود به نظر می‌رسد؛ به نقل مورخان، روزی درویشی به مغازهٔ عطار می‌رود و در راه [[خدا می‌رسونه|خدا]] از وی چیزی می‌خواهد. بعد از تکرار خواستهٔ خود، وقتی جوابی از عطار نمی‌شنود، با لحن اعتراض‌آمیز به عطار می‌گوید که هنگام [[مرگ آگاهی|مرگ]] چگونه دست از این دنیا برمی‌دارد. عطار جواب می‌دهد همان‌گونه که درویش از دنیا خواهد رفت، او نیز می‌رود. سپس درویش از عطار می‌پرسد که آیا می‌تواند مانند وی از دنیا برود و او پاسخ مثبت می‌دهد. بعد از آن درویش کاسهٔ چوبی خود را زیر سر نهاده و با گفتن لفظ «اللّه» از دنیا می‌رود. عطار با دیدن این صحنه منقلب می‌شود و از مغازه بیرون می‌رود و روش [[زندگی]] خود را برای همیشه تغییر می‌دهد.<ref>جامی، نفحات الانس، ۱۸۵۸م، ص۶۹۸.</ref>


==سیرۀ عملی و اخلاقی==
===همنشینی با عرفا===
عطار نیشابوری، شاعری وارسته و بامناعت طبع بالا بود. او هرگز برای مال دنیا و کسب جایگاه سیاسی و اجتماعی، قصیده‌سرایی نکرد و بلکه رفتار قدرتمندان را همواره مورد انتقاد قرار می‌داد.<ref>زرین کوب، صدای بال سیمرغ،  1379ش، ج۱، ص۳۳.</ref>  او تحت تأثیر تمایلات زاهدانۀ خود به شعر و وعظ و تحقیق گرایش پیدا کرد و برخلاف بسیاری از شاعران به مجالس اشراف و حاکمان وقت علاقه‌ای نشان نداد. او خود می‌گوید: «به عمر خویش مدح کس نگفتم** دری از بهر دنیا من نسفتم». عطار چه در خلوت و چه در میان مردم، همیشه به یاد خدا و شریعت‌محور بود. زندگی پاک و سیرۀ عملی انسان‌دوستانه داشت <ref>عطار نیشابوری، عطار، مصیبت نامه، 1383ش، ص۷.</ref> و با همه علاقه‌ای که به عرفان داشت، انسان منزوی نبود و نسبت به جامعۀ خود احساس مسئولیت عمیقی داشت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266776/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82-%D8%A7%D9%84%D8%B7%DB%8C%D8%B1-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1%D8%9B-%D8%B4%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%A «منطق الطیر عطار؛ شاهکار ماندگار زبان و ادب فارسی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
عطار نیشابوری بعد از آن تجربهٔ شخصی و تحول روحی، همنشینی با عارفان و سالکان راه حقیقت را اختیار کرد و به ریاضت و مجاهدت با نفس خود مشغول شد؛ به‌ویژه نزد عارف مشهور آن زمان «رکن‌الدین اَکّاف» رفت و به دست او [[توبه]] کرد. او چندین سال نزد این عارف ماند و شخصیت عرفانی و معنوی وی شکل گرفت.<ref>حسینی تهرانی، توحید علمی و عینی، 1417ق، ص۲۸۴.</ref>
==آثار==
عطار نیشابوری آثار منظوم و منثور زیادی دارد و برخی از محققان تعداد آنها را برابر به تعداد سوره‌های قرآن؛ 114 اثر دانسته‌اند.<ref>عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء،  1376ش، ص۲۳.</ref>  مجموع اشعار عطار بالغ بر ۲۹۶۴۷ بیت است که آکنده از حکایات و قصص و مضامین بلند و عرفانی است. تنها در مصیبتنامه، اسرارنامه و منطق الطیر ۸۹۷ حکایت جذاب و آموزنده وجود دارد. بسیاری از مضامین سروده‌های عطار از قرآن و حدیث سرچشمه می‌گیرد.<ref>شجیعی، مسافر سرگشته، 1378ش، ص۲۸۲.</ref>  از جمله مهم‌ترین آثار وی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
===1. تذکرة الاولیاء===
این کتاب شامل حکایت‌ها و گفتارهایی از اولیای الهی بوده که از «[[امام جعفر بن محمد|امام جعفر صادق]]»، امام ششم شیعیان، آغاز می‌شود و عطار سخنان و کرامات بسیاری از آن امام نقل کرده است. این کتاب در طول تاریخ مورد اقبال مخاطبان و بسیار اثرگذار بوده است. <ref>عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء، 1905م، ج۱، ص۹-15.</ref>


===2. دیوان اشعار===
===سفرهای معناگرا===
دیوان عطار شامل بیشترین غزلیات عاشقانه و عارفانه و همچنین قصاید و ترجیع‌بندهای عطار است.<ref>عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء،1376ش، ص۵۹.</ref>
عطار مانند بسیاری از عارفان، بخشی از عمر خود را در سفرهای معنوی گذراند؛ از مکه تا ماوراءالنهر به مسافرت پرداخت و بزرگان دینی زیادی را زیارت کرد. او در این سفرها پخته شد و به کمال رسید. وی پس از آنکه جوانی خود را صرف [[علم‌آموزی]] و تجربه‌اندوزی کرده بود، در دوران پیری، مشغول سرودن و نوشتن آثار منظوم و منثور خود شد. بخش زیادی از محتوای آثار وی را تجربه‌های حاصل از این سفرهای معناگرا تشکیل می‌دهد.<ref>حسینی تهرانی، توحید علمی و عینی، 1417ق، ص۲۸۴.</ref>
===3. منطق الطیر===
 
این کتاب که به «مقامات طیور» نیز شهرت دارد، از شاهکار ماندگار زبان و ادب فارسی و مورد توجه شعرای بزرگ ایران و جهان است. <ref>شجیعی، مسافر سرگشته، 1378ش، ص۲۸۲.</ref>
==مذهب عطار نیشابوری==
===4. مظهر العجایب===
برخی از محققان با توجه به اشعار عطار دربارهٔ فضیلت خلفا، ابوحنیفه و شافعی، [[دین|مذهب]] وی را اهل سنت دانسته‌اند، اما او اشعار بسیاری در فضیلت [[امام علی]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] و [[اهل‌بیت]] سروده که موجب شده است پژوهشگران بسیاری وی را [[شیعه]] بدانند. از جمله قاضی نورالله شوشتری، به‌دلیل [[اخلاص]]، ارادت و نحوهٔ ستایش عطار از امام علی، وی را شیعهٔ پاک و خالص معرفی کرده است.<ref>فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، ۱۳۸۹ش، ص57.</ref>
مثنوی مظهر العجایب را عطار در شأن انسان کامل نوشته و مصداق آن را امام علی قرار داده است. از نظر عطار این کتاب بهترین و ارزشمند‌ترین اثر وی محسوب می‌شود. <ref>فاضل، فرهنگ موضوعی ادب فارسی (مصیبت نامه و مظهر العجایب) عطار نیشابوری، 1374ش، ج۴، ص۱۸..</ref>
 
===5. هفت وادی عرفان===
==زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی عطار نیشابوری==
عطار در این کتاب، هفت وادی (مرحله) عرفان را به این ترتیب شرح می دهد: وادی طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فنا.<ref> همایی، مولوی‌نامه، مولوی چه می‌گوید، 1385ش، ج۱، ص۱۷۳.</ref>
نیشابور، زادگاه عطار به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و قرارداشتن در شاه‌راه [[خراسان]] بزرگ، همواره محل رویدادهای مهم سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی بوده است. در زمانهٔ عطار نیز این خطه از خراسان با طغیان غزها (گروهی از مهاجمان غارتگر در زمان سلطان سنجر که خراسان را به تصرف آوردند) و حملهٔ مغول همراه شد؛ او کشتار، درد، شکنجه‌ها، تجاوزها، خرابی‌ها و وحشت را در اطراف خود می‌دید و همین عامل به گفتهٔ محققان بعدها باعث مرگ‌اندیشی و درداندیشی بسیار در عطار شد. همچنین حوادث مرگبار و در آتش‌سوختن مراکز علمی در سروده‌ها و نوشته‌های وی به‌عنوان بخشی از تاریخ اجتماعی خراسان بازتاب پیدا کرده است.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3413368/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D9%88-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%BE%D8%B1-%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D «عطار شاعر و عارفی پر آوازۀ در ادبیات فارسی ایران»، خبرگزاری صداوسیما.]</ref> عطار، درمانی را که برای جامعهٔ فاجعه‌زدهٔ خود تجویز کرد، عشق به [[وطن]] و ایمان به خدا بود و لذا عشق و [[ایمان]] در آثار او موج می‌زند.<ref>[https://www.irna.ir/news/82491348/عطار-شاعری-تاثیرگذار-و-عارفی-نوآور «عطار؛ شاعری تأثیرگذار و عارفی نوآور»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
===6. آثار دیگر===
 
عطار چند اثر معروف دیگر نیز دارد که که قابل استفاده برای عوام و خواص است. مانند: مصیبت‌نامه، الهی‌نامه، اسرارنامه، مختارنامه، خسرونامه، دیوان غزلیات و قصاید، جواهرنامه و شرح القلب. <ref>عطار نیشابوری، دیوان عطار، ۱۳۸۴ش، ص29.</ref>
==جایگاه عطار نیشابوری==
==ویژگی آثار==
تأثیر اندیشه‌های عرفانی عطار نیشابوری در شکل‌دهی به عرفان اسلامی باعث شده است که وی به‌عنوان نماد فرهنگ و هنر ایرانی شناخته شود. وی در غزل و [[شعر فارسی]] از جایگاه بسیاری بالایی برخوردار است و در کنار [[سنایی]] و [[مولانا]] از قله‌های ادبیات فارسی محسوب می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/81569182/عطار-از-شاعری-تا-عارفی «عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> او در آثار خود کوشیده است اندیشهٔ عرفانی را تجلی بخشد تا چراغ راه سبک زندگی آیندگان باشد. وی یکی از حاملان بزرگ فلسفهٔ اشراق نیز محسوب می‌شود و از این نظر جایگاه بلندی در تاریخ تفکر و فرهنگ ایرانی و اسلامی دارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/80075152/عطار-نیشابوری-فیلسوف-و-شاعری-حقیقت-جو «عطار نیشابوری، فیلسوف و شاعری حقیقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
کلام عطار در آثار منظوم او بسیار لطیف، گیرا، سبک، ساده و از الفاظ نامأنوس خالی است و بیان گرم، شیرین و اثرگذار دارد. به نظر پژوهشگران سادگی گفتار او وقتی با سوز دل عرفانی همراه می‌شود، بسیار تأثیرگذار است. عطار در مثنوی منطق‌الطیر با بیان رموز عرفان، سالك این راه را قدم‌به‌قدم تا مقصود همراهی می‌کند. وی در سرودن غزل‌های عرفانی بسیار توانا است و اندیشۀ ژرف او به بهترین شكل در این اشعار نمود یافته است. وی برای بیان مقصود خود از تمثیلات و حكایت‌های كه حیوانات قهرمان آن هستند، بهره جسته است. محققان مثنوی منطق‌الطیر را از مهم‌ترین آثار در ادب فارسی می‌دانند.<ref>[https://www.irna.ir/news/84295664/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D «اندیشه و آثار عطار نیشابوری؛ میان‌بری به سوی آسمان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> عرفان معتدل، میل به شریعت و ساختار نمادین شعرها، از دیگر ویژگی‌های شعری این شاعر بلندآوازه ایرانی محسوب می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/82032671/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86 «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
 
==اثرگذاری‌ها==
عطار به‌عنوان ترویج‌کنندهٔ عرفان اجتماعی و معطوف به زیست‌جهان عملی مردم و آشنایی‌دادن مخاطبان با حلاج، ابراهیم ادهم و [[ابوسعید ابوالخیر]] نقش برجسته دارد. عطار نیشابوری در آثار خود، امکان زبانی جدیدی را برای انتقال مفاهیم عرفانی ارائه کرده است؛<ref>[https://www.irna.ir/news/81569182/عطار-از-شاعری-تا-عارفی «عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> وی اولین کسی است که عرفان را به‌معنی عمیق آن وارد ادبیات فارسی کرد و مفاهیم عرفانی را به‌صورت عملی مورد توجه قرار داد. او باور داشت که اصطلاحات و واژه‌ها بدون عمل اهمیت چندانی ندارند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/126541/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C---%D8%B3%DB%8C%D8%AF%E2%80%8C%DB%8C%D8%AD%DB%8C%DB%8C-%DB%8C%D8%AB% یثربی، «جایگاه عطار در ادبیات عرفانی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
===الف) ادبیات===
 
#عطار در معرفی فرهنگ و اندیشۀ اسلامی و ایرانی به جهان اثرگذار بوده و آثار ادبی او به تاریخ، فرهنگ و زندگی اجتماعی ایران و جهان معنویت بخشیده است؛
غزل‌های عطار، از مصادیق مهم تکامل غزل عرفانی فارسی محسوب می‌شود. به نظر پژوهشگران در ادبیات کلاسیک بعد از «دیوان [[شمس تبریزی]]» غزلیات عطار مهم‌ترین نمونه‌های غزل عرفانی فارسی است. حتی محققان عطار را استاد مولوی خوانده و دیوان شمس مولوی را اوج و تکامل غزل‌های عطار دانسته‌اند.<ref>[https://www.irna.ir/news/81569182/عطار-از-شاعری-تا-عارفی «عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
#عطار نیشابوری در ارتقای شعر و ادب فارسی، اثرگذار بوده و به نظر محققان تحول و پیشرفت شعر عرفانی وامدار عطار است.<ref>[https://www.irna.ir/news/82032671/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86 «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>
 
#به نظر پژوهشگران کتاب «تذكره الاولیاء» عطار منبعی ارزشمند و غنی به شمار می‌رود كه بر پیشرفت ادبیات عرفانی بسیار تأثیر گذاشته است. سخن اصلی عطار در شعرهای او برپایه یافته‌های او در زمینه عرفان محسوب می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/82032671/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86 «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>
==سیرهٔ عملی و اخلاقی عطار نیشابوری==
#. تمامی شاعران هم‌دوره و بعد از وی، در سبك عراقی از شعرهای عطار الهام گرفته‌اند.<ref>[https://www.irna.ir/news/82032671/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86 «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>
عطار نیشابوری، شاعری وارسته و بامناعت طبع بالا بود. او هرگز برای مال دنیا و کسب جایگاه سیاسی و اجتماعی، قصیده‌سرایی نکرد و بلکه رفتار قدرتمندان را همواره مورد انتقاد قرار می‌داد.<ref>زرین کوب، صدای بال سیمرغ، 1379ش، ج۱، ص۳۳.</ref> او تحت تأثیر تمایلات زاهدانهٔ خود به شعر و وعظ و تحقیق گرایش پیدا کرد و برخلاف بسیاری از شاعران به مجالس اشراف و حاکمان وقت علاقه‌ای نشان نداد. او خود می‌گوید: «به عمر خویش مدح کس نگفتم** دری از بهر دنیا من نسفتم». عطار چه در خلوت و چه در میان مردم، همیشه به یاد خدا و شریعت‌محور بود. زندگی پاک و سیرهٔ عملی انسان‌دوستانه داشت<ref>عطار نیشابوری، عطار، مصیبت نامه، 1383ش، ص۷.</ref> و با همه علاقه‌ای که به عرفان داشت، انسان منزوی نبود و نسبت به جامعهٔ خود احساس مسئولیت عمیقی داشت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266776/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82-%D8%A7%D9%84%D8%B7%DB%8C%D8%B1-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1%D8%9B-%D8%B4%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%A «منطق الطیر عطار؛ شاهکار ماندگار زبان و ادب فارسی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
#حکایات و تمثیل‌های عرفانی عطار با پذیرش مخاطبان در تمام دوره‌ها روبه‌رو بوده است و حتی امروزه نیز در تلطیف زندگی روزمره و اشراب معنوی روابط اجتماعی اثرگذار است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/330270/%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C «لزوم توجه بیشتر به عطار پژوهی»، همشهری آنلاین.] </ref>
 
#ادبیات تعلیمی عطار در سال‌های اخیر برای کودکان در قالب قصه‌های کودک و نوجوان بازنویسی شده است. برای مثال چاپ پنجاه‌ونهم قصه‌های برگزیده ا‌ز آثار عطار در مجموعۀ «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، اثر مهدی آذریزدی در 1395ش منتشر شده است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/330270/%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C «لزوم توجه بیشتر به عطار پژوهی»، همشهری آنلاین.] </ref>
==آثار عطار نیشابوری==
==ب) هنر==
عطار نیشابوری آثار منظوم و منثور زیادی دارد و برخی از محققان تعداد آنها را برابر به تعداد سوره‌های [[قرآن]]؛ ۱۱۴ اثر دانسته‌اند.<ref>عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء، 1376ش، ص۲۳.</ref> مجموع اشعار عطار بالغ بر ۲۹۶۴۷ بیت است که آکنده از حکایات و قصص و مضامین بلند و عرفانی است. تنها در مصیبتنامه، اسرارنامه و منطق الطیر ۸۹۷ حکایت جذاب و آموزنده وجود دارد. بسیاری از مضامین سروده‌های عطار از قرآن و حدیث سرچشمه می‌گیرد.<ref>شجیعی، مسافر سرگشته، 1378ش، ص۲۸۲.</ref> از جمله مهم‌ترین آثار وی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
#نوشته‌ها و افکار عطار در عرصۀ هنر نیز در داخل و خارج از ایران اثرگذار بوده و آثار هنری زیای در ارتباط با آثار او خلق شده است. برای مثال مهم‌ترین نمایشنامۀ اقتباسی از منطق الطیر عطار در غرب توسط «ژان کلود کریر» فرانسوی نوشته شده و کارگردانان مشهوری چون «پیتر بروک» آن را به اجرا درآورده‌اند.<ref>[https://fiiau.iau.ir/fa/news/77/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D9%87%D9%86%D8%B1 «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.] </ref>
 
#هنر ایران نیز همواره از آثار عطار اقتباس کرده و برای مثال روایت‌های زیادی از منطق الطیر و تذکرة الاولیاء دستمایۀ خلق آثار با شکوهی در سفال‌گری، پارچه‌بافی، سنگ‌تراشی، فرش و نگارگری قرار گرفته است.<ref>[https://fiiau.iau.ir/fa/news/77/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D9%87%D9%86%D8%B1 «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.] </ref>
===تذکرة الاولیاء===
#در بین حکایات مختلف کتاب منطق الطیر، «روایت شیخ صنعان» بیش از بقیه مورد توجه قرار گرفته و در نسخه‌های مصور بیش از همه تصویر‌سازی شده است. این قصه که بلندترین قصۀ کتاب منطق الطیر است، به‌دلیل ظرفیت‌های بصری و روایی که دارد، در هنرهای مختلف مورد اقتباس قرار گرفته و در سفالینه‌های منقوش گذشته تا نمایشنامه‌ها و نقاشی‌های معاصر به تصویر درآمده است. <ref>[https://fiiau.iau.ir/fa/news/77/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D9%87%D9%86%D8%B1 «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.] </ref>
این کتاب شامل حکایت‌ها و گفتارهایی از اولیای الهی بوده که از «[[امام جعفر بن محمد|امام جعفر صادق]]»، امام ششم [[شیعه|شیعیان]]، آغاز می‌شود و عطار سخنان و کرامات بسیاری از آن امام نقل کرده است. این کتاب در طول تاریخ مورد اقبال مخاطبان و بسیار اثرگذار بوده است.<ref>عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء، 1905م، ج۱، ص۹-15.</ref>
#یکی از هنرمندان برجسته‌ای که در دورۀ معاصر با الهام از مفاهیم و آثار عطار نیشابوری به خلق اثر پرداخته است، استاد [[محمود فرشچیان]]، هنرمند نگارگر ایرانی است که دو اثر خود یعنی «شیخ صنعان و دختر ترسا» و نیز تابلو «سیمرغ» را با بهره گرفتن از کتاب منطق‌الطیر خلق کرده است.<ref>[https://fiiau.iau.ir/fa/news/77/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D9%87%D9%86%D8%B1 «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.] </ref>
 
#غزل‌های عطار در هنر [[موسیقی]] اصیل ایرانی بازتاب پیدا کرده و اثرگذار بوده است. به‌عنوان مثال یکی از مشهورترینِ آنها غزلی است که به گوش بسیاری از ایران امروز آشنا بوده و علی‌رضا افتخاری آن را با همراهی سه‌تار «جلال‌ ذوالفنون» به زیبایی خوانده است:<ref>[https://www.irna.ir/news/83747129/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C دولتشاهی، «دربارۀ عطّار نیشابوری»،  خبرگزاری ایرنا.]</ref>
===دیوان اشعار===
دیوان عطار شامل بیشترین غزلیات عاشقانه و عارفانه و همچنین قصاید و ترجیع‌بندهای عطار است.<ref>عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء،1376ش، ص۵۹.</ref>
 
===منطق الطیر===
این کتاب که به «مقامات طیور» نیز شهرت دارد، از شاهکار ماندگار زبان و ادب فارسی و مورد توجه شعرای بزرگ ایران و جهان است.<ref>شجیعی، مسافر سرگشته، 1378ش، ص۲۸۲.</ref>
 
===مظهر العجایب===
مثنوی مظهر العجایب را عطار در شأن انسان کامل نوشته و مصداق آن را [[امام علی]] قرار داده است. از نظر عطار این کتاب بهترین و ارزشمندترین اثر وی محسوب می‌شود.<ref>فاضل، فرهنگ موضوعی ادب فارسی (مصیبت نامه و مظهر العجایب) عطار نیشابوری، 1374ش، ج۴، ص۱۸..</ref>
 
===هفت وادی عرفان===
عطار در این کتاب، هفت وادی (مرحله) عرفان را به این ترتیب شرح می‌دهد: وادی طلب، عشق، معرفت، استغنا، [[توحید]]، حیرت و فنا.<ref>همایی، مولوی‌نامه، مولوی چه می‌گوید، 1385ش، ج۱، ص۱۷۳.</ref>
 
===آثار دیگر===
عطار چند اثر معروف دیگر نیز دارد که که قابل استفاده برای عوام و خواص است. مانند: مصیبت‌نامه، الهی‌نامه، اسرارنامه، مختارنامه، خسرونامه، دیوان غزلیات و قصاید، جواهرنامه و شرح القلب.<ref>عطار نیشابوری، دیوان عطار، ۱۳۸۴ش، ص29.</ref>
 
==ویژگی آثار عطار نیشابوری==
کلام عطار در آثار منظوم او بسیار لطیف، گیرا، سبک، ساده و از الفاظ نامأنوس خالی است و بیان گرم، شیرین و اثرگذار دارد. به نظر پژوهشگران سادگی گفتار او وقتی با سوز دل عرفانی همراه می‌شود، بسیار تأثیرگذار است. عطار در مثنوی منطق‌الطیر با بیان رموز عرفان، سالک این راه را قدم‌به‌قدم تا مقصود همراهی می‌کند. وی در سرودن غزل‌های عرفانی بسیار توانا است و اندیشهٔ ژرف او به بهترین شکل در این اشعار نمود یافته است. وی برای بیان مقصود خود از تمثیلات و حکایت‌های که حیوانات قهرمان آن هستند، بهره جسته است. محققان مثنوی منطق‌الطیر را از مهم‌ترین آثار در ادب فارسی می‌دانند.<ref>[https://www.irna.ir/news/84295664/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D «اندیشه و آثار عطار نیشابوری؛ میان‌بری به سوی آسمان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> عرفان معتدل، میل به شریعت و ساختار نمادین شعرها، از دیگر ویژگی‌های شعری این شاعر بلندآوازه ایرانی محسوب می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/82032671/عطار-نیشابوری-از-سرآمدان-ادبیات-نمادین «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
 
==اثرگذاری‌های عطار نیشابوری==
 
===ادبیات===
#عطار در معرفی فرهنگ و اندیشهٔ اسلامی و ایرانی به جهان اثرگذار بوده و آثار ادبی او به تاریخ، فرهنگ و زندگی اجتماعی ایران و جهان معنویت بخشیده است؛
#عطار نیشابوری در ارتقای شعر و ادب فارسی، اثرگذار بوده و به نظر محققان تحول و پیشرفت شعر عرفانی وامدار عطار است.<ref>[https://www.irna.ir/news/82032671/عطار-نیشابوری-از-سرآمدان-ادبیات-نمادین «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
#به نظر پژوهشگران کتاب «تذکره الاولیاء» عطار منبعی ارزشمند و غنی به‌شمار می‌رود که بر پیشرفت ادبیات عرفانی بسیار تأثیر گذاشته است. سخن اصلی عطار در شعرهای او برپایه یافته‌های او در زمینه عرفان محسوب می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/82032671/عطار-نیشابوری-از-سرآمدان-ادبیات-نمادین «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
#. تمامی شاعران هم‌دوره و بعد از وی، در سبک عراقی از شعرهای عطار الهام گرفته‌اند.<ref>[https://www.irna.ir/news/82032671/عطار-نیشابوری-از-سرآمدان-ادبیات-نمادین «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
#حکایات و تمثیل‌های عرفانی عطار با پذیرش مخاطبان در تمام دوره‌ها روبه‌رو بوده است و حتی امروزه نیز در تلطیف زندگی روزمره و اشراب معنوی روابط اجتماعی اثرگذار است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/330270/لزوم-توجه-بیشتر-به-عطار-پژوهی «لزوم توجه بیشتر به عطار پژوهی»، همشهری آنلاین.]</ref>
#ادبیات تعلیمی عطار در سال‌های اخیر برای کودکان در قالب قصه‌های [[کودک]] و نوجوان بازنویسی شده است. برای مثال چاپ پنجاه‌ونهم قصه‌های برگزیده از آثار عطار در مجموعهٔ «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، اثر مهدی آذریزدی در ۱۳۹۵ش منتشر شده است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/330270/لزوم-توجه-بیشتر-به-عطار-پژوهی «لزوم توجه بیشتر به عطار پژوهی»، همشهری آنلاین.]</ref>
 
==هنر==
#نوشته‌ها و افکار عطار در عرصهٔ هنر نیز در داخل و خارج از ایران اثرگذار بوده و آثار هنری زیای در ارتباط با آثار او خلق شده است. برای مثال مهم‌ترین نمایشنامهٔ اقتباسی از منطق الطیر عطار در غرب توسط «ژان کلود کریر» فرانسوی نوشته شده و کارگردانان مشهوری چون «پیتر بروک» آن را به اجرا درآورده‌اند.<ref>[https://fiiau.iau.ir/fa/news/77/اندیشه-عطار-و-تأثیر-فراگیر-بر-ادبیات-و-هنر «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.]</ref>
#هنر ایران نیز همواره از آثار عطار اقتباس کرده و برای مثال روایت‌های زیادی از منطق الطیر و تذکرة الاولیاء دستمایهٔ خلق آثار با شکوهی در سفال‌گری، پارچه‌بافی، سنگ‌تراشی، فرش و نگارگری قرار گرفته است.<ref>[https://fiiau.iau.ir/fa/news/77/اندیشه-عطار-و-تأثیر-فراگیر-بر-ادبیات-و-هنر «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.]</ref>
#در بین حکایات مختلف کتاب منطق الطیر، «روایت شیخ صنعان» بیش از بقیه مورد توجه قرار گرفته و در نسخه‌های مصور بیش از همه تصویرسازی شده است. این قصه که بلندترین قصهٔ کتاب منطق الطیر است، به‌دلیل ظرفیت‌های بصری و روایی که دارد، در هنرهای مختلف مورد اقتباس قرار گرفته و در سفالینه‌های منقوش گذشته تا نمایشنامه‌ها و نقاشی‌های معاصر به تصویر درآمده است.<ref>[https://fiiau.iau.ir/fa/news/77/اندیشه-عطار-و-تأثیر-فراگیر-بر-ادبیات-و-هنر «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.]</ref>
#یکی از هنرمندان برجسته‌ای که در دورهٔ معاصر با الهام از مفاهیم و آثار عطار نیشابوری به خلق اثر پرداخته است، استاد [[محمود فرشچیان]]، هنرمند نگارگر ایرانی است که دو اثر خود یعنی «شیخ صنعان و دختر ترسا» و نیز تابلو «سیمرغ» را با بهره گرفتن از کتاب منطق‌الطیر خلق کرده است.<ref>[https://fiiau.iau.ir/fa/news/77/اندیشه-عطار-و-تأثیر-فراگیر-بر-ادبیات-و-هنر «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.]</ref>
#غزل‌های عطار در هنر [[موسیقی]] اصیل ایرانی بازتاب پیدا کرده و اثرگذار بوده است. به‌عنوان مثال یکی از مشهورترینِ آنها غزلی است که به گوش بسیاری از ایران امروز آشنا بوده و علی‌رضا افتخاری آن را با همراهی سه‌تار «جلال ذوالفنون» به زیبایی خوانده است:<ref>[https://www.irna.ir/news/83747129/درباره-عطار-نیشابوری دولتشاهی، «دربارۀ عطّار نیشابوری»،  خبرگزاری ایرنا.]</ref>
«ای دل اگر عاشقی، در پِی دلدار باش**بر در دل روز و شب منتظر یار باش»
«ای دل اگر عاشقی، در پِی دلدار باش**بر در دل روز و شب منتظر یار باش»


==نظر دیگران==
==نظر دیگران در مورد عطار نیشابوری==
دربارۀ عظمت و جایگاه عطار، بزرگان ادب با زبان شعر و نثر اظهار نظر کردهاند. برای مثال:
دربارهٔ عظمت و جایگاه عطار، بزرگان ادب با زبان شعر و نثر اظهار نظر کردهاند. برای مثال:
===1. صائب تبریزی===
 
===[[صائب تبریزی]]===
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
  {{ب| مستان ز فیل مست محابا نمی‌کنند | زور فلک به مردم هشیار می‌رسد}}
  {{ب| مستان ز فیل مست محابا نمی‌کنند | زور فلک به مردم هشیار می‌رسد}}
{{ب| خواهد رسید رتبه صائب به مولوی | مولوی به رتبه عطار می‌رسد}}<ref> [https://ganjoor.net/saeb/divan-saeb/ghazalkasa/sh4085 صائب تبریزی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ ۴۰۸۵، وب‌سایت گنجور.] </ref>
{{ب| خواهد رسید رتبه صائب به مولوی | مولوی به رتبه عطار می‌رسد}}<ref>[https://ganjoor.net/saeb/divan-saeb/ghazalkasa/sh4085 صائب تبریزی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ ۴۰۸۵، وب‌سایت گنجور.]</ref>
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
===2. سیف فرغانی===  
 
===سیف فرغانی===
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
  {{ب| دی زاهد وعابد بدم وعاشقم امروز | آن شد که کهن بود کنون خلق جدیدم }}
  {{ب| دی زاهد وعابد بدم وعاشقم امروز | آن شد که کهن بود کنون خلق جدیدم}}
{{ب| سیفم که بریدم زهمه نسبت خود لیک | در گفتن طامات چو عطار فریدم }}<ref>[https://ganjoor.net/seyf/divan-seyf/ghazalsk/sh367 فرغانی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ ۳۶۷، وب‌سایت گنجور.]</ref>
{{ب| سیفم که بریدم زهمه نسبت خود لیک | در گفتن طامات چو عطار فریدم}}<ref>[https://ganjoor.net/seyf/divan-seyf/ghazalsk/sh367 فرغانی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ ۳۶۷، وب‌سایت گنجور.]</ref>
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}


===3. فیض کاشانی===  
===فیض کاشانی===
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
  {{ب| کشف اسرار حقایق را بقدر فهم خود | هرکسی در پردۀ اشعار می‌گوید سخن }}
  {{ب| کشف اسرار حقایق را بقدر فهم خود | هرکسی در پردهٔ اشعار می‌گوید سخن}}
{{ب| گاه مولانا و گه عطار و گاهی مغربی | گه ز شوقش قاسم انوار می‌گوید سخن }}<ref> [https://ganjoor.net/feyz/divanz/ghazalz/sh730 کاشانی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ ۷۳۰، وب‌سایت گنجور.]</ref>
{{ب| گاه مولانا و گه عطار و گاهی مغربی | گه ز شوقش قاسم انوار می‌گوید سخن}}<ref>[https://ganjoor.net/feyz/divanz/ghazalz/sh730 کاشانی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ ۷۳۰، وب‌سایت گنجور.]</ref>
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
===4. مولانا===
 
===[[مولانا]]===
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{ب| من آن مولای رومی ام که از کِلکَم شَکِر ریزد | و لیکن در سخن گفتن غلام شیخ عطارم }}
{{ب| من آن مولای رومی ام که از کِلکَم شَکِر ریزد | و لیکن در سخن گفتن غلام شیخ عطارم}}
{{ب| عطار روح و سنایی دو چشم او | ما از پی سنایی و عطار می‌رویم}}
{{ب| عطار روح و سنایی دو چشم او | ما از پی سنایی و عطار می‌رویم}}
{{ب| هفت شهر عشق را عطار گشت | ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم }}  
{{ب| هفت شهر عشق را عطار گشت | ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}<ref>عطار نیشابوری، مصیبت‌نامه، 1383ش، ص۷.</ref>
{{پایان نستعلیق}}<ref>عطار نیشابوری، مصیبت‌نامه، 1383ش، ص۷.</ref>


===5. شیخ محمود شبستری===
===شیخ محمود شبستری===
{{ب| مرا از شاعری خود عار ناید | که در صد قرن چون عطار ناید }}
{{ب| مرا از شاعری خود عار ناید | که در صد قرن چون عطار ناید}}
{{ب| اگرچه زین نمط صد عالم اسرار | بود یک شمه از دکان عطار }}<ref>[https://www.irna.ir/news/84295664/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D «اندیشه و آثار عطار نیشابوری؛ میان‌بری به سوی آسمان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>  
{{ب| اگرچه زین نمط صد عالم اسرار | بود یک شمه از دکان عطار}}<ref>[https://www.irna.ir/news/84295664/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D «اندیشه و آثار عطار نیشابوری؛ میان‌بری به سوی آسمان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
===6. شفیعی كدكنی===  
 
به نظر شفیعی كدكنی شعر عرفانی به یك اعتبار با سنایی آغاز می‌شود و درعطار به مرحلۀ كمال می‌رسد و اوج خود را در آثار جلال‌الدین مولوی می‌یابد.<ref>[https://www.irna.ir/news/80075152/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D9%8A%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81-%D9%88-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%8A-%D8%AD%D9%82%D9%8A%D9%82%D8%AA-%D8%AC%D9%88 «عطار نيشابوري، فيلسوف و شاعري حقيقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>  
===شفیعی کدکنی===
===7. محمود صلاحی===
به نظر شفیعی کدکنی شعر عرفانی به یک اعتبار با سنایی آغاز می‌شود و درعطار به مرحلهٔ کمال می‌رسد و اوج خود را در آثار جلال‌الدین مولوی می‌یابد.<ref>[https://www.irna.ir/news/80075152/عطار-نیشابوری-فیلسوف-و-شاعری-حقیقت-جو «عطار نیشابوری، فیلسوف و شاعری حقیقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
محمود صلاحی می‌نویسد که ارادت عطار  به ائمه شیعه تا آن جا است كه «تذكره الاولیای» خود را به سبب تبرك با ذكر مقامات و كرامات امام جعفر صادق آغاز کرده و در بخش نود و هفتم با ذكر مقامات و كرامات امام محمد باقر پایان می‌بخشد. <ref>[https://www.irna.ir/news/80075152/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D9%8A%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81-%D9%88-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%8A-%D8%AD%D9%82%D9%8A%D9%82%D8%AA-%D8%AC%D9%88 «عطار نيشابوري، فيلسوف و شاعري حقيقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا.] </ref> 
 
==درگذشت==
===محمود صلاحی===
به باور برخی از محققان عطار در سال ۶۱۸ق در حملۀ مغول‌ها شهید شده است، اما برخی دیگر معتقدند که وی در سال ۶۲۷ق به صورت عادی درگذشته است.<ref>فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطّار نیشابوری، ۱۳۸۹ش، ص۵۳.</ref>  
محمود صلاحی می‌نویسد که ارادت عطار به ائمه [[شیعه]] تا آن جا است که «تذکره الاولیای» خود را به سبب تبرک با ذکر مقامات و کرامات [[امام جعفر صادق]] آغاز کرده و در بخش نود و هفتم با ذکر مقامات و کرامات امام محمد باقر پایان می‌بخشد.<ref>[https://www.irna.ir/news/80075152/عطار-نیشابوری-فیلسوف-و-شاعری-حقیقت-جو «عطار نیشابوری، فیلسوف و شاعری حقیقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
==یادبودها و بزرگداشت‌ها==
 
===1. آرامگاه===
==درگذشت عطار نیشابوری==
جهت یادبود و بزرگداشت مقام و شخصیت عطار، آرامگاه باشکوهی در دورۀ تیموری توسط «امیر علی‌شیر نوایی» بر روی قبر وی ساخته شده که هر ساله پذیرای علاقمندان به ادب و فرهنگ ایرانی است و از جاذبه‌های گردشگری مذهبی محسوب می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/photo/83560306/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C قهردار، «آرامگاه عطار نیشابوری»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>
به باور برخی از محققان عطار در سال ۶۱۸ق در حملهٔ مغول‌ها شهید شده است، اما برخی دیگر معتقدند که وی در سال ۶۲۷ق به صورت عادی درگذشته است.<ref>فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطّار نیشابوری، ۱۳۸۹ش، ص۵۳.</ref>
===2. روز ملی===
 
[[پرونده:عطار-نیشابوری۱.jpg|thumb|مراسم روز ملی بزرگداشت عطار نیشابوری در نیشابور؛ فروردین ۱۳۹۸ش]]
==یادبودها و بزرگداشت‌های عطار نیشابوری==
به‌دلیل آوازۀ بلند عطار در ادبیات کلاسیک ایران و جهان، 25 [[فروردین]] ماه در تقویم رسمی ایران «روز ملی عطار» نام‌گذاری شده است و هر ساله در این روز از مقام عرفانی، وی تجلیل به عمل می‌آید. پژوهشگران تجلیل از عطار در این روز را تجلیل از حکمت و عرفان می‌داند. <ref>[https://www.irna.ir/news/83277222/%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%AD%D9%85%D9%83%D8%AA-%D9%88-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8% مونسان، «روز بزرگداشت عطار، گراميداشت حمكت و عرفان است»، خبرگزاری ایرنا.] </ref> گلباران آرامگاه عطار، ارائه پژوهش‌هایی دربارۀ این شاعر، نمایشگاه [[کتاب]] و خوشنویسی و شب شعر از جمله برنامه‌هایی است که در این روز برگزارمی‌شود.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3413368/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D9%88-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%BE%D8%B1-%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D «عطار شاعر و عارفی پر آوازۀ در ادبیات فارسی ایران»، خبرگزاری صداوسیما.] </ref> همچنین هنر نمایشی  [[تئاتر]] هفت شهر عشق، تئاتر خياباني نقل‌هاي عطار، كارگاه آزاد خوانش غزليات عطار و نمايشنامۀ «سي مرغ تا سيمرغ» در جوار آرامگاه اين عارف بزرگ برگزار می‌شود.<ref> [https://www.irna.ir/news/82885917/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D9%85%D8%AB%D9%8A%D9%84%D9%8A-%D8%A8%D9%8A-%D8%A8%D8%AF%D9%8A%D9%84-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «نقش عطار در رواج عرفان تمثيلي بي‌بديل است»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
 
===آرامگاه===
جهت یادبود و بزرگداشت مقام و شخصیت عطار، آرامگاه باشکوهی در دورهٔ تیموری توسط «امیر علی‌شیر نوایی» بر روی قبر وی ساخته شده که هر ساله پذیرای علاقمندان به ادب و فرهنگ ایرانی است و از جاذبه‌های گردشگری مذهبی محسوب می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/photo/83560306/آرامگاه-عطار-نیشابوری قهردار، «آرامگاه عطار نیشابوری»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
 
===روز ملی===
[[پرونده:عطار-نیشابوری۱.jpg|thumb|مراسم روز ملی بزرگداشت عطار نیشابوری در نیشابور؛ فروردین ۱۳۹۸ش|جایگزین=مراسم روز ملی بزرگداشت عطار نیشابوری در نیشابور]]
به‌دلیل آوازهٔ بلند عطار در ادبیات کلاسیک ایران و جهان، ۲۵ [[فروردین]] ماه در تقویم رسمی ایران «روز ملی عطار» نام‌گذاری شده است و هر ساله در این روز از مقام عرفانی، وی تجلیل به عمل می‌آید. پژوهشگران تجلیل از عطار در این روز را تجلیل از حکمت و عرفان می‌داند.<ref>[https://www.irna.ir/news/83277222/%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%AD%D9%85%D9%83%D8%AA-%D9%88-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8% مونسان، «روز بزرگداشت عطار، گرامیداشت حمکت و عرفان است»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> گلباران آرامگاه عطار، ارائه پژوهش‌هایی دربارهٔ این شاعر، نمایشگاه [[کتاب]] و خوشنویسی و شب شعر از جمله برنامه‌هایی است که در این روز برگزارمی‌شود.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3413368/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D9%88-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%BE%D8%B1-%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D «عطار شاعر و عارفی پر آوازۀ در ادبیات فارسی ایران»، خبرگزاری صداوسیما.]</ref> همچنین هنر نمایشی [[تئاتر]] هفت شهر عشق، تئاتر خیابانی نقل‌های عطار، کارگاه آزاد خوانش غزلیات عطار و نمایشنامهٔ «سی مرغ تا سیمرغ» در جوار آرامگاه این عارف بزرگ برگزار می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/82885917/نقش-عطار-در-رواج-عرفان-تمثیلی-بی-بدیل-است «نقش عطار در رواج عرفان تمثیلی بی‌بدیل است»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
 
===ثبت در لیست مشاهیر جهانی===
نام عطار نیشابوری و ابونصر [[فارابی]] در سال ۲۰۲۱م به‌عنوان مشاهیر جهانی در لیست بزرگداشت سازمان بین‌المللی [[یونسکو]] ثبت شده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/83507777/عطار-و-فارابی-ثبت-جهانی-یونسکو-می-شوند «عطار و فارابی، ثبتِ جهانی یونسکو می‌شوند»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
 
===تندیس و سردیس===
به‌دلیل محبوبیت، شهرت، اثرگذاری و هویت‌بخشی عطار نیشابوری به فرهنگ و ادبیات فارسی، مجسمه‌ها و سردیس‌های بسیار از وی ساخته شده و در برخی شهرهای بزرگ ایران از جمله زادگاه وی<ref>[https://www.isna.ir/news/1400012514593/رونمایی-از-مجسمه-عطار-نیشابوری-در-مشهد «رونمایی از مجسمۀ عطار نیشابوری در مشهد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> و نیز در کشور ارمنستان و تاجیکستان نصب شده است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/703981/%D8%B3%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D8%B3-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B4%D «سردیس عطار نیشابوری در ارمنستان رونمایی شد»، خبرگزاری مهر.]</ref>


===3. ثبت در لیست مشاهیر جهانی===
===نام‌گذاری‌ها===
نام عطار نیشابوری و ابونصر [[فارابی]] در سال ۲۰۲۱م به‌عنوان مشاهیر جهانی در لیست بزرگداشت سازمان بین‌المللی [[یونسکو]] ثبت شده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/83507777/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B3%DA%A9%D9%88-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AF «عطار و فارابی، ثبتِ جهانی یونسکو می‌شوند»، خبرگزاری ایرنا.] </ref>
در سراسر کشور اماکن مختلف مانند فرهنگسرا، [[مدرسه]]، خیابان، میدان و کوچه به نام عطار نام‌گذاری شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1400012514593/رونمایی-از-مجسمه-عطار-نیشابوری-در-مشهد «رونمایی از مجسمۀ عطار نیشابوری در مشهد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>


===4. تندیس و سردیس===
==ترجمه و تصحیح آثار عطار نیشابوری در غرب==
به‌دلیل محبوبیت، شهرت، اثرگذاری و هویت‌بخشی عطار نیشابوری به فرهنگ و ادبیات فارسی، مجسمه‌ها و سردیس‌های بسیار از وی ساخته شده و در برخی شهرهای بزرگ ایران از جمله زادگاه وی<ref>[https://www.isna.ir/news/1400012514593/%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AC%D8%B3%D9%85%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF «رونمایی از مجسمۀ عطار نیشابوری در مشهد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>  و نیز در کشور ارمنستان و تاجیکستان نصب شده است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/703981/%D8%B3%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D8%B3-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B4%D «سردیس عطار نیشابوری در ارمنستان رونمایی شد»، خبرگزاری مهر.] </ref>  
خاورشناسان اروپایی از نیمهٔ دوم سده هجدهم میلادی به ترجمه و تصحیح آثار عطار پرداختند. آلمان‌ها نخستین مترجمان آثار عطار بودند؛ اما فرانسویان نقش مهم‌تری در معرفی عطار به غرب داشتند. برگردان فرانسوی پندنامه که «سیلوستر دوساسی» در سال ۱۷۸۷م انجام داد و ترجمهٔ او از منطق‌الطیر در میان اروپاییان شهرت بسیار پیدا کرد. شناخت انگلیسی‌ها از عطار در نیمهٔ اول قرن نوزدهم در سال ۱۸۸۹م آغاز شد؛ زمانی که جرالد ترجمهٔ منطق‌الطیر با عنوان «کنگاشستان پرندگان» را منتشر کرد. از میان ۵۰ ترجمه، اقتباس، نمایشنامه و پژوهش که در اروپا به چاپ رسیده است، ۴۶ درصد سهم فرانسویان، ۳۶ درصد سهم انگلیسی‌ها و ۱۸ درصد سهم آلمان‌ها بوده است. فرانسویان نسبت به سایر کشورها بیشتر تحت تأثیر آثار عطار قرار گرفته‌اند.<ref>ذبیحی و آذز، «تأثیرپذیری اروپا از آثار و اندیشه‌های عرفانی عطار نیشابوری»، 1397ش، 96-97.</ref>
===5. نام‌گذاری‌ها===
در سراسر کشور اماکن مختلف مانند فرهنگسرا، [[مدرسه]]، خیابان، میدان و کوچه به نام عطار نام‌گذاری شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1400012514593/%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AC%D8%B3%D9%85%D9%87-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF «رونمایی از مجسمۀ عطار نیشابوری در مشهد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>


==ترجمه و تصحیح آثار عطار در غرب==
خاورشناسان اروپایی از نیمۀ دوم سدة هجدهم میلادی به ترجمه و تصحیح آثار عطار پرداختند. آلمان‌ها نخستین مترجمان آثار عطار بودند؛ اما فرانسویان نقش مهم‌تری در معرفی عطار به غرب داشتند. برگردان فرانسوی پندنامه که «سیلوستر دوساسی» در سال 1787م انجام داد و ترجمۀ او از منطق‌الطیر در میان اروپاییان شهرت بسیار پیدا کرد. شناخت انگلیسی‌ها از عطار در نیمۀ اول قرن نوزدهم در سال 1889م آغاز شد؛ زمانی که جرالد ترجمۀ منطق‌الطیر با عنوان «کنگاشستان پرندگان» را منتشر کرد. از میان 50 ترجمه، اقتباس، نمایشنامه و پژوهش که در اروپا به چاپ رسیده است، 46 درصد سهم فرانسویان، 36 درصد سهم انگلیسی‌ها و 18 درصد سهم آلمان‌ها بوده است. فرانسویان نسبت‌ به سایر کشورها بیشتر تحت تأثیر آثار عطار قرار گرفته‌اند. <ref>ذبیحی و آذز، «تأثیرپذیری اروپا از آثار و اندیشه‌های عرفانی عطار نیشابوری»، 1397ش، 96-97.</ref>
==عطار پژوهشی==
==عطار پژوهشی==
پژوهشگران به‌نام و برجستۀ ایرانی مانند بدیع‌الزمان فروزانفر، سعید نفیسی، عبدالحسین زرین‌کوب، تقی پورنامداریان و محمدرضا شفیعی‌کدکنی‌ و از پژوهش‌گران غیر ایرانی هامر پورگشتال، مارگارت اسمیت، دیک دیویس، فریتس مایر، هلموت ریتر و لئونارد لوئیزن و دربارۀ جایگاه، اهیمت و آثار عطار نیشابوری پژوهش کرده‌اند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5188995/%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B9%D8%A «افزایش توجه داخلی و خارجی به آثار عطار باعث خوشنودی است»، خبرگزاری مهر.] </ref>  
پژوهشگران به‌نام و برجستهٔ ایرانی مانند بدیع‌الزمان فروزانفر، سعید نفیسی، عبدالحسین زرین‌کوب، تقی پورنامداریان و محمدرضا شفیعی‌کدکنی و از پژوهش‌گران غیر ایرانی هامر پورگشتال، مارگارت اسمیت، دیک دیویس، فریتس مایر، هلموت ریتر و لئونارد لوئیزن و دربارهٔ جایگاه، اهیمت و آثار عطار نیشابوری پژوهش کرده‌اند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5188995/%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B9%D8%A «افزایش توجه داخلی و خارجی به آثار عطار باعث خوشنودی است»، خبرگزاری مهر.]</ref>
==نمونه شعر==
 
زندۀ عشق تو آب زندگانی کی خورد<ref>[https://ganjoor.net/attar/divana/ghazal-attar/sh219 عطار نیشابوری، دیوان اشعار،  غزلیات، غزل شمارۀ ۲۱۹، وب‌سایت گنجور.]</ref>  
==نمونه شعر عطار نیشابوری==
زندهٔ عشق تو آب زندگانی کی خورد<ref>[https://ganjoor.net/attar/divana/ghazal-attar/sh219 عطار نیشابوری، دیوان اشعار،  غزلیات، غزل شمارۀ ۲۱۹، وب‌سایت گنجور.]</ref>
{{آغاز نستعلیق}}
{{آغاز نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
  {{ب| زندۀ عشق تو آب زندگانی کی خورد | عاشق رویت غم جان و جوانی کی خورد }}
  {{ب| زندهٔ عشق تو آب زندگانی کی خورد | عاشق رویت غم جان و جوانی کی خورد}}
{{ب| هر که خورد از جام دولت درد دردت قطره‌ای | تا که جان دارد شراب شادمانی کی خورد }}
{{ب| هر که خورد از جام دولت درد دردت قطره‌ای | تا که جان دارد شراب شادمانی کی خورد}}
{{ب| جان چو باقی شد ز خورشید جمالت تا ابد | ذره‌ای اندوه این زندان فانی کی خورد }}
{{ب| جان چو باقی شد ز خورشید جمالت تا ابد | ذره‌ای اندوه این زندان فانی کی خورد}}
{{ب| گر فصیح عالمی باشد به پیش عشق تو| تا نه لال آید زلال جاودانی کی خورد }}
{{ب| گر فصیح عالمی باشد به پیش عشق تو| تا نه لال آید زلال جاودانی کی خورد}}
{{ب| دل که عشقت یافت بیرون آمد از بار دو کون | هر که سلطان شد قفای پاسبانی کی خورد }}
{{ب| دل که عشقت یافت بیرون آمد از بار دو کون | هر که سلطان شد قفای پاسبانی کی خورد}}
{{ب| هر کسی گوید شرابی خورده‌ام از دست دوست | پادشه با هر گدایی دوستگانی کی خورد }}
{{ب| هر کسی گوید شرابی خورده‌ام از دست دوست | پادشه با هر گدایی دوستگانی کی خورد}}
{{ب| جان ما چون نوش‌داروی یقین عشق خورد | با یقین عشق ز هر بد گمانی کی خورد }}
{{ب| جان ما چون نوش‌داروی یقین عشق خورد | با یقین عشق ز هر بدگمانی کی خورد}}
{{ب| چون دل عطار در عشقت غم صد جان نخورد | پس غم این تنگ جای استخوانی کی خورد}}
{{ب| چون دل عطار در عشقت غم صد جان نخورد | پس غم این تنگ جای استخوانی کی خورد}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
{{پایان نستعلیق}}
{{پایان نستعلیق}}
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
{{آغاز  منابع}}
*«افزایش توجه داخلی و خارجی به آثار عطار باعث خوشنودی است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
*«افزایش توجه داخلی و خارجی به آثار عطار باعث خوشنودی است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
*«اندیشه عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۲۶ فروردین ۱۳۹۹ش.
*«اندیشه عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۲۶ فروردین ۱۳۹۹ش.
*«اندیشه و آثار عطار نیشابوری؛ میان‌بری به سوی آسمان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
*«اندیشه و آثار عطار نیشابوری؛ میان‌بری به سوی آسمان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
*استعلامی، محمد، مقدمه بر تذکرة الاولیاء عطار نیشابوری، تهران، زوار، ۱۳۶۰ش.
*استعلامی، محمد، مقدمه بر تذکرة الاولیاء عطار نیشابوری، تهران، زوار، ۱۳۶۰ش.
*دولتشاهی، امیرحسین، «دربارۀ عطار نیشابوری»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: فروردین ۱۳۹۹ش.
*دولتشاهی، امیرحسین، «دربارهٔ عطار نیشابوری»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: فروردین ۱۳۹۹ش.
*بادکوبه‌ای هزاوه‌ای، مصطفی، زندگی شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، تهران، شرکت توسعۀ کتابخانه‌های ایران، ۱۳۷۲ش.
*بادکوبه‌ای هزاوه‌ای، مصطفی، زندگی شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، تهران، شرکت توسعهٔ کتابخانه‌های ایران، ۱۳۷۲ش.
*جامی، عبدالرحمن، نفحات الانس، با تحقیق و تصحیح ولیام ناسولیس، کلکته، مطبعۀ لیسی، ۱۸۵۸م.
*جامی، عبدالرحمن، نفحات الانس، با تحقیق و تصحیح ولیام ناسولیس، کلکته، مطبعهٔ لیسی، ۱۸۵۸م.
*حسینی تهرانی، سیدمحمدحسین، توحید علمی و عینی، مشهد، علامه طباطبایی، ۱۴۱۷ق.
*حسینی تهرانی، سیدمحمدحسین، توحید علمی و عینی، مشهد، علامه طباطبایی، ۱۴۱۷ق.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامۀ دهخدا، تهران، مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا، تهران، مؤسسهٔ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
*ذبیحی، آزاده و آذر، اسماعیل، «تأثیرپذیری اروپا از آثار و اندیشه‌های عرفانی عطار نیشابوری»، مجلۀ پژوهشنامۀ زبان و ادب پارسی، دورۀ 12، شمارۀ 4، اسفند 1397ش.
*ذبیحی، آزاده و آذر، اسماعیل، «تأثیرپذیری اروپا از آثار و اندیشه‌های عرفانی عطار نیشابوری»، مجلهٔ پژوهشنامهٔ زبان و ادب پارسی، دورهٔ ۱۲، شمارهٔ ۴، اسفند ۱۳۹۷ش.
*«رونمایی از مجسمۀ عطار نیشابوری در مشهد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
*«رونمایی از مجسمهٔ عطار نیشابوری در مشهد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
*زرینکوب، عبدالحسین، صدای بال سیمرغ، تهران، بی‌نا، ۱۳۷۹ش.
*زرینکوب، عبدالحسین، صدای بال سیمرغ، تهران، بی‌نا، ۱۳۷۹ش.
*«سردیس عطار نیشابوری در ارمنستان رونمایی شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲ تیر ۱۳۸۷ش.
*«سردیس عطار نیشابوری در ارمنستان رونمایی شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲ تیر ۱۳۸۷ش.
*شجیعی، پوران، مسافر سرگشته، تهران، سیمای دانش، ۱۳۷۸ش.
*شجیعی، پوران، مسافر سرگشته، تهران، سیمای دانش، ۱۳۷۸ش.
*شمس‌نیا، محمدامین و دیگران، «اخلاق نوع‌دوستی در آثار عطار نیشابوری»، مجلۀ اخلاق در علوم و فناوری، سال هفدهم، شمارۀ 2،  تابستان 1401ش.
*شمس‌نیا، محمدامین و دیگران، «اخلاق نوع‌دوستی در آثار عطار نیشابوری»، مجلهٔ اخلاق در علوم و فناوری، سال هفدهم، شمارهٔ ۲، تابستان ۱۴۰۱ش.
*صائب تبریزی، دیوان اشعار، غزلیات»، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 7 مهر 1402ش.
*صائب تبریزی، دیوان اشعار، غزلیات»، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۲ش.
*«عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ش.
*«عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ش.
*«عطار؛ شاعری تأثیرگذار و عارفی نوآور»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۶ش.
*«عطار؛ شاعری تأثیرگذار و عارفی نوآور»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۶ش.
*«عطار شاعر و عارفی پر آوازه در ادبیات فارسی ایران»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ مطلب: ۲۵ فروردين ۱۴۰۱ش.
*«عطار شاعر و عارفی پر آوازه در ادبیات فارسی ایران»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۱ش.
*«عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۵ش.
*«عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۵ش.
*عطار نیشابوری، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، کاشانی، فیض، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 7 مهر 1402ش.
*عطار نیشابوری، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، کاشانی، فیض، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۲ش.
*عطار نیشابوری، فریدالدین، تذکرة الاولیاء، با تحقیق و تصحیح نیکلسون، انگلیس، لیدن، ۱۹۰۵م.
*عطار نیشابوری، فریدالدین، تذکرة الاولیاء، با تحقیق و تصحیح نیکلسون، انگلیس، لیدن، ۱۹۰۵م.
*عطار نیشابوری، فریدالدین، تذکرة الاولیاء، به قلم میرزا محمد بن عبدالوهاب قزوینی، بهزاد، ۱۳۷۶ش.
*عطار نیشابوری، فریدالدین، تذکرة الاولیاء، به قلم میرزا محمد بن عبدالوهاب قزوینی، بهزاد، ۱۳۷۶ش.
*عطار نیشابوری، فریدالدین، دیوان عطار، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۴ش.
*عطار نیشابوری، فریدالدین، دیوان عطار، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۴ش.
*عطار نیشابوری، فریدالدین، مصیبت‌نامه، تصحیح دکتر نورانی وصال، تهران، زوار، ۱۳۸۳ش.
*عطار نیشابوری، فریدالدین، مصیبت‌نامه، تصحیح دکتر نورانی وصال، تهران، زوار، ۱۳۸۳ش.
*«عطار نيشابوري، فيلسوف و شاعري حقيقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۱ش.
*«عطار نیشابوری، فیلسوف و شاعری حقیقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۱ش.
*«عطار و فارابی، ثبت جهانی یونسکو می‌شوند»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۳۹۸ش.
*«عطار و فارابی، ثبت جهانی یونسکو می‌شوند»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۳۹۸ش.
*فاضل، قادر، فرهنگ موضوعی ادب فارسی (مصیبت‌نامه و مظهر العجایب) عطار نیشابوری، تهران، طلایه، ۱۳۷۴ش.
*فاضل، قادر، فرهنگ موضوعی ادب فارسی (مصیبت‌نامه و مظهر العجایب) عطار نیشابوری، تهران، طلایه، ۱۳۷۴ش.
*فرغانی، سیف، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 7 مهر 1402ش.
*فرغانی، سیف، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۲ش.
*فروزانفر، بدیع الزمان، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، تهران، زوار، ۱۳۸۹ش.
*فروزانفر، بدیع الزمان، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، تهران، زوار، ۱۳۸۹ش.
*قهردار، داوود، «آرامگاه عطار نیشابوری»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ آذر ۱۳۹۸ش.
*قهردار، داوود، «آرامگاه عطار نیشابوری»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ آذر ۱۳۹۸ش.
*کاشانی، فیض، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 7 مهر 1402ش.
*کاشانی، فیض، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۲ش.
*«لزوم توجه بیشتر به عطار پژوهی»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۳۹۵ش.
*«لزوم توجه بیشتر به عطار پژوهی»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۳۹۵ش.
*«منطق الطیر عطار؛ شاهکار ماندگار زبان و ادب فارسی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 27 فروردین 1401ش.
*«منطق الطیر عطار؛ شاهکار ماندگار زبان و ادب فارسی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ فروردین ۱۴۰۱ش.
*مونسان، علی‌اصغر، «روز بزرگداشت عطار، گرامي‌داشت حمكت و عرفان است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۸ش.
*مونسان، علی‌اصغر، «روز بزرگداشت عطار، گرامی‌داشت حمکت و عرفان است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۸ش.
*نفیسی، سعید، زندگی‌نامۀ عطار، تهران، اقبال، ۱۳۸۴ش.
*نفیسی، سعید، زندگی‌نامهٔ عطار، تهران، اقبال، ۱۳۸۴ش.
*«نقش عطار در رواج عرفان تمثيلي بي بديل است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۷ش.
*«نقش عطار در رواج عرفان تمثیلی بی بدیل است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۷ش.
*همایی، جلال‌الدین، مولوی‌نامه، مولوی چه می‌گوید، تهران، هما، ۱۳۸۵ش.
*همایی، جلال‌الدین، مولوی‌نامه، مولوی چه می‌گوید، تهران، هما، ۱۳۸۵ش.
*یثربی، سید‌یحیی، «جایگاه عطار در ادبیات عرفانی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 25 قروردین 1395ش.  
*یثربی، سیدیحیی، «جایگاه عطار در ادبیات عرفانی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۵ قروردین ۱۳۹۵ش.
[[رده:ویکی‌زندگی]]
{{پایان  منابع}}
[[رده:الگوهای اخلاقی]]
{{ادبیات فارسی-افقی}}
[[رده:افراد]]
{{خراسان رضوی-افقی}}
[[رده:آموزه‌های دینی]]
 
[[رده:ویژه‌ها]]
[[رده:اهالی نیشابور]]
[[رده:درگذشتگان ۶۱۸ (قمری)]]
[[رده:درگذشتگان ۶۲۷ (قمری)]]
[[رده:زادگان ۵۴۰ (قمری)]]
[[رده:زادگان ۵۴۷ (قمری)]]
[[رده:زادگان نیشابور]]
[[رده:شاعران اهل ایران]]
[[رده:شاعران فارسی‌زبان]]
[[رده:عارفان]]

نسخهٔ کنونی تا ۱۳ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۰:۴۸

آرامگاه عطار نیشابوری
آرامگاه عطار نیشابوری

عطار نیشابوری؛ عارف بزرگ و از چهره‌های درخشان عرصهٔ ادبیات فارسی.

عطار نیشابوری، از مفاخر علمی، فرهنگی و دینی ایران و از قله‌های بلند ادبیات فارسی محسوب می‌شود. شعر عرفانی و معناگرا در دنیای ادب فارسی که از سنایی غزنوی آغاز شده بود توسط عطار نیشابوری به مرحلهٔ کمال رسید و در آثار جلال‌الدین مولوی بلخی اوج گرفته است. به باور صاحب‌نظران، اندیشه و آثار عطار در دنیای ماشینی و بی‌روح امروز، میانبری به سوی سبک زندگی انسانی است، روح افسردهٔ انسان امروز را درمان می‌کند و جویندگان راه حقیقت را به مقصد می‌رساند.

نام‌گذاری عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این شاعر پر آوازهٔ ایرانی با نام اصلی «محمد»، کنیهٔ «ابوحامد»، لقب «فریدالدین» و تخلص «عطار» در منابع ثبت شده است. عطار نیشابوری، گاهی «فرید» را نیز به‌عنوان تخلص خود به کار برده است؛ اما شهرت اصلی او از قرن هفتم به این سو، بیشتر عطار و «عطار نیشابوری» بوده، به‌گونه‌ای که این شهرت نام و عناوین دیگر او را تحت‌الشعاع قرار داده است.[۱] به نظر محققان علت شهرت وی به عطار این بوده که او دکان «داروفروشی» (عطاری) داشته و طبابت نیز می‌کرده است.[۲]

زندگی‌نامه عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عطار نیشابوری در۵۳۷ق[۳] یا ۵۴۰ق[۴] در روستای «کدکن» یا «شادیاخ» نیشابور به دنیا آمد.[۵] پدر او عطار (داروفروش) بود.[۶]وی از دوران کودکی، مقدمات علوم زمان خود را آموخت و به فراگیری علوم دینی همچون تفسیر قرآن، احادیث و فقه نیز اشتغال ورزید. سپس آموزش مهارت‌های ادبی پیشرفته، دانش فلسفی و حکمت، کلام و ستاره‌شناسی را نیز آغاز کرد.[۷] عطار بعد از وفات پدر، کار عطاری را ادامه داد، اما در جوانی دچار انقلاب روحی شد که مسیر زندگی وی را به‌صورت عمیق دگرگون کرد.[۸]

خاستگاه اندیشه‌ای و تربیتی عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تجربهٔ شخصی و انقلاب درونی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

یکی از خاستگاه‌های مهم تربیتی و شخصیتی عطار نیشابوری، تجربهٔ معنوی و رویداد شهودی در زندگی شخصی او بوده که در ظاهر رازآلود به نظر می‌رسد؛ به نقل مورخان، روزی درویشی به مغازهٔ عطار می‌رود و در راه خدا از وی چیزی می‌خواهد. بعد از تکرار خواستهٔ خود، وقتی جوابی از عطار نمی‌شنود، با لحن اعتراض‌آمیز به عطار می‌گوید که هنگام مرگ چگونه دست از این دنیا برمی‌دارد. عطار جواب می‌دهد همان‌گونه که درویش از دنیا خواهد رفت، او نیز می‌رود. سپس درویش از عطار می‌پرسد که آیا می‌تواند مانند وی از دنیا برود و او پاسخ مثبت می‌دهد. بعد از آن درویش کاسهٔ چوبی خود را زیر سر نهاده و با گفتن لفظ «اللّه» از دنیا می‌رود. عطار با دیدن این صحنه منقلب می‌شود و از مغازه بیرون می‌رود و روش زندگی خود را برای همیشه تغییر می‌دهد.[۹]

همنشینی با عرفا

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عطار نیشابوری بعد از آن تجربهٔ شخصی و تحول روحی، همنشینی با عارفان و سالکان راه حقیقت را اختیار کرد و به ریاضت و مجاهدت با نفس خود مشغول شد؛ به‌ویژه نزد عارف مشهور آن زمان «رکن‌الدین اَکّاف» رفت و به دست او توبه کرد. او چندین سال نزد این عارف ماند و شخصیت عرفانی و معنوی وی شکل گرفت.[۱۰]

سفرهای معناگرا

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عطار مانند بسیاری از عارفان، بخشی از عمر خود را در سفرهای معنوی گذراند؛ از مکه تا ماوراءالنهر به مسافرت پرداخت و بزرگان دینی زیادی را زیارت کرد. او در این سفرها پخته شد و به کمال رسید. وی پس از آنکه جوانی خود را صرف علم‌آموزی و تجربه‌اندوزی کرده بود، در دوران پیری، مشغول سرودن و نوشتن آثار منظوم و منثور خود شد. بخش زیادی از محتوای آثار وی را تجربه‌های حاصل از این سفرهای معناگرا تشکیل می‌دهد.[۱۱]

مذهب عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی از محققان با توجه به اشعار عطار دربارهٔ فضیلت خلفا، ابوحنیفه و شافعی، مذهب وی را اهل سنت دانسته‌اند، اما او اشعار بسیاری در فضیلت امام علی، امام حسن و امام حسین و اهل‌بیت سروده که موجب شده است پژوهشگران بسیاری وی را شیعه بدانند. از جمله قاضی نورالله شوشتری، به‌دلیل اخلاص، ارادت و نحوهٔ ستایش عطار از امام علی، وی را شیعهٔ پاک و خالص معرفی کرده است.[۱۲]

زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نیشابور، زادگاه عطار به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و قرارداشتن در شاه‌راه خراسان بزرگ، همواره محل رویدادهای مهم سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی بوده است. در زمانهٔ عطار نیز این خطه از خراسان با طغیان غزها (گروهی از مهاجمان غارتگر در زمان سلطان سنجر که خراسان را به تصرف آوردند) و حملهٔ مغول همراه شد؛ او کشتار، درد، شکنجه‌ها، تجاوزها، خرابی‌ها و وحشت را در اطراف خود می‌دید و همین عامل به گفتهٔ محققان بعدها باعث مرگ‌اندیشی و درداندیشی بسیار در عطار شد. همچنین حوادث مرگبار و در آتش‌سوختن مراکز علمی در سروده‌ها و نوشته‌های وی به‌عنوان بخشی از تاریخ اجتماعی خراسان بازتاب پیدا کرده است.[۱۳] عطار، درمانی را که برای جامعهٔ فاجعه‌زدهٔ خود تجویز کرد، عشق به وطن و ایمان به خدا بود و لذا عشق و ایمان در آثار او موج می‌زند.[۱۴]

جایگاه عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تأثیر اندیشه‌های عرفانی عطار نیشابوری در شکل‌دهی به عرفان اسلامی باعث شده است که وی به‌عنوان نماد فرهنگ و هنر ایرانی شناخته شود. وی در غزل و شعر فارسی از جایگاه بسیاری بالایی برخوردار است و در کنار سنایی و مولانا از قله‌های ادبیات فارسی محسوب می‌شود.[۱۵] او در آثار خود کوشیده است اندیشهٔ عرفانی را تجلی بخشد تا چراغ راه سبک زندگی آیندگان باشد. وی یکی از حاملان بزرگ فلسفهٔ اشراق نیز محسوب می‌شود و از این نظر جایگاه بلندی در تاریخ تفکر و فرهنگ ایرانی و اسلامی دارد.[۱۶]

عطار به‌عنوان ترویج‌کنندهٔ عرفان اجتماعی و معطوف به زیست‌جهان عملی مردم و آشنایی‌دادن مخاطبان با حلاج، ابراهیم ادهم و ابوسعید ابوالخیر نقش برجسته دارد. عطار نیشابوری در آثار خود، امکان زبانی جدیدی را برای انتقال مفاهیم عرفانی ارائه کرده است؛[۱۷] وی اولین کسی است که عرفان را به‌معنی عمیق آن وارد ادبیات فارسی کرد و مفاهیم عرفانی را به‌صورت عملی مورد توجه قرار داد. او باور داشت که اصطلاحات و واژه‌ها بدون عمل اهمیت چندانی ندارند.[۱۸]

غزل‌های عطار، از مصادیق مهم تکامل غزل عرفانی فارسی محسوب می‌شود. به نظر پژوهشگران در ادبیات کلاسیک بعد از «دیوان شمس تبریزی» غزلیات عطار مهم‌ترین نمونه‌های غزل عرفانی فارسی است. حتی محققان عطار را استاد مولوی خوانده و دیوان شمس مولوی را اوج و تکامل غزل‌های عطار دانسته‌اند.[۱۹]

سیرهٔ عملی و اخلاقی عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عطار نیشابوری، شاعری وارسته و بامناعت طبع بالا بود. او هرگز برای مال دنیا و کسب جایگاه سیاسی و اجتماعی، قصیده‌سرایی نکرد و بلکه رفتار قدرتمندان را همواره مورد انتقاد قرار می‌داد.[۲۰] او تحت تأثیر تمایلات زاهدانهٔ خود به شعر و وعظ و تحقیق گرایش پیدا کرد و برخلاف بسیاری از شاعران به مجالس اشراف و حاکمان وقت علاقه‌ای نشان نداد. او خود می‌گوید: «به عمر خویش مدح کس نگفتم** دری از بهر دنیا من نسفتم». عطار چه در خلوت و چه در میان مردم، همیشه به یاد خدا و شریعت‌محور بود. زندگی پاک و سیرهٔ عملی انسان‌دوستانه داشت[۲۱] و با همه علاقه‌ای که به عرفان داشت، انسان منزوی نبود و نسبت به جامعهٔ خود احساس مسئولیت عمیقی داشت.[۲۲]

آثار عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عطار نیشابوری آثار منظوم و منثور زیادی دارد و برخی از محققان تعداد آنها را برابر به تعداد سوره‌های قرآن؛ ۱۱۴ اثر دانسته‌اند.[۲۳] مجموع اشعار عطار بالغ بر ۲۹۶۴۷ بیت است که آکنده از حکایات و قصص و مضامین بلند و عرفانی است. تنها در مصیبتنامه، اسرارنامه و منطق الطیر ۸۹۷ حکایت جذاب و آموزنده وجود دارد. بسیاری از مضامین سروده‌های عطار از قرآن و حدیث سرچشمه می‌گیرد.[۲۴] از جمله مهم‌ترین آثار وی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

تذکرة الاولیاء

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این کتاب شامل حکایت‌ها و گفتارهایی از اولیای الهی بوده که از «امام جعفر صادق»، امام ششم شیعیان، آغاز می‌شود و عطار سخنان و کرامات بسیاری از آن امام نقل کرده است. این کتاب در طول تاریخ مورد اقبال مخاطبان و بسیار اثرگذار بوده است.[۲۵]

دیوان اشعار

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دیوان عطار شامل بیشترین غزلیات عاشقانه و عارفانه و همچنین قصاید و ترجیع‌بندهای عطار است.[۲۶]

منطق الطیر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این کتاب که به «مقامات طیور» نیز شهرت دارد، از شاهکار ماندگار زبان و ادب فارسی و مورد توجه شعرای بزرگ ایران و جهان است.[۲۷]

مظهر العجایب

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مثنوی مظهر العجایب را عطار در شأن انسان کامل نوشته و مصداق آن را امام علی قرار داده است. از نظر عطار این کتاب بهترین و ارزشمندترین اثر وی محسوب می‌شود.[۲۸]

هفت وادی عرفان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عطار در این کتاب، هفت وادی (مرحله) عرفان را به این ترتیب شرح می‌دهد: وادی طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فنا.[۲۹]

آثار دیگر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عطار چند اثر معروف دیگر نیز دارد که که قابل استفاده برای عوام و خواص است. مانند: مصیبت‌نامه، الهی‌نامه، اسرارنامه، مختارنامه، خسرونامه، دیوان غزلیات و قصاید، جواهرنامه و شرح القلب.[۳۰]

ویژگی آثار عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کلام عطار در آثار منظوم او بسیار لطیف، گیرا، سبک، ساده و از الفاظ نامأنوس خالی است و بیان گرم، شیرین و اثرگذار دارد. به نظر پژوهشگران سادگی گفتار او وقتی با سوز دل عرفانی همراه می‌شود، بسیار تأثیرگذار است. عطار در مثنوی منطق‌الطیر با بیان رموز عرفان، سالک این راه را قدم‌به‌قدم تا مقصود همراهی می‌کند. وی در سرودن غزل‌های عرفانی بسیار توانا است و اندیشهٔ ژرف او به بهترین شکل در این اشعار نمود یافته است. وی برای بیان مقصود خود از تمثیلات و حکایت‌های که حیوانات قهرمان آن هستند، بهره جسته است. محققان مثنوی منطق‌الطیر را از مهم‌ترین آثار در ادب فارسی می‌دانند.[۳۱] عرفان معتدل، میل به شریعت و ساختار نمادین شعرها، از دیگر ویژگی‌های شعری این شاعر بلندآوازه ایرانی محسوب می‌شود.[۳۲]

اثرگذاری‌های عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ادبیات

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. عطار در معرفی فرهنگ و اندیشهٔ اسلامی و ایرانی به جهان اثرگذار بوده و آثار ادبی او به تاریخ، فرهنگ و زندگی اجتماعی ایران و جهان معنویت بخشیده است؛
  2. عطار نیشابوری در ارتقای شعر و ادب فارسی، اثرگذار بوده و به نظر محققان تحول و پیشرفت شعر عرفانی وامدار عطار است.[۳۳]
  3. به نظر پژوهشگران کتاب «تذکره الاولیاء» عطار منبعی ارزشمند و غنی به‌شمار می‌رود که بر پیشرفت ادبیات عرفانی بسیار تأثیر گذاشته است. سخن اصلی عطار در شعرهای او برپایه یافته‌های او در زمینه عرفان محسوب می‌شود.[۳۴]
  4. . تمامی شاعران هم‌دوره و بعد از وی، در سبک عراقی از شعرهای عطار الهام گرفته‌اند.[۳۵]
  5. حکایات و تمثیل‌های عرفانی عطار با پذیرش مخاطبان در تمام دوره‌ها روبه‌رو بوده است و حتی امروزه نیز در تلطیف زندگی روزمره و اشراب معنوی روابط اجتماعی اثرگذار است.[۳۶]
  6. ادبیات تعلیمی عطار در سال‌های اخیر برای کودکان در قالب قصه‌های کودک و نوجوان بازنویسی شده است. برای مثال چاپ پنجاه‌ونهم قصه‌های برگزیده از آثار عطار در مجموعهٔ «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، اثر مهدی آذریزدی در ۱۳۹۵ش منتشر شده است.[۳۷]

هنر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. نوشته‌ها و افکار عطار در عرصهٔ هنر نیز در داخل و خارج از ایران اثرگذار بوده و آثار هنری زیای در ارتباط با آثار او خلق شده است. برای مثال مهم‌ترین نمایشنامهٔ اقتباسی از منطق الطیر عطار در غرب توسط «ژان کلود کریر» فرانسوی نوشته شده و کارگردانان مشهوری چون «پیتر بروک» آن را به اجرا درآورده‌اند.[۳۸]
  2. هنر ایران نیز همواره از آثار عطار اقتباس کرده و برای مثال روایت‌های زیادی از منطق الطیر و تذکرة الاولیاء دستمایهٔ خلق آثار با شکوهی در سفال‌گری، پارچه‌بافی، سنگ‌تراشی، فرش و نگارگری قرار گرفته است.[۳۹]
  3. در بین حکایات مختلف کتاب منطق الطیر، «روایت شیخ صنعان» بیش از بقیه مورد توجه قرار گرفته و در نسخه‌های مصور بیش از همه تصویرسازی شده است. این قصه که بلندترین قصهٔ کتاب منطق الطیر است، به‌دلیل ظرفیت‌های بصری و روایی که دارد، در هنرهای مختلف مورد اقتباس قرار گرفته و در سفالینه‌های منقوش گذشته تا نمایشنامه‌ها و نقاشی‌های معاصر به تصویر درآمده است.[۴۰]
  4. یکی از هنرمندان برجسته‌ای که در دورهٔ معاصر با الهام از مفاهیم و آثار عطار نیشابوری به خلق اثر پرداخته است، استاد محمود فرشچیان، هنرمند نگارگر ایرانی است که دو اثر خود یعنی «شیخ صنعان و دختر ترسا» و نیز تابلو «سیمرغ» را با بهره گرفتن از کتاب منطق‌الطیر خلق کرده است.[۴۱]
  5. غزل‌های عطار در هنر موسیقی اصیل ایرانی بازتاب پیدا کرده و اثرگذار بوده است. به‌عنوان مثال یکی از مشهورترینِ آنها غزلی است که به گوش بسیاری از ایران امروز آشنا بوده و علی‌رضا افتخاری آن را با همراهی سه‌تار «جلال ذوالفنون» به زیبایی خوانده است:[۴۲]

«ای دل اگر عاشقی، در پِی دلدار باش**بر در دل روز و شب منتظر یار باش»

نظر دیگران در مورد عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دربارهٔ عظمت و جایگاه عطار، بزرگان ادب با زبان شعر و نثر اظهار نظر کردهاند. برای مثال:

صائب تبریزی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر 

الگو:ب

الگو:ب[۴۳] 

الگو:پایان شعر

الگو:پایان نستعلیق

سیف فرغانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر 

الگو:ب

الگو:ب[۴۴] 

الگو:پایان شعر

الگو:پایان نستعلیق

فیض کاشانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر 

الگو:ب

الگو:ب[۴۵] 

الگو:پایان شعر

الگو:پایان نستعلیق

مولانا

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق[۴۶]

شیخ محمود شبستری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

الگو:ب الگو:ب[۴۷]

شفیعی کدکنی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به نظر شفیعی کدکنی شعر عرفانی به یک اعتبار با سنایی آغاز می‌شود و درعطار به مرحلهٔ کمال می‌رسد و اوج خود را در آثار جلال‌الدین مولوی می‌یابد.[۴۸]

محمود صلاحی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محمود صلاحی می‌نویسد که ارادت عطار به ائمه شیعه تا آن جا است که «تذکره الاولیای» خود را به سبب تبرک با ذکر مقامات و کرامات امام جعفر صادق آغاز کرده و در بخش نود و هفتم با ذکر مقامات و کرامات امام محمد باقر پایان می‌بخشد.[۴۹]

درگذشت عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور برخی از محققان عطار در سال ۶۱۸ق در حملهٔ مغول‌ها شهید شده است، اما برخی دیگر معتقدند که وی در سال ۶۲۷ق به صورت عادی درگذشته است.[۵۰]

یادبودها و بزرگداشت‌های عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آرامگاه

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

جهت یادبود و بزرگداشت مقام و شخصیت عطار، آرامگاه باشکوهی در دورهٔ تیموری توسط «امیر علی‌شیر نوایی» بر روی قبر وی ساخته شده که هر ساله پذیرای علاقمندان به ادب و فرهنگ ایرانی است و از جاذبه‌های گردشگری مذهبی محسوب می‌شود.[۵۱]

روز ملی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مراسم روز ملی بزرگداشت عطار نیشابوری در نیشابور
مراسم روز ملی بزرگداشت عطار نیشابوری در نیشابور؛ فروردین ۱۳۹۸ش

به‌دلیل آوازهٔ بلند عطار در ادبیات کلاسیک ایران و جهان، ۲۵ فروردین ماه در تقویم رسمی ایران «روز ملی عطار» نام‌گذاری شده است و هر ساله در این روز از مقام عرفانی، وی تجلیل به عمل می‌آید. پژوهشگران تجلیل از عطار در این روز را تجلیل از حکمت و عرفان می‌داند.[۵۲] گلباران آرامگاه عطار، ارائه پژوهش‌هایی دربارهٔ این شاعر، نمایشگاه کتاب و خوشنویسی و شب شعر از جمله برنامه‌هایی است که در این روز برگزارمی‌شود.[۵۳] همچنین هنر نمایشی تئاتر هفت شهر عشق، تئاتر خیابانی نقل‌های عطار، کارگاه آزاد خوانش غزلیات عطار و نمایشنامهٔ «سی مرغ تا سیمرغ» در جوار آرامگاه این عارف بزرگ برگزار می‌شود.[۵۴]

ثبت در لیست مشاهیر جهانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نام عطار نیشابوری و ابونصر فارابی در سال ۲۰۲۱م به‌عنوان مشاهیر جهانی در لیست بزرگداشت سازمان بین‌المللی یونسکو ثبت شده است.[۵۵]

تندیس و سردیس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به‌دلیل محبوبیت، شهرت، اثرگذاری و هویت‌بخشی عطار نیشابوری به فرهنگ و ادبیات فارسی، مجسمه‌ها و سردیس‌های بسیار از وی ساخته شده و در برخی شهرهای بزرگ ایران از جمله زادگاه وی[۵۶] و نیز در کشور ارمنستان و تاجیکستان نصب شده است.[۵۷]

نام‌گذاری‌ها

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در سراسر کشور اماکن مختلف مانند فرهنگسرا، مدرسه، خیابان، میدان و کوچه به نام عطار نام‌گذاری شده است.[۵۸]

ترجمه و تصحیح آثار عطار نیشابوری در غرب

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خاورشناسان اروپایی از نیمهٔ دوم سده هجدهم میلادی به ترجمه و تصحیح آثار عطار پرداختند. آلمان‌ها نخستین مترجمان آثار عطار بودند؛ اما فرانسویان نقش مهم‌تری در معرفی عطار به غرب داشتند. برگردان فرانسوی پندنامه که «سیلوستر دوساسی» در سال ۱۷۸۷م انجام داد و ترجمهٔ او از منطق‌الطیر در میان اروپاییان شهرت بسیار پیدا کرد. شناخت انگلیسی‌ها از عطار در نیمهٔ اول قرن نوزدهم در سال ۱۸۸۹م آغاز شد؛ زمانی که جرالد ترجمهٔ منطق‌الطیر با عنوان «کنگاشستان پرندگان» را منتشر کرد. از میان ۵۰ ترجمه، اقتباس، نمایشنامه و پژوهش که در اروپا به چاپ رسیده است، ۴۶ درصد سهم فرانسویان، ۳۶ درصد سهم انگلیسی‌ها و ۱۸ درصد سهم آلمان‌ها بوده است. فرانسویان نسبت به سایر کشورها بیشتر تحت تأثیر آثار عطار قرار گرفته‌اند.[۵۹]

عطار پژوهشی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پژوهشگران به‌نام و برجستهٔ ایرانی مانند بدیع‌الزمان فروزانفر، سعید نفیسی، عبدالحسین زرین‌کوب، تقی پورنامداریان و محمدرضا شفیعی‌کدکنی و از پژوهش‌گران غیر ایرانی هامر پورگشتال، مارگارت اسمیت، دیک دیویس، فریتس مایر، هلموت ریتر و لئونارد لوئیزن و دربارهٔ جایگاه، اهیمت و آثار عطار نیشابوری پژوهش کرده‌اند.[۶۰]

نمونه شعر عطار نیشابوری

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زندهٔ عشق تو آب زندگانی کی خورد[۶۱] الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر 

الگو:ب

الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، ۱۳۸۹ش، ص1-2.
  2. ↑ استعلامی، مقدمه بر تذکرة الاولیاء عطار نیشابوری، ۱۳۶۰ش، ص31.
  3. ↑ نفیسی، زندگی‌نامهٔ عطار، ۱۳۸۴ش، ص30.
  4. ↑ عطار نیشابوری، دیوان عطار، ۱۳۸۴ش، ص26.
  5. ↑ فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، ۱۳۸۹ش، ص7.
  6. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژهٔ عطار، ۱۳۷۷ش.
  7. ↑ بادکوبه‌ای هزاوه‌ای، زندگی شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، 1372ش، ص۳۴.
  8. ↑ جامی، نفحات الانس، ۱۸۵۸م، ص۶۹۸.
  9. ↑ جامی، نفحات الانس، ۱۸۵۸م، ص۶۹۸.
  10. ↑ حسینی تهرانی، توحید علمی و عینی، 1417ق، ص۲۸۴.
  11. ↑ حسینی تهرانی، توحید علمی و عینی، 1417ق، ص۲۸۴.
  12. ↑ فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، ۱۳۸۹ش، ص57.
  13. ↑ «عطار شاعر و عارفی پر آوازۀ در ادبیات فارسی ایران»، خبرگزاری صداوسیما.
  14. ↑ «عطار؛ شاعری تأثیرگذار و عارفی نوآور»، خبرگزاری ایرنا.
  15. ↑ «عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا.
  16. ↑ «عطار نیشابوری، فیلسوف و شاعری حقیقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا.
  17. ↑ «عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا.
  18. ↑ یثربی، «جایگاه عطار در ادبیات عرفانی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  19. ↑ «عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا.
  20. ↑ زرین کوب، صدای بال سیمرغ، 1379ش، ج۱، ص۳۳.
  21. ↑ عطار نیشابوری، عطار، مصیبت نامه، 1383ش، ص۷.
  22. ↑ «منطق الطیر عطار؛ شاهکار ماندگار زبان و ادب فارسی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  23. ↑ عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء، 1376ش، ص۲۳.
  24. ↑ شجیعی، مسافر سرگشته، 1378ش، ص۲۸۲.
  25. ↑ عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء، 1905م، ج۱، ص۹-15.
  26. ↑ عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء،1376ش، ص۵۹.
  27. ↑ شجیعی، مسافر سرگشته، 1378ش، ص۲۸۲.
  28. ↑ فاضل، فرهنگ موضوعی ادب فارسی (مصیبت نامه و مظهر العجایب) عطار نیشابوری، 1374ش، ج۴، ص۱۸..
  29. ↑ همایی، مولوی‌نامه، مولوی چه می‌گوید، 1385ش، ج۱، ص۱۷۳.
  30. ↑ عطار نیشابوری، دیوان عطار، ۱۳۸۴ش، ص29.
  31. ↑ «اندیشه و آثار عطار نیشابوری؛ میان‌بری به سوی آسمان»، خبرگزاری ایرنا.
  32. ↑ «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.
  33. ↑ «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.
  34. ↑ «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.
  35. ↑ «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا.
  36. ↑ «لزوم توجه بیشتر به عطار پژوهی»، همشهری آنلاین.
  37. ↑ «لزوم توجه بیشتر به عطار پژوهی»، همشهری آنلاین.
  38. ↑ «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.
  39. ↑ «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.
  40. ↑ «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.
  41. ↑ «اندیشۀ عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی.
  42. ↑ دولتشاهی، «دربارۀ عطّار نیشابوری»، خبرگزاری ایرنا.
  43. ↑ صائب تبریزی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ ۴۰۸۵، وب‌سایت گنجور.
  44. ↑ فرغانی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ ۳۶۷، وب‌سایت گنجور.
  45. ↑ کاشانی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ ۷۳۰، وب‌سایت گنجور.
  46. ↑ عطار نیشابوری، مصیبت‌نامه، 1383ش، ص۷.
  47. ↑ «اندیشه و آثار عطار نیشابوری؛ میان‌بری به سوی آسمان»، خبرگزاری ایرنا.
  48. ↑ «عطار نیشابوری، فیلسوف و شاعری حقیقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا.
  49. ↑ «عطار نیشابوری، فیلسوف و شاعری حقیقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا.
  50. ↑ فروزانفر، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطّار نیشابوری، ۱۳۸۹ش، ص۵۳.
  51. ↑ قهردار، «آرامگاه عطار نیشابوری»، خبرگزاری ایرنا.
  52. ↑ مونسان، «روز بزرگداشت عطار، گرامیداشت حمکت و عرفان است»، خبرگزاری ایرنا.
  53. ↑ «عطار شاعر و عارفی پر آوازۀ در ادبیات فارسی ایران»، خبرگزاری صداوسیما.
  54. ↑ «نقش عطار در رواج عرفان تمثیلی بی‌بدیل است»، خبرگزاری ایرنا.
  55. ↑ «عطار و فارابی، ثبتِ جهانی یونسکو می‌شوند»، خبرگزاری ایرنا.
  56. ↑ «رونمایی از مجسمۀ عطار نیشابوری در مشهد»، خبرگزاری ایرنا.
  57. ↑ «سردیس عطار نیشابوری در ارمنستان رونمایی شد»، خبرگزاری مهر.
  58. ↑ «رونمایی از مجسمۀ عطار نیشابوری در مشهد»، خبرگزاری ایرنا.
  59. ↑ ذبیحی و آذز، «تأثیرپذیری اروپا از آثار و اندیشه‌های عرفانی عطار نیشابوری»، 1397ش، 96-97.
  60. ↑ «افزایش توجه داخلی و خارجی به آثار عطار باعث خوشنودی است»، خبرگزاری مهر.
  61. ↑ عطار نیشابوری، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ ۲۱۹، وب‌سایت گنجور.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • «افزایش توجه داخلی و خارجی به آثار عطار باعث خوشنودی است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
  • «اندیشه عطار و تأثیر فراگیر بر ادبیات و هنر»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی و ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۲۶ فروردین ۱۳۹۹ش.
  • «اندیشه و آثار عطار نیشابوری؛ میان‌بری به سوی آسمان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
  • استعلامی، محمد، مقدمه بر تذکرة الاولیاء عطار نیشابوری، تهران، زوار، ۱۳۶۰ش.
  • دولتشاهی، امیرحسین، «دربارهٔ عطار نیشابوری»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: فروردین ۱۳۹۹ش.
  • بادکوبه‌ای هزاوه‌ای، مصطفی، زندگی شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، تهران، شرکت توسعهٔ کتابخانه‌های ایران، ۱۳۷۲ش.
  • جامی، عبدالرحمن، نفحات الانس، با تحقیق و تصحیح ولیام ناسولیس، کلکته، مطبعهٔ لیسی، ۱۸۵۸م.
  • حسینی تهرانی، سیدمحمدحسین، توحید علمی و عینی، مشهد، علامه طباطبایی، ۱۴۱۷ق.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا، تهران، مؤسسهٔ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
  • ذبیحی، آزاده و آذر، اسماعیل، «تأثیرپذیری اروپا از آثار و اندیشه‌های عرفانی عطار نیشابوری»، مجلهٔ پژوهشنامهٔ زبان و ادب پارسی، دورهٔ ۱۲، شمارهٔ ۴، اسفند ۱۳۹۷ش.
  • «رونمایی از مجسمهٔ عطار نیشابوری در مشهد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
  • زرینکوب، عبدالحسین، صدای بال سیمرغ، تهران، بی‌نا، ۱۳۷۹ش.
  • «سردیس عطار نیشابوری در ارمنستان رونمایی شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲ تیر ۱۳۸۷ش.
  • شجیعی، پوران، مسافر سرگشته، تهران، سیمای دانش، ۱۳۷۸ش.
  • شمس‌نیا، محمدامین و دیگران، «اخلاق نوع‌دوستی در آثار عطار نیشابوری»، مجلهٔ اخلاق در علوم و فناوری، سال هفدهم، شمارهٔ ۲، تابستان ۱۴۰۱ش.
  • صائب تبریزی، دیوان اشعار، غزلیات»، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۲ش.
  • «عطار از شاعری تا عارفی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ش.
  • «عطار؛ شاعری تأثیرگذار و عارفی نوآور»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۶ش.
  • «عطار شاعر و عارفی پر آوازه در ادبیات فارسی ایران»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ مطلب: ۲۵ فروردین ۱۴۰۱ش.
  • «عطار نیشابوری از سرآمدان ادبیات نمادین»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۵ش.
  • عطار نیشابوری، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، کاشانی، فیض، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۲ش.
  • عطار نیشابوری، فریدالدین، تذکرة الاولیاء، با تحقیق و تصحیح نیکلسون، انگلیس، لیدن، ۱۹۰۵م.
  • عطار نیشابوری، فریدالدین، تذکرة الاولیاء، به قلم میرزا محمد بن عبدالوهاب قزوینی، بهزاد، ۱۳۷۶ش.
  • عطار نیشابوری، فریدالدین، دیوان عطار، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۴ش.
  • عطار نیشابوری، فریدالدین، مصیبت‌نامه، تصحیح دکتر نورانی وصال، تهران، زوار، ۱۳۸۳ش.
  • «عطار نیشابوری، فیلسوف و شاعری حقیقت‌جو»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۱ش.
  • «عطار و فارابی، ثبت جهانی یونسکو می‌شوند»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۳۹۸ش.
  • فاضل، قادر، فرهنگ موضوعی ادب فارسی (مصیبت‌نامه و مظهر العجایب) عطار نیشابوری، تهران، طلایه، ۱۳۷۴ش.
  • فرغانی، سیف، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۲ش.
  • فروزانفر، بدیع الزمان، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، تهران، زوار، ۱۳۸۹ش.
  • قهردار، داوود، «آرامگاه عطار نیشابوری»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ آذر ۱۳۹۸ش.
  • کاشانی، فیض، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۲ش.
  • «لزوم توجه بیشتر به عطار پژوهی»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۳۹۵ش.
  • «منطق الطیر عطار؛ شاهکار ماندگار زبان و ادب فارسی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ فروردین ۱۴۰۱ش.
  • مونسان، علی‌اصغر، «روز بزرگداشت عطار، گرامی‌داشت حمکت و عرفان است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۸ش.
  • نفیسی، سعید، زندگی‌نامهٔ عطار، تهران، اقبال، ۱۳۸۴ش.
  • «نقش عطار در رواج عرفان تمثیلی بی بدیل است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۷ش.
  • همایی، جلال‌الدین، مولوی‌نامه، مولوی چه می‌گوید، تهران، هما، ۱۳۸۵ش.
  • یثربی، سیدیحیی، «جایگاه عطار در ادبیات عرفانی»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۵ قروردین ۱۳۹۵ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:عطار_نیشابوری&oldid=43839»