پیشنویس:محمدحسن خسروی: تفاوت میان نسخهها
imported>قربانعلی هادی صفحهای تازه حاوی «'''<big>محمدحسن خسروی</big>'''؛ از بنیانگذاران حوزۀ علمیه در مناطق مرکزی افغانستان. محمدحسن خسروی، از اساتید حوزههای علمیه، دانشآموختۀ مکتب اجتهادی سید ابوالقاسم خویی و از بنیانگذاران مدارس دینی در مناطق مرکزی افغانستان بوده است. او شماری...» ایجاد کرد |
|||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:محمدحسن خسروی.jpg|بندانگشتی|تصویری از محمدحسن خسروی]] | |||
'''<big>محمدحسن خسروی</big>'''؛ از بنیانگذاران حوزۀ علمیه در مناطق مرکزی افغانستان. | '''<big>محمدحسن خسروی</big>'''؛ از بنیانگذاران حوزۀ علمیه در مناطق مرکزی افغانستان. | ||
محمدحسن خسروی، از اساتید حوزههای علمیه، دانشآموختۀ مکتب اجتهادی سید ابوالقاسم خویی و از بنیانگذاران مدارس دینی در مناطق مرکزی افغانستان بوده است. او شماری از علمای شیعه را تربیت کرد. | محمدحسن خسروی، از اساتید حوزههای علمیه، دانشآموختۀ مکتب اجتهادی سید ابوالقاسم خویی و از بنیانگذاران مدارس دینی در مناطق مرکزی افغانستان بوده است. او شماری از علمای [[شیعه]] را تربیت کرد. | ||
==کودکی و نوجوانی== | ==کودکی و نوجوانی== | ||
محمدحسن خسروی در سال 1308ش در ولایت | محمدحسن خسروی در سال 1308ش در ولایت [[دایکندی]]، ولسوالی (شهرستان) سنگتخت قریۀ قُولدستَک، چشم به جهان گشود.<ref> . ناصری، مشاهیر تشیع افغانستان، ج2، ص45.</ref> او تحصیلات ابتدائی و دروس حوزه را از هفتسالگی نزد عموی خود که از علمای تحصیلکردۀ نجف بود، فراگرفت.<ref> . موحدی، ناگفتههای سیمای مرجعیت، یادنامۀ مرجع فقید آیتاللّه محقق کابلی، ج3، ص204.</ref> | ||
==جوانی== | ==جوانی== | ||
خسروی در 1325ش برای ادامۀ تحصیل علوم دینی به شهر مشهد رفت. او در حوزۀ علمیۀ مشهد با رتبۀ عالی پذیرفته شد و بسیاری از دروس حوزوی را در آنجا آموخت.<ref> [https://af.shafaqna.com/FA/420786 . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.]</ref> وی در سال 1333ش راهی عراق و حوره علمیه نجف شد و بیش از شش سال در آنجا به تحصیل علوم حوزوی پرداخت. محمدحسن خسروی، سطوح عالی دانش فقه و اصولفقه را نزد سیدابوالقاسم خویی، سیدمحسن حکیم، موسوی خمینی، سید محمدباقر صدر و شاهرودی، فراگرفت. در سال 1338ش پس از برگشت به وطن، ازدواج کرد و به فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی پرداخت.<ref> . موحدی، ناگفتههای سیمای مرجعیت، یادنامۀ مرجع فقید آیتاللّه محقق کابلی، ج3، ص204؛ ناصری داوودی، مشاهیر تشیع افغانستان، ج2، ص45.</ref> | خسروی در 1325ش برای ادامۀ تحصیل علوم دینی به شهر [[مشهد]] رفت. او در حوزۀ علمیۀ مشهد با رتبۀ عالی پذیرفته شد و بسیاری از دروس حوزوی را در آنجا آموخت.<ref> [https://af.shafaqna.com/FA/420786 . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.]</ref> وی در سال 1333ش راهی عراق و حوره علمیه نجف شد و بیش از شش سال در آنجا به تحصیل علوم حوزوی پرداخت. محمدحسن خسروی، سطوح عالی دانش فقه و اصولفقه را نزد سیدابوالقاسم خویی، سیدمحسن حکیم، موسوی خمینی، سید محمدباقر صدر و شاهرودی، فراگرفت. در سال 1338ش پس از برگشت به وطن، [[ازدواج]] کرد و به فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی پرداخت.<ref> . موحدی، ناگفتههای سیمای مرجعیت، یادنامۀ مرجع فقید آیتاللّه محقق کابلی، ج3، ص204؛ ناصری داوودی، مشاهیر تشیع افغانستان، ج2، ص45.</ref> | ||
==سیرۀ | ==سیرۀ عملی و اخلاقی== | ||
خسروی در تحصیل و کسب علم سختکوش و در زندگی سادهزیست بود. وی هیچگاه برای تأمین نیازهای زندگی، از کسی درخواستی نداشت و بسیاری اوقات با کارگری، هزینۀ تحصیل و زندگی خود را تأمین | خسروی در تحصیل و کسب علم سختکوش و در زندگی سادهزیست بود. وی هیچگاه برای تأمین نیازهای زندگی، از کسی درخواستی نداشت و بسیاری اوقات با کارگری، هزینۀ تحصیل و زندگی خود را تأمین میکرد. او در زهد و پارسایی، زبانزد بود و همگان از او به نیکی یاد میکردند.<ref> [https://af.shafaqna.com/FA/420786 . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.]</ref> | ||
==جایگاه علمی و اجتماعی== | ==جایگاه علمی و اجتماعی== | ||
خسروی علاوه بر فقه و اصول، در ادبیات عرب تبحر داشت. او را در ادبیات عرب همسطح «مدرس افغانی» دانستهاند.<ref> [https://af.shafaqna.com/FA/420786 . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.]</ref> وی با تأسیس مدرسۀ دینی در زادگاه خود، تربیت عالمان دینی و انجام خدمات اجتماعی فراوان، جایگاه ممتازی در جامعه بهدست آورد. او را از افتخارات حوزۀ علمیه در مناطق مرکزی افغانستان، دانستهاند.<ref> [https://ofoghandisha.com/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/%D9%87%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AF-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87/ . «همایش مدیران و اساتید حوزههای علمیه افغانستان تحت عنوان راهکارها و بررسی چالشها» وبسایت افق اندیشه.]</ref> | خسروی علاوه بر فقه و اصول، در ادبیات عرب تبحر داشت. او را در ادبیات عرب همسطح «مدرس افغانی» دانستهاند.<ref> [https://af.shafaqna.com/FA/420786 . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.]</ref> وی با تأسیس مدرسۀ دینی در زادگاه خود، تربیت عالمان دینی و انجام خدمات اجتماعی فراوان، جایگاه ممتازی در جامعه بهدست آورد. او را از افتخارات حوزۀ علمیه در مناطق مرکزی افغانستان، دانستهاند.<ref> [https://ofoghandisha.com/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/%D9%87%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AF-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87/ . «همایش مدیران و اساتید حوزههای علمیه افغانستان تحت عنوان راهکارها و بررسی چالشها» وبسایت افق اندیشه.]</ref> | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۴: | ||
===علمی و فرهنگی=== | ===علمی و فرهنگی=== | ||
====تدریس==== | ====تدریس==== | ||
خسروی پس از فراگیری علوم دینی در مشهد و نجف، حدود دو دهه به کرسی استادی تکیه زد. وی زمانی که در نجف بود همزمان با تحصیل، کتابهای سطوح عالی حوزه را در مسجد هندی تدریس میکرد.<ref> [https://daikondi.blog.ir/1398/03/29/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C . «زندگینامۀ آیتاللّه محمدحسن خسروی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.] </ref> او در دروس عالی حوزه علمیه، سبک نوین تدریس را در پیش گرفته بود و طلاب زیادی در حلقۀ درس وی حضور مییافتند.<ref> . ضیایی، تاریخ حوزههای علمیه شیعه در افغانستان، ۱۳۹۶ش، ص471-۴۷۸.</ref> | خسروی پس از فراگیری علوم دینی در [[مشهد]] و نجف، حدود دو دهه به کرسی استادی تکیه زد. وی زمانی که در نجف بود همزمان با تحصیل، کتابهای سطوح عالی حوزه را در مسجد هندی تدریس میکرد.<ref> [https://daikondi.blog.ir/1398/03/29/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C . «زندگینامۀ آیتاللّه محمدحسن خسروی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.] </ref> او در دروس عالی حوزه علمیه، سبک نوین تدریس را در پیش گرفته بود و طلاب زیادی در حلقۀ درس وی حضور مییافتند.<ref> . ضیایی، تاریخ حوزههای علمیه شیعه در افغانستان، ۱۳۹۶ش، ص471-۴۷۸.</ref> | ||
====تبلیغ==== | ====تبلیغ==== | ||
خسروی با تبلیغ معارف اسلامی، شخصیتهای علمی و فرهنگی بسیاری را تربیت کرد. او علاوه بر ایام محرم و مناسبتهای خاص، در روزهای پنجشنبه و جمعه نیز به وظیفۀ تبلیغی خود عمل میکرد.<ref> [https://af.shafaqna.com/FA/420786 . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.]</ref> | خسروی با تبلیغ معارف اسلامی، شخصیتهای علمی و فرهنگی بسیاری را تربیت کرد. او علاوه بر ایام [[ماه محرم|محرم]] و مناسبتهای خاص، در روزهای پنجشنبه و جمعه نیز به وظیفۀ تبلیغی خود عمل میکرد.<ref> [https://af.shafaqna.com/FA/420786 . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.]</ref> | ||
===اجتماعی و سیاسی=== | ===اجتماعی و سیاسی=== | ||
خسروی، از تشکیل حزب وحدت اسلامی افغانستان بزرگترین حزب شیعی آن کشور و مقاومت مردم هزاره و شیعه در غرب کابل حمایت کرد.<ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF%DB%8C#cite_note-54 . «دایکندی»، ویکی شیعه.]</ref> همچنین او با جمعی از اساتید شورای مدرسین حوزۀ علمیه خراسان ازجمله محقق خراسانی، از مرجعیت قربانعلی محقق کابلی حمایت کردند.<ref> . جعفری، «آیندۀ مرجعیت در افغانستان»، 1399ش ص264.</ref> | خسروی، از تشکیل حزب وحدت اسلامی افغانستان بزرگترین حزب شیعی آن کشور و مقاومت [[قوم هزاره|مردم هزاره]] و شیعه در غرب [[کابل]] حمایت کرد.<ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF%DB%8C#cite_note-54 . «دایکندی»، ویکی شیعه.]</ref> همچنین او با جمعی از اساتید شورای مدرسین حوزۀ علمیه خراسان ازجمله محقق خراسانی، از مرجعیت قربانعلی محقق کابلی حمایت کردند.<ref> . جعفری، «آیندۀ مرجعیت در افغانستان»، 1399ش ص264.</ref> | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
خسروی در 17 قوس/ آذر 1394ش در سن 86 سالگی، در شهر مشهد درگذشت. <ref> [https://af.shafaqna.com/FA/420786 . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.]</ref> | خسروی در 17 قوس/ آذر 1394ش در سن 86 سالگی، در شهر [[مشهد]] درگذشت. <ref> [https://af.shafaqna.com/FA/420786 . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
جعفری، عبداللّه، «آیندۀ مرجعیت در افغانستان»، مجلۀ عدالت و امید، شمارۀ 6، ویژهنامۀ مرجعیت و هویت، 1399ش. | * جعفری، عبداللّه، «آیندۀ مرجعیت در افغانستان»، مجلۀ عدالت و امید، شمارۀ 6، ویژهنامۀ مرجعیت و هویت، 1399ش. | ||
«دایکندی»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 19 اسفند 1401ش. | * «دایکندی»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 19 اسفند 1401ش. | ||
«زندگینامۀ محمدحسن خسروی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 29، خرداد، 1398ش. | * «زندگینامۀ محمدحسن خسروی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 29، خرداد، 1398ش. | ||
شریفی، علیاکبر، «مرحوم محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 17 آذر 1399ش. | * شریفی، علیاکبر، «مرحوم محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 17 آذر 1399ش. | ||
ضیایی، محمدرضا، تاریخ حوزههای علمیه شیعه در افغانستان، قم، پژوهشگاه المصطفی، ۱۳۹۶ش. | * ضیایی، محمدرضا، تاریخ حوزههای علمیه شیعه در افغانستان، قم، پژوهشگاه المصطفی، ۱۳۹۶ش. | ||
موحدی، غلامحسین، ناگفتههای سیمای | * موحدی، غلامحسین، ناگفتههای سیمای مرجعیت، یادنامۀ مرجع فقید محقق کابلی، 1402ش. | ||
ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، نشر المصطفی، چاپ اول، ۱۳۹۰ش. | * ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، نشر المصطفی، چاپ اول، ۱۳۹۰ش. | ||
«همایش مدیران و اساتید حوزههای علمیه افغانستان تحت عنوان راهکارها و بررسی چالشها»، وبسایت افق اندیشه، تاریخ درج مطلب: 7 اردیبهشت 1402ش. | * «همایش مدیران و اساتید حوزههای علمیه افغانستان تحت عنوان راهکارها و بررسی چالشها»، وبسایت افق اندیشه، تاریخ درج مطلب: 7 اردیبهشت 1402ش. | ||
[[رده: ویکیزندگی]] [[رده: افغانستان]] | [[رده: ویکیزندگی]] [[رده: افغانستان]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۵ دی ۱۴۰۳، ساعت ۱۰:۴۸
محمدحسن خسروی؛ از بنیانگذاران حوزۀ علمیه در مناطق مرکزی افغانستان.
محمدحسن خسروی، از اساتید حوزههای علمیه، دانشآموختۀ مکتب اجتهادی سید ابوالقاسم خویی و از بنیانگذاران مدارس دینی در مناطق مرکزی افغانستان بوده است. او شماری از علمای شیعه را تربیت کرد.
کودکی و نوجوانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]محمدحسن خسروی در سال 1308ش در ولایت دایکندی، ولسوالی (شهرستان) سنگتخت قریۀ قُولدستَک، چشم به جهان گشود.[۱] او تحصیلات ابتدائی و دروس حوزه را از هفتسالگی نزد عموی خود که از علمای تحصیلکردۀ نجف بود، فراگرفت.[۲]
جوانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خسروی در 1325ش برای ادامۀ تحصیل علوم دینی به شهر مشهد رفت. او در حوزۀ علمیۀ مشهد با رتبۀ عالی پذیرفته شد و بسیاری از دروس حوزوی را در آنجا آموخت.[۳] وی در سال 1333ش راهی عراق و حوره علمیه نجف شد و بیش از شش سال در آنجا به تحصیل علوم حوزوی پرداخت. محمدحسن خسروی، سطوح عالی دانش فقه و اصولفقه را نزد سیدابوالقاسم خویی، سیدمحسن حکیم، موسوی خمینی، سید محمدباقر صدر و شاهرودی، فراگرفت. در سال 1338ش پس از برگشت به وطن، ازدواج کرد و به فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی پرداخت.[۴]
سیرۀ عملی و اخلاقی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خسروی در تحصیل و کسب علم سختکوش و در زندگی سادهزیست بود. وی هیچگاه برای تأمین نیازهای زندگی، از کسی درخواستی نداشت و بسیاری اوقات با کارگری، هزینۀ تحصیل و زندگی خود را تأمین میکرد. او در زهد و پارسایی، زبانزد بود و همگان از او به نیکی یاد میکردند.[۵]
جایگاه علمی و اجتماعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خسروی علاوه بر فقه و اصول، در ادبیات عرب تبحر داشت. او را در ادبیات عرب همسطح «مدرس افغانی» دانستهاند.[۶] وی با تأسیس مدرسۀ دینی در زادگاه خود، تربیت عالمان دینی و انجام خدمات اجتماعی فراوان، جایگاه ممتازی در جامعه بهدست آورد. او را از افتخارات حوزۀ علمیه در مناطق مرکزی افغانستان، دانستهاند.[۷]
فعالیتها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]علمی و فرهنگی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تدریس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خسروی پس از فراگیری علوم دینی در مشهد و نجف، حدود دو دهه به کرسی استادی تکیه زد. وی زمانی که در نجف بود همزمان با تحصیل، کتابهای سطوح عالی حوزه را در مسجد هندی تدریس میکرد.[۸] او در دروس عالی حوزه علمیه، سبک نوین تدریس را در پیش گرفته بود و طلاب زیادی در حلقۀ درس وی حضور مییافتند.[۹]
تبلیغ
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خسروی با تبلیغ معارف اسلامی، شخصیتهای علمی و فرهنگی بسیاری را تربیت کرد. او علاوه بر ایام محرم و مناسبتهای خاص، در روزهای پنجشنبه و جمعه نیز به وظیفۀ تبلیغی خود عمل میکرد.[۱۰]
اجتماعی و سیاسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خسروی، از تشکیل حزب وحدت اسلامی افغانستان بزرگترین حزب شیعی آن کشور و مقاومت مردم هزاره و شیعه در غرب کابل حمایت کرد.[۱۱] همچنین او با جمعی از اساتید شورای مدرسین حوزۀ علمیه خراسان ازجمله محقق خراسانی، از مرجعیت قربانعلی محقق کابلی حمایت کردند.[۱۲]
درگذشت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خسروی در 17 قوس/ آذر 1394ش در سن 86 سالگی، در شهر مشهد درگذشت. [۱۳]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ . ناصری، مشاهیر تشیع افغانستان، ج2، ص45.
- ↑ . موحدی، ناگفتههای سیمای مرجعیت، یادنامۀ مرجع فقید آیتاللّه محقق کابلی، ج3، ص204.
- ↑ . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.
- ↑ . موحدی، ناگفتههای سیمای مرجعیت، یادنامۀ مرجع فقید آیتاللّه محقق کابلی، ج3، ص204؛ ناصری داوودی، مشاهیر تشیع افغانستان، ج2، ص45.
- ↑ . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.
- ↑ . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.
- ↑ . «همایش مدیران و اساتید حوزههای علمیه افغانستان تحت عنوان راهکارها و بررسی چالشها» وبسایت افق اندیشه.
- ↑ . «زندگینامۀ آیتاللّه محمدحسن خسروی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ . ضیایی، تاریخ حوزههای علمیه شیعه در افغانستان، ۱۳۹۶ش، ص471-۴۷۸.
- ↑ . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.
- ↑ . «دایکندی»، ویکی شیعه.
- ↑ . جعفری، «آیندۀ مرجعیت در افغانستان»، 1399ش ص264.
- ↑ . شریفی، «مرحوم آیتاللّه محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- جعفری، عبداللّه، «آیندۀ مرجعیت در افغانستان»، مجلۀ عدالت و امید، شمارۀ 6، ویژهنامۀ مرجعیت و هویت، 1399ش.
- «دایکندی»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 19 اسفند 1401ش.
- «زندگینامۀ محمدحسن خسروی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 29، خرداد، 1398ش.
- شریفی، علیاکبر، «مرحوم محمدحسن خسروی؛ تلاقی فقه و ادب»، وبسایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 17 آذر 1399ش.
- ضیایی، محمدرضا، تاریخ حوزههای علمیه شیعه در افغانستان، قم، پژوهشگاه المصطفی، ۱۳۹۶ش.
- موحدی، غلامحسین، ناگفتههای سیمای مرجعیت، یادنامۀ مرجع فقید محقق کابلی، 1402ش.
- ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، نشر المصطفی، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
- «همایش مدیران و اساتید حوزههای علمیه افغانستان تحت عنوان راهکارها و بررسی چالشها»، وبسایت افق اندیشه، تاریخ درج مطلب: 7 اردیبهشت 1402ش.