پیشنویس:لالایی: تفاوت میان نسخهها
حذف ردهها |
|||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:لالایی.jpg|جایگزین=لالایی خواندن یک مادر اهل كهگیلویه و بویراحمد برای نوزادش|بندانگشتی|لالایی خواندن یک مادر اهل كهگیلویه و بویراحمد برای نوزادش]] | |||
{{درشت|'''لالایی'''}}؛ نوایی آرامشبخش و مادرانه برای کودکان. | |||
لالایی، گونهای از ادبیات منظوم و عامیانه است که بیشتر توسط مادران و بهمنظور آرامش بخشیدن به [[کودک|کودکان]] سروده شدهاند. این سرودهها، مضامینی مهرآمیز داشته و بازتاب زلال احساسات، عواطف و آرزوهای مادرانه هستند. لالاییها را جزئی از فرهنگ عامیانهٔ کشورها محسوب میکنند، هرچند با قواعد شعری میانهای نداشته، اما با زبان محاوره به بیان شرایط اجتماعی و اقلیمی، فرهنگی، مذهبی و اقتصادی جوامع پرداختهاند. | |||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
لالاییها، دارای تاریخ مشخصی برای آغاز نیستند اما برخی بر این باورند که این ادبیات عامه، با روی آوردن انسان به زندگی اجتماعی شروع و در کنار قصهها و داستانهای شفاهی، خَلق و استفاده شدهاند.<ref>[https://virgool.io/@marzilak/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%84%D8%A7%D9%84% «لالایی یک شعر جهانی در همۀ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول.]</ref> | لالاییها، دارای تاریخ مشخصی برای آغاز نیستند اما برخی بر این باورند که این ادبیات عامه، با روی آوردن انسان به زندگی اجتماعی شروع و در کنار قصهها و داستانهای شفاهی، خَلق و استفاده شدهاند.<ref>[https://virgool.io/@marzilak/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%84%D8%A7%D9%84% «لالایی یک شعر جهانی در همۀ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول.]</ref> لالاییها در گذشته که [[نقش تربیتی مادر|نقش مادران در تربیت]] فرزندان پررنگتر بود، از اهمیت و کارکرد بیشتری نیز برخودار بودند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1052258/fa مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، ص90.]</ref> یکی از لالاییهای کهن بهصورت مکتوب در سنگنوشتههایی به خط میخی و متعلق به ۴۰۰۰ سال پیش، در عراق امروزی پیدا شده است.<ref>[https://weblight.ir/بررسی-لالایی-در-فرهنگ-مردم-ایران/ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.]</ref> | ||
==مفهومشناسی== | ==مفهومشناسی== | ||
لالایی، بخش بزرگی از فولکور و ادبیات شفاهی بشر در سراسر جهان است. لالاییها، بهصورت سینه به سینه منتقل شده و منسوب به مادران هستند. مادران، این گونه از ادبیات شفاهی را پرورانده و کودکان با شنیدن آنها، اولین ارتباط کلامی خود را با محیط پیرامون تجربه کردهاند. بسیاری از لالاییها، زمزمهها و درددلهایی مادرانه هستند که در خلوت مادر و | لالایی، بخش بزرگی از فولکور و [[ادبیات شفاهی]] بشر در سراسر جهان است. لالاییها، بهصورت سینه به سینه منتقل شده و منسوب به مادران هستند. مادران، این گونه از ادبیات شفاهی را پرورانده و کودکان با شنیدن آنها، اولین ارتباط کلامی خود را با محیط پیرامون تجربه کردهاند. بسیاری از لالاییها، زمزمهها و درددلهایی مادرانه هستند که در خلوت مادر و کودک خلق شده و در قالب جملاتی آهنگین و کوتاه و با نوایی دلانگیز، بیان شدهاند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1052258/fa مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، چکیده.]</ref> در بسیاری از لالاییها، مادر تلاش میکند تا به کودک خود اطمینان و آرامش دهد که در این دنیا، دستانی مراقب او هستند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1052258/fa مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، ص90.]</ref> | ||
==نامگذاری== | ==نامگذاری== | ||
ریشهٔ واژهٔ لالایی نامشخص است. هرچند، واژههای مشابهی در زبانهای دیگر مانند واژهٔ «لالابای»<ref>Lullaby</ref> در زبان انگلیسی، «لالاره» در زبان لاتین، «لولن» در زبان آلمانی و «لولا» در زبان سوییسی وجود دارند که میتواند دلیلی بر ریشهٔ یکسان این واژه در سراسر جهان باشد.<ref>[https://weblight.ir/بررسی-لالایی-در-فرهنگ-مردم-ایران/ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.]</ref> همچنین، برخی بر این باورند که در [[زبان فارسی|زبان پارسی]]، واژهٔ «لالا» معادل «لَلَه» و بهمعنای دایه و کسی است که وظیفهٔ خواباندن کودک را بر عهده داشته است.<ref>عمید، فرهنگ فارسی، 1377ش، ص1031.</ref> | |||
==اهداف== | ==اهداف== | ||
مهمترین هدف از سُرایش و خوانِش لالایی، آرامش بخشیدن به کودک است تا بهصورتی راحتتر و زودتر به خواب برود. لالایی بههمین دلیل، نوا و ساختاری تکراری و ساده دارد.<ref>[https://weblight.ir/بررسی-لالایی-در-فرهنگ-مردم-ایران/ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.]</ref> بیشتر لالاییها دارای مفاهیم و انگیزههای آموزشی و تربیتی نیز هستند و مادران، از لالایی برای تربیت و پرورش فرهنگی، اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی و خانوادگی فرزندان خود استفاده میکنند.<ref>[https://cfl.modares.ac.ir/article-11-59869-fa.html جلالی و حسینی صابر، «نقش لالاییها در تقویت هوش معنوی»، 1401ش، ص40.]</ref> | |||
==اهمیت== | |||
==اهمیت== | |||
[[پرونده:1400110410511054724603814.jpg|جایگزین=لالایی|بندانگشتی|سکانسی از لالایی خواندن در فیلم سینمایی شیار۱۴۳]] | |||
لالاییها از چند منظر دارای اهمیت ویژه هستند: | لالاییها از چند منظر دارای اهمیت ویژه هستند: | ||
# جریان داشتن در | #جریان داشتن در حوزهٔ ادبیات عامیانه: لالاییها، از دل فرهنگ عامه جوشیده و همواره در درون عواطف تودههای مردمی حضور داشتهاند. | ||
# مرتبط بودن با ادبیات کودکان.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/220135/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D9%85%D9%84%DB%8C%D9%86-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%88-%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%. حسنلی، «لالاییهای مخملین نگاهی به خاستگاه و مضامین لالاییهای ایرانی»، 1382ش، ص62.]</ref> | #مرتبط بودن با ادبیات کودکان.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/220135/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D9%85%D9%84%DB%8C%D9%86-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%88-%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%. حسنلی، «لالاییهای مخملین نگاهی به خاستگاه و مضامین لالاییهای ایرانی»، 1382ش، ص62.]</ref> | ||
# میراث فرهنگی شفاهی جوامع مختلف بهخصوص ایران. | #میراث فرهنگی شفاهی جوامع مختلف بهخصوص ایران. | ||
# موسیقی زنانه: از آنجایی که زنان در آفرینش لالاییها، نقش اصلی را عهدهدار هستند، میتوان لالایی را نوعی موسیقی زنانه دانست که سایر افراد خانواده و جامعه، تنها بهصورت عناصری در آن مجموعه حضور دارند.<ref>وجدانی، «لالایی موسیقی، نقش زن در انتقال فرهنگ شفاهی»، 1387ش، ص103.</ref> | #موسیقی زنانه: از آنجایی که زنان در آفرینش لالاییها، نقش اصلی را عهدهدار هستند، میتوان لالایی را نوعی [[موسیقی]] زنانه دانست که سایر افراد [[خانواده]] و جامعه، تنها بهصورت عناصری در آن مجموعه حضور دارند.<ref>وجدانی، «لالایی موسیقی، نقش زن در انتقال فرهنگ شفاهی»، 1387ش، ص103.</ref> | ||
# بیان اعتراض: در برخی موارد، لالاییها، انعکاس صدای زنانی هستند که از سمت جوامع مردسالار، تحقیر شده، از سادهترین حقوق خود محروم بودهاند، کرامت انسانی آنها نادیده گرفته شده و تنها بهدلیل جنسیت به انزوا کشانده شدهاند.<ref>[http://www.golestanema.com/news/ | #بیان اعتراض: در برخی موارد، لالاییها، انعکاس صدای زنانی هستند که از سمت جوامع مردسالار، تحقیر شده، از سادهترین حقوق خود محروم بودهاند، [[کرامت انسانی]] آنها نادیده گرفته شده و تنها بهدلیل [[جنسیت]] به انزوا کشانده شدهاند.<ref>[http://www.golestanema.com/news/یادداشت/نقش-نوای-شورانگیز-لالایی-در-تقویت-ر «نقش نوای شورانگیز لالایی در تقویت روح هنر انقلاب و انقلابی»، پایگاه خبری تحلیلی گلستان ما.]</ref> | ||
# موسیقی و آواز: بیشتر لالاییهای ایرانی، با آوازی دشتی و گویش دشتستانی در دستگاه شور زمزمه میشوند. هرچند، مادران، موسیقیدان یا آهنگساز نیستند، اما نغمه و نوایی که زمزمه میکنند نوعی موسیقی است.<ref>[https://weblight.ir/ | #موسیقی و آواز: بیشتر لالاییهای ایرانی، با آوازی دشتی و گویش دشتستانی در دستگاه شور زمزمه میشوند. هرچند، مادران، موسیقیدان یا آهنگساز نیستند، اما نغمه و نوایی که زمزمه میکنند نوعی موسیقی است.<ref>[https://weblight.ir/بررسی-لالایی-در-فرهنگ-مردم-ایران/ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.]</ref> در سالهای اخیر، لالاییهای ماندگاری در برخی از فیلمها و سریالهای پرطرفدار ایرانی، استفاده شده که به ماندگاری این نوای دلانگیز کمک میکند. از آن جمله میتوان به نوای لالایی در موسیقی فیلم مختارنامه اشاره کرد. در این موسیقی پیچیده و جذاب، از بخشهای مختلفی از لالایی زنان بوشهری استفاده شده که بهمنظور مرثیهخوانی برای علیاصغر، در [[ماه محرم|محرم]] میخواندهاند.<ref>[https://www.musicema.com/node/159813 «موسیقی فیلم مختارنامه از پیچیدهترین موسیقیهایی است که در تاریخ این مملکت ساخته شده است»، وبسایت موسیقی ما.]</ref> | ||
# قدرت زبانسازی و فرهنگسازی: سرودن لالایی همواره متأثر از ساختار فرهنگی جوامع بوده و مفاهیم نهفته در آنها، همراه با رشد کودک، ذهن او را برای پذیرش شرایط فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه آماده میکند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406878/ | #قدرت زبانسازی و فرهنگسازی: سرودن لالایی همواره متأثر از ساختار فرهنگی جوامع بوده و مفاهیم نهفته در آنها، همراه با رشد کودک، ذهن او را برای پذیرش شرایط فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه آماده میکند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406878/مضمون-و-موسیقی-در-لالایی-های-ایرانی جاوید، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، 1397ش، ص40.]</ref> | ||
# انتقال مفاهیم معنوی به کودکان: مادران ایرانی همواره تلاش کردهاند تا خداشناسی را در قالب واژگانی ساده به کودکان خود بیاموزند. در لالایی، مادر با تکرار واژگانی همچون | #انتقال مفاهیم معنوی به کودکان: مادران ایرانی همواره تلاش کردهاند تا خداشناسی را در قالب واژگانی ساده به کودکان خود بیاموزند. در لالایی، مادر با تکرار واژگانی همچون [[خدا]]، [[مکه]]، [[زیارت در فرهنگ شیعه|زیارت]]، پیغمبر و اسامی امامان، ذهن فرزند خود را آمادهٔ فراگیری آیینهای مذهبی میکند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406878/مضمون-و-موسیقی-در-لالایی-های-ایرانی جاوید، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، 1397ش، ص51.]</ref> | ||
==مضامین لالایی== | ==مضامین لالایی== | ||
برخی کارشناسان بر این باورند که لالاییها را میتوان آینهای تمامنما از مسائل سیاسی اجتماعی، اقتصادی، محیط زندگی، مذهب و حتی مسائل تاریخی دانست.<ref>عمرانی، لالائیهای ایران (کرمان، فارس، خراسان، مازندران، آذربایجان)، 1381ش، ص31.</ref> | برخی کارشناسان بر این باورند که لالاییها را میتوان آینهای تمامنما از مسائل سیاسی اجتماعی، اقتصادی، محیط زندگی، مذهب و حتی مسائل تاریخی دانست.<ref>عمرانی، لالائیهای ایران (کرمان، فارس، خراسان، مازندران، آذربایجان)، 1381ش، ص31.</ref> بنابراین، از جمله مضامین لالاییهای مادران ایرانی میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
===آرزوها و آرمانهای مادرانه (مانند بزرگ شدن، باسواد شدن، قرآن خواندن، ازدواج)=== | ===آرزوها و آرمانهای مادرانه (مانند بزرگ شدن، باسواد شدن، قرآن خواندن، ازدواج)=== | ||
در بسیاری از لالاییها، مادران با اندیشههای قوی مذهبی، تلاش کردهاند تا الگوهای دینی را به فرزندان خود آموزش داده و برای آنها آرزو میکنند تا افرادی معتقد و مذهبی باشند.<ref> [https://www.sid.ir/paper/1052258/fa مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، ص95؛] نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص55.</ref> | در بسیاری از لالاییها، مادران با اندیشههای قوی مذهبی، تلاش کردهاند تا الگوهای دینی را به فرزندان خود آموزش داده و برای آنها آرزو میکنند تا افرادی معتقد و مذهبی باشند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1052258/fa مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، ص95؛] نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص55.</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|خداوندا تو پیرش کن|خط قرآن نصیبش کن}} | {{ب|خداوندا تو پیرش کن|خط قرآن نصیبش کن}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|کلامالله تو پیرش کن|زیارتها نصیبش کن}} | {{ب|کلامالله تو پیرش کن|زیارتها نصیبش کن}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
===دعا برای سلامتی کودک=== | ===دعا برای سلامتی کودک=== | ||
در بخش زیادی از لالاییها، مادر، کودکِ خود را به خداوند سپرده و برای او آرزوی سلامتی میکند:<ref>[https://www.iranview.ir/post/10858/ | در بخش زیادی از لالاییها، مادر، کودکِ خود را به خداوند سپرده و برای او آرزوی سلامتی میکند:<ref>[https://www.iranview.ir/post/10858/لالایی-و-اقوام-کهن-ایرانی «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وبسایت ایران ویو، تاریخ بازدید: 18 مرداد 1402ش.]</ref>{{سخ}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|لالا لالا که لالات بیبلا باد|نگهدار شب و روزت خدا باد}} | {{ب|لالا لالا که لالات بیبلا باد|نگهدار شب و روزت خدا باد}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
یا<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص147.</ref> | یا<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص147.</ref>{{سخ}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|خداوندا تو ستاری|همه خوابند تو بیداری}} | {{ب|خداوندا تو ستاری|همه خوابند تو بیداری}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|به حق خواب و بیداری|عزیزم را نگه داری}} | {{ب|به حق خواب و بیداری|عزیزم را نگه داری}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
به سفر رفتن پدر یا بازگشت او از سفر:<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص54.</ref> | به سفر رفتن پدر یا بازگشت او از سفر:<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص54.</ref> | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۸: | ||
{{ب|لالا لالا گل قالی |بابات رفته جایش خالی}} | {{ب|لالا لالا گل قالی |بابات رفته جایش خالی}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
آرام گرفتن نوزاد و به خواب رفتن او:<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص53.</ref> | آرام گرفتن نوزاد و به [[خواب]] رفتن او:<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص53.</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|لالایی گویم و خوابت کنم من|بخواب تا جون به قربانت کنم من}} | {{ب|لالایی گویم و خوابت کنم من|بخواب تا جون به قربانت کنم من}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
ترساندن نوزاد از موجودات ماورایی (اعتقادات خرافی):<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص130.</ref> | ترساندن نوزاد از موجودات ماورایی (اعتقادات خرافی):<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص130.</ref> | ||
| خط ۷۴: | خط ۸۲: | ||
{{ب|لالا لالا لالالایی|برو لولوی صحرایی}} | {{ب|لالا لالا لالالایی|برو لولوی صحرایی}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|برو لولو پس دیوار|که طفلم میشود بیدار }} | {{ب|برو لولو پس دیوار|که طفلم میشود بیدار}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
در برخی لالاییهای معاصر، مادران تلاش کردهاند تا به فرزندان خود آرامش بیشتری داده و وجود عناصر ماورایی ترسناک را که اغلب برای ترساندن کودکان استفاده میشدند، تکذیب میکنند:<ref>محمدپور، با لالایی | در برخی لالاییهای معاصر، مادران تلاش کردهاند تا به فرزندان خود آرامش بیشتری داده و وجود عناصر ماورایی ترسناک را که اغلب برای ترساندن کودکان استفاده میشدند، تکذیب میکنند:<ref>محمدپور، با لالایی یادمیگیرم (2) درختان، 1388ش، ص1.</ref>{{سخ}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|درخت آلبالو، لالا|نترسی از لولو! لالا}} | {{ب|درخت آلبالو، لالا|نترسی از لولو! لالا}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|دروغه لولوی قصه|عزیز من، نخور غصه}} | {{ب|دروغه لولوی قصه|عزیز من، نخور غصه}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
بیان اندیشههای درونی مادرانه:<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص52.</ref> | بیان اندیشههای درونی مادرانه:<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص52.</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|لالا لالا گل غوره| | {{ب|لالا لالا گل غوره|خونهٔ دایی به ما دوره}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
بازتاب شرایط اجتماعی، فرهنگی و زیستگاه مادران:<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص52.</ref> | بازتاب شرایط اجتماعی، فرهنگی و زیستگاه مادران:<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص52.</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|لالا لالا گلم هستی|برایت | {{ب|لالا لالا گلم هستی|برایت میخرم اسبی}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|از اون اسبای برو باشه|ز هر اسبی جلو باشه}} | {{ب|از اون اسبای برو باشه|ز هر اسبی جلو باشه}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
تشبیه کودک به عناصر طبیعی (از جمله گلها): | تشبیه کودک به عناصر طبیعی (از جمله گلها): | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۲۵: | ||
{{ب|لالا لالا گل نارم|تسلای دل زارم}} | {{ب|لالا لالا گل نارم|تسلای دل زارم}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
بیان اندوههای اجتماعی:<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص200-202.</ref> | بیان اندوههای اجتماعی:<ref>نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص200-202.</ref> | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۳۲: | ||
{{ب|دیانت از میان رفته|سلامت در جهان رفته}} | {{ب|دیانت از میان رفته|سلامت در جهان رفته}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|ز غیرت هم نشان رفته|بالام لای لای، لالام لای لای}} | {{ب|ز غیرت هم نشان رفته|بالام لای لای، لالام لای لای}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
واگویههایی از داستانهای کوتاه (بهصورت لالایی):<ref>[https://www.iranview.ir/post/10858/ | واگویههایی از داستانهای کوتاه (بهصورت لالایی):<ref>[https://www.iranview.ir/post/10858/لالایی-و-اقوام-کهن-ایرانی «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وبسایت ایران ویو.]</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|لالا لالای لالایی|لالا لالای لالایی}} | {{ب|لالا لالای لالایی|لالا لالای لالایی}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|شبی رفتم به دریایی|درآوردم سه تا ماهی}} | {{ب|شبی رفتم به دریایی|درآوردم سه تا ماهی}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|یکی اکبر، یکی اصغر|یکی داماد پیغمبر}} | {{ب|یکی اکبر، یکی اصغر|یکی داماد پیغمبر}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|که پیغمبر دعا میکرد|علی ذکر خدا میکرد}} | {{ب|که پیغمبر دعا میکرد|علی ذکر خدا میکرد}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|علی کنده در خیبر|به حکم خالق اکبر}} | {{ب|علی کنده در خیبر|به حکم خالق اکبر}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
بیان غم دل و درد دل با کودک:<ref>[https://www.iranview.ir/post/10858/ | بیان غم دل و درد دل با کودک:<ref>[https://www.iranview.ir/post/10858/لالایی-و-اقوام-کهن-ایرانی «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وبسایت ایران ویو.]</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|گلم از دس (دست) برفت و خار مونده|به من جبر و جفا بسیار مونده}} | {{ب|گلم از دس (دست) برفت و خار مونده|به من جبر و جفا بسیار مونده}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|به دستم مونده طفل شیرخواری|مرا این یادگار از یاد مونده}} | {{ب|به دستم مونده طفل شیرخواری|مرا این یادگار از یاد مونده}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
تربیت دینی کودک:<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406878/ | تربیت دینی کودک:<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406878/مضمون-و-موسیقی-در-لالایی-های-ایرانی جاوید، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، 1397ش، ص55.]</ref> | ||
آموزش اصول | آموزش اصول [[دین]]، پرورش روح خداشناسی و حماسی و جای دادن آنها در ذهن [[کودک]]، از جمله مفاهیمی هستند که مادران در لالاییهای خود گنجاندهاند:{{سخ}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
| خط ۱۸۱: | خط ۱۸۸: | ||
==ویژگیها== | ==ویژگیها== | ||
در مجموع، لالاییها را به دو | [[پرونده:لالایی۱.jpg|جایگزین=برنامه لالایی با اجرای «گیتی خامنه»|بندانگشتی|برنامه لالایی با اجرای «گیتی خامنه» ]] | ||
# نخستین گام آشنایی کودکان با شعر و موسیقی؛ | در مجموع، لالاییها را به دو دستهٔ کلی منظوم و منثور تقسیم میکنند. از ویژگیهای این آثار مخصوص کودکان میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
# داشتن پیشینهای طولانی؛ برخی لالاییها را همزاد بشر دانستهاند و بر این باورند که این آوازهای شیرین، از جمله زلالترین نوع مهرورزی مادران به کودکان در طول تاریخ بشر بودهاند. | #نخستین گام آشنایی کودکان با شعر و موسیقی؛ | ||
# منشأگیری لالاییها از عاطفه، احساس و مهر مادرانه؛ | #داشتن پیشینهای طولانی؛ برخی لالاییها را همزاد بشر دانستهاند و بر این باورند که این آوازهای شیرین، از جمله زلالترین نوع مهرورزی مادران به کودکان در طول تاریخ بشر بودهاند. | ||
# لالاییها همزمان، شعر، موسیقی و رقص را نیز به اجرا درآوردهاند. رقص موزون کودک در گهواره یا آغوش مادر، بههمراه موسیقی کلام او، این آوازهای دلانگیز را رنگینتر میکند؛ | #منشأگیری لالاییها از عاطفه، احساس و مهر مادرانه؛ | ||
# لالاییها از سادهترین انواع ادبیات کودک و مادر هستند که در ذهن مادر زاده و پرورانده شدهاند؛ | #لالاییها همزمان، شعر، موسیقی و رقص را نیز به اجرا درآوردهاند. رقص موزون کودک در گهواره یا آغوش مادر، بههمراه موسیقی کلام او، این آوازهای دلانگیز را رنگینتر میکند؛ | ||
# لالاییها گاهی شامل نکات ارزشمند تربیتی بوده که به گونهای هنری و شیرین در گوش جان کودک زمزمه میشدند؛ | #لالاییها از سادهترین انواع ادبیات کودک و [[نقش مادری|مادر]] هستند که در ذهن مادر زاده و پرورانده شدهاند؛ | ||
# لالاییها توسط شاعران رسمی سروده نشدهاند؛ | #لالاییها گاهی شامل نکات ارزشمند تربیتی بوده که به گونهای هنری و شیرین در گوش جان کودک زمزمه میشدند؛ | ||
# بیشتر لالاییها دارای اِشکالاتی در وزن و قافیه هستند؛ علاوه | #لالاییها توسط شاعران رسمی سروده نشدهاند؛ | ||
# لالاییها آراستگیهای سخن را ندارند، اما توانستهاند آدمی را تحت تأثیر عمیق خود قرار دهند. بههمین دلیل، بسیاری از موسیقیدانان بزرگ، در کنار آثار ارزشمند خود، قطعاتی از لالاییها را نیز ساخته یا بازپرداختهاند. | #بیشتر لالاییها دارای اِشکالاتی در وزن و قافیه هستند؛ علاوه برنداشتن آرایش ادبی، گاهی معنای منطقی نیز در آنها یافت نمیشود؛ | ||
# حضور پررنگ عناصر طبیعی همچون گل، آب و چشمه در لالاییها | #لالاییها آراستگیهای سخن را ندارند، اما توانستهاند آدمی را تحت تأثیر عمیق خود قرار دهند. بههمین دلیل، بسیاری از موسیقیدانان بزرگ، در کنار آثار ارزشمند خود، قطعاتی از لالاییها را نیز ساخته یا بازپرداختهاند. | ||
# لالاییها در زندگی روستاییان، رنگوبوی پررنگتری نسبت به شهرنشینان دارند؛ امروزه، در زندگی | #حضور پررنگ عناصر طبیعی همچون گل، آب و چشمه در لالاییها نشاندهندهٔ زمینههای آفرینش این آثار عامیانه هستند؛ | ||
# لالاییها در بستر ادبیات عامیانه و شفاهی جریان داشته و کمتر بهصورت رسمی مکتوب شدهاند. بههمین دلیل، بسیاری بر این باورند که با | #لالاییها در زندگی روستاییان، رنگوبوی پررنگتری نسبت به شهرنشینان دارند؛ امروزه، در [[زندگی]] [[شهرنشینی|شهرنشینان]]، بهدلیل تهاجم رسانهها، [[تربیت]] موسیقایی کودکان نیز با آشفتگی مواجه شده است. والدین، در طول روز، از رسانههای گروهی مختلفی بهره برده و هر ساعت، نوعی از موسیقی اعم از مدرن، جاز، پاپ، راک، فولکلوریک و سنتی را گوش میدهند. این ناهنجاری، نوعی آشفتگی حسی را در شنیدن و درک موسیقی نسل جدید بهوجود آورده و کودکان از زمان جنینی تا مرحلهٔ به دنیا آمدن، تحت تأثیر موسیقیهای مختلفی قرار میگیرند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406878/مضمون-و-موسیقی-در-لالایی-های-ایرانی جاوید، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، 1397ش، ص47.]</ref> | ||
# لالاییها بهصورت کلی دارای ریتم آرامی هستند؛<ref> [https://virgool.io/@marzilak/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%84%D8%A7%D9%84% «لالایی یک شعر جهانی در همۀ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول.]</ref> | #لالاییها در بستر ادبیات عامیانه و شفاهی جریان داشته و کمتر بهصورت رسمی مکتوب شدهاند. بههمین دلیل، بسیاری بر این باورند که با ادامهٔ این روند، بسیاری از این آواهای عامیانه، در طول زمان به دست فراموشی سپرده خواهند شد؛<ref>[https://ensani.ir/fa/article/220135/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D9%85%D9%84%DB%8C%D9%86-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%88-%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%. حسنلی، «لالاییهای مخملین نگاهی به خاستگاه و مضامین لالاییهای ایرانی»، 1382ش، ص63-67.]</ref> | ||
# لالاییهای فارسی، هشت یا یازده هجا دارند که میتوانند در دو، سه، چهار یا پنج مصراع سروده شوند. تمامی این نواها، ساختاری دوبیتی دارند. لالاییهای فارسی، در برخی موارد با پارهای از محور عروضی نیز مطابقت دارند.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/qmmym «لالایی؛ لطیفترین جلوۀ میراث معنوی»، وبسایت ویستا.]</ref> | #لالاییها بهصورت کلی دارای ریتم آرامی هستند؛<ref>[https://virgool.io/@marzilak/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%84%D8%A7%D9%84% «لالایی یک شعر جهانی در همۀ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول.]</ref> | ||
#لالاییهای فارسی، هشت یا یازده هجا دارند که میتوانند در دو، سه، چهار یا پنج مصراع سروده شوند. تمامی این نواها، ساختاری دوبیتی دارند. لالاییهای فارسی، در برخی موارد با پارهای از محور عروضی نیز مطابقت دارند.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/qmmym «لالایی؛ لطیفترین جلوۀ میراث معنوی»، وبسایت ویستا.]</ref> | |||
==تأثیر لالایی بر کودکان== | ==تأثیر لالایی بر کودکان== | ||
لالایی، علاوه بر بیان حس مادرانه، اعتماد، اطمینان و تنها نبودن را به کودکان منتقل میکند. کودک با شنیدن لالایی، احساس امنیت کرده و به خواب میرود. همچنین، کودکانی که با موسیقی لالایی به خواب میروند، در حدود | لالایی، علاوه بر بیان حس مادرانه، اعتماد، اطمینان و تنها نبودن را به کودکان منتقل میکند. کودک با شنیدن لالایی، احساس امنیت کرده و به خواب میرود. همچنین، کودکانی که با موسیقی لالایی به خواب میروند، در حدود ۶ ماه زودتر از هم سنوسالان خود به حرف آمده و رشد عقلی و حافظهٔ بهتری دارند.<ref>[https://weblight.ir/بررسی-لالایی-در-فرهنگ-مردم-ایران/ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.]</ref> | ||
==لالایی در میان ایرانیان== | امروزه پژوهشهای بسیاری ثابت کردهاند که لالایی، هنری ارزشمند است که نهتنها رابطهٔ عاطفی مادر و کودک را بهبود میبخشد، بلکه در تقویت [[اعتماد به نفس]]، یادگیری زبان، افزایش رشد شناختی و مهارتهای حرکتی او اثرگذار است. لالایی، بر یادگیری جنین نیز اثرگذار بوده و جنین از سن بیست هفتگی از کلام آهنگین، برای تقویت توانایی هوش کلامی خود بهره برده و نیمکرهٔ چپ مغز را برای تکلم سریعتر آماده میسازد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/871770/fa مرادی مخلص و دیگران، «تأثیر لالایی و قصهگویی بر یادگیری»، 1394ش، چکیده.]</ref> | ||
در بررسی | |||
از سوی دیگر، لالایی و صدای آرام مادر، ریتم خواب و بیداری کودک را منظم میکند. کودک، با شنیدن آوای لالایی، از طریق نیمکرهٔ راست خود که مرکز شکلگیری هیجانات انسانی است، عواطف مثبتی را تجربه میکند. لالایی همچنین، زمینههای آشنایی کودک با فرهنگ بومی و ملی را فراهم کرده و بهدلیل آهنگین بودن خود، تأثیری عمیق بر هر دو نیمکرهٔ مغز میگذارد. کودکانی که در سالهای نخست زندگی از لالایی مادر بهرهمند بودهاند، خلاقتر بوده و به فرهنگ سرزمین مادری خود در بزرگسالی، علاقهٔ بیشتری نشان میدهند.<ref>[https://amoozak.org/content/811-لالایی-نخستین-موسیقی-ماندگار-ذهن «لالایی نخستین موسیقی ماندگار ذهن»، وبسایت آموزک.]</ref> | |||
از دیگر آثار لالایی بر کودکان میتوان به تقویت هوش معنوی آنها اشاره کرد. مفاهیم به کار برده شده در بیشتر لالاییها، به تقویت خودآگاهی (درک درست از خود و ظرفیتهای خود)، خودانگیختگی (رهایی فرد از عقدهها، قضاوتها و نفوذ دیگران و نیز آمادگی برای پاسخگویی لحظهای)، دگرخواهی (توانایی پذیرش دیگران همان گونه که هستند)، توانایی تغییر چهارچوبهای ذهنی (فراتر رفتن از مرزها و محدودیتها)، تمایل به طرح سؤال (ترغیب به اندیشیدن) و ارزشمحوری اشاره دارند.<ref>[https://cfl.modares.ac.ir/article-11-59869-fa.html جلالی و حسینی صابر، «نقش لالاییها در تقویت هوش معنوی»، 1401ش،ص55-56.]</ref> | |||
کارشناسان اثبات کردهاند، قطعاتی که بهعنوان لالایی برای کودکان زمزمه میشوند، در ذهن و ناخودآگاه آنها ثبت شده و در آینده، خطمشی زندگی آنها را تشکیل میدهند. بسیاری بر این باورند که هنر لالایی مادران در سالهای پیش از [[انقلاب اسلامی]] در [[ایران]]، مفاهیمی را به کودکان منتقل کرد که از آنها نسلی آرمانگرا و انقلابی به وجود آورد. | |||
==لالایی در میان ایرانیان== | |||
[[پرونده:لالایی۲.jpg|جایگزین=کتاب لالایی در فرهنگ ایرانیان|بندانگشتی|کتاب لالایی در فرهنگ ایرانیان اثر ابراهیم جمالی]] | |||
در بررسی موسیقایی فولکلور نقاط مختلف ایران کهن، لالاییهای مختلفی را میتوان یافت که برخی، براساس آدابورسوم، فرهنگ منطقهای و سبک زندگی مردمان یک منطقه سروده شدهاند و برخی دیگر، مفهومی مشترک داشته و به زبانها و گویشهای مختلفی خوانده میشوند؛ برای مثال، مردم لک، از لالایی تنها برای خواباندن کودک استفاده نکرده و بیشتر از آن برای سرزنده کردن و شاد کردن کودکان استفاده میکنند.<ref>[https://virgool.io/@marzilak/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%84%D8%A7%D9%84% «لالایی یک شعر جهانی در همۀ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول.]</ref> | |||
از آنجایی که مادران لک، با طبیعت پیوندی دیرینه داشته و از روحیهای شاد برخودار هستند، بیشتر لالاییهایی با مضامین و ریتمی شاد برای کودکان خود میخوانند. این ریتم، در برخی مواقع رنگ اندوه و غم نیز به خود میگیرد.<ref>[https://virgool.io/@marzilak/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%84%D8%A7%D9%84% «لالایی یک شعر جهانی در همۀ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول.]</ref> کردها نیز دارای ادبیات شفاهی غنی و پرباری هستند که لالایی در این میان، از سهم قابل توجهی برخودار است. بررسی این بخش از فرهنگ عامهٔ مردم کردزبان، اطلاعات بسیاری را در زمینههای اعتقادی، تربیتی، اخلاقی، سیاسی و فرهنگ کردها نشان میدهد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1052258/fa مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، ص92-93.]</ref> | |||
==بازتاب قیام عاشورا بر لالایی ایرانیان== | ==بازتاب قیام عاشورا بر لالایی ایرانیان== | ||
آمیختگی فرهنگ ایرانیان با آموزههای دین اسلام و مذهب تشیع و نیز ارادت و محبت ایرانیان به [[پیامبر اسلام]] و اهلبیت او، بر کلام | آمیختگی فرهنگ ایرانیان با آموزههای [[دین]] [[اسلام]] و مذهب [[شیعه|تشیع]] و نیز ارادت و محبت ایرانیان به [[پیامبر اسلام]] و [[اهلبیت]] او، بر کلام نوازشگرانهٔ مادران ایرانی تأثیرگذار بوده است؛ لالایی برای مادر ایرانی، علاوه بر ابزار انتقال آرامش به کودک، محملی برای انتقال معارف دینی و آموزههای فرهنگی است. از جمله لالاییهای متأثر از قیام [[عاشورا]] میتوان به دوبیتی زیر اشاره کرد:<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264730/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D8%A8%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D شایستهرخ، «بازتاب قیام عاشورا در ادبیات شفاهی (دوبیتی و لالایی)، 1389ش، ص209-210.]</ref>{{سخ}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|خون گلو شد قوت تو|گهواره شد تابوت تو}} | {{ب|خون گلو شد قوت تو|گهواره شد تابوت تو}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|اصغر صغیرم لالایولای|ناخورده شیرم لالایولای}} | {{ب|اصغر صغیرم لالایولای|ناخورده شیرم لالایولای}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
مادران ایرانی [[مسلمان]]، گاهی لالاییهای خود را با نوحهها و مدیحهسراییها ترکیب کرده و با بیان داستانهای کودکانی همچون علیاصغر و حضرت رقیه، دوستی و معرفت کودک خود را نسبت به اهلبیت تقویت میکنند.<ref>[http://www.golestanema.com/news/یادداشت/نقش-نوای-شورانگیز-لالایی-در-تقویت-ر «نقش نوای شورانگیز لالایی در تقویت روح هنر انقلاب و انقلابی»، پایگاه خبری تحلیلی گلستان ما.]</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | |||
* «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، | ==منابع== | ||
* جاوید، هوشنگ، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، فرهنگ مردم ایران، | {{آغاز منابع}} | ||
* جلالی، مریم و حسینی صابر، مهلا، «نقش لالاییها در تقویت هوش معنوی»، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، | * «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلهٔ فرهنگی وبلایت، تاریخ بارگذاری: ۱۸ آبان ۱۴۰۱ش. | ||
* حسنلی، کاووس، «لالاییهای مخملین نگاهی به خاستگاه و مضامین لالاییهای ایرانی»، | * جاوید، هوشنگ، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۵۳ و ۵۴، ۱۳۹۷ش. | ||
* شایستهرخ، الهه، «بازتاب قیام عاشورا در ادبیات شفاهی (دوبیتی و لالایی)، فرهنگ مردم ایران، | * جلالی، مریم و حسینی صابر، مهلا، «نقش لالاییها در تقویت هوش معنوی»، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، دورهٔ ۱۰، شمارهٔ ۴۳، ۱۴۰۱ش. | ||
* عمرانی، سیدابراهیم، لالائیهای ایران (کرمان، فارس، خراسان، مازندران، آذربایجان)، تهران، پیوند نو، | * حسنلی، کاووس، «لالاییهای مخملین نگاهی به خاستگاه و مضامین لالاییهای ایرانی»، پژوهشنامهٔ ادب غنایی، سال ۱، شمارهٔ ۱، ۱۳۸۲ش. | ||
* عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، | * شایستهرخ، الهه، «بازتاب قیام عاشورا در ادبیات شفاهی (دوبیتی و لالایی)، فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۲۲ و ۲۳، ۱۳۸۹ش. | ||
* «لالایی؛ لطیفترین | * عمرانی، سیدابراهیم، لالائیهای ایران (کرمان، فارس، خراسان، مازندران، آذربایجان)، تهران، پیوند نو، ۱۳۸۱ش. | ||
* «لالایی نخستین موسیقی ماندگار ذهن»، وبسایت آموزک، تاریخ بازدید: | * عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۷ش. | ||
* «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وبسایت ایران ویو، تاریخ بازدید: | * «لالایی؛ لطیفترین جلوهٔ میراث معنوی»، وبسایت ویستا، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* «لالایی یک شعر جهانی در | * «لالایی نخستین موسیقی ماندگار ذهن»، وبسایت آموزک، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* مرادی مخلص، حسین و دیگران، «تأثیر لالایی و قصهگویی بر یادگیری»، کنفرانس بینالمللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، | * «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وبسایت ایران ویو، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* محمدپور، مهرداد، با لالایی یاد میگرم ( | * «لالایی یک شعر جهانی در همهٔ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* مشتاقمهر، رحمان و فیضی، آمنه، «سیمای | * مرادی مخلص، حسین و دیگران، «تأثیر لالایی و قصهگویی بر یادگیری»، کنفرانس بینالمللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، دورهٔ ۱، ۱۳۹۴ش. | ||
* «موسیقی فیلم مختارنامه از پیچیدهترین موسیقیهایی است که در تاریخ این مملکت ساخته شده است»، وبسایت موسیقی ما، تاریخ بازدید: | * محمدپور، مهرداد، با لالایی یاد میگرم (۲) درختان، تهران، دنیای تاتی، ۱۳۸۸ش. | ||
* نجفزاده بارفروش، محمدباقر، | * مشتاقمهر، رحمان و فیضی، آمنه، «سیمای جامعهٔ کرد در لالاییهای کردی»، نشریهٔ ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین، دورهٔ ۶، شمارهٔ ۱، پیاپی ۲۷، ۱۳۹۹ش. | ||
* «نقش نوای شورانگیز لالایی در تقویت روح هنر انقلاب و انقلابی»، پایگاه خبری تحلیلی گلستان ما، تاریخ بارگذاری: | * «موسیقی فیلم مختارنامه از پیچیدهترین موسیقیهایی است که در تاریخ این مملکت ساخته شده است»، وبسایت موسیقی ما، تاریخ بازدید: ۲۰ مرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* وجدانی، بهروز، «لالایی موسیقی، نقش زن در انتقال فرهنگ شفاهی»، کتاب ماه هنر | * نجفزاده بارفروش، محمدباقر، لالاییهای ایرانی، تهران، روجا، ۱۳۷۵ش. | ||
* «نقش نوای شورانگیز لالایی در تقویت روح هنر انقلاب و انقلابی»، پایگاه خبری تحلیلی گلستان ما، تاریخ بارگذاری: ۶ اسفند ۱۳۹۵ش. | |||
* وجدانی، بهروز، «لالایی موسیقی، نقش زن در انتقال فرهنگ شفاهی»، کتاب ماه هنر شمارهٔ آبان، ۱۳۸۷ش. | |||
{{پایان منابع}} | |||
{{#seo: | |||
|title= لالایی چیست - مضمون اشعار لالایی - ویکی زندگی | |||
|title_mode=Replaced Title | |||
|keywords=لالایی | |||
|description= لالایی چیست - معرفی پیشینه و تاریخچه لالایی - اهمیت لالایی - ویکی زندگی | |||
}} | |||
{{خواب-افقی}} | |||
[[رده:آهنگسازی]] | |||
[[رده:ادبیات کودک و نوجوان]] | |||
[[رده:ترانهها]] | |||
[[رده:روابط میانفردی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۰۰
لالایی؛ نوایی آرامشبخش و مادرانه برای کودکان.
لالایی، گونهای از ادبیات منظوم و عامیانه است که بیشتر توسط مادران و بهمنظور آرامش بخشیدن به کودکان سروده شدهاند. این سرودهها، مضامینی مهرآمیز داشته و بازتاب زلال احساسات، عواطف و آرزوهای مادرانه هستند. لالاییها را جزئی از فرهنگ عامیانهٔ کشورها محسوب میکنند، هرچند با قواعد شعری میانهای نداشته، اما با زبان محاوره به بیان شرایط اجتماعی و اقلیمی، فرهنگی، مذهبی و اقتصادی جوامع پرداختهاند.
پیشینه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]لالاییها، دارای تاریخ مشخصی برای آغاز نیستند اما برخی بر این باورند که این ادبیات عامه، با روی آوردن انسان به زندگی اجتماعی شروع و در کنار قصهها و داستانهای شفاهی، خَلق و استفاده شدهاند.[۱] لالاییها در گذشته که نقش مادران در تربیت فرزندان پررنگتر بود، از اهمیت و کارکرد بیشتری نیز برخودار بودند.[۲] یکی از لالاییهای کهن بهصورت مکتوب در سنگنوشتههایی به خط میخی و متعلق به ۴۰۰۰ سال پیش، در عراق امروزی پیدا شده است.[۳]
مفهومشناسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]لالایی، بخش بزرگی از فولکور و ادبیات شفاهی بشر در سراسر جهان است. لالاییها، بهصورت سینه به سینه منتقل شده و منسوب به مادران هستند. مادران، این گونه از ادبیات شفاهی را پرورانده و کودکان با شنیدن آنها، اولین ارتباط کلامی خود را با محیط پیرامون تجربه کردهاند. بسیاری از لالاییها، زمزمهها و درددلهایی مادرانه هستند که در خلوت مادر و کودک خلق شده و در قالب جملاتی آهنگین و کوتاه و با نوایی دلانگیز، بیان شدهاند.[۴] در بسیاری از لالاییها، مادر تلاش میکند تا به کودک خود اطمینان و آرامش دهد که در این دنیا، دستانی مراقب او هستند.[۵]
نامگذاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ریشهٔ واژهٔ لالایی نامشخص است. هرچند، واژههای مشابهی در زبانهای دیگر مانند واژهٔ «لالابای»[۶] در زبان انگلیسی، «لالاره» در زبان لاتین، «لولن» در زبان آلمانی و «لولا» در زبان سوییسی وجود دارند که میتواند دلیلی بر ریشهٔ یکسان این واژه در سراسر جهان باشد.[۷] همچنین، برخی بر این باورند که در زبان پارسی، واژهٔ «لالا» معادل «لَلَه» و بهمعنای دایه و کسی است که وظیفهٔ خواباندن کودک را بر عهده داشته است.[۸]
اهداف
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مهمترین هدف از سُرایش و خوانِش لالایی، آرامش بخشیدن به کودک است تا بهصورتی راحتتر و زودتر به خواب برود. لالایی بههمین دلیل، نوا و ساختاری تکراری و ساده دارد.[۹] بیشتر لالاییها دارای مفاهیم و انگیزههای آموزشی و تربیتی نیز هستند و مادران، از لالایی برای تربیت و پرورش فرهنگی، اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی و خانوادگی فرزندان خود استفاده میکنند.[۱۰]
اهمیت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
لالاییها از چند منظر دارای اهمیت ویژه هستند:
- جریان داشتن در حوزهٔ ادبیات عامیانه: لالاییها، از دل فرهنگ عامه جوشیده و همواره در درون عواطف تودههای مردمی حضور داشتهاند.
- مرتبط بودن با ادبیات کودکان.[۱۱]
- میراث فرهنگی شفاهی جوامع مختلف بهخصوص ایران.
- موسیقی زنانه: از آنجایی که زنان در آفرینش لالاییها، نقش اصلی را عهدهدار هستند، میتوان لالایی را نوعی موسیقی زنانه دانست که سایر افراد خانواده و جامعه، تنها بهصورت عناصری در آن مجموعه حضور دارند.[۱۲]
- بیان اعتراض: در برخی موارد، لالاییها، انعکاس صدای زنانی هستند که از سمت جوامع مردسالار، تحقیر شده، از سادهترین حقوق خود محروم بودهاند، کرامت انسانی آنها نادیده گرفته شده و تنها بهدلیل جنسیت به انزوا کشانده شدهاند.[۱۳]
- موسیقی و آواز: بیشتر لالاییهای ایرانی، با آوازی دشتی و گویش دشتستانی در دستگاه شور زمزمه میشوند. هرچند، مادران، موسیقیدان یا آهنگساز نیستند، اما نغمه و نوایی که زمزمه میکنند نوعی موسیقی است.[۱۴] در سالهای اخیر، لالاییهای ماندگاری در برخی از فیلمها و سریالهای پرطرفدار ایرانی، استفاده شده که به ماندگاری این نوای دلانگیز کمک میکند. از آن جمله میتوان به نوای لالایی در موسیقی فیلم مختارنامه اشاره کرد. در این موسیقی پیچیده و جذاب، از بخشهای مختلفی از لالایی زنان بوشهری استفاده شده که بهمنظور مرثیهخوانی برای علیاصغر، در محرم میخواندهاند.[۱۵]
- قدرت زبانسازی و فرهنگسازی: سرودن لالایی همواره متأثر از ساختار فرهنگی جوامع بوده و مفاهیم نهفته در آنها، همراه با رشد کودک، ذهن او را برای پذیرش شرایط فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه آماده میکند.[۱۶]
- انتقال مفاهیم معنوی به کودکان: مادران ایرانی همواره تلاش کردهاند تا خداشناسی را در قالب واژگانی ساده به کودکان خود بیاموزند. در لالایی، مادر با تکرار واژگانی همچون خدا، مکه، زیارت، پیغمبر و اسامی امامان، ذهن فرزند خود را آمادهٔ فراگیری آیینهای مذهبی میکند.[۱۷]
مضامین لالایی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برخی کارشناسان بر این باورند که لالاییها را میتوان آینهای تمامنما از مسائل سیاسی اجتماعی، اقتصادی، محیط زندگی، مذهب و حتی مسائل تاریخی دانست.[۱۸] بنابراین، از جمله مضامین لالاییهای مادران ایرانی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
آرزوها و آرمانهای مادرانه (مانند بزرگ شدن، باسواد شدن، قرآن خواندن، ازدواج)
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در بسیاری از لالاییها، مادران با اندیشههای قوی مذهبی، تلاش کردهاند تا الگوهای دینی را به فرزندان خود آموزش داده و برای آنها آرزو میکنند تا افرادی معتقد و مذهبی باشند.[۱۹] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
دعا برای سلامتی کودک
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در بخش زیادی از لالاییها، مادر، کودکِ خود را به خداوند سپرده و برای او آرزوی سلامتی میکند:[۲۰]
الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
به سفر رفتن پدر یا بازگشت او از سفر:[۲۲] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
آرام گرفتن نوزاد و به خواب رفتن او:[۲۳] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
ترساندن نوزاد از موجودات ماورایی (اعتقادات خرافی):[۲۴] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
در برخی لالاییهای معاصر، مادران تلاش کردهاند تا به فرزندان خود آرامش بیشتری داده و وجود عناصر ماورایی ترسناک را که اغلب برای ترساندن کودکان استفاده میشدند، تکذیب میکنند:[۲۵]
الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
بیان اندیشههای درونی مادرانه:[۲۶] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
بازتاب شرایط اجتماعی، فرهنگی و زیستگاه مادران:[۲۷] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
تشبیه کودک به عناصر طبیعی (از جمله گلها): الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
بیان اندوههای اجتماعی:[۲۸] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
واگویههایی از داستانهای کوتاه (بهصورت لالایی):[۲۹] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
بیان غم دل و درد دل با کودک:[۳۰] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
تربیت دینی کودک:[۳۱]
آموزش اصول دین، پرورش روح خداشناسی و حماسی و جای دادن آنها در ذهن کودک، از جمله مفاهیمی هستند که مادران در لالاییهای خود گنجاندهاند:
الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
ویژگیها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در مجموع، لالاییها را به دو دستهٔ کلی منظوم و منثور تقسیم میکنند. از ویژگیهای این آثار مخصوص کودکان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- نخستین گام آشنایی کودکان با شعر و موسیقی؛
- داشتن پیشینهای طولانی؛ برخی لالاییها را همزاد بشر دانستهاند و بر این باورند که این آوازهای شیرین، از جمله زلالترین نوع مهرورزی مادران به کودکان در طول تاریخ بشر بودهاند.
- منشأگیری لالاییها از عاطفه، احساس و مهر مادرانه؛
- لالاییها همزمان، شعر، موسیقی و رقص را نیز به اجرا درآوردهاند. رقص موزون کودک در گهواره یا آغوش مادر، بههمراه موسیقی کلام او، این آوازهای دلانگیز را رنگینتر میکند؛
- لالاییها از سادهترین انواع ادبیات کودک و مادر هستند که در ذهن مادر زاده و پرورانده شدهاند؛
- لالاییها گاهی شامل نکات ارزشمند تربیتی بوده که به گونهای هنری و شیرین در گوش جان کودک زمزمه میشدند؛
- لالاییها توسط شاعران رسمی سروده نشدهاند؛
- بیشتر لالاییها دارای اِشکالاتی در وزن و قافیه هستند؛ علاوه برنداشتن آرایش ادبی، گاهی معنای منطقی نیز در آنها یافت نمیشود؛
- لالاییها آراستگیهای سخن را ندارند، اما توانستهاند آدمی را تحت تأثیر عمیق خود قرار دهند. بههمین دلیل، بسیاری از موسیقیدانان بزرگ، در کنار آثار ارزشمند خود، قطعاتی از لالاییها را نیز ساخته یا بازپرداختهاند.
- حضور پررنگ عناصر طبیعی همچون گل، آب و چشمه در لالاییها نشاندهندهٔ زمینههای آفرینش این آثار عامیانه هستند؛
- لالاییها در زندگی روستاییان، رنگوبوی پررنگتری نسبت به شهرنشینان دارند؛ امروزه، در زندگی شهرنشینان، بهدلیل تهاجم رسانهها، تربیت موسیقایی کودکان نیز با آشفتگی مواجه شده است. والدین، در طول روز، از رسانههای گروهی مختلفی بهره برده و هر ساعت، نوعی از موسیقی اعم از مدرن، جاز، پاپ، راک، فولکلوریک و سنتی را گوش میدهند. این ناهنجاری، نوعی آشفتگی حسی را در شنیدن و درک موسیقی نسل جدید بهوجود آورده و کودکان از زمان جنینی تا مرحلهٔ به دنیا آمدن، تحت تأثیر موسیقیهای مختلفی قرار میگیرند.[۳۲]
- لالاییها در بستر ادبیات عامیانه و شفاهی جریان داشته و کمتر بهصورت رسمی مکتوب شدهاند. بههمین دلیل، بسیاری بر این باورند که با ادامهٔ این روند، بسیاری از این آواهای عامیانه، در طول زمان به دست فراموشی سپرده خواهند شد؛[۳۳]
- لالاییها بهصورت کلی دارای ریتم آرامی هستند؛[۳۴]
- لالاییهای فارسی، هشت یا یازده هجا دارند که میتوانند در دو، سه، چهار یا پنج مصراع سروده شوند. تمامی این نواها، ساختاری دوبیتی دارند. لالاییهای فارسی، در برخی موارد با پارهای از محور عروضی نیز مطابقت دارند.[۳۵]
تأثیر لالایی بر کودکان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]لالایی، علاوه بر بیان حس مادرانه، اعتماد، اطمینان و تنها نبودن را به کودکان منتقل میکند. کودک با شنیدن لالایی، احساس امنیت کرده و به خواب میرود. همچنین، کودکانی که با موسیقی لالایی به خواب میروند، در حدود ۶ ماه زودتر از هم سنوسالان خود به حرف آمده و رشد عقلی و حافظهٔ بهتری دارند.[۳۶]
امروزه پژوهشهای بسیاری ثابت کردهاند که لالایی، هنری ارزشمند است که نهتنها رابطهٔ عاطفی مادر و کودک را بهبود میبخشد، بلکه در تقویت اعتماد به نفس، یادگیری زبان، افزایش رشد شناختی و مهارتهای حرکتی او اثرگذار است. لالایی، بر یادگیری جنین نیز اثرگذار بوده و جنین از سن بیست هفتگی از کلام آهنگین، برای تقویت توانایی هوش کلامی خود بهره برده و نیمکرهٔ چپ مغز را برای تکلم سریعتر آماده میسازد.[۳۷]
از سوی دیگر، لالایی و صدای آرام مادر، ریتم خواب و بیداری کودک را منظم میکند. کودک، با شنیدن آوای لالایی، از طریق نیمکرهٔ راست خود که مرکز شکلگیری هیجانات انسانی است، عواطف مثبتی را تجربه میکند. لالایی همچنین، زمینههای آشنایی کودک با فرهنگ بومی و ملی را فراهم کرده و بهدلیل آهنگین بودن خود، تأثیری عمیق بر هر دو نیمکرهٔ مغز میگذارد. کودکانی که در سالهای نخست زندگی از لالایی مادر بهرهمند بودهاند، خلاقتر بوده و به فرهنگ سرزمین مادری خود در بزرگسالی، علاقهٔ بیشتری نشان میدهند.[۳۸]
از دیگر آثار لالایی بر کودکان میتوان به تقویت هوش معنوی آنها اشاره کرد. مفاهیم به کار برده شده در بیشتر لالاییها، به تقویت خودآگاهی (درک درست از خود و ظرفیتهای خود)، خودانگیختگی (رهایی فرد از عقدهها، قضاوتها و نفوذ دیگران و نیز آمادگی برای پاسخگویی لحظهای)، دگرخواهی (توانایی پذیرش دیگران همان گونه که هستند)، توانایی تغییر چهارچوبهای ذهنی (فراتر رفتن از مرزها و محدودیتها)، تمایل به طرح سؤال (ترغیب به اندیشیدن) و ارزشمحوری اشاره دارند.[۳۹]
کارشناسان اثبات کردهاند، قطعاتی که بهعنوان لالایی برای کودکان زمزمه میشوند، در ذهن و ناخودآگاه آنها ثبت شده و در آینده، خطمشی زندگی آنها را تشکیل میدهند. بسیاری بر این باورند که هنر لالایی مادران در سالهای پیش از انقلاب اسلامی در ایران، مفاهیمی را به کودکان منتقل کرد که از آنها نسلی آرمانگرا و انقلابی به وجود آورد.
لالایی در میان ایرانیان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در بررسی موسیقایی فولکلور نقاط مختلف ایران کهن، لالاییهای مختلفی را میتوان یافت که برخی، براساس آدابورسوم، فرهنگ منطقهای و سبک زندگی مردمان یک منطقه سروده شدهاند و برخی دیگر، مفهومی مشترک داشته و به زبانها و گویشهای مختلفی خوانده میشوند؛ برای مثال، مردم لک، از لالایی تنها برای خواباندن کودک استفاده نکرده و بیشتر از آن برای سرزنده کردن و شاد کردن کودکان استفاده میکنند.[۴۰]
از آنجایی که مادران لک، با طبیعت پیوندی دیرینه داشته و از روحیهای شاد برخودار هستند، بیشتر لالاییهایی با مضامین و ریتمی شاد برای کودکان خود میخوانند. این ریتم، در برخی مواقع رنگ اندوه و غم نیز به خود میگیرد.[۴۱] کردها نیز دارای ادبیات شفاهی غنی و پرباری هستند که لالایی در این میان، از سهم قابل توجهی برخودار است. بررسی این بخش از فرهنگ عامهٔ مردم کردزبان، اطلاعات بسیاری را در زمینههای اعتقادی، تربیتی، اخلاقی، سیاسی و فرهنگ کردها نشان میدهد.[۴۲]
بازتاب قیام عاشورا بر لالایی ایرانیان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آمیختگی فرهنگ ایرانیان با آموزههای دین اسلام و مذهب تشیع و نیز ارادت و محبت ایرانیان به پیامبر اسلام و اهلبیت او، بر کلام نوازشگرانهٔ مادران ایرانی تأثیرگذار بوده است؛ لالایی برای مادر ایرانی، علاوه بر ابزار انتقال آرامش به کودک، محملی برای انتقال معارف دینی و آموزههای فرهنگی است. از جمله لالاییهای متأثر از قیام عاشورا میتوان به دوبیتی زیر اشاره کرد:[۴۳]
الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
مادران ایرانی مسلمان، گاهی لالاییهای خود را با نوحهها و مدیحهسراییها ترکیب کرده و با بیان داستانهای کودکانی همچون علیاصغر و حضرت رقیه، دوستی و معرفت کودک خود را نسبت به اهلبیت تقویت میکنند.[۴۴]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ «لالایی یک شعر جهانی در همۀ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول.
- ↑ مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، ص90.
- ↑ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.
- ↑ مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، چکیده.
- ↑ مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، ص90.
- ↑ Lullaby
- ↑ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، 1377ش، ص1031.
- ↑ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.
- ↑ جلالی و حسینی صابر، «نقش لالاییها در تقویت هوش معنوی»، 1401ش، ص40.
- ↑ حسنلی، «لالاییهای مخملین نگاهی به خاستگاه و مضامین لالاییهای ایرانی»، 1382ش، ص62.
- ↑ وجدانی، «لالایی موسیقی، نقش زن در انتقال فرهنگ شفاهی»، 1387ش، ص103.
- ↑ «نقش نوای شورانگیز لالایی در تقویت روح هنر انقلاب و انقلابی»، پایگاه خبری تحلیلی گلستان ما.
- ↑ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.
- ↑ «موسیقی فیلم مختارنامه از پیچیدهترین موسیقیهایی است که در تاریخ این مملکت ساخته شده است»، وبسایت موسیقی ما.
- ↑ جاوید، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، 1397ش، ص40.
- ↑ جاوید، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، 1397ش، ص51.
- ↑ عمرانی، لالائیهای ایران (کرمان، فارس، خراسان، مازندران، آذربایجان)، 1381ش، ص31.
- ↑ مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، ص95؛ نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص55.
- ↑ «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وبسایت ایران ویو، تاریخ بازدید: 18 مرداد 1402ش.
- ↑ نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص147.
- ↑ نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص54.
- ↑ نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص53.
- ↑ نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص130.
- ↑ محمدپور، با لالایی یادمیگیرم (2) درختان، 1388ش، ص1.
- ↑ نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص52.
- ↑ نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص52.
- ↑ نجفزاده بارفروش، لالاییهای ایرانی، 1375ش، ص200-202.
- ↑ «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وبسایت ایران ویو.
- ↑ «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وبسایت ایران ویو.
- ↑ جاوید، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، 1397ش، ص55.
- ↑ جاوید، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، 1397ش، ص47.
- ↑ حسنلی، «لالاییهای مخملین نگاهی به خاستگاه و مضامین لالاییهای ایرانی»، 1382ش، ص63-67.
- ↑ «لالایی یک شعر جهانی در همۀ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول.
- ↑ «لالایی؛ لطیفترین جلوۀ میراث معنوی»، وبسایت ویستا.
- ↑ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.
- ↑ مرادی مخلص و دیگران، «تأثیر لالایی و قصهگویی بر یادگیری»، 1394ش، چکیده.
- ↑ «لالایی نخستین موسیقی ماندگار ذهن»، وبسایت آموزک.
- ↑ جلالی و حسینی صابر، «نقش لالاییها در تقویت هوش معنوی»، 1401ش،ص55-56.
- ↑ «لالایی یک شعر جهانی در همۀ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول.
- ↑ «لالایی یک شعر جهانی در همۀ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول.
- ↑ مشتاقمهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالاییهای کردی»، 1399ش، ص92-93.
- ↑ شایستهرخ، «بازتاب قیام عاشورا در ادبیات شفاهی (دوبیتی و لالایی)، 1389ش، ص209-210.
- ↑ «نقش نوای شورانگیز لالایی در تقویت روح هنر انقلاب و انقلابی»، پایگاه خبری تحلیلی گلستان ما.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلهٔ فرهنگی وبلایت، تاریخ بارگذاری: ۱۸ آبان ۱۴۰۱ش.
- جاوید، هوشنگ، «مضمون و موسیقی در لالاییهای ایرانی»، فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۵۳ و ۵۴، ۱۳۹۷ش.
- جلالی، مریم و حسینی صابر، مهلا، «نقش لالاییها در تقویت هوش معنوی»، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، دورهٔ ۱۰، شمارهٔ ۴۳، ۱۴۰۱ش.
- حسنلی، کاووس، «لالاییهای مخملین نگاهی به خاستگاه و مضامین لالاییهای ایرانی»، پژوهشنامهٔ ادب غنایی، سال ۱، شمارهٔ ۱، ۱۳۸۲ش.
- شایستهرخ، الهه، «بازتاب قیام عاشورا در ادبیات شفاهی (دوبیتی و لالایی)، فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۲۲ و ۲۳، ۱۳۸۹ش.
- عمرانی، سیدابراهیم، لالائیهای ایران (کرمان، فارس، خراسان، مازندران، آذربایجان)، تهران، پیوند نو، ۱۳۸۱ش.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۷ش.
- «لالایی؛ لطیفترین جلوهٔ میراث معنوی»، وبسایت ویستا، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ش.
- «لالایی نخستین موسیقی ماندگار ذهن»، وبسایت آموزک، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ش.
- «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وبسایت ایران ویو، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ش.
- «لالایی یک شعر جهانی در همهٔ اقوام؛ نگاهی به لالایی در میان مردمان لک»، وبسایت ویرگول، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ش.
- مرادی مخلص، حسین و دیگران، «تأثیر لالایی و قصهگویی بر یادگیری»، کنفرانس بینالمللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، دورهٔ ۱، ۱۳۹۴ش.
- محمدپور، مهرداد، با لالایی یاد میگرم (۲) درختان، تهران، دنیای تاتی، ۱۳۸۸ش.
- مشتاقمهر، رحمان و فیضی، آمنه، «سیمای جامعهٔ کرد در لالاییهای کردی»، نشریهٔ ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین، دورهٔ ۶، شمارهٔ ۱، پیاپی ۲۷، ۱۳۹۹ش.
- «موسیقی فیلم مختارنامه از پیچیدهترین موسیقیهایی است که در تاریخ این مملکت ساخته شده است»، وبسایت موسیقی ما، تاریخ بازدید: ۲۰ مرداد ۱۴۰۲ش.
- نجفزاده بارفروش، محمدباقر، لالاییهای ایرانی، تهران، روجا، ۱۳۷۵ش.
- «نقش نوای شورانگیز لالایی در تقویت روح هنر انقلاب و انقلابی»، پایگاه خبری تحلیلی گلستان ما، تاریخ بارگذاری: ۶ اسفند ۱۳۹۵ش.
- وجدانی، بهروز، «لالایی موسیقی، نقش زن در انتقال فرهنگ شفاهی»، کتاب ماه هنر شمارهٔ آبان، ۱۳۸۷ش.
| بیماریهای خواب | |
|---|---|
| فرهنگهای خواب | |
| آسیبشناسی خواب | |
