پرش به محتوا

پیش‌نویس:اشی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
imported>شاهرودی
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''اشی'''</big>؛ فرشتۀ موکل ثروت و برکت در ایران باستان.<br>
[[پرونده:اشی2.jpg|بندانگشتی|نگاره ای از اشی با استفاده از مجموعهٔ تصویری آزادِ «ناردون»؛ نگارگر: ممّد نقّاش‌باشی]]
{{درشت|'''اشی'''}}؛ فرشتهٔ موکل ثروت و برکت در ایران باستان.


اَشی (Aši)، در انگاره‌های ایرانیان باستان، اسطوره‌ای است که با صفاتی همچون [[برکت]] و ثروت، یاری‌رسانی به دوستان، تأثیر و ارتباط با زنان ([[ازدواج]] و [[فرزندآوری]]) شناخته می‌شود. اشی، برخلاف باورهای همتای یونانی خود، آورنده و بخشندۀ زندگانی شاد و آرام بوده است.  
اَشی (Aši)، در انگاره‌های ایرانیان باستان، اسطوره‌ای است که با صفاتی همچون [[برکت]] و ثروت، یاری‌رسانی به دوستان، تأثیر و ارتباط با زنان ([[ازدواج]] و [[فرزندآوری]]) شناخته می‌شود. اشی، برخلاف باورهای همتای یونانی خود، آورنده و بخشندهٔ زندگانی شاد و آرام بوده است.
==مفهوم‌شناسی آشی==


===ریشه‌شناسی و ارتباط با صورت فلکی ذات‌الکرس===
== مفهوم‌شناسی آشی ==
یاشی در لغت‌نامۀ دخدا، کلمه‌ای اوستایی معرفی شده که به‌معنای [[فرشتۀ توانگر]] و نمایندۀ بخشایش ایزدی بوده است.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%A7%D8%B4%DB%8C-3?q=%D8%A7%D8%B4%DB%8C دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ اشی.]</ref>  در برخی منابع، [[اشی]] را صورت فلکی «ذات‌الکرسی»<ref>Cassiopeia/Cassiope.</ref>  یا کرسی‌نشین دانسته‌اند که از جمله صورت‌های فلکی پیراقطبی بوده و در تمامی شب‌های سال در آسمان شمالی دیده می‌شود. [[ذات‌الکرسی]] همچون سایر اجرام و پدیده‌های آسمانی بر باورداشت‌های مردمان باستان، تأثیری بسیار داشته است.
[[پرونده:اشی.jpg|جایگزین=صورت فلکی ذات‌الکرسی (Cassiopeia)|بندانگشتی|صورت فلکی ذات‌الکرسی (Cassiopeia)]]


===تحول انگاره اشی در باورهای ایران باستان===
=== ریشه‌شناسی و ارتباط با صورت فلکی ذات‌الکرس ===
در زبان اوستایی به این ‌صورت فلکی «اشی» گفته شده و در نوشته‌های پارسی‌میانه نیز آن را «اَرت» یا «اَرد» و با صفات ونگوهی به‌معنای نیک خوانده‌اند. اشی، در اصل به‌معنای بهره و فراوانی بوده و پس از مدتی با تطورات و کژتابی‌های انگاره‌ای، به‌صورت ایزدبانوی بهره‌مندی و فراوانی در می‌آید. در این تغییر انگاره، ایرانیان باستان، اشی را همچون دختری زیبا تصور می‌کردند که بر تخت کیهانی نشسته و وظیفۀ نگهبانی را بر عهده داشته است.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1401885/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C «انسان‌شناسی و اسطوره‌شناسی»، وب‌سایت تبیان].</ref>  
یاشی در لغت‌نامهٔ دخدا، کلمه‌ای اوستایی معرفی شده که به‌معنای [[فرشتۀ توانگر]] و نمایندهٔ بخشایش ایزدی بوده است.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/اشی-3?q=اشی دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ اشی.]</ref> در برخی منابع، اشی را صورت فلکی «ذات‌الکرسی»<ref>Cassiopeia/Cassiope.</ref> یا کرسی‌نشین دانسته‌اند که از جمله صورت‌های فلکی پیراقطبی بوده و در تمامی شب‌های سال در آسمان شمالی دیده می‌شود. ذات‌الکرسی همچون سایر اجرام و پدیده‌های آسمانی بر باورداشت‌های مردمان باستان، تأثیری بسیار داشته است.


===تفسیر اسلامی و تمایز از آیةالکرسی===
=== تحول انگاره اشی در باورهای ایران باستان ===
باور ایرانیان [[مسلمان]] به نگهبانی از سوی خداوند را نیز می‌توان در آیاتی از قرآن کریم که تحت نام [[«آیه‌الکرسی]]» شناخته می‌شوند، بررسی کرد. این آیات که مجموعه‌ای از صفات جمال و جلال خداوندی بوده شامل صفات فعلی خداوند از جمله مالکیت بر جهان هستی و [[شفاعت]] نیز می‌شود.  
در زبان اوستایی به این صورت فلکی «اشی» گفته شده و در نوشته‌های پارسی‌میانه نیز آن را «اَرت» یا «اَرد» و با صفات ونگوهی به‌معنای نیک خوانده‌اند. اشی، در اصل به‌معنای بهره و فراوانی بوده و پس از مدتی با تطورات و کژتابی‌های انگاره‌ای، به‌صورت ایزدبانوی بهره‌مندی و فراوانی در می‌آید. در این تغییر انگاره، ایرانیان باستان، اشی را همچون دختری زیبا تصور می‌کردند که بر تخت کیهانی نشسته و وظیفهٔ نگهبانی را بر عهده داشته است.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1401885/انسان-شناختی-و-اسطوره-شناختی «انسان‌شناسی و اسطوره‌شناسی»، وب‌سایت تبیان].</ref>


البته در چارچوب آموزه‌های اسلامی، بازنمایی صورت فلکی ذات‌الکرسی بی‌ارتباط با آیت‌الکرسی و اشاره به صفات خدا است و واژۀ کرسی در [[آیت الکرسی|آیه‌الکرسی]] اشاره به حکومت، سلطه و تدبیر خداوند دارد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1371ش، ج2، ص272-274.</ref>  خواندن این آیه، در مواقع اضطرار و سختی و نیز در برخی نمازهای واجب و مستحبی، در میان [[مسلمانان]] رایج است.<ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D8%A2%DB%8C%D8%A9_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%B3%DB%8C «آیه الکرسی»، ویکی شیعه.]</ref>
=== تفسیر اسلامی و تمایز از آیةالکرسی ===
باور ایرانیان [[مسلمان]] به نگهبانی از سوی خداوند را نیز می‌توان در آیاتی از [[قرآن]] کریم که تحت نام «آیه‌الکرسی» شناخته می‌شوند، بررسی کرد. این آیات که مجموعه‌ای از صفات جمال و جلال خداوندی بوده شامل صفات فعلی خداوند از جمله مالکیت بر جهان هستی و [[شفاعت]] نیز می‌شود.


==اشی در اندیشۀ ایرانیان==
البته در چارچوب آموزه‌های اسلامی، بازنمایی صورت فلکی ذات‌الکرسی بی‌ارتباط با آیت‌الکرسی و اشاره به صفات خدا است و واژهٔ کرسی در [[آیت الکرسی|آیه‌الکرسی]] اشاره به حکومت، سلطه و تدبیر خداوند دارد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1371ش، ج2، ص272-274.</ref> خواندن این آیه، در مواقع اضطرار و سختی و نیز در برخی نمازهای واجب و مستحبی، در میان مسلمانان رایج است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/آیة_الکرسی «آیه الکرسی»، ویکی شیعه.]</ref>
===اشی در اندیشه‌های پیش از زرتشت===
در آن دوران، ایرانیان، اشی را مینوی پاداش می‌دانستند که تهی از جنبه‌های اخلاقی بوده و هر فرد نیکبخت و خوش‌اقبالی، توانایی به‌دست آوردن آن را داشته است.<ref>بویس، زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، 1376ش، ص85.</ref>  به‌همین دلیل، برخی اشی را در دوران پیش از [[زرتشت]]، ایزدبانوی بخت و اقبال نیز معرفی کرده‌اند.
===اشی در اندیشه‌های زرتشتیان===
اشی پس از ظهور دین [[یکتاپرستی ایرانیان|یکتاپرست]] زرتشت در میان ایرانیان، لقب «گنجور» را کسب می‌کند که زرتشت برای او استفاده می‌کرده و به‌معنای «دارایی بخشنده» بوده است.<ref>پورداوود، اوستا، 1381ش، یسن 43، بند 12.</ref> این صفت در اوستا، دارای بُعد اخلاقی بوده و مفهوم پاداش برای نیکی و کیفر برای بدی را می‌رسانده است. در ادبیات زرتشتی، از اشی به‌عنوان «[[اشی نیک]]» یاد می‌شود تا با مفهوم غیراخلاقی رایج آن در دوران پیش از زرتشت متفاوت باشد.<ref>بویس، زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، 1376ش، ص307.</ref>
===اشی در گاهان===
در گاهان، نام اشی 19 مرتبه آمده و مفهومی فراتر از پاداش را منعکس می‌کند. در گاهان، اشی به‌معنای آن چیزی است که برمبنای عمل فرد نصیب او می‌شود. اشی، نمایانگر دو چیز است: 1. پاداشی که به پرهیزگاران تعلق می‌گیرد؛ 2. پادافراهی (کیفر) که نصیب دوزخیان می‌شود.<ref>کلنز، مقالاتی دربارۀ زردشت و دین زردشتی، 1386ش، ص18.</ref>  باور به پاداشی در خور اعمال آدمی، در [[دین اسلام]] نیز وجود دارد. ایرانیان [[مسلمان]]، امروزه بر این باورند که برای اعمال نیک خود، ثواب و برای اعمال بد خود، عقاب در زندگی دنیوی و اخروی کسب خواهند کرد. ثواب، پاداش و جزا خیری است که از سوی پروردگار به بندگان مؤمن در برابر [[ایمان]] و کارهای نیک داده شده و عقاب نیز سزا و جزای ناخوشایندی است که به بندگان کافر یا عاصی در ازای کفر و کارهای ناروا داده می‌شود.<ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D8%AB%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D9%88_%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A8 «ثواب و عقاب»، ویکی شیعه.]</ref>
===اشی در اوستای متأخر===
یشت هفدهم، اَردیشت، از کهن‌ترین یشت‌ها در ستایش اشی است. در این یشت، اشی شخصیت یافته و به ایزدبانوی فراوانی، برکت، بخت و اقبال تبدیل شده است. اشی را همچنین، ایزدبانویی زیبا، خوش‌اندام، سودبخش، دارای قدرت درمان و خرد معرفی کرده‌اند که به یاران و همراهان خود، ثروت، نعمت، جلال و شکوه می‌بخشد. علاوه بر آن، اشی در بخش‌هایی از [[اردیشت]]، به‌عنوان ایزدبانوی باروری معرفی شده که مردان عقیم، زنان ناپاک، دختران مجرد و پسران نابرنا در [[آیین زرتشت|آیین]] او جایی نداشته و نمی‌توانستند در مراسم او شرکت کنند.<ref> آموزگار، تاریخ اساطیری ایران، 1386ش، ص30.</ref> 


کارشناسان معتقدند که در پایان این یشت، بر اصول اخلاقی و ارزش‌های بنیادی [[خانواده]] تأکید شده و به گِله‌های اشی از سه گروه زنان ناپاکی که باردار نمی‌شوند، زنان ناپاکی که به همسران خود خیانت می‌کنند و مردان ستمگری که دختران را ربوده و پس از باردار شدن، آنها را رها می‌کنند، اشاره شده است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/139727/fa حسینی، «بررسی جایگاه ایزدبانو اشی در باورهای ایران باستان»، 1389ش، ص73.]</ref>
== اشی در اندیشهٔ ایرانیان ==
==کارکردهای اشی==
=== اشی در اندیشه‌های پیش از زرتشت ===
در آن دوران، ایرانیان، اشی را مینوی پاداش می‌دانستند که تهی از جنبه‌های اخلاقی بوده و هر فرد نیکبخت و خوش‌اقبالی، توانایی به‌دست آوردن آن را داشته است.<ref>بویس، زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، 1376ش، ص85.</ref> به‌همین دلیل، برخی اشی را در دوران پیش از [[زرتشت]]، ایزدبانوی بخت و اقبال نیز معرفی کرده‌اند.


=== 1. بخشندۀ [[ثروت]]، آسایش و پاداش ===
=== اشی در اندیشه‌های زرتشتیان ===
اشی، ایزدبانوی خوشی، آسایش و ثروت بوده و روی آوردن او به هر خاندانِ نیک، منجر به افزایش ثروت و بی‌نیازی آنها می‌شده است.<ref>یشتها، ابراهیم پورداوود، ج1 و 2، 1381ش، ارت یشت، بندهای 7، 8 و 14.</ref> علاوه بر آن، اشی نشان‌دهندۀ پاداشی است که به پرهیزگاران داده شده و نیز کیفری است که نصیب ناپاکان می‌شود
اشی پس از ظهور دین [[یکتاپرستی ایرانیان|یکتاپرست]] زرتشت در میان ایرانیان، لقب «گنجور» را کسب می‌کند که زرتشت برای او استفاده می‌کرده و به‌معنای «دارایی بخشنده» بوده است.<ref>پورداوود، اوستا، 1381ش، یسن 43، بند 12.</ref> این صفت در اوستا، دارای بُعد اخلاقی بوده و مفهوم پاداش برای نیکی و کیفر برای بدی را می‌رسانده است. در ادبیات زرتشتی، از اشی به‌عنوان «اشی نیک» یاد می‌شود تا با مفهوم غیراخلاقی رایج آن در دوران پیش از زرتشت متفاوت باشد.<ref>بویس، زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، 1376ش، ص307.</ref>


=== 2. یاری رساندن به ایرانیان و افراد نیک ===
=== اشی در گاهان ===
یاری‌رسانی به ایرانیان در برابر دشمنان و به پیروزی رساندن آنها، از دیگر کارکردهای ایزدبانو اشی بوده است. بسیاری از شهریاران و دلاوران در طول تاریخ [[ایران باستان]]، همچون جمشید، فریدون و هوشنگ پیشدادی، به این [[فرشتۀ موکل]] [[توسل]] جسته و از او یاری طلب می‌کردند.<ref>یشتها، ابراهیم پورداوود، ج1 و 2، 1381ش، اردیشت: بندهای 12 و 13.</ref>  کارشناسان بر این باورند که فرهنگ توسل و توکل، از دیرباز در میان ایرانیان وجود داشته و آنها همواره به بزرگان دینی خود [[توسل]] و به خداوند توکل می‌کرده‌اند.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13930312000186/%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D9%88-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D9%85%D8%B2-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF «توکل بر خدا و توسل به معصومین رمز پیروزی انقلاب اسلامی بود»، خبرگزاری فارس.]</ref>
در گاهان، نام اشی ۱۹ مرتبه آمده و مفهومی فراتر از پاداش را منعکس می‌کند. در گاهان، اشی به‌معنای آن چیزی است که برمبنای عمل فرد نصیب او می‌شود. اشی، نمایانگر دو چیز است: ۱. پاداشی که به پرهیزگاران تعلق می‌گیرد؛ ۲. پادافراهی (کیفر) که نصیب دوزخیان می‌شود.<ref>کلنز، مقالاتی دربارهٔ زردشت و دین زردشتی، 1386ش، ص18.</ref> باور به پاداشی در خور اعمال آدمی، در [[دین]] [[اسلام]] نیز وجود دارد. ایرانیان [[مسلمان]]، امروزه بر این باورند که برای اعمال نیک خود، ثواب و برای اعمال بد خود، عقاب در زندگی دنیوی و اخروی کسب خواهند کرد. ثواب، پاداش و جزا خیری است که از سوی پروردگار به بندگان مؤمن در برابر [[ایمان]] و کارهای نیک داده شده و عقاب نیز سزا و جزای ناخوشایندی است که به بندگان کافر یا عاصی در ازای کفر و کارهای ناروا داده می‌شود.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/ثواب_و_عقاب «ثواب و عقاب»، ویکی شیعه.]</ref>


=== 3. ارتباط با زنان ===
=== اشی در اوستای متأخر ===
اشی، گاهی در قالب ایزدبانوی باروری و برای کمک به وضع حمل زنان به آنها یاری رسانده و گاهی نیز با دختران همراهی کرده و برای سفیدبختی آنها تلاش می‌کرده است. اشی را از جمله ایزدبانوانی معرفی کرده‌اند که دوست‌دار عشق پاک، باروری و فرزندآوری بوده است.<ref>یشتها، ابراهیم پورداوود، 1381ش، اردیشت: بندهای 9-11.</ref>
یشت هفدهم، اَردیشت، از کهن‌ترین یشت‌ها در ستایش اشی است. در این یشت، اشی شخصیت یافته و به ایزدبانوی فراوانی، برکت، بخت و اقبال تبدیل شده است. اشی را همچنین، ایزدبانویی زیبا، خوش‌اندام، سودبخش، دارای قدرت درمان و خرد معرفی کرده‌اند که به یاران و همراهان خود، ثروت، نعمت، جلال و شکوه می‌بخشد. علاوه بر آن، اشی در بخش‌هایی از [[اردیشت]]، به‌عنوان ایزدبانوی باروری معرفی شده که مردان عقیم، زنان ناپاک، دختران مجرد و پسران نابرنا در [[آیین زرتشت|آیین]] او جایی نداشته و نمی‌توانستند در مراسم او شرکت کنند.<ref>آموزگار، تاریخ اساطیری ایران، 1386ش، ص30.</ref>


علاوه بر آن، اشی همواره به‌عنوان ایزدبانویی پاک و [[پارسا]] معرفی شده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/517072/%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88-%D8%A7%D9%8E%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87 جمشیدی، «تجلی کارکردهای ایزدبانو اشی در زنان شاهنامه»، 1400ش، ص128-129.]</ref>  براساس تحقیقات صورت‌گرفته، خانواده‌های ایرانی، همواره به فرزندآوری، [[حیا]] و عفت اهمیت داده و در طول تاریخ، پایبندی به اصول و ارزش‌های بنیادی خانواده در میان ایرانیان وجود داشته است.<ref> [https://www.mehrnews.com/news/2237820/%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C «نجابت از ویژگی‌های مهم خانواده‌های ایرانی است؛ رسانۀ ملی ویژگی‌های مخاطبان را در نظر بگیرد»، خبرگزاری مهر.]</ref> باور به اشی و صفات برجستۀ او در دوران [[اقوام ایرانی|ایران]] باستان، حکایت از دیرینگی این فرهنگ در میان ایرانیان دارد.
کارشناسان معتقدند که در پایان این یشت، بر اصول اخلاقی و ارزش‌های بنیادی [[خانواده]] تأکید شده و به گِله‌های اشی از سه گروه زنان ناپاکی که باردار نمی‌شوند، زنان ناپاکی که به همسران خود خیانت می‌کنند و مردان ستمگری که دختران را ربوده و پس از باردار شدن، آنها را رها می‌کنند، اشاره شده است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/139727/fa حسینی، «بررسی جایگاه ایزدبانو اشی در باورهای ایران باستان»، 1389ش، ص73.]</ref>


=== 5. ارتباط با ایزدان [[جنگ]]، ثروت و پاداش ===
== کارکردهای اشی ==
=== ۱. بخشندهٔ ثروت، آسایش و پاداش ===
اشی، ایزدبانوی خوشی، آسایش و ثروت بوده و روی آوردن او به هر خاندانِ نیک، منجر به افزایش ثروت و بی‌نیازی آنها می‌شده است.<ref>یشتها، ابراهیم پورداوود، ج1 و 2، 1381ش، ارت یشت، بندهای 7، 8 و 14.</ref> علاوه بر آن، اشی نشان‌دهندهٔ پاداشی است که به پرهیزگاران داده شده و نیز کیفری است که نصیب ناپاکان می‌شود
 
=== ۲. یاری رساندن به ایرانیان و افراد نیک ===
یاری‌رسانی به ایرانیان در برابر دشمنان و به پیروزی رساندن آنها، از دیگر کارکردهای ایزدبانو اشی بوده است. بسیاری از شهریاران و دلاوران در طول تاریخ [[ایران باستان]]، همچون جمشید، فریدون و هوشنگ پیشدادی، به این [[فرشتۀ موکل]] [[توسل]] جسته و از او یاری طلب می‌کردند.<ref>یشتها، ابراهیم پورداوود، ج1 و 2، 1381ش، اردیشت: بندهای 12 و 13.</ref> کارشناسان بر این باورند که فرهنگ توسل و توکل، از دیرباز در میان ایرانیان وجود داشته و آنها همواره به بزرگان دینی خود [[توسل]] و به خداوند توکل می‌کرده‌اند.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13930312000186/توکل-برخدا-و-توسل-به-معصومین-رمز-پیروزی-انقلاب-اسلامی-بود «توکل بر خدا و توسل به معصومین رمز پیروزی انقلاب اسلامی بود»، خبرگزاری فارس.]</ref>
 
=== ۳. ارتباط با زنان ===
اشی، گاهی در قالب ایزدبانوی باروری و برای کمک به وضع حمل زنان به آنها یاری رسانده و گاهی نیز با دختران همراهی کرده و برای سفیدبختی آنها تلاش می‌کرده است. اشی را از جمله ایزدبانوانی معرفی کرده‌اند که دوست‌دار عشق پاک، باروری و فرزندآوری بوده است.<ref>یشتها، ابراهیم پورداوود، 1381ش، اردیشت: بندهای 9-11.</ref>
 
علاوه بر آن، اشی همواره به‌عنوان ایزدبانویی پاک و [[پارسا]] معرفی شده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/517072/تجلی-کارکردهای-ایزدبانو-اَشی-در-زنان-شاهنامه جمشیدی، «تجلی کارکردهای ایزدبانو اشی در زنان شاهنامه»، 1400ش، ص128-129.]</ref> براساس تحقیقات صورت‌گرفته، خانواده‌های ایرانی، همواره به [[فرزندآوری]]، [[حیا]] و [[عفت]] اهمیت داده و در طول تاریخ، پایبندی به اصول و ارزش‌های بنیادی خانواده در میان ایرانیان وجود داشته است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2237820/نجابت-از-ویژگیهای-مهم-خانواده-های-ایرانی-است-رسانه-ملی-ویژگیهای «نجابت از ویژگی‌های مهم خانواده‌های ایرانی است؛ رسانۀ ملی ویژگی‌های مخاطبان را در نظر بگیرد»، خبرگزاری مهر.]</ref> باور به اشی و صفات برجستهٔ او در دوران [[اقوام ایرانی|ایران]] باستان، حکایت از دیرینگی این فرهنگ در میان ایرانیان دارد.
 
=== ۵. ارتباط با ایزدان جنگ، ثروت و پاداش ===
اشی با ایزد مهر در ارتباط بوده و در توزیع ثروت مهر، او را یاری رسانده است.<ref>بویس، تاریخ کیش زرتشت، 1376ش، ص84.</ref>
اشی با ایزد مهر در ارتباط بوده و در توزیع ثروت مهر، او را یاری رسانده است.<ref>بویس، تاریخ کیش زرتشت، 1376ش، ص84.</ref>


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==  
 
*آموزگار، ژاله، تاریخ اساطیری ایران، چ9، تهران، سمت، 1386ش.
== منابع ==
*«انسان‌شناسی و اسطوره‌شناسی»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بازدید: 8 مرداد 1402ش.
{{آغاز منابع}}
*«آیه الکرسی»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 11 تیر 1402ش.
* آموزگار، ژاله، تاریخ اساطیری ایران، چ۹، تهران، سمت، ۱۳۸۶ش.
*بویس، مری، زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، ترجمۀ عسکر بهرامی، چ9، تهران، ققنوس، 1376ش.
* «انسان‌شناسی و اسطوره‌شناسی»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بازدید: ۸ مرداد ۱۴۰۲ش.
*پورداوود، ابراهیم، اوستا، یشت‌ها، چ4، تهران، اساطیر، 1381ش.
* «آیه الکرسی»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۲ش.
*«توکل بر خدا و توسل به معصومین رمز پیروزی انقلاب اسلامی بود»، خبرگزاری فارس، تاریخ بارگذاری: 12 خرداد 1393ش.
* بویس، مری، زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، ترجمهٔ عسکر بهرامی، چ۹، تهران، ققنوس، ۱۳۷۶ش.
*«ثواب و عقاب»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1402ش.
* پورداوود، ابراهیم، اوستا، یشت‌ها، چ۴، تهران، اساطیر، ۱۳۸۱ش.
*جمشیدی، زهرا، «تجلی کارکردهای ایزدبانو اشی در زنان شاهنامه»، پژوهشنامۀ ادب حماسی، سال 14، شمارۀ 34، 1400ش.
* «توکل بر خدا و توسل به معصومین رمز پیروزی انقلاب اسلامی بود»، خبرگزاری فارس، تاریخ بارگذاری: ۱۲ خرداد ۱۳۹۳ش.
*حسینی، نغمه، «بررسی جایگاه ایزدبانو اشی در باورهای ایران باستان»، نشریۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دورۀ 6، شمارۀ 18، 1389ش.
* «ثواب و عقاب»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 10 خرداد 1402ش.
* جمشیدی، زهرا، «تجلی کارکردهای ایزدبانو اشی در زنان شاهنامه»، پژوهشنامهٔ ادب حماسی، سال ۱۴، شمارهٔ ۳۴، ۱۴۰۰ش.
*کلنز، ژان، مقالاتی دربارۀ زردشت و دین زردشتی، ترجمۀ حمیدرضا قائم مقامی، چ1، تهران، فرزان، 1386ش.
* حسینی، نغمه، «بررسی جایگاه ایزدبانو اشی در باورهای ایران باستان»، نشریهٔ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دورهٔ ۶، شمارهٔ ۱۸، ۱۳۸۹ش.
*مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1371ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
*«نجابت از ویژگی‌های مهم خانواده‌های ایرانی است؛ رسانۀ ملی ویژگی‌های مخاطبان را در نظر بگیرد»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: 29 بهمن 1392ش.
* کلنز، ژان، مقالاتی دربارهٔ زردشت و دین زردشتی، ترجمهٔ حمیدرضا قائم مقامی، چ۱، تهران، فرزان، ۱۳۸۶ش.
*یشت‌ها، ابراهیم پورداوود، تهران، اساطیر، 1381ش.
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.
* «نجابت از ویژگی‌های مهم خانواده‌های ایرانی است؛ رسانهٔ ملی ویژگی‌های مخاطبان را در نظر بگیرد»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: ۲۹ بهمن ۱۳۹۲ش.
* یشت‌ها، ابراهیم پورداوود، تهران، اساطیر، ۱۳۸۱ش.
{{پایان منابع}}
 
{{#seo:
|title=اشی کیست؟ ایزدبانوی ثروت و برکت در ایران باستان - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|keywords=اشی، ایزدبانو اشی، اشی وهی، اساطیر ایران، ایزدان زرتشتی، فرشته برکت
|description=اشی (Aši) ایزدبانوی برکت، ثروت و خوشبختی در اساطیر ایران باستان و آیین زرتشت است. با جایگاه و ویژگی‌های این فرشته موکل بخت و اقبال نیکو آشنا شوید - ویکی زندگی
}}
 
{{ایران-افقی}}
 
[[رده:اسطوره‌های باستانی ایران]]
[[رده:میراث باستانی]]

نسخهٔ کنونی تا ۲۵ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۲۰

نگاره ای از اشی با استفاده از مجموعهٔ تصویری آزادِ «ناردون»؛ نگارگر: ممّد نقّاش‌باشی

اشی؛ فرشتهٔ موکل ثروت و برکت در ایران باستان.

اَشی (Aši)، در انگاره‌های ایرانیان باستان، اسطوره‌ای است که با صفاتی همچون برکت و ثروت، یاری‌رسانی به دوستان، تأثیر و ارتباط با زنان (ازدواج و فرزندآوری) شناخته می‌شود. اشی، برخلاف باورهای همتای یونانی خود، آورنده و بخشندهٔ زندگانی شاد و آرام بوده است.

مفهوم‌شناسی آشی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
صورت فلکی ذات‌الکرسی (Cassiopeia)
صورت فلکی ذات‌الکرسی (Cassiopeia)

ریشه‌شناسی و ارتباط با صورت فلکی ذات‌الکرس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

یاشی در لغت‌نامهٔ دخدا، کلمه‌ای اوستایی معرفی شده که به‌معنای فرشتۀ توانگر و نمایندهٔ بخشایش ایزدی بوده است.[۱] در برخی منابع، اشی را صورت فلکی «ذات‌الکرسی»[۲] یا کرسی‌نشین دانسته‌اند که از جمله صورت‌های فلکی پیراقطبی بوده و در تمامی شب‌های سال در آسمان شمالی دیده می‌شود. ذات‌الکرسی همچون سایر اجرام و پدیده‌های آسمانی بر باورداشت‌های مردمان باستان، تأثیری بسیار داشته است.

تحول انگاره اشی در باورهای ایران باستان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در زبان اوستایی به این صورت فلکی «اشی» گفته شده و در نوشته‌های پارسی‌میانه نیز آن را «اَرت» یا «اَرد» و با صفات ونگوهی به‌معنای نیک خوانده‌اند. اشی، در اصل به‌معنای بهره و فراوانی بوده و پس از مدتی با تطورات و کژتابی‌های انگاره‌ای، به‌صورت ایزدبانوی بهره‌مندی و فراوانی در می‌آید. در این تغییر انگاره، ایرانیان باستان، اشی را همچون دختری زیبا تصور می‌کردند که بر تخت کیهانی نشسته و وظیفهٔ نگهبانی را بر عهده داشته است.[۳]

تفسیر اسلامی و تمایز از آیةالکرسی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

باور ایرانیان مسلمان به نگهبانی از سوی خداوند را نیز می‌توان در آیاتی از قرآن کریم که تحت نام «آیه‌الکرسی» شناخته می‌شوند، بررسی کرد. این آیات که مجموعه‌ای از صفات جمال و جلال خداوندی بوده شامل صفات فعلی خداوند از جمله مالکیت بر جهان هستی و شفاعت نیز می‌شود.

البته در چارچوب آموزه‌های اسلامی، بازنمایی صورت فلکی ذات‌الکرسی بی‌ارتباط با آیت‌الکرسی و اشاره به صفات خدا است و واژهٔ کرسی در آیه‌الکرسی اشاره به حکومت، سلطه و تدبیر خداوند دارد.[۴] خواندن این آیه، در مواقع اضطرار و سختی و نیز در برخی نمازهای واجب و مستحبی، در میان مسلمانان رایج است.[۵]

اشی در اندیشهٔ ایرانیان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اشی در اندیشه‌های پیش از زرتشت

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در آن دوران، ایرانیان، اشی را مینوی پاداش می‌دانستند که تهی از جنبه‌های اخلاقی بوده و هر فرد نیکبخت و خوش‌اقبالی، توانایی به‌دست آوردن آن را داشته است.[۶] به‌همین دلیل، برخی اشی را در دوران پیش از زرتشت، ایزدبانوی بخت و اقبال نیز معرفی کرده‌اند.

اشی در اندیشه‌های زرتشتیان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اشی پس از ظهور دین یکتاپرست زرتشت در میان ایرانیان، لقب «گنجور» را کسب می‌کند که زرتشت برای او استفاده می‌کرده و به‌معنای «دارایی بخشنده» بوده است.[۷] این صفت در اوستا، دارای بُعد اخلاقی بوده و مفهوم پاداش برای نیکی و کیفر برای بدی را می‌رسانده است. در ادبیات زرتشتی، از اشی به‌عنوان «اشی نیک» یاد می‌شود تا با مفهوم غیراخلاقی رایج آن در دوران پیش از زرتشت متفاوت باشد.[۸]

اشی در گاهان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در گاهان، نام اشی ۱۹ مرتبه آمده و مفهومی فراتر از پاداش را منعکس می‌کند. در گاهان، اشی به‌معنای آن چیزی است که برمبنای عمل فرد نصیب او می‌شود. اشی، نمایانگر دو چیز است: ۱. پاداشی که به پرهیزگاران تعلق می‌گیرد؛ ۲. پادافراهی (کیفر) که نصیب دوزخیان می‌شود.[۹] باور به پاداشی در خور اعمال آدمی، در دین اسلام نیز وجود دارد. ایرانیان مسلمان، امروزه بر این باورند که برای اعمال نیک خود، ثواب و برای اعمال بد خود، عقاب در زندگی دنیوی و اخروی کسب خواهند کرد. ثواب، پاداش و جزا خیری است که از سوی پروردگار به بندگان مؤمن در برابر ایمان و کارهای نیک داده شده و عقاب نیز سزا و جزای ناخوشایندی است که به بندگان کافر یا عاصی در ازای کفر و کارهای ناروا داده می‌شود.[۱۰]

اشی در اوستای متأخر

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

یشت هفدهم، اَردیشت، از کهن‌ترین یشت‌ها در ستایش اشی است. در این یشت، اشی شخصیت یافته و به ایزدبانوی فراوانی، برکت، بخت و اقبال تبدیل شده است. اشی را همچنین، ایزدبانویی زیبا، خوش‌اندام، سودبخش، دارای قدرت درمان و خرد معرفی کرده‌اند که به یاران و همراهان خود، ثروت، نعمت، جلال و شکوه می‌بخشد. علاوه بر آن، اشی در بخش‌هایی از اردیشت، به‌عنوان ایزدبانوی باروری معرفی شده که مردان عقیم، زنان ناپاک، دختران مجرد و پسران نابرنا در آیین او جایی نداشته و نمی‌توانستند در مراسم او شرکت کنند.[۱۱]

کارشناسان معتقدند که در پایان این یشت، بر اصول اخلاقی و ارزش‌های بنیادی خانواده تأکید شده و به گِله‌های اشی از سه گروه زنان ناپاکی که باردار نمی‌شوند، زنان ناپاکی که به همسران خود خیانت می‌کنند و مردان ستمگری که دختران را ربوده و پس از باردار شدن، آنها را رها می‌کنند، اشاره شده است.[۱۲]

کارکردهای اشی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

۱. بخشندهٔ ثروت، آسایش و پاداش

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اشی، ایزدبانوی خوشی، آسایش و ثروت بوده و روی آوردن او به هر خاندانِ نیک، منجر به افزایش ثروت و بی‌نیازی آنها می‌شده است.[۱۳] علاوه بر آن، اشی نشان‌دهندهٔ پاداشی است که به پرهیزگاران داده شده و نیز کیفری است که نصیب ناپاکان می‌شود

۲. یاری رساندن به ایرانیان و افراد نیک

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

یاری‌رسانی به ایرانیان در برابر دشمنان و به پیروزی رساندن آنها، از دیگر کارکردهای ایزدبانو اشی بوده است. بسیاری از شهریاران و دلاوران در طول تاریخ ایران باستان، همچون جمشید، فریدون و هوشنگ پیشدادی، به این فرشتۀ موکل توسل جسته و از او یاری طلب می‌کردند.[۱۴] کارشناسان بر این باورند که فرهنگ توسل و توکل، از دیرباز در میان ایرانیان وجود داشته و آنها همواره به بزرگان دینی خود توسل و به خداوند توکل می‌کرده‌اند.[۱۵]

۳. ارتباط با زنان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اشی، گاهی در قالب ایزدبانوی باروری و برای کمک به وضع حمل زنان به آنها یاری رسانده و گاهی نیز با دختران همراهی کرده و برای سفیدبختی آنها تلاش می‌کرده است. اشی را از جمله ایزدبانوانی معرفی کرده‌اند که دوست‌دار عشق پاک، باروری و فرزندآوری بوده است.[۱۶]

علاوه بر آن، اشی همواره به‌عنوان ایزدبانویی پاک و پارسا معرفی شده است.[۱۷] براساس تحقیقات صورت‌گرفته، خانواده‌های ایرانی، همواره به فرزندآوری، حیا و عفت اهمیت داده و در طول تاریخ، پایبندی به اصول و ارزش‌های بنیادی خانواده در میان ایرانیان وجود داشته است.[۱۸] باور به اشی و صفات برجستهٔ او در دوران ایران باستان، حکایت از دیرینگی این فرهنگ در میان ایرانیان دارد.

۵. ارتباط با ایزدان جنگ، ثروت و پاداش

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اشی با ایزد مهر در ارتباط بوده و در توزیع ثروت مهر، او را یاری رسانده است.[۱۹]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ اشی.
  2. ↑ Cassiopeia/Cassiope.
  3. ↑ «انسان‌شناسی و اسطوره‌شناسی»، وب‌سایت تبیان.
  4. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1371ش، ج2، ص272-274.
  5. ↑ «آیه الکرسی»، ویکی شیعه.
  6. ↑ بویس، زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، 1376ش، ص85.
  7. ↑ پورداوود، اوستا، 1381ش، یسن 43، بند 12.
  8. ↑ بویس، زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، 1376ش، ص307.
  9. ↑ کلنز، مقالاتی دربارهٔ زردشت و دین زردشتی، 1386ش، ص18.
  10. ↑ «ثواب و عقاب»، ویکی شیعه.
  11. ↑ آموزگار، تاریخ اساطیری ایران، 1386ش، ص30.
  12. ↑ حسینی، «بررسی جایگاه ایزدبانو اشی در باورهای ایران باستان»، 1389ش، ص73.
  13. ↑ یشتها، ابراهیم پورداوود، ج1 و 2، 1381ش، ارت یشت، بندهای 7، 8 و 14.
  14. ↑ یشتها، ابراهیم پورداوود، ج1 و 2، 1381ش، اردیشت: بندهای 12 و 13.
  15. ↑ «توکل بر خدا و توسل به معصومین رمز پیروزی انقلاب اسلامی بود»، خبرگزاری فارس.
  16. ↑ یشتها، ابراهیم پورداوود، 1381ش، اردیشت: بندهای 9-11.
  17. ↑ جمشیدی، «تجلی کارکردهای ایزدبانو اشی در زنان شاهنامه»، 1400ش، ص128-129.
  18. ↑ «نجابت از ویژگی‌های مهم خانواده‌های ایرانی است؛ رسانۀ ملی ویژگی‌های مخاطبان را در نظر بگیرد»، خبرگزاری مهر.
  19. ↑ بویس، تاریخ کیش زرتشت، 1376ش، ص84.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • آموزگار، ژاله، تاریخ اساطیری ایران، چ۹، تهران، سمت، ۱۳۸۶ش.
  • «انسان‌شناسی و اسطوره‌شناسی»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بازدید: ۸ مرداد ۱۴۰۲ش.
  • «آیه الکرسی»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۲ش.
  • بویس، مری، زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، ترجمهٔ عسکر بهرامی، چ۹، تهران، ققنوس، ۱۳۷۶ش.
  • پورداوود، ابراهیم، اوستا، یشت‌ها، چ۴، تهران، اساطیر، ۱۳۸۱ش.
  • «توکل بر خدا و توسل به معصومین رمز پیروزی انقلاب اسلامی بود»، خبرگزاری فارس، تاریخ بارگذاری: ۱۲ خرداد ۱۳۹۳ش.
  • «ثواب و عقاب»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
  • جمشیدی، زهرا، «تجلی کارکردهای ایزدبانو اشی در زنان شاهنامه»، پژوهشنامهٔ ادب حماسی، سال ۱۴، شمارهٔ ۳۴، ۱۴۰۰ش.
  • حسینی، نغمه، «بررسی جایگاه ایزدبانو اشی در باورهای ایران باستان»، نشریهٔ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دورهٔ ۶، شمارهٔ ۱۸، ۱۳۸۹ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
  • کلنز، ژان، مقالاتی دربارهٔ زردشت و دین زردشتی، ترجمهٔ حمیدرضا قائم مقامی، چ۱، تهران، فرزان، ۱۳۸۶ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.
  • «نجابت از ویژگی‌های مهم خانواده‌های ایرانی است؛ رسانهٔ ملی ویژگی‌های مخاطبان را در نظر بگیرد»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: ۲۹ بهمن ۱۳۹۲ش.
  • یشت‌ها، ابراهیم پورداوود، تهران، اساطیر، ۱۳۸۱ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:اشی&oldid=41657»