پیشنویس:عزت نفس: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:عزت نفس.jpg|جایگزین=کارگاه تربیتی افزایش عزت نفس دختران|بندانگشتی|برگزاری کارگاه تربیتی افزایش عزت نفس دختران در [[کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان]] هشتگرد، همزمان با هفته سلامت بانوان؛ آبان ۱۴۰۳ش]] | |||
{{درشت|'''عزت نفس'''}}؛ ارجمندی و ارزش هر فرد نزد خود. | |||
عزت نفس، [[احساس]] ارزش و ارجمندی است که فرد نسبت به خود دارد. عزت نفس، از جمله فضائل اخلاقی است که بر الگوهای پیشرفت، عملکرد، تعامل با دیگران و سلامت روانی افراد تأثیرگذار است؛ بههمین دلیل، همواره بر ارزیابی مثبت فرد از خود تأکید شده و راهکارهایی برای تقویت آن ارائه شده است. | |||
==مفهومشناسی عزت نفس== | |||
واژهٔ عزت که در [[قرآن]] برای [[خدا]]، رسول و مؤمنین بهکار رفته<ref>سوره منافقون، آیه 63.</ref> در لغت بهمعنای بزرگواری، ارجمندی و [[کرامت]] است. [[عزت نفس]] نیز بهمعنای مناعت و شرافت،<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/عزت دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ عزت.]</ref> زاییدهٔ زندگی اجتماعی و ارزشهای آن است که در تمامی فعالیتهای روزانهٔ انسان تأثیرگذار بوده و از مهمترین جنبههای شخصیت و نیز تعیینکنندهٔ ویژگیهای رفتاری انسان بهشمار میرود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/73190/fa غفاری و دیگران، «تأثیر برنامۀ ورزشی منظم گروهی بر عزت نفس دانشجویان پرستاری»، 1386ش، ص52.]</ref> | |||
عزت نفس، همچون یک انگیزهٔ قوی عمل کرده و فرد را در رسیدن به اهداف، کمک میکند.<ref>[https://www.darmankade.com/blog/self-esteem/ «عزت نفس چه تأثیری بر زندگی انسان دارد؟ راهکارهای مؤثر برای افزایش آن»، وبسایت درمانکده.]</ref> عزت نفس دارای ابعاد پنجگانه شامل ۱. کلی؛ ۲. تحصیلی؛ ۳. جسمی؛ ۴. خانوادگی و ۵. اجتماعی<ref>[https://www.sid.ir/paper/137616/fa شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص161.]</ref> است. | |||
==فواید عزت نفس== | |||
فردی که احساس خودارزشمندی و عزت نفس دارد، با چالشها و مشکلات زندگی، آسانتر کنار میآید.<ref>[https://www.sid.ir/paper/73190/fa غفاری و دیگران، «تأثیر برنامۀ ورزشی منظم گروهی بر عزت نفس دانشجویان پرستاری»، 1386ش، ص53.]</ref> عزت نفس، [[رضایت از زندگی]] را نیز بهصورت معناداری تحت تأثیر قرار میدهد. افرادی که عزت نفس بالایی دارند، از خلاقیت، سازگاری بینفردی، [[شادی]]، [[اعتماد به نفس|اعتماد بهنفس]] و سلامت فردی بیشتری برخوردار هستند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/137616/fa شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص153.]</ref> | |||
از دیگر فواید عزت نفس میتوان به نگرش مثبت به [[زندگی]]، احساس برابری با دیگران، احساس اطمینان همیشگی، توانایی نه گفتن در هر موضوعی و بیان راحت نیازهای خود بدون خجالت، اشاره کرد.<ref>[https://www.darmankade.com/blog/self-esteem/ «عزت نفس چه تأثیری بر زندگی انسان دارد؟ راهکارهای مؤثر برای افزایش آن»، وبسایت درمانکده.]</ref> | |||
[[روانشناسی|روانشناسان]] بر این باورند که میان عزت نفس و بسیاری از ویژگیهای تأثیرگذار بر زندگی افراد، همبستگی عمیقی وجود داشته و تمامی مسائل روانی بهجز اختلالات بیولوژیکی، ریشه در کمی عزت نفس و داوری منفی فرد نسبت به خود دارد. | |||
گروهی دیگر از کارشناسان نیز معتقدند میان عزت نفس پایین با ارتکاب جرائم جنسی، مشکلات عاطفی، قلدری در کودکان، پرورش عقاید و رفتارهای مثبت دربارهٔ اعتیاد بهخصوص در مردان، بروز نشانههای [[افسردگی]] و ناامیدی، سطح بالاتری از [[اضطراب امتحان]]، پیشرفت تحصیلی پایینتر نسبت به دیگران و اضطراب، ارتباطی عمیق وجود دارد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/137616/fa شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص152-154.]</ref> | |||
==راهکارهای تقویت عزت نفس== | ==راهکارهای تقویت عزت نفس== | ||
پر کردن اوقات فراغت، برقراری تعاملهای اجتماعی با همسالان، ورزش و داشتن انگیزه را ازجمله راهکارهای تقویت عزت نفس معرفی کردهاند.<ref>Kubota, “Aerobic exercise and self-esteem in children”, 2002, V24(12), P127.</ref> | [[پرونده:فارغ التحصیلی.jpg|جایگزین=برگزاری مراسم جشن فارغالتحصیلی دانشجویان رشتههای تحصیلی دانشکده شریعتی|بندانگشتی|برگزاری مراسم جشن فارغالتحصیلی دانشجویان رشتههای تحصیلی دانشکده شریعتی]] | ||
# مثبت اندیشیدن | پر کردن اوقات فراغت، برقراری تعاملهای اجتماعی با همسالان، [[ورزش]] و داشتن انگیزه را ازجمله راهکارهای تقویت عزت نفس معرفی کردهاند.<ref>Kubota, “Aerobic exercise and self-esteem in children”, 2002, V24(12), P127.</ref> از دیگر راهکارهای افزایش عزت نفس میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
# افتخار کردن به موفقیتهای خود؛ | #مثبت اندیشیدن دربارهٔ خود؛ | ||
# تعیین هدف در زندگی؛ | #افتخار کردن به موفقیتهای خود؛ | ||
# وفادار ماندن به ارزشهای خود؛ | #تعیین هدف در زندگی؛ | ||
# پذیرفتن کامل نبودن آدمی؛ | #وفادار ماندن به ارزشهای خود؛ | ||
# مراقبت از بدن خود؛ | #پذیرفتن کامل نبودن آدمی؛ | ||
# فعال و پرانرژی بودن.<ref>[https://www.chetor.com/153933- | #مراقبت از بدن خود؛ | ||
#فعال و پرانرژی بودن.<ref>[https://www.chetor.com/153933-تعریف-عزت-نفس/ مقدس برهان، «تعریف عزت نفس و 6 توصیۀ کاربردی برای افزایش عزت نفس»، وبسایت چطور.]</ref> | |||
==عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس== | ==عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس== | ||
عوامل بسیاری در ایجاد عزت نفس و رشد آن دخالت دارند؛ مانند ژنتیک، شخصیت، تجارب زندگی، سن، سلامتی، تفکرات، شرایط اجتماعی، واکنشهای دیگران و | عوامل بسیاری در ایجاد عزت نفس و رشد آن دخالت دارند؛ مانند ژنتیک، شخصیت، تجارب زندگی، سن، سلامتی، تفکرات، شرایط اجتماعی، واکنشهای دیگران و مقایسهٔ خود با دیگران. کارشناسان، عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس را به دو گروه تقسیم کردهاند: | ||
===عوامل بیرونی=== | ===عوامل بیرونی=== | ||
عواملی مانند کیفیت | عواملی مانند کیفیت رابطهٔ [[نقش مادری|مادر]]- [[کودک]]، تجربههای اجتماعی، بازخوردهای اطرافیان، تجربههای آسیبزا، رویدادهای جاری زندگی، [[طلاق]]، بیخانمانی، بدرفتاری جسمی و جنسی، سطح عزت نفس والدین، روابط بین والدین و ساختار خانواده.<ref>[https://www.sid.ir/paper/137616/fa شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص153.]</ref> | ||
===عوامل درونی=== | ===عوامل درونی=== | ||
عواملی که از درون آدمی نشأت میگیرند مانند معنویت، باورها، اعمال و رفتار و نقطهنظرها.<ref>[https://pardisplan.com/ | عواملی که از درون آدمی نشأت میگیرند مانند معنویت، باورها، اعمال و رفتار و نقطهنظرها.<ref>[https://pardisplan.com/عوامل-تاثیر-گذار-بر-عزت-نفس/#:~:text=عوامل%20زیادی%20در%20ایجاد%20عزت، مقایسه%20خود%20با%20دیگران%20 روشن، «عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس»، وبسایت پردیس پلان.]</ref> | ||
از دیگر عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | از دیگر عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
====۱. ورزش==== | |||
عزت نفس، ازجمله عوامل کلیدی در روند رشد روانی فرد بوده و آثار برجستهای بر جریان فکری، احساسات، تمایلات، ارزشها و اهداف فرد دارد. ورزش نیز منجر به ایجاد احساس کفایت و افزایش کارایی فرد میشود. کارشناسان معتقدند که این افزایش کارایی و کفایت، منجر به شکلگیری احساس کنترل بر زندگی شده و بنابراین، عزت نفس افزایش مییابد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/73190/fa غفاری و دیگران، «تأثیر برنامۀ ورزشی منظم گروهی بر عزت نفس دانشجویان پرستاری»، 1386ش، ص52.]</ref> | |||
آنها بر این باورند که فعالیتهای فیزیکی و ورزش، تأثیر بسزایی بر جنبههای روانی افراد از جمله عزت نفس دارند.<ref>Boyd, “The effect of physical activity intervention package on the self-esteem of pre-adolescentand adolescent females”, 1997, V32(127), P693.</ref> برنامهٔ ورزشی منظم نهتنها بر سلامت جسمی افراد، بلکه بر سلامت روانی، مقابله با نگرانی و [[افسردگی]] و نیز افزایش درک مفهوم خود تأثیر میگذارند.<ref>Heath, “Physical activity patterns in American high school students: results from the 1990”, 1994, V148(11), P1131.</ref> | |||
====۲. مفاهیم معنوی==== | |||
پژوهشهای صورتگرفته نشان دادهاند که آموزش مفاهیم معنوی بر ابعاد مختلف عزت نفس آدمی تأثیرگذار بوده و عزت نفس اجتماعی و عمومی افراد را بهصورت چشمگیری افزایش میدهد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/137616/fa شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص151.]</ref> این پژوهشها حکایت از آن دارند که سلامت جسمانی و عزت نفس افراد مذهبی در مقایسه با منکران خداوند، بهصورت معناداری بیشتر است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/137616/fa شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص156.]</ref> | |||
افرادی که با مفاهیمی همچون دمیده شدن روح الهی در انسان (تبیین جایگاه والای انسانی)، توجه به روابط بین فردی و تأثیر رفتار خود بر دیگران (برقراری رابطهٔ محبتآمیز)، [[توبه]] و [[توکل]] به خدا در کارها (رفع نیاز به وابستگی)، حمایت خداوند از بندگان (ایجاد امنیت و آرامشبخشی)، خوب گوش دادن و خوب صحبت کردن (ارتباط کلامی)، شناخت استعدادهای خود (شناسایی استعدادها و ارزشگذاری) و تصویرسازی مثبت از آینده (جهتبخشی و آیندهنگری) آشنا هستند، از سطح عزت نفس بالاتری برخودار هستند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/137616/fa شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص167.]</ref> | |||
همچنین، داشتن معنا در زندگی و احساس تعلق به منبعی والا، امید به کمک خداوند در چالشها و شرایط سخت زندگی و نیز بهرهمندی از حمایتهای اجتماعی و معنوی، ازجمله مواردی هستند که افراد مذهبی با بهرهگیری از آنها میتوانند در رویارویی با حوادث سخت زندگی، آسیب کمتری را متحمل شوند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/113155/fa فکوری و دیگران، «ارتباط باورهای مذهبی با عزت نفس در دانشجویان»، 1394ش، ص51.]</ref> | |||
====۳. موسیقی==== | |||
کارشناسان معتقدند که [[موسیقی]] درمانی، یک ضد افسردگی طبیعی بوده و با دقت در انتخاب نوع موسیقی میتوان بر خُلق و کاهش افسردگی در افراد تأثیر گذاشت؛ بنابراین، استفاده از موسیقی با ریتم ملایم و آرامشبخش در کاهش ریشههای افسردگی مانند [[مدیریت خشم|خشم]]، ناکامی، [[غم]] و [[اضطراب]] تأثیرگذار بوده و در بهبود الگوهای رفتاری و تقویت عزت نفس نقشی چشمگیر دارد. در حوزهٔ [[سالمندی]] نیز موسیقی درمانی، بهعنوان روشی خلاقانه شناخته میشود که شامل فعالیتهایی همچون گوش دادن به موسیقی، آواز خواندن و نواختن آلات موسیقی میشود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/387094/fa حسینی و زادهمحمدی، «تأثیر موسیقی درمانی بر عزت نفس و معنای زندگی در سالمندان»، 1400ش، ص497-498.]</ref> | |||
====۴. رسانههای اجتماعی==== | |||
آدمی موجودی اجتماعی بوده و برای بقا، حفظ سلامت و نشاط در زندگی نیازمند برقراری ارتباط با دیگران است. در این میان، رسانههای اجتماعی به افراد این فرصت را میدهند تا راحتتر با دیگران ارتباط برقرار کنند. کارشناسان معتقدند که انسانها، در فضای مجازی، در بسیاری از مواقع، گول ظواهر پرزرق و برق دیگران را خورده و عزت نفس آنها کاهش مییابد. | |||
این در حالی است که آنچه افراد در رسانههای اجتماعی به اشتراک میگذارند، تنها ظواهر بوده و تصویر واقعی از زندگی آنها نیست. آنها بر این باورند که برای بالا بردن عزت نفس، نیازی به کنار گذاشتن رسانههای اجتماعی نبوده و تنها کافی است تا آدمی از آنها با هوشیاری استفاده کند.<ref>[https://karlib.com/blog/10-ways-to-increase-self-esteem/ ولی محمدی، «راهکارهای اساسی برای بالا بردن عزت نفس»، وبسایت کارلیب.]</ref> | |||
==عزت نفس در اسلام== | ==عزت نفس در اسلام== | ||
اسلام، همواره بر عزت و عزیز بودن آدمی تأکید داشته و بههمین دلیل، بر عواملی سفارش کرده که نهتنها موجب عزت آدمی هستند بلکه منجر به بقای آن در آدمی نیز میشوند. عزت نفس در اسلام بهمعنای داشتن حالت مناعت و احساس شرافت است. قرآن، عزت را از آنِ خدا، پیامبر و مؤمنان دانسته و اعتقاد درست و عمل صالح را ازجمله راههای دستیابی به آن معرفی کرده است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/ | اسلام، همواره بر عزت و عزیز بودن آدمی تأکید داشته و بههمین دلیل، بر عواملی سفارش کرده که نهتنها موجب عزت آدمی هستند بلکه منجر به بقای آن در آدمی نیز میشوند. عزت نفس در [[اسلام]] بهمعنای داشتن حالت مناعت و احساس شرافت است. قرآن، عزت را از آنِ خدا، پیامبر و مؤمنان دانسته و اعتقاد درست و عمل صالح را ازجمله راههای دستیابی به آن معرفی کرده است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/عزت_نفس «عزت نفس»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref> | ||
# اطاعت از خداوند: در روایتی از [[امام علی]] آمده که هر کسی که اطاعت خدا کند، عزت یافته و قوی میشود.<ref>دلشاد تهرانی، سیری در تربیت اسلامی، 1385ش، ص221.</ref> | |||
# تقوای الهی: در روایتی از [[پیامبر اسلام]] آمده که هر کسی میخواهد با عزتترین مردمان باشد، تقوای الهی پیشه کند.<ref>دلشاد تهرانی، سیری در تربیت اسلامی، 1385ش، ص212.</ref> | انسان، همچنین، با انجام کارهایی همچون حفظ زبان، [[قناعت]]، صبر بر مصیبت، کظم غیظ، احسان و گذشت میتواند به عزت نفس دست یابد.<ref>ری شهری، میزان الحکمه، 1384ش، ج7، ص369.</ref> | ||
# گفتار نیک: کارشناسان معتقدند که پاکیزگی سخن، به پاکیزگی محتوای آن بوده و پاکیزگی محتوا نیز بهدلیل مفاهیمی است که بر واقعیتهای عینی پاک همچون ذات پاک خداوندی و آیین حق و عدالت او، دلالت میکند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1387ش، ج18، ص194.</ref> | |||
# گسستن از غیرخدا: آدمی بههمان اندازه که به خداوند تکیه کرده و از غیرخدا دوری میکند، عزت مییابد.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/ | از جمله عوامل تحقق عزت نفس در آموزههای دین اسلام نیز میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
#اطاعت از خداوند: در روایتی از [[امام علی]] آمده که هر کسی که اطاعت خدا کند، عزت یافته و قوی میشود.<ref>دلشاد تهرانی، سیری در تربیت اسلامی، 1385ش، ص221.</ref> | |||
#تقوای الهی: در روایتی از [[پیامبر اسلام]] آمده که هر کسی میخواهد با عزتترین مردمان باشد، تقوای الهی پیشه کند.<ref>دلشاد تهرانی، سیری در تربیت اسلامی، 1385ش، ص212.</ref> | |||
#گفتار نیک: کارشناسان معتقدند که پاکیزگی سخن، به پاکیزگی محتوای آن بوده و پاکیزگی محتوا نیز بهدلیل مفاهیمی است که بر واقعیتهای عینی پاک همچون ذات پاک خداوندی و آیین حق و عدالت او، دلالت میکند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1387ش، ج18، ص194.</ref> | |||
#گسستن از غیرخدا: آدمی بههمان اندازه که به خداوند تکیه کرده و از غیرخدا دوری میکند، عزت مییابد.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/عزت_نفس «عزت نفس»، ویکی فقه.]</ref> | |||
==تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس== | ==تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس== | ||
اعتماد به نفس بهمعنای اطمینان به خود و تواناییهای خود در مقابله با چالشهای گوناگون و حل مشکلات در رسیدن به موفقیت | [[پرونده:عزت نفس۱.png|بندانگشتی|بیت ششم مثنوی هفت اورنگ (جلد اول)؛ اشاره جامی در شعر به مفهوم عزت نفس]] | ||
[[اعتماد به نفس]] بهمعنای اطمینان به خود و تواناییهای خود در مقابله با چالشهای گوناگون و حل مشکلات در رسیدن به موفقیت است؛ بنابراین، اعتماد به نفس بر اساس معیارهای خارجی در راستای دستیابی به موفقیت و ارزشمند بودن، سنجیده میشود، اما عزت نفس، براساس ارزشهای درونفردی است. علاوه بر آن، عزت نفس، ویژگی ثابت و بدون تغییر نبوده و انعطافپذیر است.<ref>[https://karlib.com/blog/10-ways-to-increase-self-esteem/ ولی محمدی، «راهکارهای اساسی برای بالا بردن عزت نفس»، وبسایت کارلیب.]</ref> | |||
==عزت نفس در ادبیات فارسی== | در متون دینی نیز از آنچه که عزت نفس تعبیر شده است به استغنای نفس از خلق، غنای طبع و ابای نفس تعبیر شده که امر مطلوب است. اما اعتماد به نفس یک مفهوم غربی و برساخته تمدن مدرن است؛ در نگاه [[توحید|توحیدی]] اعتماد به خدا و افتخار به بندگی او فضیلت است نه اعتماد به نفس. عزت نفس هم در ارتباط با خدا معنا دار میشود؛ چون عزت فقط از خدا است.<ref>طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، 1374، ج4، ص596ش.</ref> | ||
مفهوم عزت نفس، از دیرباز در نوشتههای ادیبان فارسیزبان نیز آمده است؛ برای مثال، جامی در شعر خود گفته است:<ref>[https://ganjoor.net/jami/7ourang/7-4/sh94 جامی، هفت اورنگ، سبحه الابرار، بخش 94، بیت 22، وبسایت گنجور.]</ref> | |||
==عزت نفس در ادبیات فارسی== | |||
مفهوم عزت نفس، از دیرباز در نوشتههای ادیبان فارسیزبان نیز آمده است؛ برای مثال، جامی در شعر خود گفته است:<ref>[https://ganjoor.net/jami/7ourang/7-4/sh94 جامی، هفت اورنگ، سبحه الابرار، بخش 94، بیت 22، وبسایت گنجور.]</ref>{{سخ}} | |||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|در قناعت که تو را دسترس است|گر همه عزت نفس است، بس است }} | {{ب|در قناعت که تو را دسترس است|گر همه عزت نفس است، بس است}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
شیخ بهائی نیز در شعر خود به این مفهوم اشاره کرده است:<ref> [https://vajehyab.com/dehkhoda/ | شیخ بهائی نیز در شعر خود به این مفهوم اشاره کرده است:<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/عزت دهخدا، لغتنامه، وبسایت واژهیاب ذیل واژۀ عزت.]</ref>{{سخ}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|گر تو خواهی عزت نفس ای فلان|رو نهان شو چون پری از مردمان }} | {{ب|گر تو خواهی عزت نفس ای فلان|رو نهان شو چون پری از مردمان}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | |||
* جامی، هفت اورنگ، سبحهالابرار، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: | ==منابع== | ||
* حسینی، جواد و زادهمحمدی، علی، «تأثیر موسیقی درمانی بر عزت نفس و معنای زندگی در سالمندان»، | {{آغاز منابع}} | ||
* دلشاد تهرانی، مصطفی، سیری در تربیت اسلامی، تهران، دریا، | * جامی، هفت اورنگ، سبحهالابرار، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: | * حسینی، جواد و زادهمحمدی، علی، «تأثیر موسیقی درمانی بر عزت نفس و معنای زندگی در سالمندان»، نشریهٔ روانشناسی کاربردی، دورهٔ ۱۵، شمارهٔ ۳ (پیاپی ۵۹)، ۱۴۰۰ش. | ||
* روشن، پردیس، «عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس»، وبسایت پردیس پلان، تاریخ بارگذاری: | * دلشاد تهرانی، مصطفی، سیری در تربیت اسلامی، تهران، دریا، ۱۳۸۵ش. | ||
* ری شهری، محمد، میزان الحکمه، تهران، دارالحدیث، | * دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* شریعتمداری، آسیه و امینی، آرزو، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، | * روشن، پردیس، «عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس»، وبسایت پردیس پلان، تاریخ بارگذاری: ۱۸ خرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* «عزت نفس چه تأثیری بر زندگی انسان دارد؟ راهکارهای مؤثر برای افزایش آن»، وبسایت درمانکده، تاریخ بازدید: | * ری شهری، محمد، میزان الحکمه، تهران، دارالحدیث، ۱۳۸۴ش. | ||
* «عزت نفس»، | * شریعتمداری، آسیه و امینی، آرزو، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، نشریهٔ پژوهش در نظامهای آموزشی، دورهٔ ۱۲، شمارهٔ ۴۱، ۱۳۹۷ش. | ||
* «عزت نفس»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: | * طباطبایی، سیدمحمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمد باقر موسوی همدانی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۴ش. | ||
* غفاری، فاطمه و دیگران، «تأثیر | * «عزت نفس چه تأثیری بر زندگی انسان دارد؟ راهکارهای مؤثر برای افزایش آن»، وبسایت درمانکده، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* فکوری، الهام و دیگران، «ارتباط باورهای مذهبی با عزت نفس در دانشجویان»، | * «عزت نفس»، دانشنامهٔ اسلامی، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* مقدس برهان، مریم، «تعریف عزت نفس و | * «عزت نفس»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، | * غفاری، فاطمه و دیگران، «تأثیر برنامهٔ ورزشی منظم گروهی بر عزت نفس دانشجویان پرستاری»، مجلهٔ علمی پژوهشی دانشگاه علم پزشکی بابل، دورهٔ ۹، شمارهٔ ۱، ۱۳۸۶ش. | ||
* ولی محمدی، فاطمه، «راهکارهای اساسی برای بالا بردن عزت نفس»، وبسایت کارلیب، تاریخ بارگذاری: | * فکوری، الهام و دیگران، «ارتباط باورهای مذهبی با عزت نفس در دانشجویان»، نشریهٔ علوم پزشکی زانکو، دورهٔ ۱۶، شمارهٔ ۴۹، ۱۳۹۴ش. | ||
* مقدس برهان، مریم، «تعریف عزت نفس و ۶ توصیهٔ کاربردی برای افزایش عزت نفس»، وبسایت چطور، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش. | |||
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۷ش. | |||
* ولی محمدی، فاطمه، «راهکارهای اساسی برای بالا بردن عزت نفس»، وبسایت کارلیب، تاریخ بارگذاری: ۱۱ بهمن ۱۴۰۱ش. | |||
* Boyd KR, Hrycaiko DW, “The effect of physical activity intervention package on the self-esteem of pre-adolescentand adolescent females”, Adolescence, 1997. | * Boyd KR, Hrycaiko DW, “The effect of physical activity intervention package on the self-esteem of pre-adolescentand adolescent females”, Adolescence, 1997. | ||
* Heath GW, Pratt M, Warren CW, Kann L, “Physical activity patterns in American high school students: results from the 1990”, Youth risk behavior survey, Arch Pediatr Adolesc Med, 1994. | * Heath GW, Pratt M, Warren CW, Kann L, “Physical activity patterns in American high school students: results from the 1990”, Youth risk behavior survey, Arch Pediatr Adolesc Med, 1994. | ||
* Kubota Y, Sasaki S, “Aerobic exercise and self-esteem in children”, J Behav Med, 2002. | * Kubota Y, Sasaki S, “Aerobic exercise and self-esteem in children”, J Behav Med, 2002. | ||
{{پایان منابع}} | |||
{{#seo: | |||
[[رده: | |title= عزت نفس چیست - راه کارهای تقویت عزت نفس در اسلام - ویکی زندگی | ||
[[رده: | |title_mode=Replaced Title | ||
[[رده: | |keywords= عزت نفس | ||
|description= تعریف کامل عزت نفس به همراه راه کارهای عملی افزایش و تقویت عزت نفس و موارد تأثیر گزار بر آن - ویکی زندگی | |||
}} | |||
{{بهداشت روان-افقی}} | |||
[[رده:بهداشت روان]] | |||
[[رده:روانشناسی مثبت]] | |||
[[رده:مهارتهای زندگی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۹:۲۷
عزت نفس؛ ارجمندی و ارزش هر فرد نزد خود.
عزت نفس، احساس ارزش و ارجمندی است که فرد نسبت به خود دارد. عزت نفس، از جمله فضائل اخلاقی است که بر الگوهای پیشرفت، عملکرد، تعامل با دیگران و سلامت روانی افراد تأثیرگذار است؛ بههمین دلیل، همواره بر ارزیابی مثبت فرد از خود تأکید شده و راهکارهایی برای تقویت آن ارائه شده است.
مفهومشناسی عزت نفس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]واژهٔ عزت که در قرآن برای خدا، رسول و مؤمنین بهکار رفته[۱] در لغت بهمعنای بزرگواری، ارجمندی و کرامت است. عزت نفس نیز بهمعنای مناعت و شرافت،[۲] زاییدهٔ زندگی اجتماعی و ارزشهای آن است که در تمامی فعالیتهای روزانهٔ انسان تأثیرگذار بوده و از مهمترین جنبههای شخصیت و نیز تعیینکنندهٔ ویژگیهای رفتاری انسان بهشمار میرود.[۳]
عزت نفس، همچون یک انگیزهٔ قوی عمل کرده و فرد را در رسیدن به اهداف، کمک میکند.[۴] عزت نفس دارای ابعاد پنجگانه شامل ۱. کلی؛ ۲. تحصیلی؛ ۳. جسمی؛ ۴. خانوادگی و ۵. اجتماعی[۵] است.
فواید عزت نفس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]فردی که احساس خودارزشمندی و عزت نفس دارد، با چالشها و مشکلات زندگی، آسانتر کنار میآید.[۶] عزت نفس، رضایت از زندگی را نیز بهصورت معناداری تحت تأثیر قرار میدهد. افرادی که عزت نفس بالایی دارند، از خلاقیت، سازگاری بینفردی، شادی، اعتماد بهنفس و سلامت فردی بیشتری برخوردار هستند.[۷]
از دیگر فواید عزت نفس میتوان به نگرش مثبت به زندگی، احساس برابری با دیگران، احساس اطمینان همیشگی، توانایی نه گفتن در هر موضوعی و بیان راحت نیازهای خود بدون خجالت، اشاره کرد.[۸]
روانشناسان بر این باورند که میان عزت نفس و بسیاری از ویژگیهای تأثیرگذار بر زندگی افراد، همبستگی عمیقی وجود داشته و تمامی مسائل روانی بهجز اختلالات بیولوژیکی، ریشه در کمی عزت نفس و داوری منفی فرد نسبت به خود دارد.
گروهی دیگر از کارشناسان نیز معتقدند میان عزت نفس پایین با ارتکاب جرائم جنسی، مشکلات عاطفی، قلدری در کودکان، پرورش عقاید و رفتارهای مثبت دربارهٔ اعتیاد بهخصوص در مردان، بروز نشانههای افسردگی و ناامیدی، سطح بالاتری از اضطراب امتحان، پیشرفت تحصیلی پایینتر نسبت به دیگران و اضطراب، ارتباطی عمیق وجود دارد.[۹]
راهکارهای تقویت عزت نفس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پر کردن اوقات فراغت، برقراری تعاملهای اجتماعی با همسالان، ورزش و داشتن انگیزه را ازجمله راهکارهای تقویت عزت نفس معرفی کردهاند.[۱۰] از دیگر راهکارهای افزایش عزت نفس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مثبت اندیشیدن دربارهٔ خود؛
- افتخار کردن به موفقیتهای خود؛
- تعیین هدف در زندگی؛
- وفادار ماندن به ارزشهای خود؛
- پذیرفتن کامل نبودن آدمی؛
- مراقبت از بدن خود؛
- فعال و پرانرژی بودن.[۱۱]
عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عوامل بسیاری در ایجاد عزت نفس و رشد آن دخالت دارند؛ مانند ژنتیک، شخصیت، تجارب زندگی، سن، سلامتی، تفکرات، شرایط اجتماعی، واکنشهای دیگران و مقایسهٔ خود با دیگران. کارشناسان، عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس را به دو گروه تقسیم کردهاند:
عوامل بیرونی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عواملی مانند کیفیت رابطهٔ مادر- کودک، تجربههای اجتماعی، بازخوردهای اطرافیان، تجربههای آسیبزا، رویدادهای جاری زندگی، طلاق، بیخانمانی، بدرفتاری جسمی و جنسی، سطح عزت نفس والدین، روابط بین والدین و ساختار خانواده.[۱۲]
عوامل درونی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عواملی که از درون آدمی نشأت میگیرند مانند معنویت، باورها، اعمال و رفتار و نقطهنظرها.[۱۳] از دیگر عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. ورزش
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عزت نفس، ازجمله عوامل کلیدی در روند رشد روانی فرد بوده و آثار برجستهای بر جریان فکری، احساسات، تمایلات، ارزشها و اهداف فرد دارد. ورزش نیز منجر به ایجاد احساس کفایت و افزایش کارایی فرد میشود. کارشناسان معتقدند که این افزایش کارایی و کفایت، منجر به شکلگیری احساس کنترل بر زندگی شده و بنابراین، عزت نفس افزایش مییابد.[۱۴]
آنها بر این باورند که فعالیتهای فیزیکی و ورزش، تأثیر بسزایی بر جنبههای روانی افراد از جمله عزت نفس دارند.[۱۵] برنامهٔ ورزشی منظم نهتنها بر سلامت جسمی افراد، بلکه بر سلامت روانی، مقابله با نگرانی و افسردگی و نیز افزایش درک مفهوم خود تأثیر میگذارند.[۱۶]
۲. مفاهیم معنوی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]پژوهشهای صورتگرفته نشان دادهاند که آموزش مفاهیم معنوی بر ابعاد مختلف عزت نفس آدمی تأثیرگذار بوده و عزت نفس اجتماعی و عمومی افراد را بهصورت چشمگیری افزایش میدهد.[۱۷] این پژوهشها حکایت از آن دارند که سلامت جسمانی و عزت نفس افراد مذهبی در مقایسه با منکران خداوند، بهصورت معناداری بیشتر است.[۱۸]
افرادی که با مفاهیمی همچون دمیده شدن روح الهی در انسان (تبیین جایگاه والای انسانی)، توجه به روابط بین فردی و تأثیر رفتار خود بر دیگران (برقراری رابطهٔ محبتآمیز)، توبه و توکل به خدا در کارها (رفع نیاز به وابستگی)، حمایت خداوند از بندگان (ایجاد امنیت و آرامشبخشی)، خوب گوش دادن و خوب صحبت کردن (ارتباط کلامی)، شناخت استعدادهای خود (شناسایی استعدادها و ارزشگذاری) و تصویرسازی مثبت از آینده (جهتبخشی و آیندهنگری) آشنا هستند، از سطح عزت نفس بالاتری برخودار هستند.[۱۹]
همچنین، داشتن معنا در زندگی و احساس تعلق به منبعی والا، امید به کمک خداوند در چالشها و شرایط سخت زندگی و نیز بهرهمندی از حمایتهای اجتماعی و معنوی، ازجمله مواردی هستند که افراد مذهبی با بهرهگیری از آنها میتوانند در رویارویی با حوادث سخت زندگی، آسیب کمتری را متحمل شوند.[۲۰]
۳. موسیقی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]کارشناسان معتقدند که موسیقی درمانی، یک ضد افسردگی طبیعی بوده و با دقت در انتخاب نوع موسیقی میتوان بر خُلق و کاهش افسردگی در افراد تأثیر گذاشت؛ بنابراین، استفاده از موسیقی با ریتم ملایم و آرامشبخش در کاهش ریشههای افسردگی مانند خشم، ناکامی، غم و اضطراب تأثیرگذار بوده و در بهبود الگوهای رفتاری و تقویت عزت نفس نقشی چشمگیر دارد. در حوزهٔ سالمندی نیز موسیقی درمانی، بهعنوان روشی خلاقانه شناخته میشود که شامل فعالیتهایی همچون گوش دادن به موسیقی، آواز خواندن و نواختن آلات موسیقی میشود.[۲۱]
۴. رسانههای اجتماعی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آدمی موجودی اجتماعی بوده و برای بقا، حفظ سلامت و نشاط در زندگی نیازمند برقراری ارتباط با دیگران است. در این میان، رسانههای اجتماعی به افراد این فرصت را میدهند تا راحتتر با دیگران ارتباط برقرار کنند. کارشناسان معتقدند که انسانها، در فضای مجازی، در بسیاری از مواقع، گول ظواهر پرزرق و برق دیگران را خورده و عزت نفس آنها کاهش مییابد.
این در حالی است که آنچه افراد در رسانههای اجتماعی به اشتراک میگذارند، تنها ظواهر بوده و تصویر واقعی از زندگی آنها نیست. آنها بر این باورند که برای بالا بردن عزت نفس، نیازی به کنار گذاشتن رسانههای اجتماعی نبوده و تنها کافی است تا آدمی از آنها با هوشیاری استفاده کند.[۲۲]
عزت نفس در اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اسلام، همواره بر عزت و عزیز بودن آدمی تأکید داشته و بههمین دلیل، بر عواملی سفارش کرده که نهتنها موجب عزت آدمی هستند بلکه منجر به بقای آن در آدمی نیز میشوند. عزت نفس در اسلام بهمعنای داشتن حالت مناعت و احساس شرافت است. قرآن، عزت را از آنِ خدا، پیامبر و مؤمنان دانسته و اعتقاد درست و عمل صالح را ازجمله راههای دستیابی به آن معرفی کرده است.[۲۳]
انسان، همچنین، با انجام کارهایی همچون حفظ زبان، قناعت، صبر بر مصیبت، کظم غیظ، احسان و گذشت میتواند به عزت نفس دست یابد.[۲۴]
از جمله عوامل تحقق عزت نفس در آموزههای دین اسلام نیز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- اطاعت از خداوند: در روایتی از امام علی آمده که هر کسی که اطاعت خدا کند، عزت یافته و قوی میشود.[۲۵]
- تقوای الهی: در روایتی از پیامبر اسلام آمده که هر کسی میخواهد با عزتترین مردمان باشد، تقوای الهی پیشه کند.[۲۶]
- گفتار نیک: کارشناسان معتقدند که پاکیزگی سخن، به پاکیزگی محتوای آن بوده و پاکیزگی محتوا نیز بهدلیل مفاهیمی است که بر واقعیتهای عینی پاک همچون ذات پاک خداوندی و آیین حق و عدالت او، دلالت میکند.[۲۷]
- گسستن از غیرخدا: آدمی بههمان اندازه که به خداوند تکیه کرده و از غیرخدا دوری میکند، عزت مییابد.[۲۸]
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اعتماد به نفس بهمعنای اطمینان به خود و تواناییهای خود در مقابله با چالشهای گوناگون و حل مشکلات در رسیدن به موفقیت است؛ بنابراین، اعتماد به نفس بر اساس معیارهای خارجی در راستای دستیابی به موفقیت و ارزشمند بودن، سنجیده میشود، اما عزت نفس، براساس ارزشهای درونفردی است. علاوه بر آن، عزت نفس، ویژگی ثابت و بدون تغییر نبوده و انعطافپذیر است.[۲۹]
در متون دینی نیز از آنچه که عزت نفس تعبیر شده است به استغنای نفس از خلق، غنای طبع و ابای نفس تعبیر شده که امر مطلوب است. اما اعتماد به نفس یک مفهوم غربی و برساخته تمدن مدرن است؛ در نگاه توحیدی اعتماد به خدا و افتخار به بندگی او فضیلت است نه اعتماد به نفس. عزت نفس هم در ارتباط با خدا معنا دار میشود؛ چون عزت فقط از خدا است.[۳۰]
عزت نفس در ادبیات فارسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مفهوم عزت نفس، از دیرباز در نوشتههای ادیبان فارسیزبان نیز آمده است؛ برای مثال، جامی در شعر خود گفته است:[۳۱]
الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
شیخ بهائی نیز در شعر خود به این مفهوم اشاره کرده است:[۳۲]
الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ سوره منافقون، آیه 63.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ عزت.
- ↑ غفاری و دیگران، «تأثیر برنامۀ ورزشی منظم گروهی بر عزت نفس دانشجویان پرستاری»، 1386ش، ص52.
- ↑ «عزت نفس چه تأثیری بر زندگی انسان دارد؟ راهکارهای مؤثر برای افزایش آن»، وبسایت درمانکده.
- ↑ شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص161.
- ↑ غفاری و دیگران، «تأثیر برنامۀ ورزشی منظم گروهی بر عزت نفس دانشجویان پرستاری»، 1386ش، ص53.
- ↑ شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص153.
- ↑ «عزت نفس چه تأثیری بر زندگی انسان دارد؟ راهکارهای مؤثر برای افزایش آن»، وبسایت درمانکده.
- ↑ شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص152-154.
- ↑ Kubota, “Aerobic exercise and self-esteem in children”, 2002, V24(12), P127.
- ↑ مقدس برهان، «تعریف عزت نفس و 6 توصیۀ کاربردی برای افزایش عزت نفس»، وبسایت چطور.
- ↑ شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص153.
- ↑ مقایسه%20خود%20با%20دیگران%20 روشن، «عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس»، وبسایت پردیس پلان.
- ↑ غفاری و دیگران، «تأثیر برنامۀ ورزشی منظم گروهی بر عزت نفس دانشجویان پرستاری»، 1386ش، ص52.
- ↑ Boyd, “The effect of physical activity intervention package on the self-esteem of pre-adolescentand adolescent females”, 1997, V32(127), P693.
- ↑ Heath, “Physical activity patterns in American high school students: results from the 1990”, 1994, V148(11), P1131.
- ↑ شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص151.
- ↑ شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص156.
- ↑ شریعتمداری و امینی، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، 1397ش، ص167.
- ↑ فکوری و دیگران، «ارتباط باورهای مذهبی با عزت نفس در دانشجویان»، 1394ش، ص51.
- ↑ حسینی و زادهمحمدی، «تأثیر موسیقی درمانی بر عزت نفس و معنای زندگی در سالمندان»، 1400ش، ص497-498.
- ↑ ولی محمدی، «راهکارهای اساسی برای بالا بردن عزت نفس»، وبسایت کارلیب.
- ↑ «عزت نفس»، دانشنامۀ اسلامی.
- ↑ ری شهری، میزان الحکمه، 1384ش، ج7، ص369.
- ↑ دلشاد تهرانی، سیری در تربیت اسلامی، 1385ش، ص221.
- ↑ دلشاد تهرانی، سیری در تربیت اسلامی، 1385ش، ص212.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1387ش، ج18، ص194.
- ↑ «عزت نفس»، ویکی فقه.
- ↑ ولی محمدی، «راهکارهای اساسی برای بالا بردن عزت نفس»، وبسایت کارلیب.
- ↑ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، 1374، ج4، ص596ش.
- ↑ جامی، هفت اورنگ، سبحه الابرار، بخش 94، بیت 22، وبسایت گنجور.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، وبسایت واژهیاب ذیل واژۀ عزت.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- جامی، هفت اورنگ، سبحهالابرار، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش.
- حسینی، جواد و زادهمحمدی، علی، «تأثیر موسیقی درمانی بر عزت نفس و معنای زندگی در سالمندان»، نشریهٔ روانشناسی کاربردی، دورهٔ ۱۵، شمارهٔ ۳ (پیاپی ۵۹)، ۱۴۰۰ش.
- دلشاد تهرانی، مصطفی، سیری در تربیت اسلامی، تهران، دریا، ۱۳۸۵ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش.
- روشن، پردیس، «عوامل تأثیرگذار بر عزت نفس»، وبسایت پردیس پلان، تاریخ بارگذاری: ۱۸ خرداد ۱۴۰۱ش.
- ری شهری، محمد، میزان الحکمه، تهران، دارالحدیث، ۱۳۸۴ش.
- شریعتمداری، آسیه و امینی، آرزو، «اثربخشی آموزش مفاهیم مذهبی بر عزت نفس دانش آموزان دبستانی»، نشریهٔ پژوهش در نظامهای آموزشی، دورهٔ ۱۲، شمارهٔ ۴۱، ۱۳۹۷ش.
- طباطبایی، سیدمحمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمد باقر موسوی همدانی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۴ش.
- «عزت نفس چه تأثیری بر زندگی انسان دارد؟ راهکارهای مؤثر برای افزایش آن»، وبسایت درمانکده، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «عزت نفس»، دانشنامهٔ اسلامی، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «عزت نفس»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش.
- غفاری، فاطمه و دیگران، «تأثیر برنامهٔ ورزشی منظم گروهی بر عزت نفس دانشجویان پرستاری»، مجلهٔ علمی پژوهشی دانشگاه علم پزشکی بابل، دورهٔ ۹، شمارهٔ ۱، ۱۳۸۶ش.
- فکوری، الهام و دیگران، «ارتباط باورهای مذهبی با عزت نفس در دانشجویان»، نشریهٔ علوم پزشکی زانکو، دورهٔ ۱۶، شمارهٔ ۴۹، ۱۳۹۴ش.
- مقدس برهان، مریم، «تعریف عزت نفس و ۶ توصیهٔ کاربردی برای افزایش عزت نفس»، وبسایت چطور، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۷ش.
- ولی محمدی، فاطمه، «راهکارهای اساسی برای بالا بردن عزت نفس»، وبسایت کارلیب، تاریخ بارگذاری: ۱۱ بهمن ۱۴۰۱ش.
- Boyd KR, Hrycaiko DW, “The effect of physical activity intervention package on the self-esteem of pre-adolescentand adolescent females”, Adolescence, 1997.
- Heath GW, Pratt M, Warren CW, Kann L, “Physical activity patterns in American high school students: results from the 1990”, Youth risk behavior survey, Arch Pediatr Adolesc Med, 1994.
- Kubota Y, Sasaki S, “Aerobic exercise and self-esteem in children”, J Behav Med, 2002.