پرش به محتوا

پیش‌نویس:تکریم سالمند: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
جز Wikizendegyfazel صفحهٔ تکریم سالمندان را به تکریم سالمند منتقل کرد
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''تکریم سالمندان'''</big>؛ توجه، خدمت‌گزاری، احترام و رفع نیازهای سالمندان.<br>
[[پرونده:تکریم سالمندان.jpg|جایگزین=بوسیدن یک مادربزرگ توسط نوه‌ها|بندانگشتی|بوسیدن یک مادربزرگ توسط نوه‌ها]]
{{درشت|'''تکریم سالمند'''}}؛ توجه، خدمت‌گزاری، احترام و رفع نیازهای افراد سالمند.
 
تکریم [[سالمند]] به‌معنای گذران وقت باکیفیت با او و نیز توجه و احترام به وی است. اختصاص دادن وقت و توجه کافی به سالمندان از طرف [[خانواده]] و جامعه، تأثیراتی شگرف بر سلامتی آنها داشته و بهره‌گیری از آنها به‌مثابه ذخایر فرهنگ و تجربه، به نفع تمامی اعضای [[خانواده]] و جامعه است.
 
==مفهوم‌شناسی تکریم سالمندان==
سالمند در جهان امروزی به فردی اطلاق می‌شود که بیش از ۶۰ سال سن داشته و به‌دلیل پیامدها و عوارض ناشی از کهولت سن، نیاز به مراقبت و توان‌بخشی دارد. در اصطلاح فقهی نیز سالمند به فردی گفته می‌شود که به‌دلیل بالا رفتن سن، توانایی نگهداری و خدمت به خود را ندارد.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/sxs5j «مفهوم سالمندی و موقعیت آن در اسلام»، وب‌سایت ویستا.]</ref>


تکریم سالمندان به‌معنای گذران وقت باکیفیت با آنها و نیز توجه و احترام به آنان است. اختصاص دادن وقت و توجه کافی به سالمندان از طرف [[خانواده]] و جامعه، تأثیراتی شگرف بر سلامتی آنها داشته و بهره‌گیری از آنها به‌مثابه ذخایر فرهنگ و تجربه، به نفع تمامی اعضای خانواده و جامعه است.
==مفهوم‌شناسی==
سالمند در جهان امروزی به فردی اطلاق می‌شود که بیش از 60 سال سن داشته و به‌دلیل پیامدها و عوارض ناشی از کهولت سن، نیاز به مراقبت و توان‌بخشی دارد. در اصطلاح فقهی نیز سالمند به فردی گفته می‌شود که به‌دلیل بالا رفتن سن، توانایی نگهداری و خدمت به خود را ندارد.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/sxs5j «مفهوم سالمندی و موقعیت آن در اسلام»، وب‌سایت ویستا.]</ref> 
==موقعیت سالمندان و تحول اجتماعی==
==موقعیت سالمندان و تحول اجتماعی==
کارشناسان، بر این باورند که در جوامع سنتی، اهمیت سالمندان به‌مثابه ذخایر فرهنگ، دانش، تجربه و عقل، همواره مورد توجه بوده و امور جتماعی توسط شورایی از بزرگان و ریش‌سفیدان، مدیریت و کنترل می‌شد. افراد سالمند، به امور درون [[خانواده]] نیز مسلط بودند. همچنین، سالمندان گنجینۀ ارزشمندی از دانش و تجربه به‌شمار می‌آمدند. به‌ موازات تحولات اجتماعی و دگرگونی‌های فرهنگی، جایگاه سالمندان در جوامع معاصر دست‌خوش تغییراتی چشمگیر شد. کاهش اقتدار و ارزش [[سالمندان]] در خانواده و نیز جامعه، منجر به کم‌شدن اثر آنها در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی شده و آنها را به انواع مشکلات جسمی، روانی، فقر عاطفی و ارتباطی دچار کرده است. در جوامع دگرگون‌شدۀ امروزی، انباشتگی تجربه و دانش افراد سالمند، دیگر ارزشمند و مهم تلقی نمی‌شود و سالمندان موقعیت اجتماعی نازل و متزلزلی دارند.<ref> [https://vista.ir/w/a/16/oeztg/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2 «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا.]</ref>  
کارشناسان، بر این باورند که در جوامع سنتی، اهمیت سالمندان به‌مثابه ذخایر فرهنگ، دانش، تجربه و عقل، همواره مورد توجه بوده و امور جتماعی توسط شورایی از بزرگان و [[ریش‌سفید|ریش‌سفیدان]]، مدیریت و کنترل می‌شد. افراد سالمند، به امور درون [[خانواده]] نیز مسلط بودند. همچنین، سالمندان گنجینهٔ ارزشمندی از دانش و تجربه به‌شمار می‌آمدند. به موازات تحولات اجتماعی و دگرگونی‌های فرهنگی، جایگاه سالمندان در جوامع معاصر دست‌خوش تغییراتی چشمگیر شد.  
==تکریم سالمندان در فرهنگ ایرانیان==
 
نوع نگاه به دورۀ سالمندی در زندگی انسان‌ها، متأثر از فرهنگ جوامع است. نوع نگاه به سالمندان در جامعۀ ایرانی، از فرهنگ کهن ایرانی و اسلامی سرچشمه می‌گیرد که احترام به ریش‌سفیدان و بزرگان را سفارش می‌کند.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/9iwfo «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.]</ref> ایرانیان در عهد باستان، برای بزرگداشت جایگاه و ارزش سالخوردگان روز مشخصی را تعیین کرده بودند. این روز مصادف با 25ام شهریور به‌نام «اشیش وانگ»<ref>Asis vang.</ref> معروف بوده است.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/9iwfo «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.]</ref>   بسیاری از کارشناسان غیرایرانی بر این باورند که فرهنگ ایرانیِ تکریم سالمندان می‌بایست به سیاست، طرح و برنامه تبدیل شده و به‌عنوان الگویی در منطقه و جهان مورد استفاده قرار گیرد.<ref> [https://www.irna.ir/news/84554884/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87 «فرهنگ احترام به سالمندان در ایران بعنوان الگو در دنیا استفاده شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> این فرهنگ غنی، در ادبیات نیز اثرگذار بوده و در ضرب‌المثل‌های بسیاری به آن اشاره شده است: «تدبیر از پیر، جنگ از جوان»، «ز سودای بزرگان هیچ‌کس نقصان نمی‌بیند» و «سخن بزرگان شنیدن، ادب است».<ref>[https://vista.ir/w/a/21/9iwfo «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.]</ref>
کاهش اقتدار و ارزش [[سالمندان]] در خانواده و نیز جامعه، منجر به کم‌شدن اثر آنها در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی شده و آنها را به انواع مشکلات جسمی، روانی، فقر عاطفی و ارتباطی دچار کرده است. در جوامع دگرگون‌شدهٔ امروزی، انباشتگی تجربه و دانش افراد سالمند، دیگر ارزشمند و مهم تلقی نمی‌شود و سالمندان موقعیت اجتماعی نازل و متزلزلی دارند.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/oeztg/جایگاه-سالمندان-از-دیروز-تا-امروز «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا.]</ref>
==تکریم سالمندان در آموزه‌های دینی==
 
==تکریم سالمند در فرهنگ ایرانی==
[[پرونده:یلدا.jpg|جایگزین=حافظ‌خوانی پدربزرگ برای نوه‌ها در شب یلدا|بندانگشتی|حافظ‌خوانی پدربزرگ برای نوه‌ها در شب یلدا]]
نوع نگاه به دورهٔ سالمندی در زندگی انسان‌ها، متأثر از فرهنگ جوامع است. نوع نگاه به سالمندان در جامعهٔ ایرانی، از فرهنگ کهن ایرانی و اسلامی سرچشمه می‌گیرد که احترام به ریش‌سفیدان و بزرگان را سفارش می‌کند.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/9iwfo «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.]</ref> ایرانیان در عهد باستان، برای بزرگداشت جایگاه و ارزش سالخوردگان روز مشخصی را تعیین کرده بودند. این روز مصادف با ۲۵ام شهریور به‌نام «اشیش وانگ»<ref>Asis vang.</ref> معروف بوده است.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/9iwfo «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.]</ref>  
 
بسیاری از کارشناسان غیرایرانی بر این باورند که فرهنگ ایرانیِ تکریم سالمندان می‌بایست به سیاست، طرح و برنامه تبدیل شده و به‌عنوان الگویی در منطقه و جهان مورد استفاده قرار گیرد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84554884/فرهنگ-احترام-به-سالمندان-در-ایران-بعنوان-الگو-در-دنیا-استفاده «فرهنگ احترام به سالمندان در ایران بعنوان الگو در دنیا استفاده شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> این فرهنگ غنی، در ادبیات نیز اثرگذار بوده و در ضرب‌المثل‌های بسیاری به آن اشاره شده است: «تدبیر از پیر، جنگ از جوان»، «ز سودای بزرگان هیچ‌کس نقصان نمی‌بیند» و «سخن بزرگان شنیدن، ادب است».<ref>[https://vista.ir/w/a/21/9iwfo «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.]</ref>
 
==تکریم سالمند در آموزه‌های دینی==
کارشناسان، تکریم سالمندان در آموزه‌های دینی را از دو جهت بررسی می‌کنند: منظر عام تکریم به انسان و منظر خاص تکریم به انسانِ سالمند.
کارشناسان، تکریم سالمندان در آموزه‌های دینی را از دو جهت بررسی می‌کنند: منظر عام تکریم به انسان و منظر خاص تکریم به انسانِ سالمند.
===تکریم سالمندان در قرآن===
===تکریم سالمندان در قرآن===
رعایت کرامت انسانی و احترام به‌عموم انسان‌ها مبنای تکریم سالمندان به‌صورت عمومی است.<ref>[https://ce.mazums.ac.ir/browse.php?a_id=419&sid=1&slc_lang=fa خلیلی و دیگران، «مروری بر کرامت سالمندی و عوامل مرتبط با آن»، 1397ش، ص11.]</ref>   در عین حال از مهم‌ترین آموزه‌های قرآن کریم، تکریم و احترام ویژه نسبت به والدین و سالمندان است. افراد سالمند، چه در خانه و به‌عنوان بزرگ‌تر خانواده و چه در جامعه، باید محترم شمرده شوند. از جمله مواردی که در آیات قرآن نسبت به تکریم سالمندان تأکید شده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
[[پرونده:تکریم سالمندان۸.jpg|جایگزین=شهید قاسم سلیمانی در حال بوسیدن صورت مادرش|بندانگشتی|شهید قاسم سلیمانی در حال بوسیدن صورت مادرش]]
# در برخی آیات قرآنی، نیکی به پدر و مادر، در کنار اصل توحید قرار گرفته است؛
رعایت [[کرامت]] انسانی و احترام به‌عموم انسان‌ها مبنای تکریم سالمندان به‌صورت عمومی است.<ref>[https://ce.mazums.ac.ir/browse.php?a_id=419&sid=1&slc_lang=fa خلیلی و دیگران، «مروری بر کرامت سالمندی و عوامل مرتبط با آن»، 1397ش، ص11.]</ref> در عین حال از مهم‌ترین آموزه‌های [[قرآن]] کریم، تکریم و احترام ویژه نسبت به والدین و سالمندان است. افراد سالمند، چه در [[خانه]] و به‌عنوان بزرگ‌تر خانواده و چه در جامعه، باید محترم شمرده شوند. از جمله مواردی که در آیات قرآن نسبت به تکریم سالمندان تأکید شده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
# اطلاق واژۀ «احسان» به والدین به‌خصوص در سنین پیری بالاتر از انفاق بوده و شامل محبت، ادب، آموزش، مشورت، اطاعت، تشکر و مراقبت از آنها می‌شود؛
#در برخی آیات قرآنی، نیکی به [[پدر]] و [[مادر]]، در کنار اصل [[توحید]] قرار گرفته است؛
# سفارش به تکریم سالمندان به‌ویژه والدین، به‌صورت بدون واسطه؛
#اطلاق واژهٔ «[[احسان به والدین|احسان]]» به والدین به‌خصوص در سنین پیری بالاتر از [[انفاق]] بوده و شامل [[محبت در خانواده|محبت]]، ادب، آموزش، مشورت، [[اطاعت از والدین در قرآن|اطاعت]]، تشکر و مراقبت از آنها می‌شود؛
# نداشتن هیچ‌گونه حدومرز برای احسان به والدین و تکریم سالمندان؛
#سفارش به تکریم سالمندان به‌ویژه والدین، به‌صورت بدون واسطه؛
# مطلق بودن واژۀ والدین در قرآن و شامل شدن تمامی والدین اعم از [[مسلمان]] و کافر.
#نداشتن هیچ‌گونه حدومرز برای احسان به والدین و تکریم سالمندان؛
مفسران با بررسی آیات قرآن دریافته‌اند که خداوند تأکید کرده تا فرزندان، در دوران پیری که افراد به بیشترین توجه، حمایت و محبت نیاز دارند، باید سالمندان را نزد خود نگه داشته و آنها را تا حد امکان از خود دور نکنند. همچنین، قرآن به انسان‌ها تأکید می‌کند که فرزندان، کم‌ترین سخن اهانت‌آمیزی به والدین نگفته و بلکه با گفتاری کریمانه با آنها سخن بگویند.<ref>مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج12، چ1، 1374ش، ص74-76 و ج7، ص40-42.</ref>
#مطلق بودن واژهٔ والدین در قرآن و شامل شدن تمامی والدین اعم از [[مسلمان]] و کافر.
مفسران با بررسی آیات قرآن دریافته‌اند که خداوند تأکید کرده تا فرزندان، در دوران پیری که افراد به بیشترین توجه، حمایت و [[محبت در خانواده|محبت]] نیاز دارند، باید سالمندان را نزد خود نگه داشته و آنها را تا حد امکان از خود دور نکنند. همچنین، قرآن به انسان‌ها تأکید می‌کند که فرزندان، کم‌ترین سخن اهانت‌آمیزی به والدین نگفته و بلکه با گفتاری کریمانه با آنها سخن بگویند.<ref>مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج12، چ1، 1374ش، ص74-76 و ج7، ص40-42.</ref>
 
===تکریم سالمندان در روایات===
===تکریم سالمندان در روایات===
در احادیث و روایات بسیاری به تکریم بزرگ‌ترها به‌خصوص سالمندان اشاره شده است؛ برای مثال، در روایتی از پیامبر خدا آمده که هرگاه کوچک‌ترهای خانواده به بزرگ‌ترها احترام کنند، خداوند به آن خانواده نظر خیر می‌کند.<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج2، ص158.</ref> امام علی نیز بزرگداشت سالمندان را زمینه‌ساز احترام به خود دانسته و سفارش کرده تا به بزرگترهای خود احترام کنید تا افراد کوچک‌تر شما را محترم شمارند.<ref>لیثی واسطی، عیون‌الحکم و المواعظ، 1376ش، ص504، حدیث 9244.</ref>
[[پرونده:تکریم سالمندان۶.jpg|جایگزین=داریوش فرضیایی (عمو پورنگ) در کنار مادرش|بندانگشتی|داریوش فرضیایی (عمو پورنگ) در کنار مادرش]]
==شیوه‌های تکریم سالمندان==  
در احادیث و روایات بسیاری به تکریم بزرگ‌ترها به‌خصوص سالمندان اشاره شده است؛ برای مثال، در روایتی از [[حضرت محمد|پیامبر خدا]] آمده که هرگاه کوچک‌ترهای خانواده به بزرگ‌ترها احترام کنند، خداوند به آن خانواده نظر خیر می‌کند.<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج2، ص158.</ref> [[امام علی]] نیز بزرگداشت سالمندان را زمینه‌ساز احترام به خود دانسته و سفارش کرده تا به بزرگترهای خود احترام کنید تا افراد کوچک‌تر شما را محترم شمارند.<ref>لیثی واسطی، عیون‌الحکم و المواعظ، 1376ش، ص504، حدیث 9244.</ref>
از جمله راه‌های تکریم سالمندان می‌توان به دو گروه شیوه‌های عمومی و رسمی (دولتی) اشاره کرد:  
 
===شیوه‌های عمومی===  
==شیوه‌های تکریم سالمند==
# بهره‌مندی از تجارب سالمندان و نگاه به آنها به‌عنوان سرمایه‌های ارزشمند و گران‌قیمت؛ همان‌طور که در شعری از محمد بلخی آمده است: (آنچه بیند آن جوان در آینه *** پیر اندر خشت می‌بیند همه)<ref>بلخی، مثنوی معنوی، دفتر پنجم، 1397ش، بیت 3275.</ref>
از جمله راه‌های تکریم سالمند می‌توان به دو گروه شیوه‌های عمومی و رسمی (دولتی) اشاره کرد:
# گذراندن وقت با سالمندان: کارشناسان معتقدند که بیشتر سالمندان به دلایلی همچون «بازنشستگی»، «عدم ارتباطات اجتماعی»، «عدم حضور در محیط کاری» و «از دست دادن همسر و نزدیکان» احساس تنهایی می‌کنند و گذران وقت با آنها، این احساس را رفع می‌کند.  
 
# برخورد مؤدبانه با سالمندان: مانند گوش دادن به حرف‌های آنها، نپریدن میان سخن آنها، خطاب نکردن سالمندان با نام کوچک، برخاستن از جای خود به‌احترام سالمندان و راه نرفتن جلوتر از سالمندان؛  
===شیوه‌های عمومی===
# سخن گفتن دربارۀ گذشته با سالمندان: کارشناسان معتقدند که صحبت دربارۀ گذشته می‌تواند نسل‌های مختلف یک خانواده را به‌هم نزدیک کرده و روابط بین‌نسلی را تقویت کند. همچنین، کودکانی که دربارۀ تاریخچۀ خانوادگی خود اطلاعات دارند، در برابر هیجانات منعطف‌تر بوده و در مقابله با چالش‌های زندگی، روشی مؤثرتر را انتخاب می‌کنند.
[[پرونده:تکریم سالمندان۲.jpg|جایگزین=گردش خانوادگی با حضور پدربزرگ و مادربزرگ|بندانگشتی|گردش خانوادگی با حضور پدربزرگ و مادربزرگ]]
# تماس با سالمندان: سر زدن به آنها و تماس گرفتن با سالمندان؛  
#بهره‌مندی از تجارب سالمندان و نگاه به آنها به‌عنوان سرمایه‌های ارزشمند و گران‌قیمت؛ همان‌طور که در شعری از محمد بلخی آمده است: (آنچه بیند آن جوان در آینه *** پیر اندر خشت می‌بیند همه)<ref>بلخی، مثنوی معنوی، دفتر پنجم، 1397ش، بیت 3275.</ref>
# برآورده کردن نیازهای سالمندان پیش از به زبان آوردن توسط خود آنها؛  
#گذراندن وقت با سالمندان: کارشناسان معتقدند که بیشتر سالمندان به دلایلی همچون «بازنشستگی»، «عدم ارتباطات اجتماعی»، «عدم حضور در محیط کاری» و «از دست دادن همسر و نزدیکان» [[احساس تنهایی]] می‌کنند و گذران وقت با آنها، این احساس را رفع می‌کند.
# مراقبت از سالمندان و خدمت‌گزاری به آنها؛<ref>طوسی، الأمالی، 1414ش، ص311.</ref>
#برخورد مؤدبانه با سالمندان: مانند گوش دادن به حرف‌های آنها، نپریدن میان سخن آنها، خطاب نکردن سالمندان با نام کوچک، برخاستن از جای خود به‌احترام سالمندان و راه نرفتن جلوتر از سالمندان؛
# غذا خوردن با آنها؛  
#سخن گفتن دربارهٔ گذشته با سالمندان: کارشناسان معتقدند که صحبت دربارهٔ گذشته می‌تواند نسل‌های مختلف یک خانواده را به‌هم نزدیک کرده و روابط بین‌نسلی را تقویت کند. همچنین، [[کودک|کودکانی]] که دربارهٔ تاریخچهٔ خانوادگی خود اطلاعات دارند، در برابر هیجانات منعطف‌تر بوده و در مقابله با چالش‌های زندگی، روشی مؤثرتر را انتخاب می‌کنند.
# قدردانی کردن از سالمندان؛  
#تماس با سالمندان: سر زدن به آنها و تماس گرفتن با سالمندان؛
# سر زدن به مراکز سالمندان، نگاه به جایگاه سالمندان در کانون گرم خانواده نه سرای سالمندان؛  
#برآورده کردن نیازهای سالمندان پیش از به زبان آوردن توسط خود آنها؛[[پرونده:تکریم سالمندان۳.jpg|جایگزین=مراقبت از سالمندان در منزل|بندانگشتی|مراقبت از سالمندان در منزل]]
# داوطلب شدن برای خدمت کردن در مراکز نگهداری سالمندان.<ref>[https://noorani.gums.ac.ir/uploads/81/2022/Oct/04/%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%87%20%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4%DB%8C%20%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%87%D8%A7%DB%8C%20%D8%AA%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%20%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86.pdf عطاری، «احترام به سالمندان: 9 روش تکریم سالمندان و لزوم حفظ احترام سالمندان»، بی‌تا، ص1-3.]</ref>
#مراقبت از سالمندان و خدمت‌گزاری به آنها؛<ref>طوسی، الأمالی، 1414ش، ص311.</ref>
#غذا خوردن با آنها؛
#قدردانی کردن از سالمندان؛
#سر زدن به مراکز سالمندان، نگاه به جایگاه سالمندان در کانون گرم خانواده نه سرای سالمندان؛
#داوطلب شدن برای خدمت کردن در مراکز نگهداری سالمندان.<ref>[https://noorani.gums.ac.ir/uploads/81/2022/Oct/04/بسته%20آموزشی%20روشهای%20تکریم%20سالمندان.pdf عطاری، «احترام به سالمندان: 9 روش تکریم سالمندان و لزوم حفظ احترام سالمندان»، بی‌تا، ص1-3.]</ref>
 
===شیوه‌های رسمی یا دولتی===
#بها دادن به سالمندان با اجرای برنامه‌های حمایتی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، روانی، بهداشتی و پزشکی؛
#حمایت از سالمندان در راستای استقلال مالی به‌منظور عدم احساس سربار بودن در زندگی؛ ایجاد مشاغل سبک و مناسب با توانایی‌های جسمی و روحی سالمندان به‌منظور تقویت [[اعتماد به نفس]]، بازیابی استعدادها و بهبود اوضاع مالی؛
#نیکی کردن به سالمندان و مراقبت از آنها به‌منظور ایجاد جامعه‌ای شاد و صمیمی؛<ref>[https://www.balagh.ir/content/17591 «تکریم سالمندان در آموزه‌های دینی»، وب‌سایت بلاغ.]</ref>
#ارائهٔ تعریفی نوین از ارزش نقش و منزلت سالمندان در جامعه به‌منظور ارتقای جایگاه اجتماعی شایسته برای آنها در [[خانواده]] و جامعه؛
#تغییر نگرش‌های منفی موجود در رابطه با سالمندان از طریق تضعیف عقاید قالبی و کلیشه‌ای رایج دربارهٔ سالمندان؛
#بازتوزیع عادلانهٔ منابع ارزشمند جامعه به‌خصوص قدرت و اعتبار در بین جوانان و سالمندان؛[[پرونده:تکریم سالمندان۷.jpg|جایگزین=کمک به یک سالمند جهت سوارشدن به اتوبوس|بندانگشتی|کمک به یک سالمند جهت سوارشدن به اتوبوس]]
#آموزش به جوانان برای درک فرایند پیری و شناخت ویژگی‌های روحی سالمندان؛
#آموزش نحوهٔ برخورد با سالمندان در خانواده و جامعه؛
#فراهم کردن شرایط حضور سالمندان در مراکز و مکان‌های آموزشی، فرهنگی و تفریحی برای ایجاد و تقویت ارتباط میان‌نسلی؛
#فراهم کردن شرایط فیزیکی و فرهنگی مناسب برای نگهداری از سالمندان در اطراف خانواده‌ها.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/oeztg/جایگاه-سالمندان-از-دیروز-تا-امروز «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا.]</ref>
 
==هفتهٔ تکریم سالمندان==
[[پرونده:تکریم سالمندان۴.jpg|جایگزین=آیین گرامیداشت پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها|بندانگشتی|آیین گرامیداشت پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در یکی از مهدکودک‌های استان کرمان]]
در [[ایران]]، از هفتم تا سیزدهم مهر را هفتهٔ تکریم و بزرگداشت سالمندان نام‌گذاری کرده‌اند. این هفته، هر سال با شعاری خاص و روزشماری متناسب، برگزار می‌شود؛ برای مثال، شعار ملی روز سالمند در سال ۱۴۰۱ش «تاب‌آوری و مشارکت زنان سالمند» بود. در این هفته، روز اول را «روز رسانه، آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی»، روز دوم را «روز آموزش و توانمندسازی»، روز سوم را «روز خانواده و جامعهٔ دوست‌دار سالمند»، روز چهارم که همزمان با روز جهانی سالمند بود «روز تاب‌آوری و مشارکت زنان سالمند»، روز پنجم را «روز مراقبت و سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی»، روز ششم را «روز حمایت‌های اجتماعی، رفاهی و اقتصادی» و روز هفتم را «روز قانون‌گذاری، سیاست‌گذاری و راهبری امور سالمندان» نام‌گذاری کردند.<ref>[https://khc.kums.ac.ir/fa/home/monasebathaibehdashti/oldman «دربارۀ روز جهانی سالمند و هفتۀ ملی سالمند»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی کرمانشاه.]</ref>


===شیوه‌های رسمی یا دولتی===
# بها دادن به سالمندان با اجرای برنامه‌های حمایتی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، روانی، بهداشتی و پزشکی؛ 
# حمایت از سالمندان در راستای استقلال مالی به‌منظور عدم احساس سربار بودن در زندگی؛ ایجاد مشاغل سبک و مناسب با توانایی‌های جسمی و روحی سالمندان به‌منظور تقویت اعتماد به نفس، بازیابی استعدادها و بهبود اوضاع مالی؛
# نیکی کردن به سالمندان و مراقبت از آنها به‌منظور ایجاد جامعه‌ای شاد و صمیمی؛<ref>[https://www.balagh.ir/content/17591 «تکریم سالمندان در آموزه‌های دینی»، وب‌سایت بلاغ.]</ref> 
# ارائۀ تعریفی نوین از ارزش نقش و منزلت سالمندان در جامعه به‌منظور ارتقای جایگاه اجتماعی شایسته برای آنها در خانواده و جامعه؛
# تغییر نگرش‌های منفی موجود در رابطه با سالمندان از طریق تضعیف عقاید قالبی و کلیشه‌ای رایج دربارۀ سالمندان؛
# بازتوزیع عادلانۀ منابع ارزشمند جامعه به‌خصوص قدرت و اعتبار در بین جوانان و سالمندان؛
# آموزش به جوانان برای درک فرآیند پیری و شناخت ویژگی‌های روحی سالمندان؛
# آموزش نحوۀ برخورد با سالمندان در خانواده و جامعه؛
# فراهم کردن شرایط حضور سالمندان در مراکز و مکان‌های آموزشی، فرهنگی و تفریحی برای ایجاد و تقویت ارتباط میان‌نسلی؛
# فراهم کردن شرایط فیزیکی و فرهنگی مناسب برای نگهداری از سالمندان در اطراف خانواده‌ها.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/oeztg/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2 «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا.]</ref>
==هفتۀ تکریم سالمندان==
در ایران، از هفتم تا سیزدهم مهر را هفتۀ تکریم و بزرگداشت سالمندان نام‌گذاری کرده‌اند. این هفته، هر سال با شعاری خاص و روزشماری متناسب، برگزار می‌شود؛ برای مثال، شعار ملی روز سالمند در سال 1401ش «تاب‌آوری و مشارکت زنان سالمند» بود. در این هفته، روز اول را «روز رسانه، آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی»، روز دوم را «روز آموزش و توانمندسازی»، روز سوم را «روز خانواده و جامعۀ دوست‌دار سالمند»، روز چهارم که همزمان با روز جهانی سالمند بود «روز تاب‌آوری و مشارکت زنان سالمند»، روز پنجم را «روز مراقبت و سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی»، روز ششم را «روز حمایت‌های اجتماعی، رفاهی و اقتصادی» و روز هفتم را «روز قانون‌گذاری، سیاست‌گذاری و راهبری امور سالمندان» نام‌گذاری کردند.<ref>[https://khc.kums.ac.ir/fa/home/monasebathaibehdashti/oldman «دربارۀ روز جهانی سالمند و هفتۀ ملی سالمند»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی کرمانشاه.]</ref> 
==طرح تکریم سالمندان==
==طرح تکریم سالمندان==
در ایران، در سال‌های اخیر و در چارچوب طرح تکریم سالمندان، کارت‌هایی با عنوان منزلت سالمندان در اختیار آنها قرار می‌گیرد که با استفاده از آن می‌توانند خدمات رفاهی، حمایتی و ورزشی را به‌صورت رایگان یا نیم‌بها دریافت کنند. همچنین، سالمندان با ارائۀ این کارت‌ها می‌توانند از خدمات [[گردشگری]]، بهداشت جسم و روان، تفریحی، خدمات رایگان مترو، خدمات فرهنگی و آموزشی نیز به‌صورت رایگان استفاده کنند. در این طرح، ادارات کل ورزش و جوانان، فرهنگ و ارشاد اسلامی، میراث فرهنگی و گردشگری، بهزیستی، حوزۀ هنری، دانشگاه‌های علوم پزشکی و شهرداری‌ها مشارکت دارند.<ref>[https://www.farsnews.ir/fars/news/13990710000381/%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C--%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%AA%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2 «شتاب شیراز در رسیدن به سالمندی/ اجرای طرح تکریم سالمندان در شیراز»، خبرگزاری فارس.]</ref>  
در ایران، در سال‌های اخیر و در چارچوب طرح تکریم سالمندان، کارت‌هایی با عنوان منزلت سالمندان در اختیار آنها قرار می‌گیرد که با استفاده از آن می‌توانند خدمات رفاهی، حمایتی و ورزشی را به‌صورت رایگان یا نیم‌بها دریافت کنند. همچنین، سالمندان با ارائهٔ این کارت‌ها می‌توانند از خدمات [[گردشگری]]، بهداشت جسم و [[بهداشت روانی|روان]]، تفریحی، خدمات رایگان مترو، خدمات فرهنگی و آموزشی نیز به‌صورت رایگان استفاده کنند. در این طرح، ادارات کل ورزش و جوانان، فرهنگ و ارشاد اسلامی، میراث فرهنگی و گردشگری، [[سازمان بهزیستی ایران|بهزیستی]]، حوزهٔ هنری، دانشگاه‌های علوم پزشکی و شهرداری‌ها مشارکت دارند.<ref>[https://www.farsnews.ir/fars/news/13990710000381/شتاب-شیراز-در-رسیدن-به-سالمندی--اجرای-طرح-تکریم-سالمندان-در-شیراز «شتاب شیراز در رسیدن به سالمندی/ اجرای طرح تکریم سالمندان در شیراز»، خبرگزاری فارس.]</ref>
 
==تکریم سالمندان از سوی کودکان==
==تکریم سالمندان از سوی کودکان==
کارشناسان معتقدند که کودکان، تکریم سالمندان را از والدین خود می‌آموزند. به‌همین دلیل، کارشناسان، والدین را به حفظ احترام نسبت به کودکان و آموزش آن به فرزندان سفارش می‌کنند؛ برای مثال، آنها بر این باورند که برخی رفتارها به‌شرح زیر می‌تواند کودکان را در درک رفتار محترمانه یاری کند:  
[[پرونده:تکریم سالمندان۵.jpg|جایگزین=ابراز علاقه یک نوه نسبت به پدربزرگ|بندانگشتی|ابراز علاقه یک نوه نسبت به پدربزرگ]]
# صرف زمان برای [[کودک]]؛
کارشناسان معتقدند که کودکان، تکریم سالمندان را از والدین خود می‌آموزند. به‌همین دلیل، کارشناسان، والدین را به حفظ احترام نسبت به کودکان و آموزش آن به فرزندان سفارش می‌کنند؛ برای مثال، آنها بر این باورند که برخی رفتارها به‌شرح زیر می‌تواند کودکان را در درک رفتار محترمانه یاری کند:
# گفت‌وگو با کودکان و بازگو کردن پیامدهای رفتارهای مختلف (مناسب و نامناسب) به آنها؛  
#صرف زمان برای [[کودک]]؛
# سخن گفتن از تأثیر رفتارهای کودک با دیگران با زبانی ساده و قابل‌فهم؛  
#گفت‌وگو با کودکان و بازگو کردن پیامدهای رفتارهای مختلف (مناسب و نامناسب) به آنها؛
# تحقیر یا سرزنش کردن کودکان؛  
#سخن گفتن از تأثیر رفتارهای کودک با دیگران با زبانی ساده و قابل‌فهم؛
# تشویق کودک به پذیرایی و خوشامدگویی در حضور جمع، اما عدم اصرار به انجام آن؛  
#تحقیر یا سرزنش کردن کودکان؛
# قدردانی کردن از کارهای مثبت کودک؛  
#تشویق کودک به پذیرایی و خوشامدگویی در حضور جمع، اما عدم اصرار به انجام آن؛
# محبت کردن به کودکان.<ref> [https://namnak.com/%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86.p44255 «روش صحیح احترام به سالمندان و آموزش آن به کودکان»، وب‌سایت نمناک.]</ref>  
#قدردانی کردن از کارهای مثبت کودک؛
==وضعیت امروزی تکریم سالمندان==  
#[[محبت در خانواده|محبت]] کردن به کودکان.<ref>[https://namnak.com/احترام-به-سالمندان.p44255 «روش صحیح احترام به سالمندان و آموزش آن به کودکان»، وب‌سایت نمناک.]</ref>
امروزه، با پیشرفت روزافزون جوامع، خانواده‌های گسترده به خانواده‌های کوچک و هسته‌ای تبدیل شده و در این نوع از خانواده‌ها، بزرگ شدن فرزندان و مستقل شدن آنها، منجر به تنهایی بیشتر والدین می‌شود. روابط گرم خانوادگی که در گذشته اساس مناسبات خانوادگی به‌شمار می‌رفتند، امروزه، به‌دلایلی مانند پیچیدگی مناسبات کاری و اجتماعی و دغدغه‌های روزمرۀ زندگی، سرد شده‌اند. در این میان، سالمندانی که به‌دلیل وضعیت سنی و فراغت بیشتر، به توجه و محبت بیشتری نیاز دارند، احساس تنهایی بیشتری را تجربه می‌کنند. این انتظارات، در میان برخی از سالمندان تا حدی پیش می‌رود که منجر به بروز رفتارهای کودکانه و بهانه‌گیری‌های بی‌دلیل از سمت سالمندان می‌شود. این در حالی است که سالمندان در سنین سالمندی نیاز دارند تا در کانون توجه بوده، در زندگی سهم داشته، در تصمیم‌گیری‌ها شرکت کرده، جوانان را پند داده و تجارب خود را به آنها انتقال دهند.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/9iwfo «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.]</ref>  
 
==آسیب‌شناسی عدم تکریم سالمندان==  
==وضعیت امروزی تکریم سالمند==
در صورت عدم تکریم سالمندان توسط افراد جوان، رشته‌های عاطفی پیوندهای انسانی از هم گسسته و جوانان، علاوه بر محروم ماندن از رأفت، عاطفه و تجربۀ سالمندان، نشانه‌های بی‌توجهی خود نسبت به ارزش‌ها را تثبیت می‌کنند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/1569875/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AA%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 «سالمندان؛ محور وحدت خانواده/ آداب تکریم سالمندان در اسلام»، خبرگزاری مهر.]</ref> از دیگر آسیب‌های بی‌توجهی به سالمندان می‌توان به وظایف و هزینه‌های سنگین دولت‌ها در مراقبت از سالمندان که در گذشته از جمله وظایف خانواده‌ها محسوب می‌شده، خارج بودن گروه سالمند از عرصۀ تولید و تعداد روزافزون آنها اشاره کرد.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/oeztg/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2 «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا.]</ref>  
امروزه، با پیشرفت روزافزون جوامع، خانواده‌های گسترده به خانواده‌های کوچک و هسته‌ای تبدیل شده و در این نوع از خانواده‌ها، بزرگ شدن فرزندان و مستقل شدن آنها، منجر به تنهایی بیشتر والدین می‌شود. روابط گرم خانوادگی که در گذشته اساس مناسبات خانوادگی به‌شمار می‌رفتند، امروزه، به‌دلایلی مانند پیچیدگی مناسبات کاری و اجتماعی و دغدغه‌های روزمرهٔ زندگی، سرد شده‌اند.  
 
در این میان، سالمندانی که به‌دلیل وضعیت سنی و فراغت بیشتر، به توجه و محبت بیشتری نیاز دارند، [[احساس تنهایی]] بیشتری را تجربه می‌کنند. این انتظارات، در میان برخی از سالمندان تا حدی پیش می‌رود که منجر به بروز رفتارهای کودکانه و بهانه‌گیری‌های بی‌دلیل از سمت سالمندان می‌شود. این در حالی است که سالمندان در سنین سالمندی نیاز دارند تا در کانون توجه بوده، در زندگی سهم داشته، در تصمیم‌گیری‌ها شرکت کرده، جوانان را پند داده و تجارب خود را به آنها انتقال دهند.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/9iwfo «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.]</ref>
 
==آسیب‌شناسی عدم تکریم سالمندان==
در صورت عدم تکریم سالمندان توسط افراد جوان، رشته‌های عاطفی پیوندهای انسانی از هم گسسته و جوانان، علاوه بر محروم ماندن از رأفت، عاطفه و تجربهٔ سالمندان، نشانه‌های بی‌توجهی خود نسبت به ارزش‌ها را تثبیت می‌کنند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/1569875/سالمندان-محور-وحدت-خانواده-آداب-تکریم-سالمندان-در-اسلام «سالمندان؛ محور وحدت خانواده/ آداب تکریم سالمندان در اسلام»، خبرگزاری مهر.]</ref> از دیگر آسیب‌های بی‌توجهی به سالمندان می‌توان به وظایف و هزینه‌های سنگین دولت‌ها در مراقبت از سالمندان که در گذشته از جمله وظایف خانواده‌ها محسوب می‌شده، خارج بودن گروه سالمند از عرصهٔ تولید و تعداد روزافزون آنها اشاره کرد.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/oeztg/جایگاه-سالمندان-از-دیروز-تا-امروز «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا.]</ref>
 
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==  
 
* بلخی، جلال‌الدین محمد، مثنوی معنوی، تهران، اطلاعات، 1397ش.
==منابع==
* «تکریم سالمندان در آموزه‌های دینی»، وب‌سایت بلاغ، تاریخ بارگذاری: 14 فروردین 1401ش.
{{آغاز منابع}}
* «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: 8 خرداد 1402ش.
* بلخی، جلال‌الدین محمد، مثنوی معنوی، تهران، اطلاعات، ۱۳۹۷ش.
* «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: 7 خرداد 1402ش.
* «تکریم سالمندان در آموزه‌های دینی»، وب‌سایت بلاغ، تاریخ بارگذاری: ۱۴ فروردین ۱۴۰۱ش.
* خلیلی، زهرا و دیگران، «مروری بر کرامت سالمندی و عوامل مرتبط با آن»، مجلۀ علمی پژوهشی تعالی بالینی، دورۀ 8، شمارۀ 3، 1397ش.
* «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۲ش.
* «دربارۀ روز جهانی سالمند و هفتۀ ملی سالمند»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی کرمانشاه، تاریخ بازدید: 7 خرداد 1402ش.
* «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۲ش.
* «روش صحیح احترام به سالمندان و آموزش آن به کودکان»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 7 خرداد 1402ش.
* خلیلی، زهرا و دیگران، «مروری بر کرامت سالمندی و عوامل مرتبط با آن»، مجلهٔ علمی پژوهشی تعالی بالینی، دورهٔ ۸، شمارهٔ ۳، ۱۳۹۷ش.
* «سالمندان؛ محور وحدت خانواده/ آداب تکریم سالمندان در اسلام»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: 18 فروردین 1391ش.
* «دربارهٔ روز جهانی سالمند و هفتهٔ ملی سالمند»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی کرمانشاه، تاریخ بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۲ش.
* «شتاب شیراز در رسیدن به سالمندی/ اجرای طرح تکریم سالمندان در شیراز»، خبرگزاری فارس: تاریخ بارگذاری: 10 مهر 1399ش.
* «روش صحیح احترام به سالمندان و آموزش آن به کودکان»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۲ش.
* طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، چ1، قم، دارالثقافه، 1414ش.
* «سالمندان؛ محور وحدت خانواده/ آداب تکریم سالمندان در اسلام»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: ۱۸ فروردین ۱۳۹۱ش.
* عطاری، روناک، «احترام به سالمندان: 9 روش تکریم سالمندان و لزوم حفظ احترام سالمندان»، مرکز بهداشت شهرستان کرمانشاه، بی‌تا.
* «شتاب شیراز در رسیدن به سالمندی/ اجرای طرح تکریم سالمندان در شیراز»، خبرگزاری فارس: تاریخ بارگذاری: ۱۰ مهر ۱۳۹۹ش.
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی،چ4، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
* طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، چ۱، قم، دارالثقافه، ۱۴۱۴ش.
* «فرهنگ احترام به سالمندان در ایران بعنوان الگو در دنیا استفاده شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذاری: 4 آذر 1400ش.
* عطاری، روناک، «احترام به سالمندان: ۹ روش تکریم سالمندان و لزوم حفظ احترام سالمندان»، مرکز بهداشت شهرستان کرمانشاه، بی‌تا.
* لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون‌الحکم و المواعظ، چ1، قم، دارالحدیث، 1376ش.
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، چ۴، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
* مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، چ1، تهران، دارالکتب اسلامیه، 1374ش.
* «فرهنگ احترام به سالمندان در ایران بعنوان الگو در دنیا استفاده شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذاری: ۴ آذر ۱۴۰۰ش.
* «مفهوم سالمندی و موقعیت آن در اسلام»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: 8 خرداد 1402ش.
* لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون‌الحکم و المواعظ، چ۱، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۶ش.
* مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، چ۱، تهران، دارالکتب اسلامیه، ۱۳۷۴ش.
* «مفهوم سالمندی و موقعیت آن در اسلام»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۲ش.
{{پایان منابع}}
 
{{زندگی-افقی}}
 
[[رده:اخلاق اجتماعی]]
[[رده:اخلاق خانواده]]
[[رده:اخلاق زیستی]]
[[رده:اخلاق عامیانه]]
[[رده:حقوق بشر]]
[[رده:حقوق خصوصی]]
[[رده:روابط انسانی]]
[[رده:روابط میان‌فردی]]
[[رده:سالمندی]]
[[رده:فضائل اخلاقی]]

نسخهٔ کنونی تا ۱۹ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۱۲

بوسیدن یک مادربزرگ توسط نوه‌ها
بوسیدن یک مادربزرگ توسط نوه‌ها

تکریم سالمند؛ توجه، خدمت‌گزاری، احترام و رفع نیازهای افراد سالمند.

تکریم سالمند به‌معنای گذران وقت باکیفیت با او و نیز توجه و احترام به وی است. اختصاص دادن وقت و توجه کافی به سالمندان از طرف خانواده و جامعه، تأثیراتی شگرف بر سلامتی آنها داشته و بهره‌گیری از آنها به‌مثابه ذخایر فرهنگ و تجربه، به نفع تمامی اعضای خانواده و جامعه است.

مفهوم‌شناسی تکریم سالمندان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سالمند در جهان امروزی به فردی اطلاق می‌شود که بیش از ۶۰ سال سن داشته و به‌دلیل پیامدها و عوارض ناشی از کهولت سن، نیاز به مراقبت و توان‌بخشی دارد. در اصطلاح فقهی نیز سالمند به فردی گفته می‌شود که به‌دلیل بالا رفتن سن، توانایی نگهداری و خدمت به خود را ندارد.[۱]

موقعیت سالمندان و تحول اجتماعی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کارشناسان، بر این باورند که در جوامع سنتی، اهمیت سالمندان به‌مثابه ذخایر فرهنگ، دانش، تجربه و عقل، همواره مورد توجه بوده و امور جتماعی توسط شورایی از بزرگان و ریش‌سفیدان، مدیریت و کنترل می‌شد. افراد سالمند، به امور درون خانواده نیز مسلط بودند. همچنین، سالمندان گنجینهٔ ارزشمندی از دانش و تجربه به‌شمار می‌آمدند. به موازات تحولات اجتماعی و دگرگونی‌های فرهنگی، جایگاه سالمندان در جوامع معاصر دست‌خوش تغییراتی چشمگیر شد.

کاهش اقتدار و ارزش سالمندان در خانواده و نیز جامعه، منجر به کم‌شدن اثر آنها در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی شده و آنها را به انواع مشکلات جسمی، روانی، فقر عاطفی و ارتباطی دچار کرده است. در جوامع دگرگون‌شدهٔ امروزی، انباشتگی تجربه و دانش افراد سالمند، دیگر ارزشمند و مهم تلقی نمی‌شود و سالمندان موقعیت اجتماعی نازل و متزلزلی دارند.[۲]

تکریم سالمند در فرهنگ ایرانی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حافظ‌خوانی پدربزرگ برای نوه‌ها در شب یلدا
حافظ‌خوانی پدربزرگ برای نوه‌ها در شب یلدا

نوع نگاه به دورهٔ سالمندی در زندگی انسان‌ها، متأثر از فرهنگ جوامع است. نوع نگاه به سالمندان در جامعهٔ ایرانی، از فرهنگ کهن ایرانی و اسلامی سرچشمه می‌گیرد که احترام به ریش‌سفیدان و بزرگان را سفارش می‌کند.[۳] ایرانیان در عهد باستان، برای بزرگداشت جایگاه و ارزش سالخوردگان روز مشخصی را تعیین کرده بودند. این روز مصادف با ۲۵ام شهریور به‌نام «اشیش وانگ»[۴] معروف بوده است.[۵]

بسیاری از کارشناسان غیرایرانی بر این باورند که فرهنگ ایرانیِ تکریم سالمندان می‌بایست به سیاست، طرح و برنامه تبدیل شده و به‌عنوان الگویی در منطقه و جهان مورد استفاده قرار گیرد.[۶] این فرهنگ غنی، در ادبیات نیز اثرگذار بوده و در ضرب‌المثل‌های بسیاری به آن اشاره شده است: «تدبیر از پیر، جنگ از جوان»، «ز سودای بزرگان هیچ‌کس نقصان نمی‌بیند» و «سخن بزرگان شنیدن، ادب است».[۷]

تکریم سالمند در آموزه‌های دینی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کارشناسان، تکریم سالمندان در آموزه‌های دینی را از دو جهت بررسی می‌کنند: منظر عام تکریم به انسان و منظر خاص تکریم به انسانِ سالمند.

تکریم سالمندان در قرآن

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
شهید قاسم سلیمانی در حال بوسیدن صورت مادرش
شهید قاسم سلیمانی در حال بوسیدن صورت مادرش

رعایت کرامت انسانی و احترام به‌عموم انسان‌ها مبنای تکریم سالمندان به‌صورت عمومی است.[۸] در عین حال از مهم‌ترین آموزه‌های قرآن کریم، تکریم و احترام ویژه نسبت به والدین و سالمندان است. افراد سالمند، چه در خانه و به‌عنوان بزرگ‌تر خانواده و چه در جامعه، باید محترم شمرده شوند. از جمله مواردی که در آیات قرآن نسبت به تکریم سالمندان تأکید شده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  1. در برخی آیات قرآنی، نیکی به پدر و مادر، در کنار اصل توحید قرار گرفته است؛
  2. اطلاق واژهٔ «احسان» به والدین به‌خصوص در سنین پیری بالاتر از انفاق بوده و شامل محبت، ادب، آموزش، مشورت، اطاعت، تشکر و مراقبت از آنها می‌شود؛
  3. سفارش به تکریم سالمندان به‌ویژه والدین، به‌صورت بدون واسطه؛
  4. نداشتن هیچ‌گونه حدومرز برای احسان به والدین و تکریم سالمندان؛
  5. مطلق بودن واژهٔ والدین در قرآن و شامل شدن تمامی والدین اعم از مسلمان و کافر.

مفسران با بررسی آیات قرآن دریافته‌اند که خداوند تأکید کرده تا فرزندان، در دوران پیری که افراد به بیشترین توجه، حمایت و محبت نیاز دارند، باید سالمندان را نزد خود نگه داشته و آنها را تا حد امکان از خود دور نکنند. همچنین، قرآن به انسان‌ها تأکید می‌کند که فرزندان، کم‌ترین سخن اهانت‌آمیزی به والدین نگفته و بلکه با گفتاری کریمانه با آنها سخن بگویند.[۹]

تکریم سالمندان در روایات

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
داریوش فرضیایی (عمو پورنگ) در کنار مادرش
داریوش فرضیایی (عمو پورنگ) در کنار مادرش

در احادیث و روایات بسیاری به تکریم بزرگ‌ترها به‌خصوص سالمندان اشاره شده است؛ برای مثال، در روایتی از پیامبر خدا آمده که هرگاه کوچک‌ترهای خانواده به بزرگ‌ترها احترام کنند، خداوند به آن خانواده نظر خیر می‌کند.[۱۰] امام علی نیز بزرگداشت سالمندان را زمینه‌ساز احترام به خود دانسته و سفارش کرده تا به بزرگترهای خود احترام کنید تا افراد کوچک‌تر شما را محترم شمارند.[۱۱]

شیوه‌های تکریم سالمند

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از جمله راه‌های تکریم سالمند می‌توان به دو گروه شیوه‌های عمومی و رسمی (دولتی) اشاره کرد:

شیوه‌های عمومی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
گردش خانوادگی با حضور پدربزرگ و مادربزرگ
گردش خانوادگی با حضور پدربزرگ و مادربزرگ
  1. بهره‌مندی از تجارب سالمندان و نگاه به آنها به‌عنوان سرمایه‌های ارزشمند و گران‌قیمت؛ همان‌طور که در شعری از محمد بلخی آمده است: (آنچه بیند آن جوان در آینه *** پیر اندر خشت می‌بیند همه)[۱۲]
  2. گذراندن وقت با سالمندان: کارشناسان معتقدند که بیشتر سالمندان به دلایلی همچون «بازنشستگی»، «عدم ارتباطات اجتماعی»، «عدم حضور در محیط کاری» و «از دست دادن همسر و نزدیکان» احساس تنهایی می‌کنند و گذران وقت با آنها، این احساس را رفع می‌کند.
  3. برخورد مؤدبانه با سالمندان: مانند گوش دادن به حرف‌های آنها، نپریدن میان سخن آنها، خطاب نکردن سالمندان با نام کوچک، برخاستن از جای خود به‌احترام سالمندان و راه نرفتن جلوتر از سالمندان؛
  4. سخن گفتن دربارهٔ گذشته با سالمندان: کارشناسان معتقدند که صحبت دربارهٔ گذشته می‌تواند نسل‌های مختلف یک خانواده را به‌هم نزدیک کرده و روابط بین‌نسلی را تقویت کند. همچنین، کودکانی که دربارهٔ تاریخچهٔ خانوادگی خود اطلاعات دارند، در برابر هیجانات منعطف‌تر بوده و در مقابله با چالش‌های زندگی، روشی مؤثرتر را انتخاب می‌کنند.
  5. تماس با سالمندان: سر زدن به آنها و تماس گرفتن با سالمندان؛
  6. برآورده کردن نیازهای سالمندان پیش از به زبان آوردن توسط خود آنها؛
    مراقبت از سالمندان در منزل
    مراقبت از سالمندان در منزل
  7. مراقبت از سالمندان و خدمت‌گزاری به آنها؛[۱۳]
  8. غذا خوردن با آنها؛
  9. قدردانی کردن از سالمندان؛
  10. سر زدن به مراکز سالمندان، نگاه به جایگاه سالمندان در کانون گرم خانواده نه سرای سالمندان؛
  11. داوطلب شدن برای خدمت کردن در مراکز نگهداری سالمندان.[۱۴]

شیوه‌های رسمی یا دولتی

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. بها دادن به سالمندان با اجرای برنامه‌های حمایتی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، روانی، بهداشتی و پزشکی؛
  2. حمایت از سالمندان در راستای استقلال مالی به‌منظور عدم احساس سربار بودن در زندگی؛ ایجاد مشاغل سبک و مناسب با توانایی‌های جسمی و روحی سالمندان به‌منظور تقویت اعتماد به نفس، بازیابی استعدادها و بهبود اوضاع مالی؛
  3. نیکی کردن به سالمندان و مراقبت از آنها به‌منظور ایجاد جامعه‌ای شاد و صمیمی؛[۱۵]
  4. ارائهٔ تعریفی نوین از ارزش نقش و منزلت سالمندان در جامعه به‌منظور ارتقای جایگاه اجتماعی شایسته برای آنها در خانواده و جامعه؛
  5. تغییر نگرش‌های منفی موجود در رابطه با سالمندان از طریق تضعیف عقاید قالبی و کلیشه‌ای رایج دربارهٔ سالمندان؛
  6. بازتوزیع عادلانهٔ منابع ارزشمند جامعه به‌خصوص قدرت و اعتبار در بین جوانان و سالمندان؛
    کمک به یک سالمند جهت سوارشدن به اتوبوس
    کمک به یک سالمند جهت سوارشدن به اتوبوس
  7. آموزش به جوانان برای درک فرایند پیری و شناخت ویژگی‌های روحی سالمندان؛
  8. آموزش نحوهٔ برخورد با سالمندان در خانواده و جامعه؛
  9. فراهم کردن شرایط حضور سالمندان در مراکز و مکان‌های آموزشی، فرهنگی و تفریحی برای ایجاد و تقویت ارتباط میان‌نسلی؛
  10. فراهم کردن شرایط فیزیکی و فرهنگی مناسب برای نگهداری از سالمندان در اطراف خانواده‌ها.[۱۶]

هفتهٔ تکریم سالمندان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آیین گرامیداشت پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها
آیین گرامیداشت پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در یکی از مهدکودک‌های استان کرمان

در ایران، از هفتم تا سیزدهم مهر را هفتهٔ تکریم و بزرگداشت سالمندان نام‌گذاری کرده‌اند. این هفته، هر سال با شعاری خاص و روزشماری متناسب، برگزار می‌شود؛ برای مثال، شعار ملی روز سالمند در سال ۱۴۰۱ش «تاب‌آوری و مشارکت زنان سالمند» بود. در این هفته، روز اول را «روز رسانه، آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی»، روز دوم را «روز آموزش و توانمندسازی»، روز سوم را «روز خانواده و جامعهٔ دوست‌دار سالمند»، روز چهارم که همزمان با روز جهانی سالمند بود «روز تاب‌آوری و مشارکت زنان سالمند»، روز پنجم را «روز مراقبت و سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی»، روز ششم را «روز حمایت‌های اجتماعی، رفاهی و اقتصادی» و روز هفتم را «روز قانون‌گذاری، سیاست‌گذاری و راهبری امور سالمندان» نام‌گذاری کردند.[۱۷]

طرح تکریم سالمندان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ایران، در سال‌های اخیر و در چارچوب طرح تکریم سالمندان، کارت‌هایی با عنوان منزلت سالمندان در اختیار آنها قرار می‌گیرد که با استفاده از آن می‌توانند خدمات رفاهی، حمایتی و ورزشی را به‌صورت رایگان یا نیم‌بها دریافت کنند. همچنین، سالمندان با ارائهٔ این کارت‌ها می‌توانند از خدمات گردشگری، بهداشت جسم و روان، تفریحی، خدمات رایگان مترو، خدمات فرهنگی و آموزشی نیز به‌صورت رایگان استفاده کنند. در این طرح، ادارات کل ورزش و جوانان، فرهنگ و ارشاد اسلامی، میراث فرهنگی و گردشگری، بهزیستی، حوزهٔ هنری، دانشگاه‌های علوم پزشکی و شهرداری‌ها مشارکت دارند.[۱۸]

تکریم سالمندان از سوی کودکان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابراز علاقه یک نوه نسبت به پدربزرگ
ابراز علاقه یک نوه نسبت به پدربزرگ

کارشناسان معتقدند که کودکان، تکریم سالمندان را از والدین خود می‌آموزند. به‌همین دلیل، کارشناسان، والدین را به حفظ احترام نسبت به کودکان و آموزش آن به فرزندان سفارش می‌کنند؛ برای مثال، آنها بر این باورند که برخی رفتارها به‌شرح زیر می‌تواند کودکان را در درک رفتار محترمانه یاری کند:

  1. صرف زمان برای کودک؛
  2. گفت‌وگو با کودکان و بازگو کردن پیامدهای رفتارهای مختلف (مناسب و نامناسب) به آنها؛
  3. سخن گفتن از تأثیر رفتارهای کودک با دیگران با زبانی ساده و قابل‌فهم؛
  4. تحقیر یا سرزنش کردن کودکان؛
  5. تشویق کودک به پذیرایی و خوشامدگویی در حضور جمع، اما عدم اصرار به انجام آن؛
  6. قدردانی کردن از کارهای مثبت کودک؛
  7. محبت کردن به کودکان.[۱۹]

وضعیت امروزی تکریم سالمند

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه، با پیشرفت روزافزون جوامع، خانواده‌های گسترده به خانواده‌های کوچک و هسته‌ای تبدیل شده و در این نوع از خانواده‌ها، بزرگ شدن فرزندان و مستقل شدن آنها، منجر به تنهایی بیشتر والدین می‌شود. روابط گرم خانوادگی که در گذشته اساس مناسبات خانوادگی به‌شمار می‌رفتند، امروزه، به‌دلایلی مانند پیچیدگی مناسبات کاری و اجتماعی و دغدغه‌های روزمرهٔ زندگی، سرد شده‌اند.

در این میان، سالمندانی که به‌دلیل وضعیت سنی و فراغت بیشتر، به توجه و محبت بیشتری نیاز دارند، احساس تنهایی بیشتری را تجربه می‌کنند. این انتظارات، در میان برخی از سالمندان تا حدی پیش می‌رود که منجر به بروز رفتارهای کودکانه و بهانه‌گیری‌های بی‌دلیل از سمت سالمندان می‌شود. این در حالی است که سالمندان در سنین سالمندی نیاز دارند تا در کانون توجه بوده، در زندگی سهم داشته، در تصمیم‌گیری‌ها شرکت کرده، جوانان را پند داده و تجارب خود را به آنها انتقال دهند.[۲۰]

آسیب‌شناسی عدم تکریم سالمندان

[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در صورت عدم تکریم سالمندان توسط افراد جوان، رشته‌های عاطفی پیوندهای انسانی از هم گسسته و جوانان، علاوه بر محروم ماندن از رأفت، عاطفه و تجربهٔ سالمندان، نشانه‌های بی‌توجهی خود نسبت به ارزش‌ها را تثبیت می‌کنند.[۲۱] از دیگر آسیب‌های بی‌توجهی به سالمندان می‌توان به وظایف و هزینه‌های سنگین دولت‌ها در مراقبت از سالمندان که در گذشته از جمله وظایف خانواده‌ها محسوب می‌شده، خارج بودن گروه سالمند از عرصهٔ تولید و تعداد روزافزون آنها اشاره کرد.[۲۲]

پانویس

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  1. ↑ «مفهوم سالمندی و موقعیت آن در اسلام»، وب‌سایت ویستا.
  2. ↑ «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا.
  3. ↑ «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.
  4. ↑ Asis vang.
  5. ↑ «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.
  6. ↑ «فرهنگ احترام به سالمندان در ایران بعنوان الگو در دنیا استفاده شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  7. ↑ «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.
  8. ↑ خلیلی و دیگران، «مروری بر کرامت سالمندی و عوامل مرتبط با آن»، 1397ش، ص11.
  9. ↑ مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج12، چ1، 1374ش، ص74-76 و ج7، ص40-42.
  10. ↑ کلینی، الکافی، 1407ق، ج2، ص158.
  11. ↑ لیثی واسطی، عیون‌الحکم و المواعظ، 1376ش، ص504، حدیث 9244.
  12. ↑ بلخی، مثنوی معنوی، دفتر پنجم، 1397ش، بیت 3275.
  13. ↑ طوسی، الأمالی، 1414ش، ص311.
  14. ↑ عطاری، «احترام به سالمندان: 9 روش تکریم سالمندان و لزوم حفظ احترام سالمندان»، بی‌تا، ص1-3.
  15. ↑ «تکریم سالمندان در آموزه‌های دینی»، وب‌سایت بلاغ.
  16. ↑ «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا.
  17. ↑ «دربارۀ روز جهانی سالمند و هفتۀ ملی سالمند»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی کرمانشاه.
  18. ↑ «شتاب شیراز در رسیدن به سالمندی/ اجرای طرح تکریم سالمندان در شیراز»، خبرگزاری فارس.
  19. ↑ «روش صحیح احترام به سالمندان و آموزش آن به کودکان»، وب‌سایت نمناک.
  20. ↑ «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا.
  21. ↑ «سالمندان؛ محور وحدت خانواده/ آداب تکریم سالمندان در اسلام»، خبرگزاری مهر.
  22. ↑ «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا.

منابع

[ویرایش | ویرایش مبدأ]
  • بلخی، جلال‌الدین محمد، مثنوی معنوی، تهران، اطلاعات، ۱۳۹۷ش.
  • «تکریم سالمندان در آموزه‌های دینی»، وب‌سایت بلاغ، تاریخ بارگذاری: ۱۴ فروردین ۱۴۰۱ش.
  • «جایگاه سالمندان از دیروز تا امروز»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۲ش.
  • «جایگاه و تصویر سالمندان در ضرب‌المثل‌های فارسی»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۲ش.
  • خلیلی، زهرا و دیگران، «مروری بر کرامت سالمندی و عوامل مرتبط با آن»، مجلهٔ علمی پژوهشی تعالی بالینی، دورهٔ ۸، شمارهٔ ۳، ۱۳۹۷ش.
  • «دربارهٔ روز جهانی سالمند و هفتهٔ ملی سالمند»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی کرمانشاه، تاریخ بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۲ش.
  • «روش صحیح احترام به سالمندان و آموزش آن به کودکان»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۲ش.
  • «سالمندان؛ محور وحدت خانواده/ آداب تکریم سالمندان در اسلام»، خبرگزاری مهر، تاریخ بارگذاری: ۱۸ فروردین ۱۳۹۱ش.
  • «شتاب شیراز در رسیدن به سالمندی/ اجرای طرح تکریم سالمندان در شیراز»، خبرگزاری فارس: تاریخ بارگذاری: ۱۰ مهر ۱۳۹۹ش.
  • طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، چ۱، قم، دارالثقافه، ۱۴۱۴ش.
  • عطاری، روناک، «احترام به سالمندان: ۹ روش تکریم سالمندان و لزوم حفظ احترام سالمندان»، مرکز بهداشت شهرستان کرمانشاه، بی‌تا.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، چ۴، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
  • «فرهنگ احترام به سالمندان در ایران بعنوان الگو در دنیا استفاده شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذاری: ۴ آذر ۱۴۰۰ش.
  • لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون‌الحکم و المواعظ، چ۱، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۶ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، چ۱، تهران، دارالکتب اسلامیه، ۱۳۷۴ش.
  • «مفهوم سالمندی و موقعیت آن در اسلام»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۲ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:تکریم_سالمند&oldid=40915»