پیشنویس:علیاکبر دهخدا: تفاوت میان نسخهها
imported>محمدمهدی محمدی |
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
<big>'''علیاکبر دهخدا؛'''</big> نویسنده، روزنامهنگار، محقق و شاعر معاصر ایرانی. | <big>'''علیاکبر دهخدا؛'''</big> نویسنده، روزنامهنگار، محقق و شاعر معاصر ایرانی. | ||
علیاکبر | [[علیاکبر دهخدا]]، نویسنده، [[روزنامهنگاری|روزنامهنگار]]، محقق و شاعر معاصر ایرانی و نخستین رئیس دانشکدۀ حقوق، علوم سیاسی و اقتصاد دانشگاه [[تهران]] بود. دهخدا با تدوین [[لغتنامه دهخدا|لغتنامۀ]] فارسی، به خودباوری، تقویت و تحکیم [[هویت ملی]]، معرفی مفاخر فرهنگی و تبیین عظمت و گسترۀ واژگان [[زبان فارسی]] کمک کرد و مانند [[فردوسی]] برای احیای ادبیات و زبان فارسی، گام بزرگی برداشت. وی همچنین در جریان انقلاب مشروطه با سرودن اشعار و نگارش مقـالات انتقادی در روزنامههای مختلف، در مبـارزه بـا مفاسـد اجتماعی و بیش از همه مقابله با بیسوادی و ناآگاهی عامه مردم، روش منحصربهفردی در پیش گرفت. او پادشاهی را مخالف شرع و قانون میدانست و مشروطیت را نظامی سیاسی حقوقی و مبتنی بر آزادی و ضد استبداد معرفی میکرد. | ||
==کودکی و نوجوانی== | ==کودکی و نوجوانی== | ||
علیاکبر دهخدا در ۱۲۹۷ش در | علیاکبر دهخدا در ۱۲۹۷ش در تهران به دنیا آمد. پدر وی، «خانباباخان» از زمینداران قزوین بود و اندکی پیش از تولد علیاکبر، با فروش زمینهای خود، به تهران آمده بود. دهخدا در نُه سالگی، [[پدر]] را ازدست داد و سرپرستی و [[تربیت]] او را مادر بهعهده گرفت.<ref>عابدی، کامیار؛ صور اسرافیل و علیاکبر دهخدا؛ یک بررسی تاریخی و ادبی، تهران، نشر کتاب نادر، 1379، ص87.</ref> دهخدا در خردسالی، از درس «شیخ هادی نجمآبادی» (متوفی ۱۳۲۰ش)، که زمانی در همسایگی [[خانواده|خانوادۀ]] آنها سکونت داشت و پدر دهخدا از ارادتمندان او بود، بهره گرفت و حدود ده سال از «شیخ غلامحسین بروجردی»، از علمای تهران علم صرف، اصول [[فقه اسلامی|فقه]]، کلام و حکمت را آموخت.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
==جوانی و تحصیلات== | ==جوانی و تحصیلات== | ||
علیاکبر دهخدا | علیاکبر دهخدا ۲۰ ساله بود که در مدرسۀ سیاسی «میرزاحسنخان مشیرالملک» پذیرفته شد و ادبیات، فقه، تاریخ قدیم و معاصر، بهویژه تاریخ انقلاب اروپا، جغرافیا، حقوق، [[جنگ]]، دیپلماسی، اقتصاد و زبانهای [[زبان عربی|عربی]] و فرانسوی را آموخت و در تدریس به معلمان و اولیای مدرسه کمک کرد.<ref>عابدی، صور اسرافیل و علیاکبر دهخدا یک بررسی تاریخی و ادبی، 1379ش، ص88.</ref> وی در پایان دورۀ تحصیل، در وزارت خارجه استخدام شد و همراه «معاونالدوله غفاری»، سفیر [[ایران]] در بالکان به اروپا رفت. دهخدا دو سال در کشورهای اتریش و بلغارستان اقامت گزید و آموختن زبان فرانسه را تکمیل کرد و از پیشرفتهای علمی و هنری دنیای غرب آگاهی یافت. وی در ۱۳۲۳ق به ایران بازگشت و به فعالیتهای ادبی، سیاسی و فرهنگی پرداخت. <ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7__a-46585.aspx محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.]</ref> | ||
==خاستگاههای اندیشهای== | ==خاستگاههای اندیشهای== | ||
# خانواده و اساتید؛ دهخدا با اینکه در کودکی | #خانواده و اساتید؛ دهخدا با اینکه در کودکی پدر خود را از دست داد، اما جایگاه خانوادگی پدر، شخصیت و فرهیختگی مادر که پرورش او را بهعهده گرفته بود، حضور در کلاس درس اساتید برجسته و اثرگذار و همسایگی و مراوده با عالمان دینی، اندیشه و شخصیت وی را تکوین بخشید. دهخدا همیشه از مادر، بروجردی و نجمآبادی، بهعنوان سه معلم اصلی خود یاد کرده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
# محیط تحصیل؛ محیط فرهنگی و سیاسی دوران تحصیلات دهخدا در مدرسۀ سیاسی تهران، اندیشه و شخصیت وی را جهت داد و بر فعالیتهای سیاسی و فرهنگی وی اثر گذاشت؛ وی در محیط مدرسه با تاریخ گذشته و معاصر ایران و جهان، بهویژه انقلاب فرهنگی اروپا آشنا شد و در رشتههای مختلف، مطالعه و تحقیق کرد.<ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7__a-46585.aspx محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.]</ref> | #محیط تحصیل؛ محیط فرهنگی و سیاسی دوران تحصیلات دهخدا در مدرسۀ سیاسی تهران، اندیشه و شخصیت وی را جهت داد و بر فعالیتهای سیاسی و فرهنگی وی اثر گذاشت؛ وی در محیط مدرسه با تاریخ گذشته و معاصر ایران و جهان، بهویژه انقلاب فرهنگی اروپا آشنا شد و در رشتههای مختلف، مطالعه و تحقیق کرد.<ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7__a-46585.aspx محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.]</ref> | ||
# سفر به اروپا؛ دهخدا هنگام اقامت در اروپا، با پیشرفتهای علمی و هنری آنجا آشنا شد و در ایران از اندوختههای سفر به اروپا، بهره گرفت.<ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7__a-46585.aspx محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.]</ref> | #سفر به اروپا؛ دهخدا هنگام اقامت در اروپا، با پیشرفتهای علمی و هنری آنجا آشنا شد و در ایران از اندوختههای سفر به اروپا، بهره گرفت.<ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7__a-46585.aspx محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.]</ref> | ||
# شرایط سیاسی و نهضت مشروطه؛ در بازگشت دهخدا از اروپا، نهضت مشروطیت به اوج رسیده بود و او که شرایط استبدادی و سیاسی زمانه را غیرقابل تحمل میدانست، برای خدمت به آزادیخواهان بهکار روزنامهنگاری، روی آورد.<ref>[https://psri.ir/?id=mfwvghjh «دهخدا و مشروطیت»، وبسایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی.]</ref> | #شرایط سیاسی و نهضت مشروطه؛ در بازگشت دهخدا از اروپا، نهضت مشروطیت به اوج رسیده بود و او که شرایط استبدادی و سیاسی زمانه را غیرقابل تحمل میدانست، برای خدمت به آزادیخواهان بهکار روزنامهنگاری، روی آورد.<ref>[https://psri.ir/?id=mfwvghjh «دهخدا و مشروطیت»، وبسایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی.]</ref> در جریان انقلاب مشروطه، دو گرایش عمدۀ غربگراها (سکولارها) و روحانیان نواندیش در برابر هم قرار داشتند. غربگرایان معتقد بودند كه دنیای جدید با بهكارگیری عقل و قوه استنباط، خود را از بندگی رها كرده و به اوج ترقّی رسیده است، اما [[مسلمانان]] در انحطاط بهسر میبرند. در مقابل، علمای مشروطهخواه میكوشیدند اركان و اصولِ مشروطیت را برگرفته از اسلام بشمارند و دهخدا نیز در ایدۀ مشروطیت، به این گروه از علما نزدیك بود<ref>عامری گلستانی و دیگران، «مشروطیت، آزادیخواهی و ستیز با استبداد در اندیشۀ دهخدا»، 1399ش، ص9.</ref> و اساس سلطنت را مغایر با شرع میدانست.<ref>عامری گلستانی و دیگران، «مشروطیت، آزادیخواهی و ستیز با استبداد در اندیشۀ دهخدا»، 1399ش، ص22.</ref> | ||
# پژوهش در ادبیات دینی؛ برخی از پژوهشگران معتقدند که دهخدا، هنگام پژوهش در ادبیات دینی، بهطور اتفاقی با | #پژوهش در ادبیات دینی؛ برخی از پژوهشگران معتقدند که دهخدا، هنگام پژوهش در ادبیات دینی، بهطور اتفاقی با خطبۀ [[امام حسین]] در «منا» روبهرو شد و دریافت که آگاهی، مسئولیتهایی بزرگ را بهدنبال دارد. این رویداد بر اندیشه و انگیزۀ مبارزاتی وی علیه استبداد و پیوستن او به صف آزادیخواهان، تأثیر گذاشت. <ref>[https://psri.ir/?id=mfwvghjh «دهخدا و مشروطیت»، وبسایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی.]</ref> | ||
==سیرۀ عملی و ویژگیهای شخصیتی و اخلاقی== | ==سیرۀ عملی و ویژگیهای شخصیتی و اخلاقی== | ||
علیاکبر دهخدا، دانشمند و پزوهشگر و از مبارزان اثرگذار در انقلاب مشروطه محسوب | علیاکبر دهخدا، دانشمند و پزوهشگر و از مبارزان اثرگذار در انقلاب مشروطه محسوب میشود. پژوهشگران وی را در مسایل سیاسی، انسانی تیزبین دانستهاند و خلاقیت و ذوق او در نگارش و درک مسایل اجتماعی و فرهنگی را ستودهاند. همچنین وی را از نظر اخلاقی دارای خصوصیات والای انسانی توصیف کردهاند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5659/5698/56207/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%8C-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%C2%AD%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%AF%D8%A8-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 مدملی، «علامه دهخدا، بزرگمرد ادب ایران»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.] </ref> دهخدا در ستیز میان سنت و تجدد که از امور معمول دورۀ وی بود، بهطور عمیق به سنتهای بومی و اسلامی وفادار ماند و بهقول برخی ادیبان «کهن جامۀ خویش پیراستن را به از جامۀ عاریتی رنگین خواستن» میدانست و بر باور فکری و اجتماعی خود تا آخر پایدار ماند.<ref>[https://www.irna.ir/news/83686910/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7 «دربارۀ علیاکبر دهخدا»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | ||
==فعالیتها== | ==فعالیتها== | ||
==الف) فرهنگی و آموزشی== | ==الف) فرهنگی و آموزشی== | ||
# سرایش شعر؛ بهباور پژوهشگران، دهخدا با جدیت به شعر نپرداخت اما شاعری توانا بود؛ وی در قالبهای مختلف [[شعر فارسی]]، اشعاری جدی و فکاهی سرود. مجموع اشعار او در حدود ۱۲۰۰ بیت است که شمار اندکی از آنها تصنیف و کمی نیز به زبان ترکی است. دهخدا برخی از اشعار خود را در روزنامۀ صوراسرافیل و مجلههای مهر و یغما به چاپ میرساند. بعد از درگذشت دهخدا، اشعار پراکندۀ وی گردآوری شد.<ref> [https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | #سرایش شعر؛ بهباور پژوهشگران، دهخدا با جدیت به شعر نپرداخت اما شاعری توانا بود؛ وی در قالبهای مختلف [[شعر فارسی]]، اشعاری جدی و فکاهی سرود. مجموع اشعار او در حدود ۱۲۰۰ بیت است که شمار اندکی از آنها تصنیف و کمی نیز به زبان ترکی است. دهخدا برخی از اشعار خود را در روزنامۀ صوراسرافیل و مجلههای مهر و یغما به چاپ میرساند. بعد از درگذشت دهخدا، اشعار پراکندۀ وی گردآوری شد.<ref> [https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
# | #پایهریزی لغتنامه؛ یکی از کارهای فرهنگی دهخدا تدوین لغتنامۀ فارسی بود که با هدف مبارزه با فقر فرهنگی و از بین بردن بیسوادی در ایران صورت گرفت. وی در سال ۱۳۲۰ش بازنشسته شد و بهگردآوری لغاتی كه ضمن مطالعه متون ادبی یادداشت كرده بود، پرداخت.<ref>[http://www.ensafnews.com/218639/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%81%D9%83%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C/ «نگاهی به زندگی فكری و سياسی علامه علیاكبر دهخدا»، وبسایت انصاف نیوز.]</ref> دهخدا، در طول ۴۵ سال، حدود ۳ میلیون برگ را از روی منابع منظوم و منثور فارسی و عربی، لغتنامههای چاپی و خطی، کتب معتبر تاریخ، جغرافیا، پزشکی، ستارهشناسی، ریاضی، فلسفه، کلام و فقه فراهم آورد.<ref>معين، لغتنامۀ دهخدا، 1337ش، ص397.</ref> | ||
# تدوین امثال و حکم؛ اَمثال و حکم، از مهمترین کتابها در | #تدوین امثال و حکم؛ اَمثال و حکم، از مهمترین کتابها در زمینۀ امثال فارسی و از منابع معتبر در تحقیقات زبان و ادبیات فارسی و پژوهشهای مربوط به مثلشناسی تطبیقی در حوزۀ ایران فرهنگی است. همچنین این اثر بازتاب ادبیات، فرهنگ، زبان، افکار، احساسات، عقاید و ارزشهای اجتماعی و [[اخلاق|اخلاقی]] مردم ایران محسوب میشود.<ref>[https://fa.wikizendegy.ir/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84_%D9%88_%D8%AD%DA%A9%D9%85 «امثال و حکم»، ویکی زندگی.]</ref> | ||
# | #تأسیس جمعیت مبارزه با بیسوادی؛ دهخدا در اسفند ۱۳۲۹ش، «جمیت مبارزه با بیسوادی» را با هدف باسواد شدن مردم ایران در مدت کوتاه و هنگام با مبارزۀ سیاسی، تأسیس کرد<ref>یعقوبی، زندگینامۀ علامه علیاکبر دهخدا با تأکید بر جنبههای سیاسی آن، 1377ش ص۱۲۰.</ref> که در پرورش و رشد فرهنگی جامعه و توجه به بنیادهای تربیتی نظام آموزشی، مؤثر بود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/218695/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%86%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%85--%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8F-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7 «رئیس جمهوری ناکام/ جایگاه سیاسی علیاکبر دهخدا»، وبسایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | ||
===ب) سیاسی=== | ===ب) سیاسی=== | ||
# پیوستن به انقلاب مشروطهخواهی؛ | #پیوستن به انقلاب مشروطهخواهی؛ فعالیت سیاسی دهخدا بهصورت عمده، بر محور مشروطه و مبارزه علیه «محمـدعلی شـاه»، یکی از شاهان [[قاجاریه|قاجار]] و تـلاش برای رسیدن به فضایی باز و آزاد در ایران، استوار بوده است؛ انقلاب مشروطه، از رویدادهای بزرگ تاریخ ایران است که بر شـیوۀ فرمـانروایی سـنتی در ایران پایان داد و جایگاه «شاه» را که سایۀ خداوند در زمین تلقی میشد و بدون هیچگونه محدودیت قـانونی بر مردم حکومت میکرد، متزلزل کرد. دهخدا، با روش منحصر بهفرد خود در پیروزی انقلاب مشروطه نقشآفرینی کرد.<ref>ترابی فراسانی و بهزادی، «ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺍﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺩﻫﺨﺪﺍ»، مجلۀ تاریخ پژوهی، 1398ش، ص9.</ref> | ||
# نشر روزنامۀ انتقادی صوراسرافیل؛ دهخدا همزمان با آغاز نهضت مشروطیت، با همکاری «جهانگیرخان شیرازی» و «قاسمخان تبریزی» روزنامۀ انتقادی «صوراسرافیل» را منتشر کرد. شمارۀ اول این روزنامه ۱۷ ربیعالآخر ۱۳۲۵ق در هشت صفحه در تهران منتشر شد. <ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> این روزنامه در عمر کوتاه خود ۵ بار توقیف شد ولی تا به توپ بستن مجلس استوار باقی ماند. پس از آخرین توقیف که بهدستگیری و کشتهشدن جهانگیرخان صوراسرافیل منجر شد، سه شمارۀ دیگر آن توسط دهخدا که موفق به فرار از ایران شده بود در سوییس منتشر و سپس برای همیشه تعطیل شد.<ref> [https://www.irna.ir/news/85039967/%DA%86%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C «چرند و پرندهای روزنامهنگار ایرانی»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | #نشر روزنامۀ انتقادی صوراسرافیل؛ دهخدا همزمان با آغاز نهضت مشروطیت، با همکاری «جهانگیرخان شیرازی» و «قاسمخان تبریزی» روزنامۀ انتقادی «صوراسرافیل» را منتشر کرد. شمارۀ اول این روزنامه ۱۷ ربیعالآخر ۱۳۲۵ق در هشت صفحه در تهران منتشر شد. <ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> این روزنامه در عمر کوتاه خود ۵ بار توقیف شد ولی تا به توپ بستن مجلس استوار باقی ماند. پس از آخرین توقیف که بهدستگیری و کشتهشدن جهانگیرخان صوراسرافیل منجر شد، سه شمارۀ دیگر آن توسط دهخدا که موفق به فرار از ایران شده بود در سوییس منتشر و سپس برای همیشه تعطیل شد.<ref> [https://www.irna.ir/news/85039967/%DA%86%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C «چرند و پرندهای روزنامهنگار ایرانی»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | ||
# تدوین مقالات انتقادی؛ بهباور محققان، صوراسرافیل از مهمترین ابزار مبارزاتی مشروطهخواهان علیه استبداد و حکومت قاجاریه بود که تیراژ هر شمارۀ آن به حدود بیستوچهار هزار نسخه میرسید. در این میان، مقالههای «چرند و پرند» دهخدا که ماهیتی کاملا سیاسی و انقلابی داشت، بیش از همه طرفدار داشت. این مقالهها با امضای مستعار و با نامهای «دخو»، «خرمگس»، «سگ حسن دله»، «غلام گدا»، «اسیرالجوال»، «دخو علیشاه»، «روزنامهچی»، «خادمالفقرا»، و «نخود همه آش» چاپ میشد، اما نویسندۀ آن دهخدا بود. وی هر حادثه را بهانه قرار میداد و با استفاده از طنز، بر فساد دستگاه سلطنت، خیانت دولتمردان قاجار و ستم ملاکان حمله میکرد و آنها را به باد تمسخر میگرفت. <ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7__a-46585.aspx محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.]</ref> | #تدوین مقالات انتقادی؛ بهباور محققان، صوراسرافیل از مهمترین ابزار مبارزاتی مشروطهخواهان علیه استبداد و حکومت قاجاریه بود که تیراژ هر شمارۀ آن به حدود بیستوچهار هزار نسخه میرسید. در این میان، مقالههای «چرند و پرند» دهخدا که ماهیتی کاملا سیاسی و انقلابی داشت، بیش از همه طرفدار داشت. این مقالهها با امضای مستعار و با نامهای «دخو»، «خرمگس»، «سگ حسن دله»، «غلام گدا»، «اسیرالجوال»، «دخو علیشاه»، «روزنامهچی»، «خادمالفقرا»، و «نخود همه آش» چاپ میشد، اما نویسندۀ آن دهخدا بود. وی هر حادثه را بهانه قرار میداد و با استفاده از طنز، بر فساد دستگاه سلطنت، خیانت دولتمردان قاجار و ستم ملاکان حمله میکرد و آنها را به باد تمسخر میگرفت. <ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7__a-46585.aspx محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.]</ref> | ||
# حمایت از ملیشدن صنعت نفت و دفاع از دولت مصدق؛ دهخدا بعد از کنارهگیری از سیاست و پرداختن بهکارهای فرهنگی، همزمان با نهضت ملیشدن نفت از حدود ۱۳۲۸ش، دوباره به عرصۀ سیاست بازگشت و از این نهضت حمایت کرد و با قلم و بیان خود به دفاع از دولت محمد مصدق پرداخت.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | #حمایت از ملیشدن صنعت نفت و دفاع از دولت مصدق؛ دهخدا بعد از کنارهگیری از سیاست و پرداختن بهکارهای فرهنگی، همزمان با نهضت ملیشدن نفت از حدود ۱۳۲۸ش، دوباره به عرصۀ سیاست بازگشت و از این نهضت حمایت کرد و با قلم و بیان خود به دفاع از دولت محمد مصدق پرداخت.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
==مسئولیتها== | ==مسئولیتها== | ||
#نمایندگی مردم [[کرمان]] در دور دوم مجلس شورای ملی؛ | #نمایندگی مردم [[کرمان]] در دور دوم مجلس شورای ملی؛ | ||
# ریاست دفتر وزارت معارف؛ | #ریاست دفتر وزارت معارف؛ | ||
# ریاست ادارۀ تفتیش وزارت عدلیه؛ | #ریاست ادارۀ تفتیش وزارت عدلیه؛ | ||
# ریاست مدرسۀ علوم سیاسی که خود در جوانی در آن تحصیل کرده بود؛ | #ریاست مدرسۀ علوم سیاسی که خود در [[جوانی]] در آن تحصیل کرده بود؛ | ||
# ریاست دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی و اقتصاد دانشگاه تهران.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | #ریاست دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی و اقتصاد دانشگاه تهران.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
===الف) تألیف=== | ===الف) تألیف=== | ||
# [[لغتنامه دهخدا|لغتنامه]]؛ | #[[لغتنامه دهخدا|لغتنامه]]؛ | ||
# [[امثال و حکم]]؛ | #[[امثال و حکم]]؛ | ||
#فرهنگ لغت فرانسه به فارسی؛ | #فرهنگ لغت فرانسه به فارسی؛ | ||
# تعلیقات بر دیوان [[ناصر خسرو]]؛ | #تعلیقات بر دیوان [[ناصر خسرو]]؛ | ||
# شرح حال [[ابوریحان بیرونی]] مقارن با هزاره تولد بیرونی؛ | #شرح حال [[ابوریحان بیرونی]] مقارن با هزاره تولد بیرونی؛ | ||
# دیوان اشعار؛ | #دیوان اشعار؛ | ||
# مجموعه مقالات؛ | #مجموعه مقالات؛ | ||
===ب) ترجمه=== | ===ب) ترجمه=== | ||
# ترجمۀ کتاب علل عظمت و انحطاط رومیان تألیف منتسکیو از زبان فرانسه؛ | #ترجمۀ کتاب علل عظمت و انحطاط رومیان تألیف منتسکیو از زبان فرانسه؛ | ||
# ترجمۀ کتاب روح القوانین از منتسکیو.<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%AA%D8%A7-%D9%85%D8%B1%DA%AF__a-40518.aspx کرمپور، «علیاکبر دهخدا از تبعید تا مرگ»، وبسایت پژوهه.]</ref> | #ترجمۀ کتاب روح القوانین از منتسکیو.<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%AA%D8%A7-%D9%85%D8%B1%DA%AF__a-40518.aspx کرمپور، «علیاکبر دهخدا از تبعید تا مرگ»، وبسایت پژوهه.]</ref> | ||
===ج) تصحیح=== | ===ج) تصحیح=== | ||
# تصحیح [[دیوان حافظ]]؛ | #تصحیح [[دیوان حافظ]]؛ | ||
# تصحیح دیوان | #تصحیح دیوان [[منوچهری دامغانی|منوچهری]]؛ | ||
# تصحیح سیدحسن غزنوی؛ | #تصحیح سیدحسن غزنوی؛ | ||
# تصحیح دیوان فرخی؛ | #تصحیح دیوان فرخی؛ | ||
# تصحیح دیوان مسعود سعد | #تصحیح دیوان [[مسعود سعد سلمان]]؛ | ||
# تصحیح دیوان سوزنی سمرقندی؛ | #تصحیح دیوان سوزنی سمرقندی؛ | ||
# تصحیح لغت فرس اسدی؛ | #تصحیح لغت فرس اسدی؛ | ||
# تصحیح صحاح الفرس؛ | #تصحیح صحاح الفرس؛ | ||
# تصحیح دیوان ابنیمین؛ | #تصحیح دیوان ابنیمین؛ | ||
# تصحیح یوسف و زلیخا. <ref>[http://pajoohe.ir/%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%AA%D8%A7-%D9%85%D8%B1%DA%AF__a-40518.aspx کرمپور، «علیاکبر دهخدا از تبعید تا مرگ»، وبسایت پژوهه.]</ref> | #تصحیح یوسف و زلیخا. <ref>[http://pajoohe.ir/%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%AA%D8%A7-%D9%85%D8%B1%DA%AF__a-40518.aspx کرمپور، «علیاکبر دهخدا از تبعید تا مرگ»، وبسایت پژوهه.]</ref> | ||
==نوآوریها== | ==نوآوریها== | ||
# تحول در ادبیات فارسی؛ دهخدا با شیوۀ نگارش و ظرافتهای روزنامهنگاری، تحولی بزرگ در ادبیات فارسی ایجاد کرد. پیش از رونامۀ صوراسرافیل، هیچ کدام از نشریات فارسیزبان بر پایۀ آن انتشار نیافته بود. وی در این روزنامه زبان ساده و نزدیک به زبان عامیانه بهکار میبرد و با رویکرد واقعگرایانه، مسائل اجتماعی و سیاسی را مطرح میکرد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1817101/%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87-%D8%A8%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%B7%D9%86%D8%B2-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7 کشاورز، «تأثیر روزنامههای عصر مشروطه بر پیدایش طنز اجتماعی در ادبیات فارسی(مطالعۀ موردی ستون چرند و پرند دهخدا)»، 1400ش، ص539.] </ref> بههمین دلیل، دورۀ مشروطه را یکی از مهمترین دورههای تحول ادبیات فارسی بهویژه ادبیات طنز میدانند.<ref>[https://www.magiran.com/paper/1771728 ساکنیان و دیگران، «سبک شناسی شعر طنز دهخدا»، 1396ش، ص73]</ref> | #تحول در ادبیات فارسی؛ دهخدا با شیوۀ نگارش و ظرافتهای روزنامهنگاری، تحولی بزرگ در ادبیات فارسی ایجاد کرد. پیش از رونامۀ صوراسرافیل، هیچ کدام از نشریات فارسیزبان بر پایۀ آن انتشار نیافته بود. وی در این روزنامه زبان ساده و نزدیک به زبان عامیانه بهکار میبرد و با رویکرد واقعگرایانه، مسائل اجتماعی و سیاسی را مطرح میکرد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1817101/%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87-%D8%A8%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%B7%D9%86%D8%B2-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7 کشاورز، «تأثیر روزنامههای عصر مشروطه بر پیدایش طنز اجتماعی در ادبیات فارسی(مطالعۀ موردی ستون چرند و پرند دهخدا)»، 1400ش، ص539.] </ref> بههمین دلیل، دورۀ مشروطه را یکی از مهمترین دورههای تحول ادبیات فارسی بهویژه ادبیات طنز میدانند.<ref>[https://www.magiran.com/paper/1771728 ساکنیان و دیگران، «سبک شناسی شعر طنز دهخدا»، 1396ش، ص73]</ref> | ||
#پایهگذاری طنز اجتماعی؛ دهخدا با نوشتن مقالههای طنز در ستون ویژۀ چرند و پرند روزنامۀ صوراسرافیل، برای نخستنبار طنز اجتماعی را در ایران پایهگذاری کرد. هدف دهخدا از طنز، بیدارگری مردم بود | #پایهگذاری طنز اجتماعی؛ دهخدا با نوشتن مقالههای طنز در ستون ویژۀ چرند و پرند روزنامۀ صوراسرافیل، برای نخستنبار طنز اجتماعی را در ایران پایهگذاری کرد. هدف دهخدا از طنز، بیدارگری مردم بود و گرایش به طنز اجتماعی در این دوره نشاندهندۀ خفقان موجود در جامعه است که باعث میشود مردم از اظهار نظر مستقیم و انتقاد صریح از وضع موجود واهمه داشته باشند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1817101/%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87-%D8%A8%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%B7%D9%86%D8%B2-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86-%DA%86%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7 کشاورز، «تأثیر روزنامههای عصر مشروطه بر پیدایش طنز اجتماعی در ادبیات فارسی(مطالعۀ موردی ستون چرند و پرند دهخدا)»، 1400ش، ص539.] </ref> | ||
# تولید اثر ملی؛ بسیار از محققان، لغتنامۀ دهخدا را از نظر کمی و کیفی و نوآوریهای بینظیر آن، ارزشمندترین اثر در حوزۀ فرهنگی تعریف کرده و آن را اثر ملی ایرانیان میدانند. این اثر منبع و مرجع اصلی در حوزۀ تحقیق، شرحنویسی بر کتابهای منظوم و منثور، تصحیح کتابها و فرهنگینویسی در زبان فارسی، دانسته میشود. <ref>[https://www.irna.ir/news/84665403/%D9%85%D8%AD%D8%AF%D8%AB%DB%8C-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%DA%A9%D9%88%DA%86%DA%A9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «محدثی خراسانی: واژۀ علامه، برای علیاکبر دهخدا کوچک است»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | #تولید اثر ملی؛ بسیار از محققان، لغتنامۀ دهخدا را از نظر کمی و کیفی و نوآوریهای بینظیر آن، ارزشمندترین اثر در حوزۀ فرهنگی تعریف کرده و آن را اثر ملی ایرانیان میدانند. این اثر منبع و مرجع اصلی در حوزۀ تحقیق، شرحنویسی بر کتابهای منظوم و منثور، تصحیح کتابها و فرهنگینویسی در زبان فارسی، دانسته میشود. <ref>[https://www.irna.ir/news/84665403/%D9%85%D8%AD%D8%AF%D8%AB%DB%8C-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%DA%A9%D9%88%DA%86%DA%A9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «محدثی خراسانی: واژۀ علامه، برای علیاکبر دهخدا کوچک است»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
[[پرونده:علی اکبر دهخدا.jpg|بندانگشتی|گورستان ابنبابویه، شهر ری]] | [[پرونده:علی اکبر دهخدا.jpg|بندانگشتی|گورستان ابنبابویه، شهر ری]] | ||
دهخدا در ۷ اسفند ۱۳۳۴ش درگذشت و در گورستان ابنبابویه شهر ری، در مقبرهای خصوصی، به خاک سپرده شد. <ref> [https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | دهخدا در ۷ اسفند ۱۳۳۴ش درگذشت و در گورستان ابنبابویه شهر ری، در مقبرهای خصوصی، به خاک سپرده شد. <ref> [https://rch.ac.ir/article/Details/13381 دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
==دهخدا در نظر دیگران== | ==دهخدا در نظر دیگران== | ||
محمد دبیرسیاقی از پژوهشگران برجستۀ ایران، تلاش فرهنگی دهخدا را با کار فردوسی مقایسه کرده و معتقد است لغتنامۀ دهخدا، کار بزرگی است که بعد از شاهنامۀ فردوسی پشتوانه زبان فارسی است.<ref>[https://imgshot.ir/post/%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%88%D8%B7%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D9%88%D8%B7%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-2403 «شعر وطن دوستی دهخدا (وطن داری) همراه با معنی»، وبسایت روشینا.]</ref> بسیاری از محققان معتقدند که دهخدا با تدوین لغتنامه، گامی بزرگی برای احیای میراث فرهنگی و زبان فارسی برداشته و در ایجاد خودباوری، تقویت و تحکیم هویت | محمد دبیرسیاقی از پژوهشگران برجستۀ ایران، تلاش فرهنگی دهخدا را با کار فردوسی مقایسه کرده و معتقد است لغتنامۀ دهخدا، کار بزرگی است که بعد از [[شاهنامه|شاهنامۀ]] [[فردوسی]] پشتوانه زبان فارسی است.<ref>[https://imgshot.ir/post/%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%88%D8%B7%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D9%88%D8%B7%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-2403 «شعر وطن دوستی دهخدا (وطن داری) همراه با معنی»، وبسایت روشینا.]</ref> بسیاری از محققان معتقدند که دهخدا با تدوین لغتنامه، گامی بزرگی برای احیای میراث فرهنگی و زبان فارسی برداشته و در ایجاد خودباوری، تقویت و تحکیم [[هویت ملی]]، معرفی مفاخر فرهنگی و تبیین عظمت و گستره واژگان زبان فارسی، نقش مهم و اساسی داشته است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84665403/%D9%85%D8%AD%D8%AF%D8%AB%DB%8C-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%DA%A9%D9%88%DA%86%DA%A9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «محدثی خراسانی: واژۀ علامه، برای علیاکبر دهخدا کوچک است»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | ||
==تمبر یادبود== | ==تمبر یادبود== | ||
به مناسب صدمین سالگرد تولد دهخدا، تمبر یادبود در | به مناسب صدمین سالگرد تولد دهخدا، [[تمبر]] یادبود در ۱۳۵۸ش، مزین بهتصویر وی چاپ شده است.<ref>[https://imgshot.ir/post/%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%88%D8%B7%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D9%88%D8%B7%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-2403 «شعر وطن دوستی دهخدا (وطن داری) همراه با معنی»، وبسایت روشینا.]</ref> | ||
==دهخداپژوهی== | ==دهخداپژوهی== | ||
[[کتاب]]، مقالات و یادداشتهای گوناگونی دربارۀ [[زندگی]]، فعالیتها و آثار دهخدا نوشته شده است. برای مثل میتوان به کتاب «همنوا با مرغ سحر، زندگی و شعر علیاكبر دهخدا» اثر بلقیس سلیمانی<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/63327/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%8A-%D9%BE%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%DA%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%8A-%D8%A7%D9%83%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7 «كتابشناسي پر برگ و بار علياكبر دهخدا»، خبرگزاری ایبنا.]</ref> و «کتابنامههای سیاسی دهخدا» اثر محمد دبیر سیاقی اشاره کرد.<ref>«کتابنامههای سیاسی دهخدا»، وبسایت ایران کتاب.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* «امثال و حکم»، ویکی زندگی، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1402ش. | *«امثال و حکم»، ویکی زندگی، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1402ش. | ||
* ترابی فراسانی، سهیلا و بهزادی، علی، «ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺍﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺩﻫﺨﺪﺍ»، مجلۀ تاریخ پژوهی، شمارۀ 68، بهار 1398ش. | *ترابی فراسانی، سهیلا و بهزادی، علی، «ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺍﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺩﻫﺨﺪﺍ»، مجلۀ تاریخ پژوهی، شمارۀ 68، بهار 1398ش. | ||
* دبیرسیاقی، محمد، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: 1392ش. | *دبیرسیاقی، محمد، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: 1392ش. | ||
* «چرند و پرندهای روزنامهنگار ایرانی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۴۰۱ش. | *«چرند و پرندهای روزنامهنگار ایرانی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۴۰۱ش. | ||
* «دربارۀ علیاکبر دهخدا»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۳۹۸ش. | *«دربارۀ علیاکبر دهخدا»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۳۹۸ش. | ||
* دهخدا، مقالات دهخدا، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۶۲ـ ۱۳۶۴ش. | *دهخدا، مقالات دهخدا، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۶۲ـ ۱۳۶۴ش. | ||
* «دهخدا و مشروطیت»، وبسایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تاریخ درج مطلب: 14 مرداد 1400ش. | *«دهخدا و مشروطیت»، وبسایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تاریخ درج مطلب: 14 مرداد 1400ش. | ||
* «رئیس جمهوری ناکام/ جایگاه سیاسی علیاکبر دهخدا»، وبسایت | *«رئیس جمهوری ناکام/ جایگاه سیاسی علیاکبر دهخدا»، وبسایت دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 25 اسفند 1397ش. | ||
* ساکنیان، مهسا و دیگران، «سبکشناسی شعر طنز دهخدا»، مجلۀ فصلنامۀ پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی، شمارۀ 27، بهار 1396ش. | *ساکنیان، مهسا و دیگران، «سبکشناسی شعر طنز دهخدا»، مجلۀ فصلنامۀ پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی، شمارۀ 27، بهار 1396ش. | ||
* «شعر وطندوستی دهخدا (وطنداری) همراه با معنی»، وبسایت روشینا، تاریخ درج مطلب: 13 اسفند 1399ش. | *«شعر وطندوستی دهخدا (وطنداری) همراه با معنی»، وبسایت روشینا، تاریخ درج مطلب: 13 اسفند 1399ش. | ||
* «صدمین سالگرد تولد دهخدا»، وبسایت تمبر ایران، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1402ش. | *«صدمین سالگرد تولد دهخدا»، وبسایت تمبر ایران، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1402ش. | ||
* عابدی، کامیار، صور اسرافیل و علیاکبر دهخدا یک بررسی تاریخی و ادبی، تهران، کتاب نادر، 1379ش. | *عابدی، کامیار، صور اسرافیل و علیاکبر دهخدا یک بررسی تاریخی و ادبی، تهران، کتاب نادر، 1379ش. | ||
* عامری گلستانی، حامد و دیگران، «مشروطیت، آزادیخواهی و ستیز با استبداد در اندیشۀ دهخدا»، مجلۀ پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، شمارۀ 27، پاییز و زمستان 1399ش، ص22. | *عامری گلستانی، حامد و دیگران، «مشروطیت، آزادیخواهی و ستیز با استبداد در اندیشۀ دهخدا»، مجلۀ پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، شمارۀ 27، پاییز و زمستان 1399ش، ص22. | ||
* | *«كتابشناسی پر برگ و بار علیاكبر دهخدا»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ درج مطلب: 17 اسفند 1388ش. | ||
* «کتابنامههای سیاسی دهخدا»، وبسایت ایران کتاب، تاریخ بازدید: 7 خرداد 1402ش. | *«کتابنامههای سیاسی دهخدا»، وبسایت ایران کتاب، تاریخ بازدید: 7 خرداد 1402ش. | ||
* کرمپور، فاطمه، «علیاکبر دهخدا از تبعید تا مرگ»، وبسایت پژوهه، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1393ش. | *کرمپور، فاطمه، «علیاکبر دهخدا از تبعید تا مرگ»، وبسایت پژوهه، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1393ش. | ||
* کشاورز، حبیب، «تأثیر روزنامههای عصر مشروطه بر پیدایش طنز اجتماعی در ادبیات فارسی (مطالعۀ موردی ستون چرند و پرند دهخدا)»، مجلۀ مطالعات شهریارپژوهی، دورۀ هشتم، شمارۀ 33، شهریور 1400ش. | *کشاورز، حبیب، «تأثیر روزنامههای عصر مشروطه بر پیدایش طنز اجتماعی در ادبیات فارسی (مطالعۀ موردی ستون چرند و پرند دهخدا)»، مجلۀ مطالعات شهریارپژوهی، دورۀ هشتم، شمارۀ 33، شهریور 1400ش. | ||
* «محدثی خراسانی: واژۀ علامه، برای علیاکبر دهخدا کوچک است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ اسفند ۱۴۰۰ش. | *«محدثی خراسانی: واژۀ علامه، برای علیاکبر دهخدا کوچک است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ اسفند ۱۴۰۰ش. | ||
* محمدی، عاتکه، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1393ش. | *محمدی، عاتکه، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1393ش. | ||
* مدملی، صدیقه، «علامه دهخدا، بزرگمرد ادب ایران»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: 1 خرداد 1402ش. | *مدملی، صدیقه، «علامه دهخدا، بزرگمرد ادب ایران»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: 1 خرداد 1402ش. | ||
* | *معین، محمد، لغتنامۀ دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، 1337ش. | ||
* «نگاهی به زندگی فكری و | *«نگاهی به زندگی فكری و سیاسی علامه علیاكبر دهخدا»، وبسایت انصاف نیوز، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۳۹۸ش. | ||
* یعقوبی، رضا، زندگینامۀ علامه علیاکبر دهخدا با تأکید بر جنبههای سیاسی آن، تهران، زهد، ۱۳۷۷ش. | *یعقوبی، رضا، زندگینامۀ علامه علیاکبر دهخدا با تأکید بر جنبههای سیاسی آن، تهران، زهد، ۱۳۷۷ش. | ||
[[رده:ویکیزندگی]] | [[رده:ویکیزندگی]] | ||
[[رده:پیشگامان]] | [[رده:پیشگامان]] | ||
[[رده:ادبیات فارسی]] | [[رده:ادبیات فارسی]] | ||
نسخهٔ ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۴، ساعت ۱۸:۴۶
 | |
| آثار | لغتنامه دهخدا، امثال و حکم |
|---|---|
علیاکبر دهخدا؛ نویسنده، روزنامهنگار، محقق و شاعر معاصر ایرانی.
علیاکبر دهخدا، نویسنده، روزنامهنگار، محقق و شاعر معاصر ایرانی و نخستین رئیس دانشکدۀ حقوق، علوم سیاسی و اقتصاد دانشگاه تهران بود. دهخدا با تدوین لغتنامۀ فارسی، به خودباوری، تقویت و تحکیم هویت ملی، معرفی مفاخر فرهنگی و تبیین عظمت و گسترۀ واژگان زبان فارسی کمک کرد و مانند فردوسی برای احیای ادبیات و زبان فارسی، گام بزرگی برداشت. وی همچنین در جریان انقلاب مشروطه با سرودن اشعار و نگارش مقـالات انتقادی در روزنامههای مختلف، در مبـارزه بـا مفاسـد اجتماعی و بیش از همه مقابله با بیسوادی و ناآگاهی عامه مردم، روش منحصربهفردی در پیش گرفت. او پادشاهی را مخالف شرع و قانون میدانست و مشروطیت را نظامی سیاسی حقوقی و مبتنی بر آزادی و ضد استبداد معرفی میکرد.
کودکی و نوجوانی
علیاکبر دهخدا در ۱۲۹۷ش در تهران به دنیا آمد. پدر وی، «خانباباخان» از زمینداران قزوین بود و اندکی پیش از تولد علیاکبر، با فروش زمینهای خود، به تهران آمده بود. دهخدا در نُه سالگی، پدر را ازدست داد و سرپرستی و تربیت او را مادر بهعهده گرفت.[۱] دهخدا در خردسالی، از درس «شیخ هادی نجمآبادی» (متوفی ۱۳۲۰ش)، که زمانی در همسایگی خانوادۀ آنها سکونت داشت و پدر دهخدا از ارادتمندان او بود، بهره گرفت و حدود ده سال از «شیخ غلامحسین بروجردی»، از علمای تهران علم صرف، اصول فقه، کلام و حکمت را آموخت.[۲]
جوانی و تحصیلات
علیاکبر دهخدا ۲۰ ساله بود که در مدرسۀ سیاسی «میرزاحسنخان مشیرالملک» پذیرفته شد و ادبیات، فقه، تاریخ قدیم و معاصر، بهویژه تاریخ انقلاب اروپا، جغرافیا، حقوق، جنگ، دیپلماسی، اقتصاد و زبانهای عربی و فرانسوی را آموخت و در تدریس به معلمان و اولیای مدرسه کمک کرد.[۳] وی در پایان دورۀ تحصیل، در وزارت خارجه استخدام شد و همراه «معاونالدوله غفاری»، سفیر ایران در بالکان به اروپا رفت. دهخدا دو سال در کشورهای اتریش و بلغارستان اقامت گزید و آموختن زبان فرانسه را تکمیل کرد و از پیشرفتهای علمی و هنری دنیای غرب آگاهی یافت. وی در ۱۳۲۳ق به ایران بازگشت و به فعالیتهای ادبی، سیاسی و فرهنگی پرداخت. [۴]
خاستگاههای اندیشهای
- خانواده و اساتید؛ دهخدا با اینکه در کودکی پدر خود را از دست داد، اما جایگاه خانوادگی پدر، شخصیت و فرهیختگی مادر که پرورش او را بهعهده گرفته بود، حضور در کلاس درس اساتید برجسته و اثرگذار و همسایگی و مراوده با عالمان دینی، اندیشه و شخصیت وی را تکوین بخشید. دهخدا همیشه از مادر، بروجردی و نجمآبادی، بهعنوان سه معلم اصلی خود یاد کرده است.[۵]
- محیط تحصیل؛ محیط فرهنگی و سیاسی دوران تحصیلات دهخدا در مدرسۀ سیاسی تهران، اندیشه و شخصیت وی را جهت داد و بر فعالیتهای سیاسی و فرهنگی وی اثر گذاشت؛ وی در محیط مدرسه با تاریخ گذشته و معاصر ایران و جهان، بهویژه انقلاب فرهنگی اروپا آشنا شد و در رشتههای مختلف، مطالعه و تحقیق کرد.[۶]
- سفر به اروپا؛ دهخدا هنگام اقامت در اروپا، با پیشرفتهای علمی و هنری آنجا آشنا شد و در ایران از اندوختههای سفر به اروپا، بهره گرفت.[۷]
- شرایط سیاسی و نهضت مشروطه؛ در بازگشت دهخدا از اروپا، نهضت مشروطیت به اوج رسیده بود و او که شرایط استبدادی و سیاسی زمانه را غیرقابل تحمل میدانست، برای خدمت به آزادیخواهان بهکار روزنامهنگاری، روی آورد.[۸] در جریان انقلاب مشروطه، دو گرایش عمدۀ غربگراها (سکولارها) و روحانیان نواندیش در برابر هم قرار داشتند. غربگرایان معتقد بودند كه دنیای جدید با بهكارگیری عقل و قوه استنباط، خود را از بندگی رها كرده و به اوج ترقّی رسیده است، اما مسلمانان در انحطاط بهسر میبرند. در مقابل، علمای مشروطهخواه میكوشیدند اركان و اصولِ مشروطیت را برگرفته از اسلام بشمارند و دهخدا نیز در ایدۀ مشروطیت، به این گروه از علما نزدیك بود[۹] و اساس سلطنت را مغایر با شرع میدانست.[۱۰]
- پژوهش در ادبیات دینی؛ برخی از پژوهشگران معتقدند که دهخدا، هنگام پژوهش در ادبیات دینی، بهطور اتفاقی با خطبۀ امام حسین در «منا» روبهرو شد و دریافت که آگاهی، مسئولیتهایی بزرگ را بهدنبال دارد. این رویداد بر اندیشه و انگیزۀ مبارزاتی وی علیه استبداد و پیوستن او به صف آزادیخواهان، تأثیر گذاشت. [۱۱]
سیرۀ عملی و ویژگیهای شخصیتی و اخلاقی
علیاکبر دهخدا، دانشمند و پزوهشگر و از مبارزان اثرگذار در انقلاب مشروطه محسوب میشود. پژوهشگران وی را در مسایل سیاسی، انسانی تیزبین دانستهاند و خلاقیت و ذوق او در نگارش و درک مسایل اجتماعی و فرهنگی را ستودهاند. همچنین وی را از نظر اخلاقی دارای خصوصیات والای انسانی توصیف کردهاند.[۱۲] دهخدا در ستیز میان سنت و تجدد که از امور معمول دورۀ وی بود، بهطور عمیق به سنتهای بومی و اسلامی وفادار ماند و بهقول برخی ادیبان «کهن جامۀ خویش پیراستن را به از جامۀ عاریتی رنگین خواستن» میدانست و بر باور فکری و اجتماعی خود تا آخر پایدار ماند.[۱۳]
فعالیتها
الف) فرهنگی و آموزشی
- سرایش شعر؛ بهباور پژوهشگران، دهخدا با جدیت به شعر نپرداخت اما شاعری توانا بود؛ وی در قالبهای مختلف شعر فارسی، اشعاری جدی و فکاهی سرود. مجموع اشعار او در حدود ۱۲۰۰ بیت است که شمار اندکی از آنها تصنیف و کمی نیز به زبان ترکی است. دهخدا برخی از اشعار خود را در روزنامۀ صوراسرافیل و مجلههای مهر و یغما به چاپ میرساند. بعد از درگذشت دهخدا، اشعار پراکندۀ وی گردآوری شد.[۱۴]
- پایهریزی لغتنامه؛ یکی از کارهای فرهنگی دهخدا تدوین لغتنامۀ فارسی بود که با هدف مبارزه با فقر فرهنگی و از بین بردن بیسوادی در ایران صورت گرفت. وی در سال ۱۳۲۰ش بازنشسته شد و بهگردآوری لغاتی كه ضمن مطالعه متون ادبی یادداشت كرده بود، پرداخت.[۱۵] دهخدا، در طول ۴۵ سال، حدود ۳ میلیون برگ را از روی منابع منظوم و منثور فارسی و عربی، لغتنامههای چاپی و خطی، کتب معتبر تاریخ، جغرافیا، پزشکی، ستارهشناسی، ریاضی، فلسفه، کلام و فقه فراهم آورد.[۱۶]
- تدوین امثال و حکم؛ اَمثال و حکم، از مهمترین کتابها در زمینۀ امثال فارسی و از منابع معتبر در تحقیقات زبان و ادبیات فارسی و پژوهشهای مربوط به مثلشناسی تطبیقی در حوزۀ ایران فرهنگی است. همچنین این اثر بازتاب ادبیات، فرهنگ، زبان، افکار، احساسات، عقاید و ارزشهای اجتماعی و اخلاقی مردم ایران محسوب میشود.[۱۷]
- تأسیس جمعیت مبارزه با بیسوادی؛ دهخدا در اسفند ۱۳۲۹ش، «جمیت مبارزه با بیسوادی» را با هدف باسواد شدن مردم ایران در مدت کوتاه و هنگام با مبارزۀ سیاسی، تأسیس کرد[۱۸] که در پرورش و رشد فرهنگی جامعه و توجه به بنیادهای تربیتی نظام آموزشی، مؤثر بود.[۱۹]
ب) سیاسی
- پیوستن به انقلاب مشروطهخواهی؛ فعالیت سیاسی دهخدا بهصورت عمده، بر محور مشروطه و مبارزه علیه «محمـدعلی شـاه»، یکی از شاهان قاجار و تـلاش برای رسیدن به فضایی باز و آزاد در ایران، استوار بوده است؛ انقلاب مشروطه، از رویدادهای بزرگ تاریخ ایران است که بر شـیوۀ فرمـانروایی سـنتی در ایران پایان داد و جایگاه «شاه» را که سایۀ خداوند در زمین تلقی میشد و بدون هیچگونه محدودیت قـانونی بر مردم حکومت میکرد، متزلزل کرد. دهخدا، با روش منحصر بهفرد خود در پیروزی انقلاب مشروطه نقشآفرینی کرد.[۲۰]
- نشر روزنامۀ انتقادی صوراسرافیل؛ دهخدا همزمان با آغاز نهضت مشروطیت، با همکاری «جهانگیرخان شیرازی» و «قاسمخان تبریزی» روزنامۀ انتقادی «صوراسرافیل» را منتشر کرد. شمارۀ اول این روزنامه ۱۷ ربیعالآخر ۱۳۲۵ق در هشت صفحه در تهران منتشر شد. [۲۱] این روزنامه در عمر کوتاه خود ۵ بار توقیف شد ولی تا به توپ بستن مجلس استوار باقی ماند. پس از آخرین توقیف که بهدستگیری و کشتهشدن جهانگیرخان صوراسرافیل منجر شد، سه شمارۀ دیگر آن توسط دهخدا که موفق به فرار از ایران شده بود در سوییس منتشر و سپس برای همیشه تعطیل شد.[۲۲]
- تدوین مقالات انتقادی؛ بهباور محققان، صوراسرافیل از مهمترین ابزار مبارزاتی مشروطهخواهان علیه استبداد و حکومت قاجاریه بود که تیراژ هر شمارۀ آن به حدود بیستوچهار هزار نسخه میرسید. در این میان، مقالههای «چرند و پرند» دهخدا که ماهیتی کاملا سیاسی و انقلابی داشت، بیش از همه طرفدار داشت. این مقالهها با امضای مستعار و با نامهای «دخو»، «خرمگس»، «سگ حسن دله»، «غلام گدا»، «اسیرالجوال»، «دخو علیشاه»، «روزنامهچی»، «خادمالفقرا»، و «نخود همه آش» چاپ میشد، اما نویسندۀ آن دهخدا بود. وی هر حادثه را بهانه قرار میداد و با استفاده از طنز، بر فساد دستگاه سلطنت، خیانت دولتمردان قاجار و ستم ملاکان حمله میکرد و آنها را به باد تمسخر میگرفت. [۲۳]
- حمایت از ملیشدن صنعت نفت و دفاع از دولت مصدق؛ دهخدا بعد از کنارهگیری از سیاست و پرداختن بهکارهای فرهنگی، همزمان با نهضت ملیشدن نفت از حدود ۱۳۲۸ش، دوباره به عرصۀ سیاست بازگشت و از این نهضت حمایت کرد و با قلم و بیان خود به دفاع از دولت محمد مصدق پرداخت.[۲۴]
مسئولیتها
- نمایندگی مردم کرمان در دور دوم مجلس شورای ملی؛
- ریاست دفتر وزارت معارف؛
- ریاست ادارۀ تفتیش وزارت عدلیه؛
- ریاست مدرسۀ علوم سیاسی که خود در جوانی در آن تحصیل کرده بود؛
- ریاست دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی و اقتصاد دانشگاه تهران.[۲۵]
آثار
الف) تألیف
- لغتنامه؛
- امثال و حکم؛
- فرهنگ لغت فرانسه به فارسی؛
- تعلیقات بر دیوان ناصر خسرو؛
- شرح حال ابوریحان بیرونی مقارن با هزاره تولد بیرونی؛
- دیوان اشعار؛
- مجموعه مقالات؛
ب) ترجمه
- ترجمۀ کتاب علل عظمت و انحطاط رومیان تألیف منتسکیو از زبان فرانسه؛
- ترجمۀ کتاب روح القوانین از منتسکیو.[۲۶]
ج) تصحیح
- تصحیح دیوان حافظ؛
- تصحیح دیوان منوچهری؛
- تصحیح سیدحسن غزنوی؛
- تصحیح دیوان فرخی؛
- تصحیح دیوان مسعود سعد سلمان؛
- تصحیح دیوان سوزنی سمرقندی؛
- تصحیح لغت فرس اسدی؛
- تصحیح صحاح الفرس؛
- تصحیح دیوان ابنیمین؛
- تصحیح یوسف و زلیخا. [۲۷]
نوآوریها
- تحول در ادبیات فارسی؛ دهخدا با شیوۀ نگارش و ظرافتهای روزنامهنگاری، تحولی بزرگ در ادبیات فارسی ایجاد کرد. پیش از رونامۀ صوراسرافیل، هیچ کدام از نشریات فارسیزبان بر پایۀ آن انتشار نیافته بود. وی در این روزنامه زبان ساده و نزدیک به زبان عامیانه بهکار میبرد و با رویکرد واقعگرایانه، مسائل اجتماعی و سیاسی را مطرح میکرد.[۲۸] بههمین دلیل، دورۀ مشروطه را یکی از مهمترین دورههای تحول ادبیات فارسی بهویژه ادبیات طنز میدانند.[۲۹]
- پایهگذاری طنز اجتماعی؛ دهخدا با نوشتن مقالههای طنز در ستون ویژۀ چرند و پرند روزنامۀ صوراسرافیل، برای نخستنبار طنز اجتماعی را در ایران پایهگذاری کرد. هدف دهخدا از طنز، بیدارگری مردم بود و گرایش به طنز اجتماعی در این دوره نشاندهندۀ خفقان موجود در جامعه است که باعث میشود مردم از اظهار نظر مستقیم و انتقاد صریح از وضع موجود واهمه داشته باشند.[۳۰]
- تولید اثر ملی؛ بسیار از محققان، لغتنامۀ دهخدا را از نظر کمی و کیفی و نوآوریهای بینظیر آن، ارزشمندترین اثر در حوزۀ فرهنگی تعریف کرده و آن را اثر ملی ایرانیان میدانند. این اثر منبع و مرجع اصلی در حوزۀ تحقیق، شرحنویسی بر کتابهای منظوم و منثور، تصحیح کتابها و فرهنگینویسی در زبان فارسی، دانسته میشود. [۳۱]
درگذشت
دهخدا در ۷ اسفند ۱۳۳۴ش درگذشت و در گورستان ابنبابویه شهر ری، در مقبرهای خصوصی، به خاک سپرده شد. [۳۲]
دهخدا در نظر دیگران
محمد دبیرسیاقی از پژوهشگران برجستۀ ایران، تلاش فرهنگی دهخدا را با کار فردوسی مقایسه کرده و معتقد است لغتنامۀ دهخدا، کار بزرگی است که بعد از شاهنامۀ فردوسی پشتوانه زبان فارسی است.[۳۳] بسیاری از محققان معتقدند که دهخدا با تدوین لغتنامه، گامی بزرگی برای احیای میراث فرهنگی و زبان فارسی برداشته و در ایجاد خودباوری، تقویت و تحکیم هویت ملی، معرفی مفاخر فرهنگی و تبیین عظمت و گستره واژگان زبان فارسی، نقش مهم و اساسی داشته است.[۳۴]
تمبر یادبود
به مناسب صدمین سالگرد تولد دهخدا، تمبر یادبود در ۱۳۵۸ش، مزین بهتصویر وی چاپ شده است.[۳۵]
دهخداپژوهی
کتاب، مقالات و یادداشتهای گوناگونی دربارۀ زندگی، فعالیتها و آثار دهخدا نوشته شده است. برای مثل میتوان به کتاب «همنوا با مرغ سحر، زندگی و شعر علیاكبر دهخدا» اثر بلقیس سلیمانی[۳۶] و «کتابنامههای سیاسی دهخدا» اثر محمد دبیر سیاقی اشاره کرد.[۳۷]
پانویس
- ↑ عابدی، کامیار؛ صور اسرافیل و علیاکبر دهخدا؛ یک بررسی تاریخی و ادبی، تهران، نشر کتاب نادر، 1379، ص87.
- ↑ دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ عابدی، صور اسرافیل و علیاکبر دهخدا یک بررسی تاریخی و ادبی، 1379ش، ص88.
- ↑ محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.
- ↑ دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.
- ↑ محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.
- ↑ «دهخدا و مشروطیت»، وبسایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
- ↑ عامری گلستانی و دیگران، «مشروطیت، آزادیخواهی و ستیز با استبداد در اندیشۀ دهخدا»، 1399ش، ص9.
- ↑ عامری گلستانی و دیگران، «مشروطیت، آزادیخواهی و ستیز با استبداد در اندیشۀ دهخدا»، 1399ش، ص22.
- ↑ «دهخدا و مشروطیت»، وبسایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
- ↑ مدملی، «علامه دهخدا، بزرگمرد ادب ایران»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ «دربارۀ علیاکبر دهخدا»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «نگاهی به زندگی فكری و سياسی علامه علیاكبر دهخدا»، وبسایت انصاف نیوز.
- ↑ معين، لغتنامۀ دهخدا، 1337ش، ص397.
- ↑ «امثال و حکم»، ویکی زندگی.
- ↑ یعقوبی، زندگینامۀ علامه علیاکبر دهخدا با تأکید بر جنبههای سیاسی آن، 1377ش ص۱۲۰.
- ↑ «رئیس جمهوری ناکام/ جایگاه سیاسی علیاکبر دهخدا»، وبسایت دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ ترابی فراسانی و بهزادی، «ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺍﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺩﻫﺨﺪﺍ»، مجلۀ تاریخ پژوهی، 1398ش، ص9.
- ↑ دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «چرند و پرندهای روزنامهنگار ایرانی»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ محمدی، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه.
- ↑ دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ کرمپور، «علیاکبر دهخدا از تبعید تا مرگ»، وبسایت پژوهه.
- ↑ کرمپور، «علیاکبر دهخدا از تبعید تا مرگ»، وبسایت پژوهه.
- ↑ کشاورز، «تأثیر روزنامههای عصر مشروطه بر پیدایش طنز اجتماعی در ادبیات فارسی(مطالعۀ موردی ستون چرند و پرند دهخدا)»، 1400ش، ص539.
- ↑ ساکنیان و دیگران، «سبک شناسی شعر طنز دهخدا»، 1396ش، ص73
- ↑ کشاورز، «تأثیر روزنامههای عصر مشروطه بر پیدایش طنز اجتماعی در ادبیات فارسی(مطالعۀ موردی ستون چرند و پرند دهخدا)»، 1400ش، ص539.
- ↑ «محدثی خراسانی: واژۀ علامه، برای علیاکبر دهخدا کوچک است»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ دبیرسیاقی، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «شعر وطن دوستی دهخدا (وطن داری) همراه با معنی»، وبسایت روشینا.
- ↑ «محدثی خراسانی: واژۀ علامه، برای علیاکبر دهخدا کوچک است»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «شعر وطن دوستی دهخدا (وطن داری) همراه با معنی»، وبسایت روشینا.
- ↑ «كتابشناسي پر برگ و بار علياكبر دهخدا»، خبرگزاری ایبنا.
- ↑ «کتابنامههای سیاسی دهخدا»، وبسایت ایران کتاب.
منابع
- «امثال و حکم»، ویکی زندگی، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1402ش.
- ترابی فراسانی، سهیلا و بهزادی، علی، «ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺍﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺩﻫﺨﺪﺍ»، مجلۀ تاریخ پژوهی، شمارۀ 68، بهار 1398ش.
- دبیرسیاقی، محمد، «دهخدا، علیاکبر»، وبسایت دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: 1392ش.
- «چرند و پرندهای روزنامهنگار ایرانی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۴۰۱ش.
- «دربارۀ علیاکبر دهخدا»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۳۹۸ش.
- دهخدا، مقالات دهخدا، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۶۲ـ ۱۳۶۴ش.
- «دهخدا و مشروطیت»، وبسایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تاریخ درج مطلب: 14 مرداد 1400ش.
- «رئیس جمهوری ناکام/ جایگاه سیاسی علیاکبر دهخدا»، وبسایت دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 25 اسفند 1397ش.
- ساکنیان، مهسا و دیگران، «سبکشناسی شعر طنز دهخدا»، مجلۀ فصلنامۀ پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی، شمارۀ 27، بهار 1396ش.
- «شعر وطندوستی دهخدا (وطنداری) همراه با معنی»، وبسایت روشینا، تاریخ درج مطلب: 13 اسفند 1399ش.
- «صدمین سالگرد تولد دهخدا»، وبسایت تمبر ایران، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1402ش.
- عابدی، کامیار، صور اسرافیل و علیاکبر دهخدا یک بررسی تاریخی و ادبی، تهران، کتاب نادر، 1379ش.
- عامری گلستانی، حامد و دیگران، «مشروطیت، آزادیخواهی و ستیز با استبداد در اندیشۀ دهخدا»، مجلۀ پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، شمارۀ 27، پاییز و زمستان 1399ش، ص22.
- «كتابشناسی پر برگ و بار علیاكبر دهخدا»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ درج مطلب: 17 اسفند 1388ش.
- «کتابنامههای سیاسی دهخدا»، وبسایت ایران کتاب، تاریخ بازدید: 7 خرداد 1402ش.
- کرمپور، فاطمه، «علیاکبر دهخدا از تبعید تا مرگ»، وبسایت پژوهه، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1393ش.
- کشاورز، حبیب، «تأثیر روزنامههای عصر مشروطه بر پیدایش طنز اجتماعی در ادبیات فارسی (مطالعۀ موردی ستون چرند و پرند دهخدا)»، مجلۀ مطالعات شهریارپژوهی، دورۀ هشتم، شمارۀ 33، شهریور 1400ش.
- «محدثی خراسانی: واژۀ علامه، برای علیاکبر دهخدا کوچک است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ اسفند ۱۴۰۰ش.
- محمدی، عاتکه، «میرزا علیاکبر دهخدا»، وبسایت پژوهه، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1393ش.
- مدملی، صدیقه، «علامه دهخدا، بزرگمرد ادب ایران»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: 1 خرداد 1402ش.
- معین، محمد، لغتنامۀ دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، 1337ش.
- «نگاهی به زندگی فكری و سیاسی علامه علیاكبر دهخدا»، وبسایت انصاف نیوز، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۳۹۸ش.
- یعقوبی، رضا، زندگینامۀ علامه علیاکبر دهخدا با تأکید بر جنبههای سیاسی آن، تهران، زهد، ۱۳۷۷ش.