پیش‌نویس:عید قربان در افغانستان

عید قربان در افغانستان؛ از مهم‌ترین اعیاد دینی و ملی مردم افغانستان در روز دهم ماه ذی‌الحجه.

عید قربان از اهمیت ویژه¬ای در میان مردم افغانستان برخوردار است. آنها این عید را همانند عید فطر، بسیار باشکوه و با الهام از آداب¬و¬رسوم پیشینیان، برگزار می‌کنند. مردم با رسم‌های خاصی مانند قربانی کردن، دید و بازدید، تهیۀ انواع شیرینی و میوۀ خشک، حنا بستن دست‌ها، خرید لباس‌های نو، دادن هدایا به نوعروسان، پختن غذاهای مخصوص، مهمانی‌های عیدانه و بازی‌های خاص به استقبال این عید می‌روند.

مفهوم‌شناسی

عید قربان، به روز گوسفندکُشان و عید اضحی نیز مشهور است. «ضُحی»، به زمانی گفته می‌شود که خورشید طلوع می‌کند؛ حاجیان نیز با طلوع خورشید در این روز قربانی می‌کنند. برخی، واژۀ قربان را برگرفته از قُربَت به¬معنای نزدیکی دانسته‌اند؛ بر این اساس، عید قربان به¬معنای بازگشت انسان به¬مقام تقرب الهی است.

جایگاه عید قربان

عید قربان، از عیدهای بزرگ و فرخنده در بین مردم افغانستان است و بعد از عید فطر، دومین عید رسمی مردم افغانستان شمرده می‌شود. نفوذ فرهنگیِ این عید در جامعۀ افغانستان به‌گونه‌ای است که بیشترین تعطیلات مربوط به مناسبت‌های ملی و دینی را به خود اختصاص داده و با احتساب روز عرفه، چهار روز تعطیل رسمی است.

آداب¬ورسوم عید قربان

1. مناسک دینی

برپایی نماز عید: مردم افغانستان از اوایل صبح، با حضور گسترده در مساجد، نماز¬ عید را باشکوه برپا می‌کنند.

قربانی کردن: از رسم‌های مهم در عید قربان که پس از نماز ¬عید صورت می‌گیرد، سنت قربانی است. بیشتر کسانی‌که توانایی مالی مناسبی دارند در روز عید قربان، گوسفند، گاو یا شتر ذبح کرده و گوشت آن را بین آشنایان، همسایگان و نیازمندان توزیع می¬كنند. حتی خانواده‌هایی که اوضاع مالی خوبی ندارند در طول سال، با پس¬انداز و کنار گذاشتن پول مخصوص، برای خرید گوسفند و قربانی آن در روز عید این رسم را به¬جا می¬آورند.

2. آداب¬و¬رسوم اجتماعی-فرهنگی

یکی از رسوم بسیار قدیمی مردم در این عید، دیدن بستگان و دوستانی است كه به تازگی یكی از اعضای خانوادۀ خود را از دست داده¬اند. خانواده¬های عزادار نیز به¬جای کلوچه و شیرینی، با خرما و میوه از مهمان¬ها پذیرایی می‌کنند. سپس از بزرگان، اقوام، دوستان و آشنایان دیگر دیدن کرده و عید را به آنها تبریک می¬گویند. یکی از رسم‌های بسیار جالب در بین برخی از مردم افغانستان، رواج مهمانی¬های عیدانه است. طبق این رسم، تعدادی از اعضای فامیل همدیگر را دعوت کرده بعد از آن هر شب یک خانواده از آن جمع، بقیۀ خانواده¬ها را به خانۀ خود دعوت کرده و از مهمانان با انواع میوه¬های خشک و تازه، شیرینی¬های ویژۀ عید، شربت و چای سبز پذیرایی می¬کنند. یكی از ویژگی‌های این مهمانی‌ها، پذیرایی با غذاهای سنتی مانند قابلی، منتو و آشک است که از غذاهای ویژه و مورد علاقۀ مردم این سرزمین به‌شمار می¬روند. از دیگر آداب¬و¬رسوم مردم افغانستان در روز عید، رفع کدورت‌ها است.

خرید تحفۀ عيدي شامل لباس، زيورآلات، شيريني و ماهي تازه، توسط داماد و بردن آنها چند روز پيش از عيد، توسط مادر و اقوام نزديک داماد، به خانۀ عروس و در برخی مناطق خرید گوسفند قربانی برای عروس و در مقابل تهيۀ هدايايي براي داماد، توسط خانوادۀ عروس نیز از جمله آداب‌ورسوم مردم افغانستان در عید قربان است.

خانه‌تکانی، خرید لباس¬های نو، خرید میوه¬های خشک و تازه و خینه‌کردن (حنا بستن) دست‌ها به‌مناسبت عید نیز توسط بسیاری از خانواده، انجام می‌شود.

3. تفریح و سرگرمی

در پایان دید و بازدیدها، مردم در شهر و روستا به تفریح می¬روند. از جمله سرگرمی¬های مردم در عید قربان انواع بازي¬های محلي مانند بزكشي، توپ‌بازي و بادبادك بازي است.

منابع

• «اشک¬ها ولبخندهای مردم افغانستان در عید قربان»، وب سایت مشرق، تاریخ درج مطلب: 22 شهریور 1395ش.
• «امید توأم با نگرانی؛ مردم افغانستان به استقبال عید قربان رفتند»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب:20 مرداد 1398ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، وب‌سایت آپادیس، تاریخ بازدید: 27 دی 1401.
• «رسم و رواج مردم افغانستان در عید قربان»، یوتیوب شبکه آی‌فیلم، تاریخ بازدید:21 دی 1401ش.
• «عید قربان جشن رهایی از نفس است»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 19 تیر1401ش.
• «عید قربان در افغانستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 9 شهریور 1396ش.
• «عید قربان چه روزی است»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 28 خرداد 1401ش.
• «عيد سعيد قربان مهم‌ترين آيين و بزرگ‌ترين عيد مردم مسلمان افغانستان است»، خبرگزاری صدای افغان، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1388ش.
• «فلسفه عید قربان از داستان و تاریخچه تا روز ذبح نفس»، وب¬سایت نمناک، تاریخ بازدید:24دی 1401ش.
• «معرفی آداب و رسوم عید قربان ملل مسلمان در کشورهای مختلف جهان»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب:19 تیر 1400ش.